· 3. Ja n u s z ew ski J., K ·O s z a r ski W. - Skarby Ziemi Dolno·ś'ląskiej. Os:s,o·liJneum 1979.
4. JuT a s z T. - Dolny Śl<t'sk - pa1norama tury-sty.czna. KAW 1978.
5. K·o s z ar slk i W. - S:wzaWino Zdrój, Jedliina.
Zdrój i ·O'kolic:e. Sport Turystyka 1971.
6. K ·o ź m i ń siki A. - Dus~nilki Zdrój, Kudowa Zdrój, .Polanka Zdrój i okolice. Ibidem 1973.
7. M·orcin.ek K., Pr.or·ok W. Byst!f'zyca
Kłodzka, Dł!ug.opole Zdrój, Międzygórze i okoLi-ce. Ibidem 1979.
8. Mazu-rski K.
R.,
Martynawski Z. - Su-dety. Ziemia Kłodz,ka i Góry OpaJws1kie. Ibidem 1978.9. B11zewodnLk po P.ol,sce (pr. zbi·or.). Wyd. IV. Ibi-dem 1977.
10. S t e ć T. - Sudety Zach1odnie. Cz .. I, Ibidem 1965. 11. T e-r l a ik M. - Ci.eplice Śląsk1ie Zdrój i okolice.
Ibidem 1971.
12. Uzdrow1ska Do'lnośląs1kie, balneologia - historia - przyroda - s,z.t:Uika. Red. A. Falkiewicz i M. Starzewska. Ossolineum 1975.
13. Plany rnbs1t: Jeleni,a Góra, Wałbrzych i Szczaw-no, , ~udowa Zdrój, Duszniki Zdrój, Folanica ZdTOJ oraz mapy turystyczne pod ·red. M. St. af-fa: Ziemia Kł·odtzka, Góry Bystrzyokie, Góry Bardzkie i Złote, Góry Stołowe, W1zgórza
Niem-czańsk1o-Str,zelińskie, Góry WałbT,zyskie i Ka-mieDJne, Masyw śnieżnitka i Góry Bialskie, KaJ r-lk<onosze, Góry Ize1r,skie. PPWK.
SUMMARY
The attention ·is drawn to the informaHon ·on medi:cinal water.s of the Lower Sile·s:ia, pubHshed in popula.r touris~t guidebooks. Such informa,tion i·s often il!comple·te or · ev.en mis.leading in the case of waters of numerous health resorts s·o the tpaper presents an attempt 1t'D .su.pplement a;nd correct the knowledge of
these w a ter s. ·
L I T ER A T U R A N T.
WOD LECZNICZYCH
14. Alnalizy fti.zylko-chemicz:ne wód lecznfczych, wód ~tołowy·ch i borowin wykonane w 1975 r. Red.
A. Jarocka. Probl. Uzdr. 1976 z. 9/'12.
15. C i ę ż k o w s k i W. - Hydrogeologia i hydro-chemi'a wód te,rmalinych Lądka Zdr·oju. Ibidem 1980 z. 3.
16. · D o w g i a łł o J., K •a :r ski A., P ·o t o c .ki I.
-Geol'ogia sur,owców balneologkZtnych. Wyd. Ge~ol.
1969.
17. D o w g i a ł ł ·o J. - Wody termaLne Sudetów. Acta Geol. Pol. 1976. vol. 26 no. 4.
l8. F i s t e,k .J. - S':wzawy Kotliny Kłodzkiej i Gór Bystrzyokich. Biul. Geol. Wydz. Geot UW. 1977 1t. 22.
19. F i s t e k ;[. - W·ody lecznicze i ·mineralne ma z ,peloidy [W:] Sur'Owce mineralne · Dotl,necro
Śląs-ka. Ossoliineum 1979. o
20. G i e ,r 'W i e l a~111 i e c J. - Lądek Zdrój i jego wo -dy mineraLne. Kwa•r:t. Geol. 1968 .nr 3.
21. Gie·rw1ielaniec J. - Wody mineralne ob
-szant sude'Cil~i,ego. '[W:] Turystylka w Sudetach. Cz. II. J,ele~nia Góra 1977.
22. Gier w i elatnie
c
J.,· S z a ,r .s z e ;w skaz.
-P.olanica Zdrój, Dus.zmitki Zdrój, Kudowa Zdrój[W:] Inter.natioool SY'mposium Hydr.ogeo chemi-st'ry of Minera1:ized Water·s, Cieplice 31 V --3 VI 1978.
23. P a .z dr ·o Z. - Hydrogeolo'~ia 'Ogólna. Wyd. Geol. -1964 i 1977.
24. T e i s s e y r ·e J. - Ź·ródła miJneralne Dolnego
ŚląS1k1a w świetle bardań geolo.g,ic:znych 1945-65.
'[W:] Z geologii Ziem Za:cho.d1nich. Wrocław 1966.
PE310ME
ABTOpbi o6pa~alOT BHViiMamfe Ha YIHcPOpMaiJ;MM Ka -caiO~J1eCJI Jie~re6HbiX BO~ Hvr:m:He:ti CvrJie3Hvr, Haxo~JI m;HeCJI · B IIOITTY JI.H.P'HbiX rry6JIHKaiJ;VI'.HX 'HO TypVfCTUK.e H KpaeBe~eHHM, .D:aHHbre, npr1Be~eHHhre B 3Tvrx rry6Jivr-Kau;vrRx, KaCaiO~J1eCJI Jieqe6HhiX BO~ OT~eJibHbiX Ky-popTOB, qacTo 6biBaiOT HerroJIHhre u HerrpamrJibHhie.
C'TaTb.H JIHJI.HeTc.H nonhiTKOM rronoJIHeHvr.H· M yrrop.HAO-t.reHH.H 3T'YIX ,ZJ;<UIHbiX.
JOZEF MICHALIK, ANDRZEJ G AźDZICKI
Geologicky 'O'stav SAV, Zakład Paleobiologii · PAN
CZY W TATRACH JEST
PŁASZCZOWINA STRAŻÓWSKA?
W .os·tatnim okre~ie IUktaJzalo się tkilka puh1ikacji ,pióra Z. K:o.tań,skiego {12, 13, 14, 15), w tktór)'ich pr\Zed-st.awilolllo nowe poglądy na S'tratyg,r.afię, pr;zede WlSZytst-kim zaś na temttOill:iJkę utworów odsłaniających .się w dol.n.ej części DoHny Chochoł·Oiwski·oj (<ryc. 1). Ro,z;pa
-t,rywane osady to :z;nacznej miąż,s.ZJO·Ś<Ci węglanowe kompleksy ,t,riasu .spoczytwające llla u two-rach płasz
czowiny J".egl•otwej dolnej (kr.iilniań.skiej) (
=
Fatricum) (por. K. Guzik i S. Guzik, 3 oraz M. Bac, 2). .W obrębie tYJch ubwoców Z. K:o,tańs<ki .(12, 14)
wy-różmia między innymi .płasZJCIZJOwinę reglową górną (strailowską), będącą ekwiwalentem t1ZJW. wyższy.ch
płais.zczowin 1'reglowych 1(= Silicieurn sensu Mełlo, 17).
O ile obeoność w tym re}o-ni·e ut'w1oró,w na.l·eżących do płasiZicZJowi:ny reglo1wej ś,rodt~owej (.choc,zań·skiej)
(= Hronicum) jest potws.z,echnie :z;r).ana (9, 10, 22, 7, 5, 6) to wyróilnienie tutaj wyżs.zej tekto:nic:z;nie płatSIZ czowiny straiJo,wskiej budzi wiele IZast'r'Zleileń (por.
E. Pa.s.s·endorfer, 21).
616
UKD 551.243.4?: 551.761 :552 .. 54(43-8- 13 :234.372.43 Tat·ry Zach.)
P.ogląd, że ,płas,zc:z;Otwin.a s•trażowtsika dotarła ku
póŁnocy aż dlo ,pieniń;s!ki:ego pasa stkabkto,wegio :z;o.stał
'"' osfatnim oktresie udoikumentowany SJzer.eg·iem fak-tów (A. Bega.n, 3, P. Grecul'a i I. Varga, 8), a także pośrednio iPI'Ze.z M. M·isika, R. Mocka i M. Sykorę
(19); można więc Ulznać go za udoiWIOdtni·ony.
Dysku-syjne po:zto1S1taje jednak ·za.gadnie!n'ie c~zy ,UJttwrory jed
-nostek Furtkaski i Ktmycisk zalicwne pr.zez Z. Ko.tań
skiego (12, 13, 14, 15) do płas:zcz,Otwiny .sbraż'OiWISkiej stantctwią jej trtZ:e:cz)'iwi·ste i a~na1ogicme ogniwa.
Według Z. K·o·bańskiego (14) na plas:z;c:wwinie k'riż
niaństkiej 'W T'ejtOillie Doliny Cbochoł,owskiej leżą obok siebie w tej samej pozycji dwie odrębne jedtnost·ki tekt•oniczne II'OIZJdlzie~loOill·e bliżej nie tidefiniowaną linią
tektoniczną o 1prtzebiegu pólnoc-południe (wtZJdłuż po-toku Siwej Wody). Są t1o: na w;s·chodzie j.ednos,bka Siwej Wody przez Z. K:otań;skiego (12, 14) odniesio-na do płas:z;c.zowiny cboczańskiej oraz na·. ·za,chodtzie jednostki F1l11rk·aslki i Koryd,sk, kttóre Z. Kotański (12,
Ryc: 1. Sche-matyczna mapka jednostek tektonicznych v . .'chodzących w sklad płaszczowiny reglowej środko
wej i górnej w Tatrach Zachodnich (wg Z.
Kotań-skiego - 15).
l - jednostki wierchowe (jądro krystaliczne z pokrywą
autochtoniczną i parautochtoniczną, wierchowe płaszczowi
ny i łuski), 2 - płaszczyzna reglowa dolna nierozdzielona;
płaszczowina reglowa .środkowa: 3 - łuska Upłazu (płasz .czowina weporska o sekwencji intrageoantyklinalnej), 4
-łuslci Kolllrczys.tej 'i Bramy K·antaka; 5 - pła>Sizcz'o·wina c-ząst
kowa Siwej Wody (płaszczowina choczańska sensu lato, a ściślej szturecka); płaszczowina reglowa górna (strażow sk.a)': 6 - łuska Furkask!i; 7 - łuska K'orycisk; s - trans-gresywny eocen wewnątrzkarpackiego basenu Podhala.
Fig. 1. Sketch map of tectonic units of the middie
and upper sub-tatrie nappes in the western Tatra
Mts (after Z. Kotański - 15).
l - high-tlatr.ic units (crystalline co·re and autochtoneous and palr,aut·ochtlone.ous covers, high-tat:ric !l'l<ł!P.Pes and scales), 2 - unsubdivid.ed lower sub-ta1mic na.ppe; middle sub-tatric nappe: 3 - Upłaz scale (Vepor nappe with in-trageoanticlinal sequernce), 4 - Kanczysta and Brama Kan -taka scales, 5 - partial Siwa Woda nappe (Choc nappe se.nsu lato or, more precisely, Stur nappe; upper sub-, tatric (Strazov) na.ppe: 6 - Furk.aska scale, 7 - Koryciska -scale; 8 - transg.re.ssive Eo-ce:ne of intra-Carpathian Pod
-hale Basin.
14) zalic;za do płas,zc:ZiOIWilny strażOIWsik:iej (1ryc. 1). Na-leży tu stwire["dizić, że jednoshlm Si1wej Wody, :która zdaniem Z. Kotańskiego · {12, 14) ma być podłożem j·ednost·ek Full"kaski i K.orycis!k nigdizli·e na ·zarchód od Dolilny Chocho·ło:WISI~iej nie ukazuje się na polwier, zch-ni. Według Z. Kotań.skiego {12, 14) ultJwo,ry .tej łuski zalegają dalej lku :północy pod k.om(pileksami FuTka.s-ki i K'oryds:k, natomiast. w kieru•nku poŁudniiOIWYm mają być wytłoczone tektonicznie (Z. Kotański, 14,
fig. 2). Linia tek,boi!rimma, k1tóra w iprzek!roju Z. ~o tańs.kiego (14, fig. 2) oddziela jednostkę Siwej Wo-dy od wyżSizy.ch tektonkznie jednostek FurkaSiki i Ko-rycisk nie ma jednak 1chara~teru :POW<ier,zchni nasu-nięcia cha,ra:k·terys:tyezmej dl1a płaszc~owiny, kltóra I
ZJO-stała ~pr,zesunięta ·z dalekiej odLegłości. Urtwory ,roz-pa·'brywany·ch jednost-ek ·stromo ze sobą kl()lntaktują na całej długości przekroju (Z. Kotański, 14, fig. 2).
Jednocześnie w .:rej,ooie między .Małymi Korycis-karni a Siwiań,skim.i TUirniam.i roZJpatrYJwa:ne utwory,
a w sz.czególnośrCi osady "dol·omitu głównego" i
:for-ma,cji norowickiej są znacZJni·e 1zahumzone tekrton1ic1z-nie i :cały ten k·omplek1s skaLny ma charakter me-gabrekrcji (A. Gaźdz,icki i J. Michalik 1.980, ftg. 2).
Szezególnie godny odnotowania jest f8jkt występo wania dużej iloś·ei otoc,zaków skał fro~maoji noro:wk-kiej (?gó:rmy nory:k - 1retyk) i dolnej jwry pła,szcZio
winy choczań·skiej w spągu zlepieńców eocenu
ta-trzań·skiego . u wylotu Doliny ChocholQwsk,i:ej .pT:ZY
;.< :-~ a1<tun LtC i llyr pc]sml dolny JEDNOSTKA SIWEJ WODY
Ryc. 2. Stratygraficzny i tektoniczny podzipl
kom-pleksów triasu i najniższej jury płaszczowiny
cho-czańskiej (Hronicum) w rejonie Doliny Chochołow-
-skiej.
Fig. 2. Stratigraphic and tectonic subdivisioin oj TTiassic and lowermost Jurassie series of the Choc
nappe (Hronicum) in the area of the Chochołowska
VaUey.
nielic;znej stosunk01wo 'Obecności ·oftoczalków "dol· omi-tu .z Wetrterstein" jednostki Kory:cis!k ;(por. K.
ZaJWi-dzka, 22). Mroże to być dowodem na superpo,zycję osadów jednostki Siwej Wody !(lpłasZC!ZOWina rchoc~mń ska) nad utWlorami j•ednostrk~ Korycd:sk, która sensu
Z. Kótański (12, 14) m:iałaby :repreZJent101Wać płaszozo
winę .stra~OIW,ską. W tej sytuacji nie ma p['zesła:nek
na wy,różnienie plas·z.0z.awiny strażolwsk;iej w Taitirach za,chodnich.
Należy jednoc:ześnie ZJwró!Cić 1\.l!Wra.gę, ż-e :również
barrdzo !Prroblematyczn,e jest IZalic:zenie -łusk.i U;płaZJU
do strefy południ!o.wOIWeporskiej. ·wska1zywał już na to :wc·ześn.iej E. Pas•sendorfe,r .(21). Br.alk jes,t hOIWiem dowodów na suger·Oiw.aną fPrlzez. Z. Ko1tań1skiego (11,
14) t·ransgres.ję ś,wdkoweg,o liasu
n.a
dolomi·ta1ch ani-zyku. Kontakt obu m~pa:br}'1wanych kom.ple.k,sówli-tologicznych w 1rej·onie Hali pod UipłaZ:em jest n!
ie-jasny i może być na1tu:ry tek.tonieZinej.
Uwagę zw,raca też wy!I"aźna jednoUbość i .pOIWlią,za
nie litost.ratY:graficznej sek•wencj:i (!rJ'IC. 2) :rozdzielo-nej pr.zez Z. Kotańskieg.o .(12, 14). Łusikę Furkaski budują "dolomit ~ Ram,sau" (pelson), "wapień :z Re-if-ling" i "waT,s,twy :z Ba.rt:na·ch" (górny ani•zylk - dolny ladym). Łusikę Kor:ydsk ,sta.nowi "dol:omit z W~ett-er
stein" z Hcznymi ·ladyńskimi dipl•Ojporami. Młods,ze
utw·ory to jest .rwariS,twy ,z Lull1lz" 1rrie są :zachow.ane - · jedyn:ie .~wapień z Qpponit:z" (ka:rnik) , sygnaHZiu-je Z. Kotański (12) 1z rejo:r11u Dolilny Głodówki Jed-nos·tka Siwej Wody ,re,pręzentowana jest (pir!Zez utlwo..;
ty "dolomitu głównego" (k;ar:nik - (Ilr()lryik) oraz
osa-dy f.orma.cji nOil'OWickri·ej {?,górny nory:k - r~etyik),
po-nad 'którą spoczywają iklrynoidowe wapienie liasu (6). Ten óstatni ilntel'iwał litologic•zny }est typQIWy dla
sekwencji osadÓiw w .płaStzczowlinie choc,zań:skiej ~por.
A. Gaździcki i J. Michali:k, 6).
RoZJpat·rywane jednostki charakteryzują się pr,zede wszystkim obecno~ICią osadów dolomiJtOWYICh z m1niej licznymi 'Wikładk,ami ,wapiennymi, co j•est powszech-nym zjawiskiem w sekwencji ,osadów Hronicum,
a więc w pła·szczowinie choczańslkięj (por. J.
BYIStric-k)·. 4 oraz Mahel', 16). Ponadto charakteryzują się one
zbli~onym wyks1ztaŁceniem facjalnym :s1'bratygrraficzmie rz.aś wyraźnie się ze sobą wiążą (ryc. 2). Porównują·c typowe ogniwa litol:o.gi·c:Zine wyróżnione ~Z~arówno w
utw.orach pła;SIZJc,zowilny .choezań·sikiej, ·jak i
stmilOiw-skiej (J. By&t,ricky 1972, fig. 7 oraz J. Mkhalik 1977,
f!g. 2) można łatwo dostrze.c, że śekwen~ja osadótw .
w jedniOstkach Furkaski, Korycisk i S:ilwej Wody
(:ryc. 2) jest tjpowa dla pła!SiZiCZJowiny choczańskiej.
J ednoc.ZJeśnie brak ·jest .arrgumentów prZJema\W!iających za włącZJeni·em jednostek Furkaski i Kocr:ydsik do płas.zczowillly ISrtmaiJow,sikiej (poc. Pas1sendorfer, 21 oraz
Mahel', 16). Zamiast charak<t,ery;sttJ'IaZihYich dla anizyku
środkowego pła~cZJowillly straż01wSikiej · ,twapieni
z Steinalm" w •8.1llalizowanej 'sekiwen•cji ·z Doliny
Cho-choŁowskiej wys.tępuj.e ,,dotomilt •z Ramsaru" -
pOMT-szechne ogn~iwo litologic·zne plaszc:z:owiny chOiczań
skiej (J. Michaltk 1977, fig. 2). Następnie zamiast .
rafowego "wapienia z Wett•ernt·eiill", WYi&tępują tutaj
osady dol01micowe o ·charaikterz,e lagunowym ( =
"do-lomit z WetteDsteiill" sensu Z. Kotański 12, 14). "w,a- ·
pień z Reifling" i "wapień z Opponitz" są typowymi
ogniwami sekwencji utworów w plas•ZJC:oowinie
cho-. czańskiej (4, 16). . _
J·eśli chodzi o "war~stwy 'Z Partna,ch" t;p są one znane w Karpatach Zachodnich jedynie z kilku
sta-nowisk i w obecnej dobie nie stanowią kryterium
dla paleogeogr.aficzno .... tektonicz:nej k<orelacji. Na.leży
jednak zaznac·zyć, że ,,warstwy z Partn<::J.·ch" mane są
w sekwencji utworów plas,zcZJo,winy choczańskiej w '
Górach StraiJowskich na Słowacji (pocr:. Mock, 20).
Niemniej jednak ch<urakitecr: i TÓŻllll'C)lrodillo·ść
znalezio-nej w ·"wai::st!Wia!ch Q; P.allibnach" w W.ieikkh ~orycis
kach flory i fauny (22, 12, 13, 7, l) są godne. uJWagi
i zas,ługują na dal,sze .sZJc·zeg611owe studia.
W .zakończeniu chcemy podkreślić, że jedynie
dal-sze kompleksowe badania paleontoJ:ogiczno-;Ę;til'atygra
ficzne, prowadi2lon.e po obu stronach grank,z:ne<go
grzbietu, pom.iędzy Osobitą, Wrielką Fu'l'lkaską a
Do-liną Lejową . poZIWolą w peŁni wyjaśnić eJoilone
tZa-gadniEmia budoiWY ge,ołogicznej tego obs·zaru.
LITERATURA
l. Alex·aind,rowi~c~ S. W., Szewczyk E.
-Zespół mtkl'lofa.uny
w
śr.odkowY'm ·tl'lia,s:i·~ jednoot ...ki Furka:skli serii ·choczań,skiej Tatr. Kwa11t. Geol.
1978 nr 4.
2. B :a c M. - Tekt·cmika j,edno,sltiki Bobro.wca w
. Tatrach za,chodtnkh. Aota Geol. · Pol. 1971 vol.
21 no. 2.
3.
B e g a n A. - Geolo.gioke pornery bradlovehopasma a maniilSikej se·rie na strednom Povazi.
Zhorn. Geol. vied, Zap. Karpaty, 19·69 vol. 11.
4. By s t :r 1k k y J. - F:aziesverteilung der mittleren .
und oberen T·ria's in den w,es;tkarpaten. Mitt. Ges.
Geol. Be,rgbaustud. 1972 Bd. 21.
5. G a ź d z i ck i A. - Conodo1ni1ls o:f. lthe gen'US
Mi-sikella Kozur nad Moc:k, 1974 from •the Rhaetian
-of the 'Tat,ra Mts (West Calipathia'Ilis). Ac,ta
Pa-1e0int. PoL 1978 vol. 23 ,:q:o. 3.
6. G a ź d IZ i ck i A., M i c h a l i k J. - Dpipermost
TdasSiic sequenćes of the Choc naprpe (Hronk)
in the W~es:t Cail'.pathia,ns of Sl·ovakia a!Ild .Poland.
Acta Ge.O!l. P·oil. .19,80 vorl. 30 II1JO. l.
7. G a ź d z i c k i A., Z a
w
i d z k a -K~ · _:_ TriaiSsicforam~nifer assemhlages tin the Choc naprpe of
the Ta~t:ra Mts. Ibidem, 1973 vol. 23 no. 3;
. 8. Gr e c u l a P.,. V ar g a I. - Va<riJs,can amd
Pre--va.riscan events tn the Western CaiDpa thians
re-pr,esented aJ.ong a geotraverse. Miner. Si'ovaca,
1979 vol. 11 nr 4.
9. G u z i k K. - Brz.ewodinie rysy stil'artygrafii
tria-.su serii reglowej górnej (choezańskiej) w Tatrą.ch
Zac:hodtnkh. Biul. Inst. Geol. 1959 nr 149 •.
10. G
u
.z i k K., G u z ri k S. - Furlkaska (Mapageo-l•ogiczna Ta~tr Polsikich). Wyd. Geol. 19·58.
11.. K ·o t a ń ski Z. - Budowa geologiczna pasma
reglowego między Dolliną Małej Łąk<i i Doliną
Kościeliską. Acta Geol. Pol. i965 vol. 15 •nr 3. · ·
12. K o t a ń s k ri Z. - Upper ~nd middl·e subta.tric
nappe:s irn the Tatra 1\łts. Bun.· Acad. Pol. · Sci,.;
Ser. Sci. Terre 1973 vol. ~l nr l.
618
13. K ó t a ń s ki Z. - A:mmcmLtes, nautiloids and
daoneHes from the upper subta.tric Tri·a-ssic in
the T,aft.ra Mts. R<oc.zn1k Pol. Tow. Geol. 1973
vol. 43 nr 4. ·
14. K·o t a ń ski Z. - Trasa A4: Wyio:t Doli:ny
Cho-chołowskiej - Siwi·ańSikie T:ul'lnie - Małe
Kory-. ciska - WieLkie Korydska - Polana Hudslka.
,p,rzewod:nli.k LI Zj.aZJdu Pol. T·ow. Geol. Wyd.
Geol. 1979. ·
15. K o t a ń ski Z. - T·r.Las tatr.zańslki. Str,efy
pa-leoteiktoniczno-fac.jalne. p,flz. Geol. 1979 nT 7.
lo.
M a h e l' M. - Choc and Strazov nappes, newdivision: and srtruc.ture. Ge.ol. Zbor. - Geol. Ca:
r-pathiea 1979 vol. 30 nr l.
17. M e 11 o J. - Su tzv. vyssie su:bta·tlra:nske
pdkil'o-vy a silicky prikrov· suca·s.t'ou gemerica? MLner.
Sl·ovaca 1979 vo:l. 11 nr 3.
18. M i c h a l i k J. - Pa:Uiogeograph1s,che Unt'
ersu-chungen der Fa:tra-Schkhten {Kossen-Forma,ti:on)
des nol'dHchen Teils des Fatrirkums in den
West-,k,alr:pa.ten. Geol. Zbor. - Geol. Car1pathica 1977
vol. 28 nr l.
19. M i s ik M., M·o ck R., S y k.or a M. - nie Trias
der KUppenzone der · Karpaten. Ibidem 1977
v~ol. 28 nr l.
20. M o c 'k R. - Conodonten aus der Trias der
Slo-W)a~ei und ihre Verwendung in der Stratigraphie.
Ibidem 1971 vol. 22 nr 2.
21. 'p a s s e n d o .r f er E. - Jak pows:tały Tatry.
Wyd. Geol. 1975 wyd. V.
22. Z a w i d :z :k a K. - Stra tigrap:hic position o f t he
Furkasika Hmesrt·ones (Choc nappe, the Tatra Mts).
A:c,ta Geol. Pol. 1972 vol. 22 no 3.
OBSAH
Cianok d"iskurtuje problem pri:slusnosti triasovych
k-c!rbonMovy,c.h- komplexov Vel'kej Furkasky medzi
Chochołowskou a Jurariovou dolinou. v Zapadny.ch
Tatrach. Z. K·otańsikli (12, 13, 14, 15) ich povazoval za
ekviv.ale:nt "vyssich :Pri,krovov" i(= 1ąilidka v zmy:s·le
J. Me11a, 17). Hod strazovsky pTitkrov mohol tuto
obla;s•t' dosiahinlut', ~orelada uvedeny·ch suvrstvi s nim
je nepravdepodobna z ty,chto dovodov .
a. j.ectnot'ka śiwe·j Wody chocslkeho. prikrovu,
tvo-. riaca rozl'ahle uzemie vychodne . od Chocho·łOIWskiej
dohny v nadlozi kriznanS\keho priik:r·ovu by malabyt'
na linH potoka Śitwa Woda nahle a uplne nahradena
jednotkarni F,ur1ka~s.ky a Koryci.Sik, :kto re by malii ·
pa-trit' strazovskemu prtkr~ovu. Takato interpretada je
geometrkky· t'azko odovo:dnitel'na.
ib. Vsetky tri jedlnobky · vyc'lenene · v nadlozi kriz
-nanskeho prikrovu maju 1pribuzne litostrahgraf.ictke
crty (prev:a:ha iplyłAkomorSikej dolomi.tovej sedime:nta
-cie; vid . obr .. 2) a .z,as,t.upuju rozne caiSove use:ky
tria-su. MohH by :teda patTtit' sekv.encii jedineho pTikrovu.
c. P,r~vaha vałunov vrchno,triasovych a jurskych
hornin chocskeho prikrovu v paleogennych
zlepen-cocli (K. Zawidzka, 22) svedCi pre su:perpozidu tychto
suvr~stvi choc:Sikeho pri~r·ovu nad jednotkou Korydstk.
. d. Pfiito:mno:st' .r·eif:litnsky,ch vapeillcov, parrtnas1slkych
vrstiev s· T•elativne hojnou f<aUJil!OU, oponickych
Va-- pencov a dalSich. litostratigrafickych jednotiek jev
4hroni~u Zapadnych K:arpat beznym zjavom a
ne-moze byt' a:rgum:entom . pr.e zaradenie tkomp1exov do
silicliika. V suhlase s ,miz.orom M. Mahel'a (16) mozno
ted:a· ,,suvrs•tvia masiv:u Furkasky v nadlozi k,
riznan-skehq prikrovu priil'adilt' l5:u 'chocslkemu prikr'Ovu.
SUMMARY
The question · of tectonic setting of T:rias.sic
car-bonate .cornplexe:s whkh r·est on ,roc:ks of the Krizna
nappe (
=
Fatricum) lin rthe a:rea •o f the Chocho~owska ··A JPad of tihes·e ':Dria,ssi-c .r·ocks !Were ass~glned Jto the St:raz-ov nappe (an equivalent of · s-o-caHed higher sub-ct;atrk nappes, i.e. Silicium sensu Mello, 17) by Z. Kotański (12, 14). · The presence of rocks of the C hoc nappe (
=
Hronicum) in thi·s all'ea is widely .ktnown .wher.ea:s ,t:he diff.erentiatiiQn of !tecrtonicaUy higher Srazov nappe appears querstionable.The three tect-onic units recognized here (Furkas-ka, Korycis(Furkas-ka, and Siwa Woda units) a-re . chara.cte-II'ized by t he pres·ence -o f do1omiHc rocks with • su-bordinate Hmestone inter·calations, twical of the Bro-nicum sequence (4, 16), and theirr. stratig.ra:phic' relat-ions are .elear (Fig. 2).
The JPredominance of ,pebbles of Upper Triassic and Lower Jurassie -rock.s of the Choc nappe at t:he·
base o:f congiomera,tes
·of
the Tatric E-ocene suggests superp-osilti-Oin ·of the Chce nap,pe rock's in relation to th'oSle of •thie Korryd.slka unit whi,ch, accorrdiJng ;tóZ. Kotański (l~ 14) would J:epresent the Stra~ov
nappe .
"Reifling LimestOine", "Par.tna-ch · Beds",
;,Wetter-stein Dolomite", "'Opponitz Limest-one", as well as "Hauptdoilomite" and rocks -of ·the Noro.vica Format-ion represent typica1 lithological membres in the Hronic-um sequence in the western Carpathians (4,
18/. Therefoll'e, in aec-ordance with the point of view of Mahel' (16), the above discussed sequenc.e from
. the Chorchołowska Valley .should be atssigned ·t·o the , Choc nappe.
KRŻYSZTOF BIRKENMAJEiR Polska Akademia Nauk
45
·
LAT POLSKICH
BADAŃ GEOLOGICZNYCH (1934~1D79)
W ARCIDPELAGU SV ALBARD
W 1979 'r. mi:nęlo 45 lat od il''Oizpo.c:zęcia po1skkh
badań geologicmy,ch ·w arktYic~nym all'chipela:glu Sval-ba:rd. Archip-elag rtem. :znajduje się między 7'4° i 81°
szerokoś-ci geogmficznej północnej i między 10° a 35°
dług-ości .geogtr.afic:anej ws,chodniej (,ry,c. 1), rw pół:noc
no-zarchodn:im narożniku kry konJtynoota1nej Eurazji, na szelfie mor.:aa Barent1sa. Od za•chodu i pllinocy
obr:aeżają go if:orwy oceaniczne Mol!':z.a Grenlandzkiego i Ar:Mycrznego. A!r.chtpelag obejmuj-e łą,czn-ie 62 050 ikm2
obsza:ru lądowego, składając się 1z wielu WYISP, z ikrtó-rych naj:więks:ZJa to SpitS'bergen (39 tys. km2). Obs,zaif lądowy Svalbardu pok-rywają w 2/3 Jodowce i ,crzasze lodowe !(;iądolody), ,spośród k1tórych wynu:rzają się po-jedy.ncze 1S:aozy1ty - nunatak~, grU!PY i prusma gól!'-skie, o WYISI(>ikośd średnio ()!koło 1000 m (naj;wyżstzym szczytem jest Newton,toppen .1712 m). WJ~srpy roicię
te są długimi i głębokimi fiordami.
W :r,ozwoju g-e<:hlogiem.ym komplekrsów Slkalnych prekambryj-ski,ch i staropaleozod.czny.ch (lk' amb(yj-sko-ordowi,ckich) Svalha1rd •wykazywał naj·silłnie}s'ze
związki z Grenlandią j Ameryką Północną. Poc.zą:w szy od deJWonu (,późnoorogem.icrZina molassa w stosun-ku do 'orogenu k~aledoń·skiego), przez karbon, ,perm, meZiOZJoiik i .s't.arrszy tr:zecior,zęd xo:z;wijał się na Sval-bardzie · kompleks osadowy (i podrzędnie wulkanicz-ny) pla.tformowy, wy1ka·:aujący naj,w,ięcej ana·logii do obs,ZJa;rów w.sćhod:nioeuropej,ski-ego i ,grenlandzkiego. W -trzeciorzędzie Svalba,rd został oder•w.any od
G!I'en[a.n-dii w wyniku potwstania I'yft:u ś·ródatlal11ty~ckiego, a je-go zachodnie o.gtrankzenie (k-offilpleks plartf.ormowy w-raz ze s•tarropaleozoiGZJno-rpr·ekamhryj;sikim podłożem) zostało silnie sfałdowane ,podc,zas pr1z-esuwania się kier kontynenta.Iny:ch w.zględem siebie. W 1C.ZIWartorzędzie
archipe[ag ~podlegał ruchom izosta:ty,c2IDym w :ZJWią·z
ku ;;z.e zlodowaceniami i degla,cja,cją szelfu morza Ba-ren ts a.
Po1sikd:e badania geologicZJne w ar,chiJpel,a:gu Sval-bard rrOIZJpoczęły rs·ię w Ziemi Torel·la na Spitsberge-nie, w ·czasie WYJprawy zorganizowanej ·latem 1934 r. S. Z. Różycki wYikonał wótwczars mapę geolog:i,cZiną
w sikali l :50 000 na obs:zaTrze około 500 km2-rw
stre-fie ~r·zedorrzędowego łańcu·cha faŁdowe,~o (tZJw. Pas-ma Głównego) i ;jego :wschodniego pr,zediPola.
Ro:apo-znał on tutaj s:tra,ty,grrafię urtJworó1w młodopaleo~oic.z-.
ny·ch i meZJozoic.my·ch, częściotwo :taikże starotll',
zecio-,rzędowych, ja!k też st,rukturę tekltonicZJną, 'WYka.zują,cą wiele cech ~tekto:n~ki alpejskiej. Pl!'a,ca · Różyckiego
opubliko:w,ana w "Studia Geologica · P.olo111ic'a" ·w 1959 r. dos.tarrc,zyła wiele elemenrtów w.ażnyJch dla .re:..
kon·~truk!Cji palinspas,ty.czmych a1pej:srkiej st:refy fał:
d:awej . Stpit,sber:g.enu.
UKD 550.81(984 ar-chl!pelag sv,albard)(091): [(438)"1934/1979" Badania geologiczne Spitsbergenu rzostały podjęte na niOtwo dopiero po drugiej wojnie ś'wiatowej, w rra-march WYJpra:w III Międzynarodowego Roku Geofi-zycmego (1957-58) i Międzynarrodowej Współpr,acy
Geofizy.cZJnej (1959-60). Były one rkooll'dynowane
przez K~ Birkenmajera i s'tanowiły beZJpośtrednie
na-wiązanie do badań S. Z. Róży·ckiego z 1934 rr.
Wyko-nując mapę geologk.Ziną w sikali l :50 000 w połud
niowej częśd Ziemi Torella, w Z.iemi Wedel Ja, rl-sbe:r.ga i północnej ·ctzęści Zierr_ni Połudlniowego Prr
zy-ląd:ka (,ryc. 2), łąc:2mie około 800 km2 , Bilrkenma.jer opra1cow:ał .st-mty:gr.afię i tekton:ilk.ę kompleksu met: a-morf-ie:znego (prekambr) i s·tar.szego paleozoiku (kambr, ordow:iJk) -orrogenu kaledoń.sk:ie,go zachodn~ego wyb-rzeża Spitsbergenu; wy,różnił też lokaLną stll'efę fał-
dowań wa.rys.cyjskkh ~(we WiS:chodniej części Horn-sundu) i przedłużył daJ.etko ku !P'Ołudniowi rozpoz-nanie s.tll'efy fałdowej a-lpej,sfk:iej.
Tereno.we studi'a pretk·ambryj-skieg-o kompleksu me -tamodicmego prowadl~one przez W. Smu-lik::owsk:iego (w 1959 i 1960 -r.) i W. Na,rębslkiego (w 19·59 r.), UZIU-pełniOine badaniami laJbo,ratoryjiilym·i, pozw<:hliły na od-tworrzenie pet:ro:genetzy tego k-om1pleksu. Studia stra-tygrafic:z:ne i ISedymenlt'ologkzne przeprowadzone w kompleksie dewońslkim, karboń.skim, p&m1skim i me-zo,zokZJnym {,tll'iras - kreda) przez K. Birkenmajerra
(w 1958 i 1960 r.), S. Siedleękiego (w lata,ch 1958--1962), A. Siedlecką ~~w 1960 rr.) i S. Czarnieckiego
(w 1960 'r.), ,popa,r.te badanfarni laboratoryjnymi,
poz-woliły na bliższe -określenie wieku i waruników t'WO-rzenia się ty·ch osadórw. Zebrane f·auny bez:k:ręgowd)w
kambryjskich, młodopaJ.eo.Z1oic2my;ch i metzoiZJOi:c,znych
zostały opracowane
w
kraju pr::aez 'specjalistów.Ba-dano II'ównież m:i:ne,ralizarcję kruszcową obszall'u Horrn-sundu (J. Wojciecho!W·ski w 1959 r.) ora,z osady i fotT-my CZIWartorzędowe (wielu UCZes,tn~kÓW ,grup geomo:r-fologic:any•Ch -i geolo,gi,cznych w latach 1957-1960).
W larta:ch 1962-1970 badania geologic·Zine SvaJ.bar-du prc,wadtzooe były p,Iizerz Polaków ·głÓ'wnie w l!'a-ma,ch wypraw no·mve:skkh. K. Birkenmajer (w la-tach 1962, 1966 i 1970) badał Sltrraty,gtt-afię i ~st·riUkturę wschodniej częś-~i Ziemi Torella i Ziemti Fałudniowe
go P.rzy.lądka {meiZJozo,ik i trzeciorzęd) ma.z ohsZla:ru HorrnsiUndu (młods,zy i srtaTszy pa.leo:ZJ_9-:iJk), wykonując tam mapę .geologiczną w skali l :50 000. S. Siedlec-ki (w lata.ch 1964 i 1965) badał ut:wo-ry młodorpaleo zoiczme .rejonu V.an Mij-e.nfj01rden {na Spitsbergenie) i WYJSiPY Nied:hwiedziej {Bjfunoy.a).
Badania geologic2me prowadzon-o też :równolegle z badaniami paleontolo,gicZlnymi w czasie t-rzech ko-. lejnych wy1praw zorg.ani:wwanych przez Zakład Pa-leozo9logii (obecnie Paleobiologii) PAN, a
