K. Bielenin,Szymon
Orzechowski,Jolanta Drążyk
Goździelin, Jędrzejowice, Marianków,
Moczydło, Mychów, Szewna, gm.
Bodzechów, woj. kieleckie, AZP 84-69,
85-69
Informator Archeologiczny : badania 24, 116-117
I J 6 Okres now ożytny
I Gniezno, woj. poznańskie SL 15 1 15d patrz w czesne średniowiecze M uzeum Archeologiczne w K rako wie Wojewódzki O środek Archeolo giczno-K onserw atorski w Kielcach.
B adania prowadzili: prof. d r h. K. Bielenln M uzeum Archeologiczne w Krakowie, m gr Szymon Orzechowski, WOAK Kielce, d r J o la n ta Drą- żyk, Inst. Hist. Antyczne) WSP Kielce. S tudencki Obóz Archeologiczny zorg, Tow. Przyj, G óm . H utn. i Przemyślu Staropolskiego w Kielcach. S tanow iska górnicze wydobycia rud żelaza z ok. XIX w.
Na poiudniowy zachód od O strow ca Świętokrzyskiego, n a terenach upraw nych spotyka się ślady działalności górniczej wydobycia rudy żelaza. Ślady te nazywane przez okoliczną ludność Warpie — Warpy. w ystępują n a powierzchni pól w postaci okrągławych lub nieregularnych u sy p isk ziem nych — hałd — zwałów. Ich wielkość wynosi od k ilk u n a stu do kilkudziesięciu metrów, w ysokość od 1 do 3 m. Z reguły z jednej strony usy p isk a znajduje się lejowate zagłębienie 4-10 m średnicy i 1,5-3 m głębokie. Warpie związane s ą z poszczególnymi lokalny- mi w zniesieniam i terenu usytuow ane s ą n a ich zboczach lub w górnej części. U sypiska są porośnięte traw ą, krzewami najczęściej tarniny, dzikiej róży, czasem rośnie tu drzewo dzikiej gruszy lub jabłoni. Obiekty te s ą silnie oborywane przez rolników upraw iających okoliczne pola, czasam i niwelowane I w łączane w przestrzeń upraw ną pola.
Na om awianym terenie wyróżniono 6 odrębnych zespołów warpi.
1. Gożdzielin, n a północnym zboczu góry Woźnej — 12 hałd, część z nich zw łaszcza od stro n y w schodniej została Już zniwelowana w o sta tn ic h latach. Te nie figurują ju ż n a m apach topograficznych z la t ostatnich,
2. Moczydło, n a północnych sto k a ch w schodniej fałdy terenowej — 8 hałd górniczych. Na zachodniej części tego w zniesienia stwierdzono zespół 13 hałd z czego 7 zostało ju ż wyrówna- nych i w łączonych do pól upraw nych. Wzniesienie to posiada nazwę Kopalnia.
3. M arianków, oddzielone od .Kopalni" kotliną, północno zachodnie zbocze w zniesienia p o sia d a 11 hałd górniczych w tym 8 dobrze zachowanych.
4. Szewna — 2 grupy hałd górniczych. 1, sk ład a się z dwóch dużych form z dużym i pozostałościam i lejów szybowych n a w schodnim stoku opadającym w dolinę rzeki Kamionld oraz ok. 0.5 km w k ie ru n k u w schodnim w obrębie przysiółka Szyby — 4 analogiczne u sypiska górnicze z w ydatnym i lejami ówczesnych szybów.
5. Jędrzejow ice. Na zachodnich stokach poprzeżynanych głębokimi wąwozami opadającego do wsi wzniesienia, wyróżniono 5 związanych z lokalnym ukształtow aniem teren u zespołów h ałd górniczych. C harakteryzuje je najogólniej liniowy układ dwójek szybowych. S ą tu z reguły duże formy u sy p isk osiągające i przekraczające średnicę 50 m z w ydatnym lejowatyml zagłę bieniam i średn. do 10 oraz głęb. do 5 m.
6. Mychów. Największy zespól w arp znajduje się n a północnym stoku rozległego w zniesie nia między Szwarszowicam i a w sią Mychów S ta ra Wieś, Hałdy górnicze w ystępują tu równoleg le do zbocza n a wys. m. 250-292 m osiągając kulm inację wzniesienia. Całe pole górnicze posiada tu długość ok. 1 km, szerokość ok. 0,5 km. wyróżniono tu 70 hałd górniczych usytuow anych regularnym i rzędam i równolegle do zbocza w odległości ok. 50-60 m. Jeden od drugiego.
Chronologię w stępnie rozpoznanych stanow isk górniczych odnosim y do XIX w ieku zw ła szcza drugiej Jego połowy, m ożna ją najpraw dopodobniej wiązać z aktyw izującą się w tym czasie w rejonie rzeki Kamiennej działalnością h u tniczą o p artą n a pracy budow anych tu w tym czasie w ielkich pleców.
W O strowcu Świętokrzyskim, gdzie od 1813 r. d a tu ją się początki nowożytnego h u tn ictw a a w 1837 wychow anek Kieleckiej Szkoły Górniczej A. Klimkiewicz Jako plenipotent hr. Lubieńs kiego buduje 2 wielkie piece dając początek po dziś dzień trwającej historii h u ty Ostrowieckiej.
W Bodzechowie, ówczesny dziedzic J a n Małachowski wznosi w 1829 r. wielki piec. Nowy dzierżawca a późniejszy w łaściciel W. Kotkowski po r. 1860 rozbudował zakład hutniczy w zno sząc 2 dalsze wielkie piece. Bodzechowskle Zakłady m etalurgiczne przetrw ały do okresu międzywojennego.
W Chmielowie n a zwężeniu doliny rzeki Kamiennej właściciel Nowosielski wznosi w 1836 h u tę b u d u ją c tu wielki piec oraz 3 fiyszerki. Zakład hutniczy przetrw ał do 1877 r.
W Mychowie położonym n ad rzeczką Modlą zakład hutniczy z wielkim piecem założony przez Nowosielskiego w 1826 r. pracował najogólniej po czasy pow stania styczniowego. Ok.
1866 kończy działalność.
Powyższe zakłady h u tnicze zaopatryw ały się w rudę z w łasnych kopalń zakładanych w s ą siednich dob rach ich ówczesnych właścicieli. Niestety ten rozdział górniczej działalności wydobycia ru d y w te] części ziemi kieleckiej stanow i dzisiaj zupełnie b iałą kartę.
M uzeum Archeologiczne w Krakowie wspólnie z Wojewódzkim Ośrodkiem Archeologiczno-G o id z i e li n , J ę d r z e j o w ic e ,
M arianków , M oczyd ło, My ch ó w , S zew n a, gm . B o d ze ch ów woj. k iele c k ie AZP 84-6 9 1 84-6 5 - 84-6 9 ? / —______________
Informator Archeologiczny 1990 117 K onserw atorskim w Kielcach, Muzeum Archeologiczno-Historycznym w O strowcu Święto krzyskim oraz Towarzystwem Przyjaciół Górnictwa, H utnictw a 1 Przemyślu Staropolskiego w Kielcach przystępuje do opracowania program u badawczego tego zaganlenia.
Jan ow iec, woj. lu b elsk ie AZP 7 6 - 7 5 /—____________________
PP Pracownie Konserwacji Zabytków P racow nia A rcheologiczno-K onser w atorska Oddział w Lublinie
B adania prowadzi! mgr Edm und M itrus (autor sprawozdania) przy udzia le mgr Marii Supryn, Trzynasty sezon badań. Zam ek (XVI-XVIII w.). W 1990 r. w ykonano trzy wykopy badawcze o n um erach XXXVIII. XXXIX, XL.
Wykop XXXVIII założono n a zew nątrz zam ku, n a styku wieży w schodniej i b udynku przybram nego. B udynek przybram ny powstał m.in. przez nad m urow anie wcześniejszego m uru obronnego. Ponieważ m u r ów przy wieży mocno skręcał, n a wysokości pierwszego piętra budynek przybram ny z wieżą połączono kam iennym lukiem . W pewnym mom encie lu k częś ciowo zawalił się a pozostałość i dźw iganą przez niego ścianę w sparto ceglanym filarem -ścianą. W ykop w ykazał, lż filar został postaw iony n a w arstw ach nasypow ych. które osiadając stw orzy ły w olną przestrzeń pod nim, wobec czego wym aga on wzmocnienia. Analiza wykopu w skazuje, iż k atastro fa b udow lana oraz likwidacja Jej skutków miały miejsce nie wcześniej niż w XVIII w.
Wykop XXXIX założono n a dziedzińcu w schodnim zaniku, n a sty k u budynku bram nego, b u d y n k u przybram nego i galerii skrzydła południowego. W wykopie odkryto dolną część prze wodu kominowego w ykonanego w południowym m urze bu d y n k u bram nego oraz przyległą do tego m u ru ceglaną podm urów kę pod kominek. W północno-zachodnim narożniku parterowego pom ieszczenia budynku przybram nego odkryto dół otworu drzwiowego prowadzącego n a galerię. W galerii odkryto posadzkę w ykonaną z kwadratowych płytek ceram icznych o wym ia r a c h 27-29 cm i grubości 4 ,5 — 5 cm. Może o n a pochodzić z XVII-sto wiecznej fazy galerii. W części dziedzińca przyległej do galerii odkryto b ru k — zapewne XVIII-to wieczny.
Wykop XL założono także n a dziedzińcu wschodnim , n a północ od środkowej partii galerii, w schodniej części skrzydła południowego, obejm ując ró w n ik płn. m u r te] galerii, w odl. 17 m od budynku bram nego i 14,75 m od południowej ściany skrzydła południowego, W wykopie odkryto (m.in.) w schodnią część fundam entu schodów prowadzących na pierwsze piętro galerii kom unikacyjnej, z jej pierwszej fazy datowanej n a 2 pol. XVI w.
Zabytki ruchom e i dokum entacja zn ajdują się w PAK PKZ Oddział w Lublinie. Badania będą kontynuowane.
Jankow o Dolne, gm, Gniezno woj. poznańskie St. 21 p atrz późne średniowiecze Jarocin, woj. kaliskie St. 2 p atrz późne średniowiecze
Kalisz. Miasto polokacyjne patrz późne średniowiecze K ąk olew n ica, w oj. b ia lsk o
p o d la sk ie u r o cz y sk o le śn e „Baran" AZP 6 3 -8 2 lub 64- 8 2 / —
Uniw ersytet Marii Curie-Skłodow s kiej K atedra Archeologii, Zakład Me- dycyny Sądowej w Lublinie________
B adania prowadzili doc, d r J a n G urba z UMCS {autor spraw ozdania) i doc. d r hab, Roman Mądro z AM. Miejsce egzekucji i pochówku b. żołnierzy AK z przełomu 1 9 4 4 /4 5 r.
B adania prowadzono pod nadzorem p rokuratora A dam a S tańko z P ro k u ratu ry Rejonowej w Radzyniu Podlaskim. Odsłonięto w czterech ja m ac h grobowych szczątki 12 mężczyzn roz strzelanych i dobijanych n a m iejscu odkrycia. Świadczą o tym, znajdyw ane obok zm arłych i n a pow ierzchni g ru n tu w dużej ilości, łuski nabojów kal. 7,62 mm do radzieckich pistoletów m aszynow ych (ppSz) i broni osobistej [TT)- Wszyscy zmarli przed śm iercią mieli skrępow ane ręce n a plecach, niektórzy i nogi, kablem telefonicznym, paskiem skórzanym lub sznurem (?). T erm in u s post quem : d a ta 25 V 1944 wygrawerowana — n a jednym z dwóch pierścionków ukrytych w pudełku od zapałek znalezionym w m undurze podporucznika (2) — z dedykacją „N ajukochańszem u Włodkowi m am a" i dodatkowymi inicjałam i „WB". W drugiej kieszeni z n a leziono książeczkę do nabożeństw a zachow aną w postaci celuloidowych odkładek z w izerun kiem Matki Boskiej Częstochowskiej z ortem i podpisem „Królowa Nieba i ziemi", widokiem klasztoru i Kościoła oraz podpisem „Pamiątka z Ja s n e j Góiy". Egzekucji dokonano Jednak w zimie (dwóch zabitych w kożuchach).
M ateriały do zakończenia śledztw a przechowywane są w P rokuraturze w Radzyniu. Prace na teren ie uroczyska mają b yć kontynuowane.
