Marek Rubnikowicz,Małgorzata
Kwiatkowska
Huta, gm. Brusy, woj. bydgoskie.
Stanowisko I
Informator Archeologiczny : badania 19, 190-191
1985
• 190
wyfcm ano s e r l ę o d w iertów o r u e t f i d ^ o w y e k sp lo r o w a ł» t j t a p eaec’ l o e y , » k ttr y m « w iw f lc w ne fr a g -
m ent re lik tu к к Ш ес bodowej.
W 1965 r . M tseam podjęło d a lsz e bedaola obiektu. Z ałożono I w je k e p k ro w a n o dwa w ytopy o łączn ej pow ierzchni 20 m S się g a ją c e podstaw y kopca* Ujawniono, 1* n a po d o m ie tym /z b ie ż n y m » p o ziom em o ta c z a jąceg o kopi·« t e r e m / za le g a ła horyzontalnie w arstw a próchnic m a stan o w iąca najpew niej p o zo stało ść p ie r w otnego hum usu. Z w arstw y te j pozyskano 70 f r . аясъуЛ, pochodzących częściow o t dwóch naczyń w ypala n y ch w a tm o sfe rz e r e a k c y j n e j I zdotdooych w yśw iecanym i lin iam i. M a te ria ł ten datow ane n a 1 ć w ierć XVIw.
Z a sa c k u c sj trz o n kopca stanow ił pokład g lin y z licznym i w trę ta m i prO cbnlczaym i o ra z zn aczn ą do m ie sz k ą gruzu ceglanego 1 zap raw y wapienne J,- pochodzącej z« zn iszczonych zabudowań, Z tym poziom em straty g rafiea n y m zw iązana była o d sfan lęta w c a ło śc i 9 -stopniow a k latk a schodowa o ra z f r , p o r a ie e z c z e iu piwnic m ego najm ow anego p r a y je j p ro go. S z e r o to ić klatki schodow ej w j c o d h około 2 m . sz e ro k o ść je j m urów ze w n ę trsiy c h /północnego 1 pofaukUowego/ po o to lo 40 c m . O biekt l a t zbudowany był z c eg ieł o wy m ia ra c h 72-76 s 119 1 125 z 235-260 m m ułożonych częściow o w w ątek wo* ów kawo-główkowy, częścio w o z a ś chaotyczni· 1 spojonych zapraw ą w apienno-piaskow ą. C a ło ść posadow iona była n a fundam encie z k a m l n l polnych.
Z om aw ianym obiektem zw iązany je s t m a te ria ł ruchom y, n a k tó ry składa s ię m .l a . 304 fr* naczyń
w w iększości toczonych z b iałej l ie la z lM e j g h n j, datowanych ogólnie n a 2 połow ę XV1/XVU w. o ra z 13 fr, kafli piecow ych, f r . k o śc i zw ierzęcy ch l dachówek.
M a t e r i a ł I d a k u m s t i c j a z n a j d u j e s i ę w M u z e u m w Ł ę c z y c y . F ffd » " * · b ę d ą k o n ty n u o w a n y
GLIWICE woj* katow ickie
GNIEZNO woj, poznańskie Stanow isko 15 p a tr z późne śrechiiowiecz© p a tr z w cze sn e tr e d u o w ie c z e SUTA, gm. B ru sy woj. b^lgoekte Stanow isko I
ttarfanta p ro w ad ził m g r M a re k R ubińtow icz / a u to r sp ra w o z d a n ia / p r z y pom ocy m gr M a łg o rzaty K w iatkow skiej 1 studentów a rc h e o lo g ii UMK w T ortm lo. F inansow ał WKZ w Bydgoszczy, P ie rw s z y sezon badań. Nowożytna B u ta S zk ła / z ΧΥΠ/Х У Ш w. / ,
U niw ersytet Łm. M ikołaja K opernika w T oruniu
In sty tu t A rch eo lo g ii 1 E tn o g rafii P ra c o w n ia Dziejów Szkła
W ra m a c h rozpoznaw ania ś re d d o w ie c s ie g o i nowożytnego hutnictw a sz k ła h a te re n ie P o m o rz a p ro w a dzono p r a c e w ykopaliskow e aa kolejnym stanow isku, zlokalizow anym n a sz c z y c ie w y n iesien ia 1 częścio w o kraw ęd zi dolLay rz e k i P a rs w iic y , w o d leg ło śc i około 100 m na północ od je j k o ry ta , ftu la n la tn i objęto kooceo- tr a c je , p o zo stało ści po h u cie sz k ła , w ystępujące oa po w ierzch n i gruntu* W celu ro zp o zn an ia m aksym sin i e dużej p ła s z c z y m y założono sie ć rowów sondażow ych o s z e ro k o ś c i 1 m , a w m ie jsc a c h w ystępow ania zaburzeń układu w arstw ro z sz e rz o n o p ła sz c z y z n ę do pełnych a ró w , obejtzsijących owym za się g ie m p o z o sta ło śc i po obiektach h utniczych. Metodą tą rozpoznano c a ło ść stanow iska, o d tw a rz a ją c je d n o cześn ie w ew nętrzną stru k tu * r ę zabudowy buty.
2
N a po w ierzch n i 412, 5 m n a tra fio n o na p o z o a ta to ś d po p le c a c h hutn iczy ch o r a z innych u rz ą d z e n ia c h г w iązanych z d z ia ła ln o śc ią tu ty . O biektem o najw iększych w alo rach poznaw czych je s t p o z o sta ło ść po p iecu do wytopu m a s y sz k la n e j 1 zapew ne w yrobu naczyń, p ie c zlokalizow any oa o si NW-SE sk ła d a ł s i ę τ dwóch p o łą czonych ze so b ą c z ę ś c i: kom o ry o k s z ta łc ie w orkow atym , s z e rs z y m /około 3 , 5 m / w c z ę ś c i północnej, zw ę żający m s ię do około 1 ,5 α p r z y po łączen iu z kanałem ogmowym o ra z kanału ogniowego o s z e ro k o ś c i 0 ,9 - 1 ,0 m l długości około 7 , f> m. M iąższość naw arstw ień w ko m o rze p ieca wynosi około 1,1 tn 1 składa s ię w głównej m ie rz e z gliny o zróżnicow anym etopnlu p rz e p a łu . Dom inowała glina m a z is ta , lekko sp ie czo n a p r z e m iesz an a z gliną ro zd ro b n io n ą s iln ie p rz e p a lo n ą . W o b rę tż e kolejno eksplorow anych w arstw m echanicznych n atrafio n o ta k ż e aa liczn ie w ystępując« kam ienie ze śla d a m i spękań, pow stałych w wyniku oddziaływ ania wy sokich te m p e ra tu r, W ytooano z a ry sy poszczególnych w arstw n ie w ykazały w y raźn eg o ic h układu, ale pozw oliły stw ie rd z ić , że w c z ę ś c i c e n tra ln e j kom ory są one n a jb a rd z ie j ro zd ro b n io n e 1 w ystępują w n ajw ięk szy m n a s y - c œ I u . P r z y kr&wędhlacb zew nętrznych w zna czo le m n iejszy m stopnia n o sz ą a a so b ie śla d y oddziaływ ań t e r - m lcm y ch . N ato m iast w c z ę ś c i południow ej kom ory, p rz y Jej p r z e jś c iu w k ab ał ogniow y z azn a czy ł s ię b ard zo w y raźn y układ dużych k am ien i ze ślad am i obróbki od s tro n y w ew nętrznej. P o sz c z e g ó ln e k am ien ie ścian 1 dna kanału spojone z o sta ły gliną, k tó ra pod wpływem długotrw ałego d z ia ła n ia w ysokich te m p e ra tu r u leg ła p r z e p a łowi tw o rząc m onoH tyczną k e n a tra k c ję kanału ogniowego, W c a łe j o b jęto śc i k o m o ry stw ierdzono lic z n e f r a g m enty spieków s z k la rs k i eh, m a sy sz k la n e j, gotowych wyrobów i odpadów produkcyjnych. N ato m iast w k an ale ogniowym w ystępow ały jed y n i· zn aczn e Ilo ści " łe z e k ” szklanych,
W o b rę b !· stanow iska odkryto taicie inne p o z o sta ło śc i Św iadczące o prow adzonej tu w p r z e s z ło ś c i d z ia łaln o śc i produkcyjnej. Je d n ą z nich je s t piec do su sz e n ia drew na / ? / . O w alny w k a z ta l d e , p o sia d a śc ia n y
191
-wykonane w c a ło śc i egliny /o b e c n ie p rz e p a lo n e j/ o g rubości 20-30 cm . Od ■ trem y północnej w idoczne były śla d y p a le n isk a b e zp o śre d n io p rzy leg ająceg o do otw oru popi ecowiekowego, &-ak w tej c z ę śc i śc ian św iadczy o znajdującym s ię ta w p r z e s z ło ś a o tw o r ie paleniskow ym , Dno obdektu wykonano z gliny, k tć ra pod wpływem te m p e ra tu ry u leg ła siln em u p rzep ało w i.
W K ępo* a n a liz a m ateriałó w zabytkowych pozw ala na stw ie rd zen ie, t e w porów naniu z innym i obiekt** QÜ w ystępują one w m in im aln ej iloŚcL Są to głównie frag m en ty odpadów produkcyjnych. P o z a omówionymi w tra k c ie badań n atrafio n o tak że n a p o z o sta ło śc i po klepisku wykonanym z u b itej gliny o ra z na śla d y jam odpa dowych. Z> jeA jej r n l c h wydobyto l lc m e ułam ld naczyń szklanych i nożyce zachow ane w c a ło ś c i, używane w p ro c e sie form ow ania wyrobów.
Na podstaw ie m ateriałó w zabytkowych c z a s d z iałaln o ści baty w stępnie m ożna o k re ślić na XVn/XVTII w. M a te ria ły zabytkowe 1 dokum entacja naukowa znajdo ją s ię w P ra co w n i Dziejów Szkła Instytutu A rc h e o logii 1 E tn o g ra fii U nlw ersytetn M ikołaja K opernika w T o ń m i u.
Badania za k o ń c z ę do.
JAKDSZO WICE, gm . JSazlm lerza W ielka woj. k ieleck ie
JANOWIEC woj, lubelskie
p a tr z
o k ra s wpływów rz y m sk ic h
P P P ra co w n ie K onserw acji Zabytków P ra co w n ia A rch eologiczno-K onserw atorska O d d ział w Lublinie
Badania p ro w ad zili m g r M a rla Sopryn /a u to rk a sp raw o zd an ia/ 1 m g r Bogusław OIrapny, F inansow ało Muzeum w K azim ierzu Polnym , D z ie s ią ty sezon badań. Z am ek /X V I-XVШ w . / .
'P r a c e badaw cze prow adzone były aa zew n ą trz skrzydła wąchockiego zam ku - w rejo n ie fosy o ra z wew n ą tr z b a s tel północno-w schodniej.
W tra k c ie odgruzow yw ania prow adzonego w ubiegłych la ta c h p r z e z wykonawstwo budowlane PK Z, na zew n ą trz ekrzytfla wschocfaiego zam ku, we w schodniej śc ia n ie tego skrzydła# stanow iącej pierw o tn ie m ur kurtynow y, o d s łc d ę t* z o sta ła s tr z e ln ic a skarpow a.
W m ie jsc e , gdzie zlokalizow ana była s trz e ln ic a , w iosną br. z a ło ż ts o wykop badawczy dla pełnego je j roepcz* n ania. O dsłonięto s tr z e ln ic ę n a c a łe j j e j w ysokości; stw ierdzony jed n o cześn ie w wykopie, oa styku z dawnym ro u rem kurtynow ym o ra z s tr z e ln ic ą , układ stra ty g ra fic z n y su g e ro w ał, lż obserw ow ane nasypy n ie są wynikiem zwykłej n iw elacji te re n u , ani wynikiem odkładania a ię , w ciągu wieków, w arstw o c h a ra k te rz e destrukcyjnym , le c z stanow ią nasypy Intopcjonalne· W zw iązku z taką hipotezą wytyczono d alszy ciąg wykopów p rz e c in a ją c y te re n n a zew n ą trz zam ku ne Odcinku od m urów sk rz y d ła w schodniego, p r z e z fo sę , aż do je j p r z e d w skarpy. Ł ą czn ie zlokalizow ano p ię ć wykopów badaw czych: n a przed łu żen iu zlokalizow anego n a styku z m ur ero kurtyno wym i s tr z e ln ic ą wykopu XXX/1 założono wykup X X X /3, ал sloku fo sy wykop Х Х Х /4, w fo sie wykop XXX/ ï o r a z n a je j p r z e d w s k a rp le wykop X X X /5.
W wyniku e k s p lo ra c ji u sta lo n o , lż wschodni m ur kurtynow y ze s trz e ln ic a m i, pochodzący z wieku XVI wtopia&y z c z a s e m w zabudowę sk rz y d ła w schodu lego zam ku, w zm ocniony byt od zew nątrz w alem ziem nym m ask u ją cy m jed n o c z e śn ie s tr z e ln ic ę . Wał ten w sw ej najw yższej p a rtii /w pobliżu m uru k urtynow ego/, m a ją cy w ysokość około 3, 35 m usypany był z w arstw piaszczystych# o p ła e z c to n y c b w arstw am i g lin iasty m i, P ro fil tego wału zachow any je s t bardzo c z y te ln ie . W zdłuż w schodniej kraw ędzi w ału, w o dległości około Ю то od dawnego m u ru kurtynow ego, biegnie szczątkow o tylko zachow any m ur z kam ienia w apiennego, o sz e ro k o śc i około 0 ,9 0 m , sp e łn ia ją c y najpew niej funkcję m uru operow ego dla nasypów tw orzących wał. P osuw ając się d alej w k ieru n k u w schodnim sto k fo sy ule tw orzyły j u t , jak dotąd, ziem ne nasypy form ow ane pow yżej pierw ot nego poziom u te re n u , le c z był en profilow any w g lin ia sto -p ia sz c z y sty c h w arstw ach caicowych. W wykopie XXX/4 uchwycono m ie jsc e p r z e jś c ia sto k u fo sy profilow anego w ziem nych, caicow ych n aw arstw ieniach w je j p a r tię d rą ż o n ą w z a le g a ją c e j pod m m l lite j a k sle wapiennej# W wykopie X X X /5, wytyczonym na p rzeciw s k a r p ie fo sy , je j n a ry s profilow any był w gU niaeto-pla sec z ys tych w a rstw a c h caicow ych. Wzdłuż jego zachodniej kraw ędzi biegnie m ur z k am ien ia w apiennego o s z e ro k o ś c i około 1 ,4 0 m , sp e łn ia ją c y najpew niej, tak że funk
cję m uru oporow ego, ,
Wal ziem n y , sto k fo sy , je j p rz sc iw a k a rp ę o ra z w łaściw ą fosę p rzy k ry w a ją w arstw y nasypowe* często o c h a r a k te r z e gruzow ym .
W wykopach zlokalizow anych w b a s te l północno-w schodniej poczyniono n a stę p u ją c e o b se rw ac je: w wy kopie XXXI, wytyczonym w połudm owo-wachockiiej c z ę ś c i b a s te l, na etyku z jej w schodnią Ścianą, odsłonięto d a ls z y od cin ek o dkrytych w ubiegłych se zo n ach w ykopaliskowych k o n stru k cji zw iązanych z obronną funkcją m u ru kurtynow ego i b s a te l, z w cze sn ej fa s y ich użytkow ania. J e s t to m ur z k am ien ia w apiennego, o sz e ro k o ś c i około 1 m , biegnący ró w n o leg le do ś c ia n y b a s te l, w odległości około 3 ,4 0 m od n ie j. Między m u rtm l tymi p r z e b ie g a ją , w p rzy b liżen iu p ro sto p a d le do tilcb, k olejne toury kam ienne o sz e ro k o śc i około 1,20 ro. Na tych p o p rz e c z n y c h m o ra c h , ro z sta w io n y c h w o d leg ło śc i około 2, 4 5 -2 ,9 0 m, w e p le ra ły s ię sklepienia stanow iące najp ew n iej o p a rc ie d la pomostu# z k t ^ e g o d o stę p n a była w yższa kondygnacja strz e ln ic y . J a k stw ierdzono w w ykapie, we w nętrzu b a ste l b e zp o śre d n io po je j w zniesieniu dokonane n iw elacji teren u p o leg ającej na jego podw yższeniu, jednak p oziom użytkow y z n a jw c z e śn ie jsz e j fazy użytkow ania w n ętrza n ie je s t dokia Ä üe c z y te l n y w w jui)® zak łó cen ia układu n aw arstw ie ń w skutek p ó źn iejszy ch jej przebudów .
