Motywacja

(1)

(2)

Motywacja MotywacjaMotywacja

Motywacja – potrzeba lub pragnienie życiowe, które pobudza i kieruje zachowaniem człowieka

(z łac.

„emovere”

oznacza ruszać się) – jest pojęciem abstrakcyjnym, którego nie da się obserwować

bezpośrednio; Motywacja

MotywacjaMotywacja

Motywacja określa wszystkie procesy zaangażowane w rozpoczęcie, kierowanie i podtrzymywanie aktywności fizjologicznych i psychicznych (Zimbardo 2002);

dotyczy tego, co skłania istoty żywe do ruchu i utrzymania wybranego kierunku przynajmniej przez pewien czas;

(3)

jest to pojęcie, na które składa się cały szereg wewnętrznych mechanizmów

zaangażowanych w:

preferencje jednej aktywności ponad inną (osoba silnie zmotywowana przekłada jedne

aktywności nad inne, ćwiczy zachowanie, doskonali swoje umiejętności wymagane do osiągnięcia celu oraz poświęca energię dla osiągnięcia celu);

wigor, czyli siłę reakcji;

wytrwałość działania według zorganizowanego wzoru, skierowanego na istotne cele.

(4)

Badacze motywacji posługują się dwoma pojęciami, związanymi z podstawową motywacją człowieka: popęd i motyw.

Używają zazwyczaj terminu popęd popęd popęd popęd w stosunku do motywacji z założenia pierwotnie biologicznej, takiej jak m.in.: głód, potrzeba snu, utrzymanie komfortowej temperatury ciała

Motyw Motyw Motyw

Motyw (motive) odnosi się do potrzeb zakorzenionych psychicznie i społecznie, które z założenia są wyuczone poprzez doświadczenie osobiste.

Motywy mogą być świadome świadome świadome świadome lub nieświadomie nieświadomie nieświadomie nieświadomie podejmowane przez jednostkę.

(5)

- Wyjaśnienie zmienności zachowaniazmienności zachowaniazmienności zachowaniazmienności zachowania - Dlaczego jednego dnia

wypełniamy jakieś zadanie, a innego dnia zupełnie nie możemy sobie z nim poradzić?

- Ustalenie związków biologii i zachowaniazwiązków biologii i zachowaniazwiązków biologii i zachowaniazwiązków biologii i zachowania. Pojęcie motywacji

przypomina nam, że jesteśmy organizmami biologicznymi wyposażonymi w złożone mechanizmy wewnętrzne regulujące funkcjonowanie cielesne i umożliwiające przetrwanie.

- Ustalanie odpowiedzialności za działaniaodpowiedzialności za działaniaodpowiedzialności za działaniaodpowiedzialności za działania. Odpowiedzialność

jednostkowa zakłada motywację wewnętrzną i zdolność do kontroli własnych działań.

- Wyjaśnianie wytrwałości pomimo przeciwnościwytrwałości pomimo przeciwnościwytrwałości pomimo przeciwnościwytrwałości pomimo przeciwności , czyli dlaczego

organizm zachowuje się spójnie pomimo znacznej zmienności warunków bodźcowych.

(6)

Motywacja MotywacjaMotywacja

Motywacja prowadzi nas w wyznaczonym

czasie do pracy lub szkoły, nawet jeśli czujemy się zmęczeni.

Tworzy silnie pragnieniepragnieniepragnieniepragnienie sportowca, by

udowodnić sobie i innym, że jest w stanie dokonać śmiałego wyczynu wspinaczkowego.

Motywacja pomaga walczyć wytrwalewytrwalewytrwalewytrwale w zawodach i dawać z siebie wszystko, nawet jeśli przegrywamy i zdajemy sobie sprawę, że być może nie mamy szans na zwycięstwo.

(7)

Teoria redukcji popędu Teoria redukcji popędu Teoria redukcji popędu

Teoria redukcji popędu –––– potrzeba fizjologiczna wywołuje stan podwyższonego napięcia (popędpopędpopędpopęd) motywujący organizm do

zaspokojenia potrzeby.

Wg tej teorii organizmy rodzą się z pewnymi zaprogramowanymi tendencjami niezbędnymi do przetrwania gatunku.

Niektórzy teoretycy instynktu uznawali te siły biologiczne za

mechanistyczne. mechanistyczne. mechanistyczne.

mechanistyczne. Według nich zachowanie nie ma charakteru celowego i odbywa się poza kontrolą jednostki, podobnie jak złożone odruchy.

Inni uważali, że instynkty pozostawiają organizmowi pewien wybór w zakresie sposobów działania.

(8)

Działaniem ludzi kieruje jeszcze więcej

instynktów niż działaniem niższych zwierząt.

Do instynktów wspólnych ze zwierzętami dochodzi cała gama wyłącznie ludzkichwyłącznie ludzkichwyłącznie ludzkichwyłącznie ludzkich, jak sympatia,

skromność, towarzyskość i miłość.

Według W. Jamesa instynkty zarówno ludzkie, jak i zwierzęce mają charakter

celowy

-

służą ważnym celom w adaptacji organizmu do środowiska

Instynkt Instynkt Instynkt

Instynkt – wrodzony mechanizm, nie będący przedmiotem uczenia się

(9)

Sigmund Freud Sigmund Freud Sigmund Freud

Sigmund Freud uważał, że instynkty życia instynkty życia instynkty życia instynkty życia (w tym seksualizm) i instynkty śmierci

instynkty śmierci instynkty śmierci

instynkty śmierci (włączając w to agresję) - nie mają świadomych celów i wyznaczonego kierunku, a organizm może się wyuczyć

wielu sposobów ich zaspokajania. Uważał, że impulsy instynktowne istnieją dla zaspokojenia potrzeb cielesnych i tworzą

energię psychiczną (libido). energię psychiczną (libido). energię psychiczną (libido). energię psychiczną (libido).

Powstałe w ten sposób napięcie kieruje nas ku działaniom i obiektom, które owo napięcie redukują.

Choć Freud zakładał, że instynkty działają poniżej progu

świadomości, uznawał ich wpływ nie tylko na działanie, ale i na świadome myśli i uczucia, oraz upatrywał w nich przyczyny naszego popadania w konflikt z wymogami społecznymi.

(10)

(11)

Zgodnie z teorią Maslowa nasze potrzeby podstawowepotrzeby podstawowepotrzeby podstawowepotrzeby podstawowe tworzą hierarchię potrzebhierarchię potrzebhierarchię potrzebhierarchię potrzeb.

Wrodzone potrzeby układają się w pewną sekwencję od prymitywnych do zaawansowanych. U dołu tej hierarchii znajdują się podstawowe popędy biologiczne

popędy biologiczne popędy biologiczne

popędy biologiczne, takie jak głód i pragnienie.

Muszą one zostać zaspokojone, zanim zaczną działać jakiekolwiek inne potrzeby.

Pod naciskiem potrzeb biologicznych inne potrzeby usuwają się w cień i raczej nie wpływają na nasze działania. Kiedy zostają

zaspokojone, motywują nas potrzeby z innego poziomu - potrzeby potrzeby potrzeby potrzeby bezpieczeństwa.

bezpieczeństwa. bezpieczeństwa. bezpieczeństwa.

Kiedy nie zagraża nam niebezpieczeństwo, podlegamy motywacji potrzeb przynależności

potrzeb przynależności potrzeb przynależności

potrzeb przynależności - jak potrzeba uczestnictwa, afiliacji, kochania i bycia kochanym.

(12)

Ludzie są istotami myślącymi, o złożonych mózgach, które wymagają

stymulacji intelektualnej. Motywują nas silne potrzeby poznawcze potrzeby poznawcze potrzeby poznawcze - chcemy potrzeby poznawcze znać swą przeszłość, rozumieć łamigłówki bieżącej egzystencji i

przewidywać przyszłość. To właśnie siła tych potrzeb pozwala uczonym spędzać życie w pogoni za wiedzą.

Na kolejnym poziomie hierarchii potrzeb Masłowa znajduje się ludzkie pragnienie piękna i harmonii, potrzeby estetyczne, potrzeby estetyczne, potrzeby estetyczne, potrzeby estetyczne, które stanowią o twórczej stronie człowieczeństwa.

Na szczycie hierarchii znajdują się ludzie, którzy są syci, bezpieczni,

kochani i kochający, pewni siebie, myślący i twórczy. Ludzie ci wznoszą się ponad potrzeby podstawowe w poszukiwaniu pełniejszego rozwoju swego

(13)

FIZJOLOGIA

BEZPIECZEŃSTWO

PRZYNALEŻNOŚĆ

SZACUNEK

SAMO-REALIZACJA

(14)

1/ Potrzeby

niedoboru

2/ Potrzeby

wzrostu

Ad 1. Motywacja oparta na konieczności – „Muszę” Ad 2. Motywacja oparta na wyborze – „Chcę”

(15)

Behawiorystyczna

teoria motywacji

Koncepcja behawiorystyczna, podobnie jak inne elementy behawioryzmu, jest koncepcją

empiryczną.

Podstawowe pojęcia: popęd (drive), pobudka (incentive), wzmocnienie (reinforcement).

(16)

(17)

Poznawcze mechanizmy

motywacyjne

- Ciekawość poznawcza (np. preferencja nowości) - Oczekiwania

- Aspiracje

- Fantazje i marzenia

- Różne formy niezgodności poznawczej (np. dysonans poznawczy)

(18)

•uczenie się dla uczenia

•uczenie się w celach korzyści osobistych

•uczenie się ze względu na utożsamianie się z grupą

•pragnienie osiągnięcia powodzenia i uniknięcia niepowodzenia •uczenie się ze względu na nacisk i przymus

•poczucie obowiązku •praktyczne cele życiowe

•uczenie się ze względu na potrzebę społeczną.

Motywacja do nauki wiąże się z celem, jaki stawia sobie dziecko w uczeniu się.

W przypadku motywacji wewnętrznejmotywacji wewnętrznejmotywacji wewnętrznej tym celem jest przede motywacji wewnętrznej wszystkim zwiększenie swoich kompetencjizwiększenie swoich kompetencjizwiększenie swoich kompetencjizwiększenie swoich kompetencji

.

(19)

Klasyczny model wyuczonej bezradności

(M.

(M. Seligman

Seligman

Seligman i in

Seligman

i in

i in.)

.)

Wyuczona bezradność Wyuczona bezradność Wyuczona bezradność

Wyuczona bezradność jest to zgeneralizowane oczekiwanie braku wpływu na bieg wydarzeń. Człowiek uczy się poprzez doświadczenia, że nie ma związku miedzy jego zachowaniami a ich pozytywnymi bądź negatywnymi następstwami, czyli niezależnie od tego, jak zareagujemy w danej sytuacji nie możemy niczego zmienić. Jest to więc sytuacja nie kontrolowana.

Taka sytuacja wyzwala zespół zmian w zachowaniu:

• deficyt motywacyjnydeficyt motywacyjnydeficyt motywacyjnydeficyt motywacyjny – obniżenie gotowości do podejmowania działań

• deficyt poznawczydeficyt poznawczydeficyt poznawczydeficyt poznawczy – utrudnienie w wykrywaniu związków asocjacyjnych między zachowaniem a wzmocnieniem

(20)

Informacyjny model wyuczonej bezradności

(M.

(M. Kofta,

Kofta,

Kofta, G.

Kofta,

G. G. Sędek)

G. Sędek)

Sędek)

Ludzie starają się aktywnie reagować na pojawiające się trudności w realizacji zamierzeń, szukają alternatywnych sposobów działania, wymyślają i testują różne

hipotezy. W trakcie treningu bezradności ludzie są aktywni poznawczo i próbują na wiele sposobów rozwiązywać faktycznie nierozwiązywalne problemy.

• istotą tego treningu jest brak postępu poznawczego w rozwiązywaniu problemu mimo intensywnego wysiłku intelektualnego

• po dłuższym czasie bezowocnego wysiłku następuje stan wyczerpania poznawczegostan wyczerpania poznawczegostan wyczerpania poznawczego (brak stan wyczerpania poznawczego

tendencji do tworzenia nowych pomysłów rozwiązani problemu, unikanie wysiłku poznawczego, znaczne pogorszenie wykonywania złożonych zadań poznawczych)

• w tym stanie na ogół zanika motywacja wewnętrzna (ciekawość i zainteresowanie, zaangażowanie) i pojawia się obniżony nastrój.