Kronika
457
sympozjów kopernikowskich, m a j ą c y c h się o d b y ć w Polsce w 1973 г., zaś doc. P. Czartoryski omówił realizację p r a c nad w y d a n i e m Opera Omnia M i k o ł a j a K o p e r -nika, sygnalizując, że w połowie 1971 r. ukaże się tom I, k t ó r y zawierać będzie fascimile rękopisu De revolutionibus.Zofia Skubała-Tokarska
UDZIAŁ P O L S K I C H H I S T O R Y K Ó W N A U K I
W PRACACH X I I I MIĘDZYNARODOWEGO KONGRESU H I S T O R I I N A U K I
Od utworzenia m i ę d z y n a r o d o w e j organizacji historyków n a u k i (1928 r.) polscy uczeni brali czynny udział w j e j pracach. Były to j e d n a k k o n t a k t y i n d y w i d u a l n e . Dopiero z chwilą powołania polskiej grupy n a r o d o w e j h i s t o r y k ó w inauki (1933 г.), współpraca się ożywiła. Na p o w o j e n n y c h kongresach m i ę d z y n a r o d o w y c h historii n a u k i obok ,,tradycyjnych" r e f e r a t ó w polskich dotyczących dziejów poszczególnych dyscyplin naukowych, p o j a w i a j ą się prace syntetyczne, z z a k r e s u ogólnej p r o b l e -m a t y k i historii i filozofii nauki. Udział P o l a k ó w w o b r a d a c h -m i ę d z y n a r o d o w y c h jest coraz liczniejszy, a p u n k t e m z w r o t n y m stał się X I Międzynarodowy Kongres Historii Nauki (Warszawa—Kraków w 1965 г.). Wydane wówczas Actes du XI-e Congrès1 z a w i e r a j ą aż 93 r e f e r a t y polskich historyków nauki, na ogólną liczbę 214 r e f e r a t ó w zgłoszonych2. Analiza ilościowa według t e m a t ó w w y k a z u j e , że n a j -liczniej była r e p r e z e n t o w a n a historia nauk- ścisłych, następnie historia n a u k biolo-gicznych i medycznych. Nawiązanie bezpośrednich k o n t a k t ó w z zagranicznymi hi-s t o r y k a m i n a u k i przyczyniło hi-się niewątpliwie do ożywienia zainterehi-sowań w ś r ó d większej g r u p y badaczy, a zwłaszcza wśród m ł o d e j kadry. K o n k r e t n y m tego dowo-dem była ilość zgłoszonych r e f e r a t ó w n a X I I Międzynarodowy Kongres w P a r y ż u {1968 г.). Ponieważ wiiekszość autorów nie mogła osobiście uczestniczyć w o b r a d a c h , Polska G r u p a Narodowa postanowiła zaprezentować zgłoszone prace, p u b l i k u j ą c w w y d a w a n e j przez Zakład Historii Nauki i Techniki P A N serii Monografie z dzie-jów nauki i techniki, specjalny zeszyt „kongresowy"3. W w y d a w n i c t w i e t y m — o b e j m u j ą c y m 42 r e f e r a t y — najliczniej była uwzględniona p r o b l e m a t y k a ogólna i metodologiczna (21 referatów), n a s t ę p n i e historia n a u k m a t e m a t y c z n o - f i z y c z n y c h .
Wobec zbliżającego się X I I I Międzynarodowego Kongresu Historii N a u k i w Mo-skwie (1971 r.) postanowiono również opublikować polskie r e f e r a t y kongresowe (sekcyjne), w w e r s j i nieco rozszerzonej, tzn. ok. 1/2 arkusza. Chcąc mieć pewność, że prace t r a f i ą do r ą k zainteresowanych specjalistów z zagranicy, uznano za słusz-ne, nie k u m u l o w a ć różnych tematycznie r e f e r a t ó w w j e d n y m tomie, a przygoto-wać zeszyty problemowe, k t ó r e można byłoby zaprezentoprzygoto-wać podczas k o n g r e s u , n a posiedzeniach poszczególnych sekcji. W p o r ó w n a n i u z ostatnim k o n g r e s e m p a ryskim, zgłoszono z Polski o 50°/o więcej r e f e r a t ó w . Duże zróżnicowanie z a i n t e r e s o -w a ń autoró-w i pozosta-wiona do-wolność -w doborze t e m a t ó -w spra-wiły, że poszcze-gólnym zeszytom nie można było n a d a ć b a r d z i e j jednolitego c h a r a k t e r u . M a t e r i a ł usystematyzowany został w stiedmiu zeszytach, iz których pierwszy omawia z a g a d -nienia ogólne historii i filozofii n a u k i w r a z z historią n a u k społecznych, d r u g i — historię n a u k i polskiej, trzeci — dzieje organizacji b a d a ń n a u k o w y c h , czwarty — historię nauk matematyczno-fizycznych, piąty — historię n a u k geologiczno-geogra-ficznych, szósty — historię n a u k stosowanych (rolnictwo, m e d y c y n a , f a r m a c j a i in.),
1 Actes du XIe Congrès International d'Histoire des Sciences. T. 1—6. W r o
-cław 1965—1968.
2 Cytowana w a r t y k u l e s t a t y s t y k a uwzględnia tylko r e f e r a t y s e k c y j n e (bez s y m p o z j ó w specjalnych).
3 Etudes d'histoire de la science et de la technique. Wrocław 1968.
458 Kronika
siódmy — historię techniki i nauk technicznych. Podobnie jak na kongresie p a -ryskim i tym raziem widać zdecydowaną przewagę opracowań dotyczących ogól-nych problemów historii i filozofii nauki, dalej pod względem ilościowym licznie reprezentowana jest historia nauki polskiej. Dla ścisłości należy dodać, że polskie referaty kongresowe zamieszczone w siedmiu wymienionych zeszytach nie pokry-wają się całkowicie z przewidzianymi wystąpieniami Polaków w Moskwie, ponie-waż — z przyczyn niezależnych od redakcji — nie uwzględniono kilku obszerniej-szych tekstów polskich historyków nauki, które będą odczytywane podczas obrad
sympozjonalnych. Mówi się również o zaplanowanych wystąpieniach i głosach w dyskusji, które w momencie, gdy już zamknięto tekę redakcyjną polskich refe-ratów kongresowych, nie były jeszcze sprecyzowane lub ukończone przez autorów. Te — o ile będą sfinalizowane — znajdą niewątpliwie swe miejsce w Actes du
Xll-e Congrès International d'Histoire des Sciences.
W związku z trudnościami obiektywnymi i dużym pośpiechem polskie referaty kongresowe będą wydane techniką małej poligrafii. Nie jest to najszczęśliwsze i właściwe rozwiązanie dla prezentacji dorobku nauki polskiej na forum między-narodowym, tym bardziej, że technika wykonywania tego typu prac jest u nas jeszcze dosyć słabo rozwinięta. Nakład poszczególnych zeszytów jest różny i uzależ-niony od przewidywanego grona zainteresowanych odbiorców. Ogólnie jednak nie jest on wysoki, dlatego też wydaje się celowe podanie w niniejszej notatce za-wartości siedmiu zeszytów wydawnttctwa Etudes d'Histoire de la Science et de la.
Technique, wymieniając w brzmieniu oryginalnym tytuły zgłoszonych referatów.
Zeszyt I: B. Suchodolski, Les fondements de la politique scientifique; T. Kotar-biński, Le rôle du passé dans la planification de l'avenir de la science; E. Geble-wicz, L'attitude des différentes disciplines de la sciences à l'égard de leur propre
histoire; I. Małecki, Le rôle de l'histoire de la science dans le développement de la science; W. Krajewslki, Проникновение идеи статистического закона в науку в XIX веке;
I. Szumi'lewicz, В. Szumilewicz, Conventionalism and empiricism on the
con-gruence of physical space; Z. Majewski, философские предпосылким метафизического
редукционизма;
S. Amsterdamski, Context of Discovery and Context of Justification; H. Moese,
Erfindungskunst in Bolzanos Logik; Z. Bezwiński, Certains aspects du développe-ment des tendances mécanistes dans la sociologie du XIX-е siècle; M. Władyka, Les fondements de la conception scientifique de la sociologie dans l'oeuvre d'Emile Dürkheim; К. Migoń, Место и роль книговеления среди других общественных наук; W.
Rolbiecki, Историческое развитие прогнозирования и его научное обоснование.
Zeszyt II: H. Barycz, Über einige Aspekte der polnischen Wissenschaft der
Epoche des Barocks; K. Targosz, Correspondance scientifique de Pierre des Noyers et d'Ismael Boulliau; A. Czekajewska-Jędrusik, La philosophie de G. B. Vico et la pensée progressiste polonaise (Kazimierz Kelles-Krauz et Stanislaw Brzozowski);
S. Grzybowski, Les Cahiers de Naruszewicz dans l'historiographie du Siècle des
Lumières; I. Stasiewicz-Jasiukowa, О воззрениях на науку выдающихся польских мысли-телей епоки просвещения (Станислав Сташиц) ;
J. Dybiec, Sur les débuts de l'histoire de la littérature en Pologne; W. Osińska,
The social character of studies in the history of science in Poland; A. Biernacki, La liberté de la science dans la Pologne du XIX-е siècle; Z. Skubała-Tokarska, L'évolution de la notion et de l'histoire de la science en Pologne après la Il-e guerre mondiale; J. Babicz, B. Olszewicz, Les voyageurs et explorateurs polonais de
le Sibérie; J. Róaiewicz, Взаимные посещения польских и советских ученых в 1918—
Kronika
459
Zeszyt III: J. Sulowski, Master Radulphus and the Rise of the Universities; D. Rederowa, Les stations scientifiques à l'étranger; R. D u t k o w a , Les traditions de la Commission d'Education Nationale à l'Université Jagellonne; К. Mrozowska, L'importance de la laïcisation pour l'organisation de la science et de l'enseignement en Pologne en 1773—1795; T. Alek-Kowalski, Роль учреждения в процессе разбития науки и общества;A. Liebfeld, Les fonctions sociales de l'histoire des sciences naturelles; Z. Ko-walewski, Certains aspects méthodologiques des études empiriques consacrées a la science.
Zeszyt IV: W. Voisé, Nicolas Copernic, l'histoire d'une découverte; A. K e m p f i , Epitre de Nicolas Copernic à Bernard Wapowski; G. Rosińska, Traités concernant les instruments astronomiques dans les manuscrits médiévaux; K. Sarnecki, Les éléments qui n'ont pas trouvé place dans la classification périodique; S. Zamecki, Периодическая система химических элементов и закон периодичности А. Менделеиева;
Е. P i e t r u s k a - M a d e j , The essence of the scientific discovery as in the instance of A. L. Lavoisier's discoveries; R. W. Gutt, The progress of chemistry and the beginnings of the laboratory diagnostics.
Zeszyt V: К. Slęczka, Methodological premises of the Lyellien theory; Z. W ó j -cik, Neptunism and evolutionism at Vilna University toward the end of the 18th and at the beginning of the 19th centuries; J. Golaski, La méthode structurale des recherches sur l'évolution de la carte comme moyen de la transmission des infor-mations; H. P a c o w s k a , Une activité du programme dans le domaine des recherches minières et géologique vers la seconde moitié du XVIII-ème siècle en Pologne.
Zeszyt VI: A. Zabko-Potopowicz, Le rôle des sociétés scientifiques forestières dans le domaine de la vulgarisation de la science; S. Brzozowski, Der Anteil Po-lens an den Zuckerrübenforschungen; W. Roeske, Das Problem der Frauen in der polnischen Pharmazie vom 16 Jahrhundert bis zur Gegenwart; B. Kużnicka, La science du médicament et la culture pharmaceutique; S. Szpilczyński, Pedemon-tanism and its reception in Poland; T. Ostrowska, 19th century polish medical journals in the international development of medicine; R. W. Gutt, The blood pathology in 19th century; R. W. Gutt, The science about plasmacytoma and the progress of proteinology.
Zeszyt VII: J . Piaskowski, Crytères de détermination de la technique de pro-duction des objets en fer datant de l'antiquité et du début du moyen-âge; A. Wi-ślicki, The development of machines used in earthwork; Z. Schneigert, Второй этап в развитии рельсовых средств передвижения;
J. Cząstka, The history of development of the drilling methods in Poland; H. Jost, L'automatisation et la signalisation primitive dans l'industrie rustique et rurale de Podhale; A. Liebfeld, Торпедные аппараты S. Drzewieckiego;
B. Orłowski, Some regularities and analogies in the social reception of pioneer' ing technical achievements; B. Krupiński, T. Kubiczek, История польской книги о гор-ном деле;
I. P i e t r z a k - P a w ł o w s k a , The significance of historical studies for the adaptation of technological progress in practice; J. Pazdur, Перемена взглядов на труд и техни-ку в Польше в конце XVIII — начале XIX вв — как общеевропейское явление;
W. Jewsiewicki, Проба определения метода и техники работы по изучению много-сторонней научной деятельности учебных, осовенно в области науки и техники.
