178 Recenzje
„Beiträge zur Meereskunde“ , H eft 11. Akadem ie-Verlag, Berlin 1964, ss. 99, ilustr. 19 i na 'wklejkach.
K olejn y zeszyt seryjnego wydawnictwa Instytutu W iedzy o Morzu Niemiec kiej Akadem ii Nauk w Berlinie zawiera tylko jedną pozycją: Günthera Sagera D ie Entw icklung der Methoden zur Bestimmung der Elemente von Tidenhub und Gezeitenström en1. Poświęcona jest ona rozw ojow i badlań zjawiska p ły w ó w 2 mórz Europy północno-zachodniej od czasów rzymskich do 1950 r. Przedstawiono tu obserwacje pływ ów w okresie od starożytności do X I V w.; doniesienia o p ły wach w locjach wieków : X IV —X V I; początki teorii pływ ów ; prace Newtona w tym zakresie (pierwsze naukowe uzasadnienie związku przyczynowego między pływam i a ruchami Księżyca i Słońca Newton dał w 1687 r.); powstanie statycznej teorii pływ ów (czyli teorii równowagi); prace Laplace’a nad dynamiczną teorią pływ ów (1774 r.; stworzyła ona teoretyczne podstawy dla harmonicznej analizy p ływ ów ) oraz prace nad jej uzupełnieniami (przede wszystkim prace Hugha z 1897 r. i Roincarego z 1910 r.); pierwsze próby wyznaczania linii jednakowych wartości pływ ów (1800— 1645); początki map prądów pływowych (1845— 1900). N a
stępnie autor naszkicował ogólny rzut oka na rozwój badań atlantyckich prądów pływowych w bieżącym stuleciu oraz omówił obserwacje w latach 1900— 1923 i po szczególne ich metody (Taylora z 1920 r., Defanta z tl923 r., Proudmana i Doodsona z 1924 r., Hansena z 1943 r.). Spis literatury zawiera 284 pozycje.
Z. Br.
Svenskt skeppsbyggeri. En óversikt av utvecklingen genom tiderna. Allhems Forlag, Malmo 1963, ss. V I + 503, ilustr. 634 + 30 w klejek z ilustr.
Potężna księga o dziejach szwedzkiego budownictwa okrętowego jest dziełem zbiorowym 19 autorów, nad którym czuwał 4-osobowy komitet redakcyjny. Główny redaktor, Gustaf Halldin, redagował już w iele podobnych wydawnictw z zakresu morskiej historii Szwecji, jest też autorem licznych studiów z tego zakresu, ogłaszanych od 1928 r. Wśród 30 prac zamieszczonych w księdze — Halldin napisał 4, a 3 prac jest współautorem.
Księga obejmuje w 7 częściach okres od wczesnego średniowiecza do dziś. Pierw sza część ukazuje budownictwo średniowieczne. Druga — dotyczy lat 1500— 1600; zawarte w niej 4 prace omawiają kolejno: stocznie, typy okrętów, projek towanie i technikę budowy, ożaglowanie. Część trzecia zajmuje się okresem 1600— 1815, z tym że pierwszy rozdział daje ogólny rzut oka na X V I I w., a na stępne dotyczą lat 1680— 1815. Osobny rozdział poświęcono wybitnemu, o światowej sławie, szwedzkiemu budowniczemu okrętów — Fryderykow i Henrykowi Chap manowi; podano też bibliografię jego prac, drukowanych w latach 1768— 1806.
Następna część przedstawia szwedzkie okrętownictwo w latach 1815— 1905.
1 Jest to część pierwsza pracy habilitacyjnej autora, Das Regime der Gezeiten und der Gezeitenstrome in der Nordsee, dem Kanał und der Irisehen See. W oma wianym zeszycie „Beitrage“ wydrukowano też spis rzeczy części drugiej pracy (część ta dotyczy problematyki współczesnej).
2 W terminologii polskiej ruchy mas wodnych mórz, powstające na skutek oddziaływania Księżyca i Słońca na powłokę wodną Ziemi, określane są jako zjawisko pływów. Termin ten óbejmuje pływ y, tj. ruchy pionowe powierzchni morza (te zaś składają się z przypływu i odpływu) oraz prądy pływowe, tj. ruchy poziome mas wodnych wywołane pływami. W terminologii niemieckiej: pływ y — Tiden lub Gezeiten, prąd pływ ow y — Tidestrom lub Gezeitenstrom, niemieckie Tidenhub to wielkość pływu (skok pływu).
