R ecenzje
357
pierw szym planie, przy czym n ie popełnił on pow ażniejszych błędó w . Do nielicznych i m ało w ażnych uchybień należą zbyt nisko n a s. 155 określone tem peratury procesu dym arskiego (700°C) i w ielk op iecow ego :(1100°C) oraz używ anie term inu .„szlaka”, zamiast „żużel”. D alszą zaletą książki jest rozpatrzenie historii górn ictw a i h u tnictw a n a Sląsk-u n a tle ogólnego ro z w oju gospodarczego i politycznego tych ziem. S p ra w ia to, że pracę W . Zalesk iego uznać należy za dzieło dojrzałe, które m oże służyć za w zó r tego ro d zaju opracowań.
N a podkreślenie zasługuje ró w n ież zaw arta w Dziejach górnictwa i hutnictwa
na G órn ym Śląsku w ie lk a liczba w iadom ości i danych liczbow ych, które m o gą być
w ykorzystane do dalszych b ard z iej szczegółowych stu diów i opracowań.
A u to r nie korzystał w p ra w d z ie z prac dotyczących historii gó rn ictw a i hutnictw a n a Śląsku, które ukazały się w Polsce po 1945 r., n ie w ie d ział zatem no., że w y d a n o tu słynny m em oriał A b ta z 1791 r.2, na k tóry tak często się p o w o ły w a ł; d la całości dzieła jednak, zaw ierającego i tak w ie le m ateriałów , nie stanowi to p ow ażniejszego uchybienia.
Z alesk i zw rócił u w a g ę n a udział P o la k ó w w ro z w o ju gó rn ictw a i hutnictw a n a Śląsku. „W niosk i autora są re w ela cy jn e — czytamy w Słow ie w stępn ym n ap isan ym przez J. G iertycha — tw ierd zi on, że pierw otne p od w alin y górn ictw a i h u tnictw a śląskiego, średniowieczne, a n aw et wczesnonowożytne b y ły polskie. Ż e n aró d polski jest historycznie nie tylko narodem rolników , ale ro ln ik ó w i górn ików . Ż e przez utratę Ś ląska przez Polskę ro z w ó j przem ysłow y Ś ląsk a n ie został przyśpieszony, ale opóźniony. Ż e jednak, z d ru g ie j strony, Śląsk stał się jedną z głó w n y ch p od staw potęgi P r u s ” (s. 4).
K siążka W ; Zalesk iego jest bardzo pow ażnym sukcesem nau kow ym , u zu p eł niającym osiągnięcia polskich uczonych w zakresie historii gó rn ictw a i hutnictwa. N asi historycy techniki pow inni zatem zapoznać się z tym dziełem, co im n a p e w n o dopomoże w dalszych studiach.
Jerzy Piaskowski
Jerzy P i a s k o w s k i , Polska książka odlewnicza na przestrzeni w ieków . W y daw nictw o Instytutu O d lew n ictw a, K ra k ó w 1968, ss. 55, ilustr. 25.
Lite ratu ra dotycząca d ziejów książki technicznej w naszym k r a ju w zbo ga ciła się ostatnio o cenną pozycję. P r a c a doc. J. Piask ow sk iego o Polsk iej książce od lew
niczej jest w p ew n y m sensie krótkim podsum ow aniem jego dotychczasowych p ra c
z zakresu d ziejó w polskiego piśm iennictw a odlewniczego, n a którego temat op u bli k o w a ł on ponad 20 artyku łów , om aw iających poszczególne pozycje naszego piśm ien nictw a z tej dziedziny l .
W pierw szym rozdziale P olsk iej książki odlew niczej om ów ione są początki pol skiego piśm iennictwa odlewniczego, począwszy od Herbarza M . Siennika z 1568 r., do którego dołączono rozpraw ę A . Pedem ontana O tajem nych a skrytych lekarstwiech, zaw ierającą m .:n. wiadom ości z zakresu odlew nictw a. A u to r o m aw ia dalej d ok on an y przez J. D ekana, a w y d a n y w Lesznie w 1643 r. przekład hiszpańskiego dzieła D. Uffaina Archelia, p od staw ow ego odnośnie do odlew an ia dział, oraz w sp o m in a o G. Rzączyńskim (Historia naturalis curiosa) i J. R ogalińskim (Doświadczenia skut
- E. L . G . A b t, M em oria ł w sprawie kopalnictwa rud ołow iu i srebra na
G ó rn y m Śląsku. K atow ice 1957.
1 Por. in form acje o większości tych arty k u łó w w dziale Z czasopism nr ó w : 4/1959 (s. 746), 2/1960 '(s. 293), 3— 4/1960 (s. 521), 1/1961 (s. 163), 2/1961 (s. 339), 3/1961 (s. 514), 2/1963 (s. 305), 3/1963 (s. 452), 3— 4/1964 (s. 418), 1— 2/1965 (s. 195), 3/1965 (s. 447), 2/1967 (s. 448) i 3/1967 <s. 647) „ K w a rta ln ik a ” .
358
R ecenzjeków rzeczy pod zm ysły podpadających), którzy w sw ych pracach zamieścili także
w iadom ości z odlew nictw a.
W ie le m iejsca p ośw ięcił autor w drugim rozdziale książce odlewniczej w okresie o św iecenia. O m aw ia tu prace K. K lu k a , J. Osińskiego, Naukę artylerii J. J ak u
bow skiego, a także w zm iank ę o dotyczącym n a p ra w y otw oru zapałow ego w dzia łach w y n a la zk u polskiego odlew nika B ani, która to w zm ian k a znalazła się w drugim tomie W ielk iej encyklopedii francuskiej.
Trzeci rozdział, o b ejm u jący lata niew oli, zajm uje się głó w n ie pierw szym polskim podręcznikiem o d lew n ictw a A . M ieczndkowskiego P rzew odnik dla g is e ró w 2, a r ó w nież o m aw ia Słow nik górniczy H . Łabęckiego, w któ ry m zn ajd u je się w ie le pojęć z dziedziny o dlew nictw a oraz inne prace, których p ew n e fragm enty poświęcone są odlew n ictw u .
K siążce odlew niczej w dwudziestoleciu m iędzyw ojennym poświęcony jest n a stępny rozdział. K u rs odlewnictwa K . G ierd ziejew sk iego, pierwsza polska książka n a poziomie inżynierskim , był w tym okresie pozycją najw ażniejszą. Ostatni, piąty rozdział kró tko o m a w ia ro z w ó j polskiej książki odlew niczej w P olsce L u d o w e j, a w zakończeniu p rzedstaw ia autor syntetycznie dzieje polskiej książki odlewniczej ja k o odbicie stanu rzem iosła d przem ysłu ostatnich 400 lat.
Z a m y k a książeczkę spis bibliograficzny polskiej literatury odlewniczej z lat 1945— 1968 oraz spis literatury przedmiotu, w którym p rze w ażają pozycje napisane p rze z autora P olsk iej książki odlewniczej. W artościo w a ta książeczka, starannie w y d a n a w nakładzie 1200 egzem plarzy, zainteresuje n iew ątp liw ie polskich historyków -techniki.
H en ryk Jost
H e n ry k B a r y c z , W blaskach epoki odrodzenia. P a ń s tw o w y Instytut W y d a w niczy, W a rs z a w a 1968, ss. 483, ilustr.
A n to lo gia czternastu — jeśli w yłączyć końcow y szkic o Stanisław ie Ł sm p ic - kim — studiów, e se jó w i m iniatur biograficznych, zebranych w n ow ym tomie H en r y k a B ary cz a W blaskach epoki odrodzenia, uk łada się, p rzy całej ich tem atycznej różnorodności, w trzy zw arte zespoły. Rodzim y trzon książki tworzy sześć sylwetek szesnasto- i siedem nastowiecznych pisarzy i uczonych, ukazanych w kontekście ich przelotnych lub trw ałyc h zw iązk ó w z A k ad em ią K ra k o w s k ą (J. K ochanow ski, Sz. Szym on ow ie, częściowo K . W arszew ick i, M . G elasinus, S. Petrycy, J. B rożek), którym
— jak w Plutarch o w sk ich Vitae paralelae — tow arzyszą cztery życiorysy polskich dyplom atów , aw an turn ik ów , m ecenasów i poetów, działających w środowiskach obcych (S. Lasota, F. Susliga, J. Gsm olski, K . M alin a), oraz cztery bio g ra fie cudzo ziemskich intelektualistów (J. S ilviu s A m atu s Siculus, J. B. B onifacio d’Oria, A . Sanuto i T. Seget), w różnym czasie i w różnych okolicznościach p rzebyw ających n a obszarze Rzeczypospolitej X V I d X V I I stulecia.
Zestaw ion y tu in dek s tytułow ych bo h ateró w nie jest oczywiście jedyną m ożliw ą fo rm u łą odczytania złożonej struktury tego pom ysłow o skom ponowanego tomu. D o
strzec m ożna w nim zarów n o interesujący p rze glą d różnych gatun k ów biografistyki historycznej, od ro zw iniętej i niem al zbeletryzow anej m ikrom onografii polskiego fra n ta i aw an tu rn ik a F lo rian a Susligi, poprzez refleksyjno-psychologiczną charak terystykę życia, osobowości i twórczości Sebastiana Petrycego, do szkicow ego b io g ra m u A le k sa n d ra Sanuta, ale chyba przede w szystkim — w y k racza jąc ą znacznie poza o p is życiow ych p erypetii jednostek próbę spojrzenia poprzez kalen dariu m i
itinera-2 Por. artyku ł: J. P i a s k o w s k i , W setną rocznicę wydania pierwszego pol
