Udział geologii i hyrogeologii w dziele przeobrażania przyrody w ZSRR

str; 22 PRZEGLĄD GEOLOGIC,ZNY

G. W. BOGOMOŁOW.

UDZIAŁ

GEOLOGII

i

HYDROGEOLOGII

w:·:

.

DZlElE

PRZEOBRAŻANIA

rRz_'(RO.OY

·w

ZSRR·.

.

Referat wygłos'zony na XlX sesji Międzynarodowego ·Kongrea.u· Geologicznego • ·

JAK POWSTAŁA PUSTYNIA KARA-KUM.

·N

A terytonurn ZSRR pustynie i półpustynie ' .. ' zajmują obsza':"' ponad 300 milionów

~ek~a-r<)w.Same pia8ki pustyni Kara-Kum- "Czar-ne piaaki" s~fiowią 27% całej powierzchni re-· publik Azji Srodkowej, pokrywając 80% tery-torium Turitmenii. W. UzbelkiStaniie, Kara-Kał­ palku i.

w

··południowej części KaZEichfl,tanu

.. majdują. się ogromne pustynie Kyeył-Kum, Mujun-Kum, Sary-!.szek-AtraU, i Bet-Pak.;.Dał ..

&da'~ia Uczonych radZieckich ustaliły, że pu-~tynie są· wynikiem .współdziałania· wody i wia~ tru. ·· Powstanie ·pustyni Kara-Kup1 łączy się

z

działalnośc~ą rzeki Ąmu:.Darii i z przewiewa-~. niem naniesionych: przei nią osadów. Wypływa-.

jąc ·z. łańcuchów Pamiru i Ałaju w akresie

czwartorzędu toczyła ona. swe wody po szero-·kiej równinie mi~y górami Kopet-Da{ napo-łudn:iit, a pła8kówzgórzem Ust~Urt na ·połnocy.

J~kQ · dopływ wpadały .dO.. nfej rzeki Ml)r~ab i .TedZen, obecnie gip.ące w piaskach., ·Te rzeki

w

okresie czwartOrzędu często zmieniały .Swe · koryta odkładając . olbrzymie masy . osadów plaszczyste>:-gliniastych, które następnie· były in-tensywnie przewiewane przez wiatr. Cała ko-tli:rui międZy Kope~ag l u~urt była

~topnio-"'VI?o ··zasypywana p rzeż lotne piaski, które uf o r-. mowały 'tu grzędy :wysolkości oa 3 do 25. metróW:"

i d~gie na k'ilka kilOJ?etró,.V. W zależności od ·· fonny występowania i pokrycia roślinn~ścią

piaski. ka:J,"akumskie dzielą się na barcP,any' pa .. gót~·i

i

grzę.dy: Barchany, zajm~jące ~tosmik'a­ w~ niewielką powierzchnię. są nagie i nie

umo~ion~ przez róślinnóść,. clla~ego też przes~:­ wają s~ę pod działaniem wiatru.·Liczniej nato-miast ~t~pują formy pagórkowate i grzędo­ we; umacnia je roślinność, której istnienie

sta-nowi bazę hodowlaną T'urkmenii. .

*

Gleołogija i gidrogieoiogija na służbie prieobrazo- · wanija prlrody SSSR.·.- G.· W; Bogomolow, Izdat; Ąkad. Ńauk SSSR, Moskwa - 1952. (Przełoźyli ·W. M.

i T .. B.)'. . · · .

. "Nie możemtl czeJWć na dobrodziejstwa

prZ'flrO-.dy, sami mustmy je. od nie; zdpbyć".

· M i c z u r i n

Łańcuch .sołończakowatych ·kotlin dzieli pu-. stynię na· Kara-:Kum północne, o ,powierzchni

rozczłonkowanej . ( wyżynnej, ora?: na :nizinne Karą.;.Kum, które z koh~i roz~da się na central-. ne i południowo-wschodnie. Na· granicy kara-Kum i Ust-Urt pustynię przechla obecnie mar~

twa dolina Uzboju, którą niegdyś wody Amu-.. ·. Darii ·spływały do-Morza Kaspijskfego.

Na kresach ogromnej pustyni Kara-Kum, w J>?szczególnych jej obszarach gdzie występuje woda; spotyoka się gęsto zaludnione,. tonące

w

...

zieleni sadów i. winie osady~oazy, dające· ol-' brzymi urodzaj. wysokowartościowY-ch . roślin . uprawnych~

Należy równici wspomnieć· o rozległych tere-. nachtere-. sutere-.chych i półpustynnych, · leżących w

NNW części Niziny Nadk~ijskiej,m1ędzy:mia­ ·stetn Guriewein ·a rzeką Tere:l;tiem.

Tu,

.

w pół-;. nocno~chodniej części Niziny NadkaSpijskiej

(na zachó(i od Woł~) na znaczn~j części .jej po-·· wierzchni zalega strefa czarnoziemu zajmująca

około-.4 milionów ha i .odznaczająca się wielką· suchością_ klimatu, cieńką · pokryw:ą śnieżną

i brakiem dos~tecżnej ilości źródeł wody. Pa:-wierzchŻJ.ię tej niziny urozmaicają_ liczne pła-· skie zagłębienia, niezbyt g~ębokie parowy, grzę-. dy i .piaszcżyste pagórki:" We wschodniej · cz_ęści

strefy _czarnoziemu _wiele obszarów. o glebie. szC?Jerlrow.ej i pilliszCzys1lej. uLegło . prm~tce:. niu w sypkie i ruchome piaski mniejlub bar-dziej poikryte roślinnością. wydmową: · .

Na

północ

od strefy

~mU

,

na prawym brzegu Wołgi ciągnie się

at

do Staliiigradu Nizina .Sa:rpińska,. oddzielona ód Stepów Dofl-· skich• Wzgórzami Ergeńskimi. -Obszar tej niz.i-.

ny; należącej · do obwe>ąu stalingradzkiego.

L ~ęściowo astrachański ego, zaj~uje około 20,

tysięcy kin2:· ·

. ~a . t~j inori~tonn_ej rawninie. rzucają się w

oczy liczne d~ść · płytkie obniżenia - limany, i ·depresje. Oddzielają je od -siebie niewysokie;

l .

Nr l ... . PRZ.EGLĄD GEOLOG! CZ!i'Y --· _{Str. 23 ··.}

ledwie dostrzegalne grzędy. Ukształtowarue·po.. Kum ·zasypały starożytne grody -

Chorezmu-wierzchnin.iziny wiąże się z działalnością wód . i osady rolnicze, w których ,by~o zaprowadzon~.

daw~ego -Morza Ę:aspijsk;iego i Wołgi, wpada- sztuczne ~wadnianie. Smiałe plany· wyk;orzy-, jącej niegdyś do riiego w tym miejscu, gdzie dziś ·~tania· na· wielką -skalę wód ~mu-Darli;· Dnie-leży Stalingrad. Dawhe M«;irze Kaspijskie, wysy-· pru, Wołgi i Ponu w celu zaopatrzenia w w:odę

chając zostawiło. po sobie·,,c~ekol~dowe" iły, bo- i nawodnienia pustyń _i stepów. oraz ~sprawnie-··

gate w ~ole rozpuSzcz.alne -~-~odzie: W pół~-: .nia żeglugi, powzię~ pl"2:ed prawie dwoma ·wie.:..

dnio~ej części niziny iły te są_priykryte młod- kaDii przez rosyjskich. ucionych i ·inżynierów,

szy'mi . osadami morskimi . oraz naniesionymi nie uzyskały. należytego J?oparcia ze · strony

·z Ergeni'i osadami podobnymi do lęssu. Pozba.:... władz dawnej· Rosji carskiej.

w~one dostatecznej ilości op~dów i odznaczające · · To; co mogło '}:>yć tylko marzernem dla

czQło-się wybitnie kontynen~lnym ·klimat~ sołoń- wych lucizi tamtych czasów,.stało się rzeczyv(i- .

cmki;. kt(n-e .zaijmują dużą ezęść Iiliiny,--po !Pa.:.. stością dla lud-z-i rad,zi~ckich; którzy ·. do~onali

.

~odnieniu

.

~osianą

;

.za~i_enjone

w.

urodzaj~e

. -·

już bardzo dużo

w celu ul~zenia wielkich

ob-.ziemie.· _{·, szarów zi~ ~prawnych:·Azji ·srodkowej,}

Za-kaukazia i innych części ZSRR. Radziecki' ustrój· ..

CZ~OWIEK

·ZMIENIA

PRZYRODĘ

. ;

spolec~ny st~orzył niE*lły~hane możliwooci

wy-.

c

·

. _

·

m

międzyrzecze Terclru i Ktirny Ząj~~je : ·.; zyskama bogactw naturalnych. W czasie .od 1~24 .

· . olbrzymia ·półpustynia przeWidziana jako. do 1942

r

:

państwo:ra.dzieckie wydało na roboty

. .

tieren

wielkich robót w zakresie przekształcania

wotfuo-mel~oracyjrie Ókoło

.6

ńlfliardów r~bli ~

-

.

· p~yrody. Są to.Step.y Nogajskie, Iężące

w

pół:.. . porównaniu .dą-100 ~lionów wydanych--w Ro-, ' . · .. n.oC:np-wSchOdmej- części' . -~bwodu ~ń- ..

sj

i'

prZedrewolucyjnej

w,

okr~ie oq 18-67. r. do .

. . ; ~ego, 'od półrtocy granicZące ze strefą czarno- l9l7 r. - .

:

~emll,

a Qd' wschódil

ż

.

_:Morzem Kaspijskim.· . ::·,w.1928 r. w ZSRRnawodniono

okołQ

·

4-imi-

. ... ~)Viiliry wiejące od KłtzacttStanti przynoszą .su.-~ liona ha.' Do

roku

i951 powierzchnia ta wzrosła .

.. · ··~~~~Jl~lY _._ są to prawdziwe sucliowiej,e. · · · · .

w

·

·przybliżepiu do 6;5~ :q~.i,liona ha~ W . latach · '' · · · · · władzy radzieckiej stworzono wielkie 'nowe

sir-... ~· ·W . p~ł.u,dn~owej_ --·_czę_ści ·stepów,. bezpośrednio·'·

· · · s_temy nawadniające. w. Turkmenii, Uz~kistanie,

· · .st)r.}tając~j-się z· dolihą Tereku; ·.Jeży· ogromny .·

· · · · · Kazachstanie i Tadżykistanie, nadto w ·

Arer--. · ... ~bsza'i ·.pa g_ ói"kowa_ tych

i

~gt)rkowato~

grzędo-bejdZ.ariie, Armenii, Powołżu, Północnym

Kau-·. Kau-·. wych niez-aSolonych piasków, pokrytych roślin'- kazie. W i939

r:

zostął zbudowany w ·Ferganie

. Iiością. Wielkie masy piasków 'Ciągnące _ się

_

wzdłU.ż

. Kumy

są prz

_

ew.ażnie

.

drobno~iarniste

_ Wielki.

·

xanał

'

Fergański

im

:

Stauna

długości

.

· i

sołończakowate. Należy

.

podkręślić, że

w'YsO- · 350 km.

· ko

wartości(}we

ziemie stepów nogajskich.

są

Utrwalono i'zatrzY.m,ano

więcej niż

-200.

tysię-

··

- slabó użytkowane ż powodu niedośtatkU.wody.

cy

ha piasków,·niegdyśruchomych i nasuwają-,

• , Wielka

ilość najzyźniejszych

-

ziem w stei>ach

-

~ą.-

cych

się

na: ziemie upraWn.e

ora~

na wielkie

o-

'

wołżańskich

i ·

dońskich, w pohi4niowych okrę~

siedla. Obecnie prace

·

nad

-

przeobrażeniem

przy-gach l)'kr~iny,

w

nizinach palsk~-kąspijskiej rodypustyń i stepów.

w

ZSRRwykonywa się na

L północnęgo Kryniu nie m <>Ze być ·użytkowana: miarę t

z

sz:ybkością nieznaną ·dotychczas. iN

hi-.,z powodu braku c:Iostateczn~j ilośCi wody.-~te- storii ludzkości.

powa ·cŻęść Krymu stanowi otwa~tą równinę Prace te,_. prowadzone z· inicjatywy

premiera-p~pnecih~ą nieliczn~ . wąwo.zą.mi: i_ ·d.oliń- rząduradZiecklego· J. W.· Stalina,· objęły :

olbrzy-.· karni.· . . .

mie

obszary stepów' i pÓłpustyń . euro~jskiej :

części ZSRR i pustyń Azji Srodkowej. -· ·

. .

W ~przeszłośd ludzie byli bf!zsilrii -w walce ·.

z plaSkam.i pustyni. Piaski p~ynosiły

'niezlic.lo-_'ne klęs~- nie tylko ludom., które ję zamies~i­

wały, lecż również i sąsiednim ob,sz.arom, dok-ąd

. przenik{lły' .gorące j . suche wiatry pustynne,

szkodliwe dla. roślin uprawnych. Ru~home pia- .

ski wydm pustY-nnych·.-ttansportowaite przez ·

· . wiatr

zasypjwał_y ż1eini

~

,

~,prawne,

,

dro~

i·

Wiel-. kie osiedla.- Przed -kilk~t laty piaski .Kara- ·

.

-Składa-. się na . nie budownictwo wielk.i~h urządzeń · hydrotechnicinych

i

zb.iorników na . . Wołdze, Dn:ieprte i. Amu-Darit·; budownictwo

kanałóyv-: .Głównego· Turkme~kiego,

Połu~-·wo-Ukraińskiego, Północno-Krymskiego 'i Głów­

n.ego 'Stalingrad_, zki,ego, dalej nawodnienie. s:U-_{. .}

chych południowo-wschodnich 7;iem kraju. i· pu~ ·

· styniiych p_iasków,. utworzenie pot~nej strefi

. . . ·" . ·1·· .o;' ... : y~~

.. "Sti-._24 ..

. ~ . . . .

Iasó\v ochronnych wzdłuż kanałów·i granic ziem · nawadnianych, . dookoła ośrodków przemysło­ wych oraz osiedli, a wreszcie utrwalenie

pia-sków.· , ...

Kuj bysi~wska i stalingradzka · elektrowni~. wodna, · o:ibrż;Ymie. ,budowle hydrotechniczne nad Don~m, Dnieprem·,· Wołgą i· Amu-Darlą poz~olą nawodnić z górą 28 milionów

ha

su-. chycłi gruntów południowo--wschodnich· częśCi ·

europejskiej ZSRR i pustyń Azji Stodkowej. Będzie tó obszar lO razy większy niż cała na-wadniana dolina ·Nilu, gdżie ,urządzenia iryga-cyjne istnieją od tysiącleci. . . . . .Jeżeli ·przy tym uwzględnić, że już obecnie -wielkie roł>Qty irygacyjne prowadzi się na Ukra- .

inle, północnym. Kaukazie, w republikacł,l

za-. kaukaskich,za-. w Kazachstanie i :pza-.a Syberii, to w

n·~jbli~zylll . dziesięcioleciu cała na~adniańa powierzchnia w Związku Radzieckim przekro- · cz'y. 40· milionów. hektarów. . .

: Plan prac w dziedzinie przekształcenia przy·-rody przewiduje sŻerciki zakreę _budownfctwa wodnego, _wykorzystanie· nawodnienia i zalesie-_ nią dla zmiany . klimatu, całkowitą ·likwidację · p6such l suchowiejów, uregulowanie. spadku wÓd' powierzchniowych, osłał:tiertie erozji gleby i polepszenie warunków żeglugi.

LĄSY OCHRO~Ą ·NAWODNIEN

N

A ~stawie. d~cyz~i~ rządu radzieck~ego

. .z

dma 20 pazdz1ermlta 1948 roku w c1ągu najbliższych 15 lat na stepowo-leśnych i stepó-· wych. obszarach europejskiej ·części ZSRR po-winno się zalesić Ókoło 6 milionów ha_ i wybu-dować w-kołchozach i sowchozach ponad 44000 stawów i z'Qiorników wodnych. Wzdłuż· działów

w.ód

i dolin. większych rzek tworzy idę 8 pań­ . s'twowych .. pasów leśriych, przecinających kraj . -' · . z ·północy na południe na -tysiące kilometrów

. i zagradzających drogę suchowiejom. Ogólna

długość pań,stwowych . _leśnych pasów ochron~

.. nych. w:rniesie 5320 km. Już w .1950_ r. zasadza..: no prawie 700 tysięcy ha lasów, a na. wiosnę · 1951' r. sadzeniem objęto 1050 tysięcy ha; Zosta-ną przeprowadzone wielkie prace n.ad utr\vale:-nieni i zalesieniem piasków w europej~kiej c'Żęści ·ZSRR,

'w

Turkmenii · i Karakałpackiej AS:ą,R Drogą planowej i-pożyt~cżnej dla społe­

czeilstwa . pracy mapa Związku RadzieCkiego ulega zmianie' - Żaezęto z niej wymazywać wielkie _. t ma.łe pustynie~ _{. . • . .. . . •} · . _!

Wymienione· budowle wodne i inne poczyna-pia

w

dzieie przekształcenia przyrody

w

ZSRR

.Nr

t•··

mają charaktet komplekSowy :(nawodnienie; · transport ,wodny, energetyka, zaoP<ltrzertie

w,

wodę) i zrilierzają do· racj analnego spożytkowa-.: · ni8 skarbów priyrody na rzecz licznyĆh: gałęzi gospodarki · narodąwej oraz ·do p·odniesi~mia do~ brQbyt~ społeczeństwa... . ,. . .

W budowie .. tych

urŻądzeń

_pospob!. z.

całym'

. narodem biorą udział l rt~ze siłY naukowe, . przeprowadzające liczn~ badania, którycĄ wy~ magająnowę wielkie budowle .. Nauka w ZSRR' stała się dosłownie_ własJ;J.ością i sprawą całego ńarodu i wszystkie jej zdobycze słu~ą sziachet~· . nym. celom twórczego budownictwa.· pokojowe:..

go.

o

tych pokojowych planach .narodu radziec~ kiego powiadomił cały 'świat wódz J?.arodu· ra-dzieckiego. i całej postępowęj .ludzkości .Józef Stalin ·w rozmowie z kor~pondentem

"Praw-dy" w lutym ·1951 r. J. W. Stalin powiedział: "Zadne państwo, w tym również państwo ra-:-dzieckie, nie może w całej pełni rciżwijać pro

-.. dukcji p-okojowej, rozpoczynać wielkicQ.· budo- . wli w rodzaju elektrowni na Wołdze, Dnieprze, Amu-Darii, wyinag.ających miliardowych

wy-datków, kontynuować. polityki systeniatycznego

obniżania cen artykułów powszechnego. użytku,

wymagającej również miliardowych wydatków ze skarbu państwa, wkładać· setek miliardów w. odbUdowę zniszczonego przez -niemieckich oku:-. · parttów:gospoda~twa narodowego, a jednocześ• ll;ie .z tym pomnażać. swe siły. zbrojne,. rozwijać . ·produkcję wojenną". ·

ZAPORY WODNE.

Z

GODNIE z planem przeobraż~n~a prżyrody nad Wołgą

w

pobliżu Kujbyszewa i Stalin• gradu buduje .się -w skomplikowanych

warun.:..

ka:ch geologicznych i hydrogeologicznych zapo-ry .spiętrzające wody na. wiele dziesiątków me-. . . trów i wymagające, dla powzięcia .samej kón-. cepcji oraz· dla żaptojektow~ i ·budowy, prze-,

prowadzania wielirlej , ilości badań : geologicz-nych, hydrogeologicznych i innych.

Kujbyszewśka elektrownia wodna o mocy około 2 milionów kw' będzie produkowała rocz-nie ą.o 10 miliardów

·

kWh

energii.

z

tego _6100 milionów kWh zostanie przekazane ·do Moskwy linią wySokiego , napięcia o długoŚci. ponad 800 · .

kni

i

napięciu .400 tysięcy--vóit. W. tym węźle

· . wodnym. zostanie zbudowana zapora długoąci 5,5 km, składająca się z .'zelbetowej_ zapory przele.:. wowej wysokości 32 m, wału.

ziemnego

oraz. śluz do przepuszczania statków. Grzbietem za-·

; \.

Ni' l

.

.

i

J

PRZEGLĄD GEOLOGICZNY ' f .. ,. _Sit. 2ś

---~~---~--~---~---~---

---pory przejdzie linia }colejowa L szeroka szosa.

Trzeba będzie przekopać 150 milionów m~

· . gró.ńtów suchych i gruntów zawodnionych oraz

. ułożyć .6 miiionów m 8 _betonu. Spiętrzenie wody·

. dla elektrowlii kujbyszewskiej rozc~4gnie ~ię w_

·górę rzeki ri.a· 500 km przy szerokości· zbiornika

.40 km. Ogółem powierzchitfa sztuczbego j~ziÓra

przekroczy

5ooo

km2 • ·:Kazań, leżący.·ddś

.7

km

od ·Wołgi, znajdzie się młd samą rzeką. Dla

uchronienia niektórych dzielnic Kazania ód

za-. lania. prz~ wody gruntowe i pow~e:l:zchniowe, ·

·. będą usypane ·groble i zosuiną -obwałowane

poszczególne dZielnice tego niiasta .. · ·

~!uga Ża~ora ~ Wo~dze powstanie· w

Stalin-gradzie i będzie miała długości 4,5 km, z czego

_cżęść żelbetowa wyniesie 1,5 km

a

ziemna

3

km;.

. Wykop pod nią będzie założony na głębokości

26

m pod p~.ziomem rzeki. Sama elektrownia

;_:pędzie się ciąknęła na przestrz'eni 0,5 km, a jej

. poastawa . spocznie na glinach . c:iw~rtorzędo­

wych.· Spiętrzenie· wody rozciągńie .się w górę ..

. ·-.. ( : .

-~t~ki na 500 -km przy szerokości zbiornika

do-chodzącej do 30 km. · Moc elektrowni

stalin-g~adzrkiej wyniesie 1,7 miliona kWh, a jej

r.ocz-ti.a produkcja - 10 miliardów kWh, z czego

4 miliardy ąb:zyma Moskwa.

Jeżeli . chodzi . o moc i rozmiary prodtikcj i

energii elektrownie kujbyszewska i· stąlingradi­

k:a ~rzewyzszą nafwięksże elektrownie '(]SA -·

B.oulder Dam i Grand .

_..

Coulee.

·.Energia_ elektrowni kujbyszew.śkiej i stalin.:.

grądzkiej ·umożliwi nawodnienie ponad 2,5 !D-i

-liana· ·ha gruntów .w obwodzie kujbyszewskim.,

. ~I'atowskim o:raz

w

części obwodu penzański e...:

go

i

czkałowskiego; pusty!l i stepowych

obsza'-tów 'nadkaspijskich, 'oraz dodatkowo doprowao..

!i~· wodę do dalszych. 12 milionów ha.

~~-- obszarze pomiędzy rzeką Ural a Wołgą

wykop~.się 852 km kanałów głównych i 4500

Id ·bmuów·TO'ZlprowadzająCych. Główny Kanał

Sialingradzki, biegnący· oĆl .. Wołgi kU 'Uralowi

·

w

gruntach piaszczystych i ·· gliniastych; będZie

.· .. . . : . . . .... . '. " '·.· .. ' .

miał 650 km długości~ Przepływ wody w nim

Wyniesie 400 m 3 _na s·ekuri.dę. _{· '}

~szystkie fe olbrzymie robOty wodne

prz'e-:-prowadzane w dorzeczu Wołgi, Dniepru i Amu~.

Darli wymagały od geologów,. hydrogeologów

. i glebozn,awców szczegółoWych-badań, mający~h

na celu ustalenie technicznyćh właściwości

gruntów) wanm.kow 'ich występowa,riia;·

zbada-nia chemizmu i poziom~ ~ód gruntowych, prze-·

si!lkliwości i stopnia spękania gru~tów; opraco

-:-· wariia śroqków dla uniknięcia podtopietiia tych

czy innych obsZarów przez wody gruntowe :ąa

skUtek ·spiętrzenia wody

w

zbiorniku i dla

za-pobieżenia j>owstąwariia zsuwów, osiadania i

Za-solenia gruntów mi ob:lzarach nawadnianych.

Nasi geologowfe\vykonaii nie tylko niezbędne

geologiczno-techiliczne i hYdrogeologiczne zdję­

cia, wiercenia i prace szurfowe, lecz nadto oso b-.

ne badariia laboratoryjne_ i terenowe dla· usta ..

lenia· ·wytrzy:małości różnego ródzaju gruntów

oraz ich własności mechanicznych we · Wszyst-.

kiCh rej ona ch wielkich budowli. Wszystkie te

prace prowadziły zespoły umyślnie ·w

tyni

celu

.. · organi~owane, liczą<:e · wielu8et inżynierów-ge­

ologów, .hydrogeologów, geo#zyków, techni-.

ków i laborantów, posługujących się najnowo~

·. cześniejszym sprzętem wiertniczym i

specjal-nynu

narzędziami dla badań-ter(mowych i

labo-n:itóryjriych. ·

. ' .

:P,rowadząc Wielką pracę· badawczą-

geologo-wie musieli jedri.ocżeśnie poszukiwać

materia-łów _!budowLanych (p:tasek, żw.i!r :iltd.) dla 'UJI"zą­

dz~ wodnych i innych .. Dla orientacji w ro~- ·

miarach prac geologiczno-poszukiwawczych

wyikonywan~h ·w rejon.ax:h urządzeft ·

wod-nych i na terenach nawadni~mych ·wystarczy

powiedzieć, że· tylko w kU:jbysżewskim węźle-,

wodnym odwiercono ponad· 177000 metrO-w bie-

-zą~ych otworów niekiedy do głębokości 300 m.

Oprócz tego dla zbadania _układu wód·

grunto-wych w rejonach, które mają być w pr~szłości

nawadniane, została Odwiercona i założona

oSobna sieć studzien obserwacyjnych · umożH- .

wiający~h · kont:rolowanie !poziomu· wód gi-unto-·

. wych 'i ich 'składu chemicznego . p~ wybudowa-·

ni u zbiorników· oraz kanałów nawadniających

·w.

rejonach ochronnych .pasów leśnych.

w

Wyniku szerokiego współdżiałania

pracow-ników naukowych i produkcyjnych roboty

ge-. alogiczne zostały wykonane . w lttótkim

czasie

i stały na wysokitn poziomie techni_cznym ·i n.a.:.

ukowynL . .

Akademiki

Nauk

zsrui,

·•

r6żne

ministerstwa

i podległ~

im.

instytuty naukówo~badawcłe

skie-r~~ały na obs.i~:fy tych budowli swoJe ·naj.lep.:. .

sze kadry .tmukowe i teChniczne: . .

·KANAŁY - 'OLBRZYMY

W

Z~S~C>l,E

·

przeds~ęV'Vzięc. ~tniel'~aj~cych

. do przeobrażenia przyrody· duże znaczenie

ma,

oddany JUŻ do·użytku, żeglowny .kanał Woł~

l .

Str. _.26 _{t> li :ZE GLĄ!>_ ·uE Ot.. O Cli CZNY "Nr 1}

km·. PoJączenie Wołgi z Dortern było uwieńcze- .

,niem ogromnych prac. w dziedzini~ odbudowy

i budowy dróg wodnych, łączących w.jede:Q.

sy-stem komunikacyjny morze Białe, Bałtyckie,

Kaspijgkie, Azo"\Vskie i Czarne. Kanał Wołga

-Don· rozwiązuje .nie tylko. zagadnienie'

trans-'portu. Wody Donu nawodnią-~750000 ha ziemi

ulegającej ·-dotychczas posuchom. KOlo s4lnicy

. · Cymlańskiej zos-tała wybudowana zapora dłu­

goścl 12,75 km, miejscami osiągają~ 35

m:

wy-sokości,' spiętrzająca. wodę do 26. m, om

elek-_trowni.a wodna-o mocy 1.60()00 kW. Przy

budo-':wie kanału _trzeba· było wykopać 152,1-miliona

m 3 _{·ziemi i .. pokonać dział wód wznoszący aię}

88 · ~ nad poziomem Wołgi i 44 m nad

pozio-·me~ Donu, przy odległośći między tymi.

rzeka-mi· wynosZącej zaledwie 60·km.

Przy zastosowaniu wibraeji wbito w dno głę­

bokiego wykopu 16000 ton sf:.:alowych słupów

i ~danek stalowych wodoszczelnych;

konstruk-,·cja ta :Utworzyła stalowy,. niezawodny

funda-ment'zapocy Cymlańskiej.

Dla przepływu statków z Wołgi . do działu

wód i opuszczania sl.ę ich . do Don:u zbudowano · : 13 .. śluz,· tworzących· "schody· wołgodońskie".

ątatki ·dosianą się nimi na Morze Cymlańskie,

którego. pojemność wyniesie 23,8 miliarda m3 _.

.. :wody. . . ·

Szczegółowe badania geologiczno - techniczne

p'l'Zeprowadzone w rejonie kanału Wołga___,.Don·

pozwoliły zorientować się w .skomplikowanej

budowi~ geologicznej tego terenu i znaleźć der

godne warunki dla W'Szystkich budowli. · ··

· -Umożliwiło to wykonanie całej buqowy

kana-~- łu, a-w tym i źapory Cymlańskiej na 'nonie, w

skałach miękkich (piaski i gliny) .. Trzeba. za-znac~yć; ·że przy. bud,owie poszczegą~ych śluź.;

ką.nału napotkano. gliny, które spowodowały

Z$Uw d? wykopu -:- objętośd .30,0.00 m a - . co

.zmusił.o. budowniczych do· zastosowania środM

. ków ·koniecznych :do ut"rwa.lenia zsuwających

si~ mas. ""

.. Wielkie ,prace ZOlierzające do przeQbrażenia

,Pp~~Y są prowł\dZ?_ne ~':Vllież w południo­

_wych ·obszarach Ukrainy i na stepach Krymu.

·

w

tym

-~elti.. zaplanowano bUclOy."ę Z~J?Ory· na

Dnieprze· pod Kachówką, · spiętrzającej wodę

, o .16 m,

a.

n~ niej elektrowni o mocy 250000

. kW,

·

oraz

~4dowę :kąpq;łów Pi:>łudniowo-Ukraiń­

skiego i Północno-Krymskiego. Umożliwi to nie

. _. tylkó _{. • l} na~odnienie cierpiący~h _{. .}

·

.

n.a

.niedostatek

wody. ·urodzaJnych ziem. porudniowej Ukrainy

ip6łriocrie~o Krymu, ale i rozwiąźe za~adnienie.

-;:. .. ... . .. .

. zaopat:rzenia w wodę: i energię· elektryczną

miast,. · kÓłchozów i zakładów przem~łowych.

_Ukrainy i Krymu.

· Kanał Pohidniowo-UkraińSki zacznie się pod . ·

ZaporOżem nad Dnieprem. Wykorzystując_

wo-dy zbiornika na :rzece Mołocznej, przetnie połu- ·

dńiową Ukrai.nę·w kierunku

na

Siwasz, skąd j"uż.

zaczyna się kanał Północno-iKrymski, który

będzie .biegł od S i wasza w kierunku Dżankoi.

i dalej poprzez .stepowe obszary-K.rymu do.

i:nia-. sta Kercza. Ogólna długo~ć obu kanałów osiąg­

nie 550 ·km, a kanałów nawadniających ...:- 300 ·

ktii.

.

Prrzy budowi,e kaniałów Pohldnil()li,vo-U.k,.m:iń­

skiego i · Północna:-Krymskiego . ·· ;l:ostaną -· odsło­

nięte ·nie tylko utwory czwartorzędowe i

trze-ciorzędowe, ale i starsze .. średnia szerokość ka"

nału Porudniowo-Ukraińskiego wyniesie 120

m, a . w niektórych miejscacll osiąwe · 600 m.

Poc7;ątkowy odcinek kanału będzie stanowił

wykop długości20 km i· głębokośoi·ponad lOP

·m." Na ~mym tylko odcinku tego wykopu trze.:.

-ha będzie USU:nąć 120 milionów

m

3 _{zieini. Na}

. 550 ·km · trasie · kanałów Po~dniowo-:-Ukraiń

-. skiego ·i PółrioCn.o-Krymskiego, w

skonipliko-·wanych ~arunkB.ch geologiczny~h i terenowych

(przebicie kanału przez Siwasz) stanie· ponad

50000 różnych b"ijdowli. Na trasie kanału Pół­

il!()Ot)()-.Krymsk.i.ego będą zbudówane . zbiorniki ·

. wodne i po_mpy tłoczące dla zapeWnienia

dopły-wU wody do kanału w ciągu całego roku. ·

DUże zespoły geologów, praeuj ąc >na trasie

tych ·kanałów i w-obszaraeh ńawodnienia,

wy-konały w krótkim czasie wielkie badania geolo ..

giezne, hydrogeologiczne i geofizyczne, ~

któ-rych nie do pomyślenia byłoby racjonalne ża­

planoV(anie

i"

realizacja budowy.· różnorodnych

·urządzeń. Wobec sejsmic.zności ·Krymu w ręjo:­

nie _kanĄłu przeprowadzono odpowi~nie

bada-. nia. . 1 .

Rów~ie2: na obszarze·. Turkmenii .są

wykony-wane obecnie. wielkie . prace· nad przeobrażę.. .

. niem przyrody . Azji. środkowej zmierzające do

·zaopa~rzenui w wodę osiedli i Zakładów

prŻ~-. mysłowych, do; uzyskania energii elekt:rycznej

.

i

rozw9ju tran6J)orlu wodnego. ,

Budowa Głównego kaną~ TurkmeńSkiego

oznacża decydujący

atak

na pustyn.ię._·w tym

celu .za.planowańo odprowadzenie wódy

z

Arou-DaliLu przylądka Tachia - T~sz (gdzie. będzie

zbudowana zapora 2;1łmykająca odpływ rzeki do

Morza Aralskiego) do:Głównego KanałU.

Turk-me:ńskie~o w _ilości 350' ~ 400.:m3

ria

sekund~,

Nr 1. PRZEGLĄD GEOLOG.tĆZNY Str. 2.7

z możliwością dalszego powiększenia tej ·liczby

·do ;600 ma. Głqwny Kanał Turknieński- dłu­

gości" 1100 km - od przylądka Tachia-Tasz

nad Amu..;Darią przejdzie przez ~ałą

Turkme-nię ze "Wschodu na zac}J.ód do .KrasnowodzlG;t, ·

. wykorzystując na długości 500 m koryto Uzbo-.

. Ja, którym w· przesziości płynęły wody

Amu-Darii.. Będzie to naj dłuższy ze wszystkich obec'·

nie istniejących kanałów nawadniających i

ko-munikacyjnych. .

Główny. Kanał ·Turkmeński długością swoją

przewyższy wszystkie. istniejące kanały świata

z wyjątkiem Wielkięgo Kanału Chińskiego.

łfa Głównym Kanale Turkmeńskim, na :I)iasz~

czystym podłał:u, IZOIŚtaną rz.budowane ure.ądze­

:nia hydrotechniczne i energetyczne - zapor!ł

na Amu-Darii pod Tachia-Tasżem i dwie

za-pory z dużymi zbiornikami na trasie kanału

-z trzema elektrowniami o łącznej sile

iooooo

kW. .

Zostaną· zbudowane potężne odprowadzające

kanały .nawadniające o łącinej długości 1200

km; ?dgałęziające się od Głównego Kanału

Turkmeńskiego i zapory Tachia-Tasz, .

w.

celu

nB:wodnienia. pias~cŻys(ych · absżarów pti.s~yni

Kara-Kum i południowo--zachodniej Turkmenii.

Od głóWnego kanału rozchodzić się będą

ruro-:-.ciągi o ogólnej .długości 1000 km dla''zaopatrze-:

nia w wodę żakładów prze1Ilysło.wyćh i osiedli.

Na brzegach głównego i .bocznych kanałów po.;;

wstaną lasy, parki isady o powierzchni 5000(10

· ha.

Na te'rytorium Kara.:.Kum zostanie nawod: · hionych do 7 milionów ha pastwisk. Dla

gospo-darki rolnej, głównie pod bawełnę, uzy.ska się

,

.. i3óoooo

ha

·:nowych· terenów pód uprawę (w

po-łudniowo-żachodniej Turkme:tiii 500000 . ha, w.

rejonie. obec~ej .. delty Amu~Darii 300000

i'500QOO ha w Kara.::.Kałpak i w północnej Turk- ·

menii). ·

Węzeł wodny Tachja..::.Tasz będzie ·się .składać

2 betonowej zapory wOdnej prz~ewowej i tamy

.ziemnej; która przeciąwszy koryto i doli;nę ..

Amu-Darii zetkrii~ się z. wysokim prawym jej_:.-· ·

brzegiem. Utworzony. przez tę zaporę zbiornik

będzie się ciągnął na, długości 35 _;_

40

km· w

gó-rę· A.nlu-Darii. .

Nad ustaleniem miejsca budowy zapory.i wy.:.

borem trasy. kanału w Turknienii pracowało

kil-kadzi~iąt ·różnych ekSpedycji badawczych, w

których ISkład:wchodziło wielu specjalistów. -. ·

Na trasie kanału i w . rejonach ·lokalizacji: za.,;

pór~

w

·celu wykrycia źródeł zaopatrzenia w

wodę i w materiały budowla,ne - pr.ieprowa.:..

dzóhó w szczegółowej *ali .zdjęcia_ geologiczne,

hydrogeologiczne i geomorfologicżne, badania

geofizyczne i gleboznawcze oraz wykonano

wie-Te tysięcy wierceń różnej głębokości,

: .zważywszy, że teren Turkmęnii uległ w 192.9

. i 1948 roku· .Silnym trzęsieniem ziemi, przy

prze-:-. prowadzaniu· badań geoJog1c.znych zwrócono

szczególną uwagę.na badanie obecnie zachodzą­

cych ruchów tektonicznych tak w stręfie ..

sam.e::-go kanału, jak i w miejscach lokalizacji

urzą-dzel) łlydrotechnicz~ycłl, .

Przed uczonymi stanęły i inne, nie :nto.iej .

od-powiedzialne zadania. Nalę:żalo opracować .. m,e-.

todę . określania wskaźników . prz.epus:z;czal:ności

grubego kompleąu skał piaszczysto-i4tstych

i obliczahia strat wody wsiąk~ją~ej w dno

i ściany· kanału.'. Uczeni :radzieccy rozwiązali

z powodzeniem ten probl~,. opracowa~szy ·~

tym.

celu teorię :przesiąkania wody z. kanałów.

przy .wielkiej miążSzości gruntów: piaszczystych,

Il,aSyćonych wodą i suchych. ..

..

S.chą.rąkter:Yzowane

wyzej .budownictwo

ur~~­

dzeń. h,ydrotechnicznych ·i inne przedsięwzięcia,·

w<;!ho.dzące w zespół. robót · z~erzających

dó

. przeobrazenui przyrody ZSRR po,ciągają ,zi

so-bą· konieczność wyko_nania samych tylko .prac

ziemnych wyrażających s.ię liczbą. 1,5 miliarda

m~~

z

tego na."udowę ,Głó~nego:Kan:~

~rk-. ineńSkiegÓ przypada około 650 milionÓ~

·mi,

a na budowę kanału Wołga_:., Doń~ 152.,1 ~i~

liona

ma.'.

·

.

1, _ • ' • · ···

Przy .b~dowie .samego· tyPto );{.a.I?-_a~~-· W ()łg~ .:

Don w~niesiono do 3 milionów m~ k<;:m,strukcji ·

betopowych .i żelbetowych. · - . · · ·

...•. . ·... ' ..

PRACBJ_Ą MASZYŃY;;'.·.·· '.

' ~ ,.. ...

· z · .WIĄZEK Radziecki prz.ystąpił do

wyli:oJla-. wyli:oJla-. , nia_-wielkich budowJ(.rozporząd,zająp. P:Q:-:

t~ą techniką. Pozwolila ona. ztnecb.a~izować

wszystkie podstawowe ro.boty

ha

wielkich. bu~

dowlach za pol]locą różnorodnych-maszyl). .J:blło·

dawanych przez radżiećkich . konstruktorów

i wyprodukowanych .. · w:·.żakładąch- ktajowych.

. Tak np ... przy budowie. kanału ·Wolga .. ...,.··.Dop

970/o .robót ziemnych wyko:O.ano maszynami.. Na

tej budowie. również:. ponad 90°/~ wszy$tid~h

prac budowlanych wykonano· przy użyciu spą~

cjalnych maszyn. W zakresie mechanizacji ro-..

bot zierp.nych ·rozporządzamy'.obecnie.rózm~ity.:.

mi k9Parkan:ti. ""':-. o'd .. rucb,om.yth. maszyh ~9 ~po~.

- j emności

·:14

m 3 _{do olbrz:Ymiej-,} kroczące

_i

ko,Pa_F~

ki o ·pojemności 14m3 _{i w~dze ponad l.OOQ-;tM~}

sir.~

28

. na moc wszystkich jej motorów osiąga 7000

. kW. Taka koi>arlka w ciągu l godziny może

wy-·kopać do 1000 m3 _{·ziemi. Pracując ~ głęboko­}

ści 45 m może ona odrzucać ziemię na oqle.".

· głość 125-130 m:. Jedna taka koparka (obsł~~

giwana przez 5 ludzi na jedną zmianę)' .zast~.

puje do 10000 kopaczy. . . . ' ..

. Ważną pozycję w btidownictwię naszego-

k:r:a-ju stanowią . środki . hydromechaniczne; .

szcze-góinie pływające dragi pozwalają nle. tylko

roz:-mywać . ziemię, ·ale także spepja:lnymi rurocią­

gami

transportować powstały· w ten sposób

:. ~zhim

na

miejsce wznoszonych zapór i grobli,.

usuwać ziemię

z

wykopów oraz kopać kanały.

Prz

.

ernysł

radziecki produkuje

pływające

. pompy zierrme o wydajności; od 30 do 1000 m8

. : .. na l godz., ze zdolnością do ssania rozrzedzonej

· ·vrodą ziemi ·z głębokości 24 m. Taika wielka

p~znpa zastępuje 1.500· roobtników. Na budowie

pracują takie pOtężne wywrotki o pojeinności

dćr. 25 ton. Prace bętoniarskie przy budowie

· urządzeń hydr

0

teĆhnicznych są również .. zme..; . .

cha:ruzowane. Dla przykładu przytoczyć można,

ż~ przy budowie stal.ipgradzkiej elektrowni wOO.nej -będme się wznosić . do 10000

m

3

!lron-stnikcji betonowych na dobę. · ·

Na budowach pracuje jeszcze wiele innych

u~ądzeń mechanicznych, ··ułatwiających pracę.

i przy§pieszających . budowę. . Również więk:­

szoŚć prac badawczych

na

bu~owa:ch' jest także

zmechanizowana. -Ekspedycje geologiczne. są

'·wyposażone

w

wysokiej jakości sprzęt

wiertni-czy, w aparaturę do obserwacji geofizycznych,

w Ur.ząd~enia do laboratoryjnego i terenowego

badania wód gruntowych· i gruntów,

r.ozporzą-.. dzają samochod8mi zdolnymi do poruszania się

w trudnych warimkach terenowych; . ~ęlota­

m.i,· stacjami radiowymi .i różnymi innymi udo~.·

godnien:i.a.IDi.

Na

ńaszych budowach zootały za~

ł<)żone lS,bOra:toria badawcze, które nie

ustwu-ją ·ró~chem J poziO'lnein iMtytutom

nauko-wo..,ba.dawczym. . .

· . ·wysoki. poziom riauiki i techniki" .w naszym

kraju pozwala ·realizow:S:ć w kr6tkini czasie ol-.

brżyihie.- zamierzenia hydrotechniczne· i inne:

.·

np.

elektrownfę kujby:szewską . i" stalingradzką,

stawi'ane na silnie zawodnionych gruntach

-każdą

.

w

okresie 1500 .dni ro~h. Główny

.. Kanał Turkmeński i cały· ze.spQł zwi~nych

·z nimf kanałów

·

r

w·odociągów nawarlniających

'będą:· ~eąa;~w~e

.

w ciągu·

2soo

·dni

<7

lat).

Karlał ·wołga ...;;_ Don przy olbrzymiej · i~ości ra-·

·bót .żi.e:rńnych "(ponad 150 miJiooów m8 ) i beto..: .

.Nr.i ·

· niarskich (3 miliony m3 ) z~stał zbudowany w

.niebywale. krótkim okresie czasu 1949,...,..1952 r .

Dla porównania przypomnę, że Kanał Sueski

długości 166 km _był budowany ponad lO lat,

a- Kanał 'panamSki - · dwukrotnie· krótszy

-=-.

p~nad

30 lat; elektrownia wodna Boulder Dam ·

na · rzece Colorado·

w

stanie Arizona o mocy . ·

około LÓOO.OOO· kW buduje się już

40

lat .

P

O WYBUDOWANIU urządzeń

hydroelek-. trycznych, stawów i · innyeh zbiorników

wod.Iiych, po zakończeniu sadzenia. lasów ~

powierz·chni 120 milionów ha, :po wykonaniu ·

olbrzymich robt)t nawadniających znacznie

po-.lepszą się warunki klilnatycz.,ne nie tylko w

o.b-sżarach wżnoozonych budowli, ale i na terenach

sąsiednich. W jednym· tylko ·rejonie ~ralo~- ·

spijskiin będzie się Zliżywać do 50 miliardów ril ~ ·

wody na nawodnienie pól i nawilgocenie

powie-trza.

W

ody te pochłoną nadmiar ciepła w

ośrod-.. ka~h -tworzenia się suchowiejów, dadz~ spadek

temper~tury

:w

·

okresie. weget~rcji i podnjosą

wiigotriość względną powietrża. Arialogi~ny

wpłjw na klimat będą niiały . zbiorniki wodne.

i wody zraszające w rej_onach Wołgi, Dniepru

i Wołgo-Donu. ·Wszystko to w rezultacie

spo-woduje ·wżrost wilgotności Ukrainy, Powołża

i północnego Kakauzu. .

.. Wielicle obszary

południowej

Ukrainy i

pół-

·

nocnego Krymu (3,2 miliona

ha),

·

ńa Zawołżu

. i nad Morzem Kaspijskim ,(14 rriilion?w ha),

ste-pów dońSitich i salskich (2,75 milionów ha),

za-chodniej Turkmenii i niziny nad Amu-Darią

(8,3 milionów ha) nasycone wilgocią dadzą róż­

norodne plony rolne i !hodowlane· w ilości

wy-' starC'Ziają<:ej dla wyżywienila 100 rn.ilio,nó,~i

ludzi. .

. Główny Kanał Turkmeński, długości i.lOO km, szerokości ponad 100 m. i głębokoś-ci kilka

metrów, odsła.O.iający grubą· serię

piaszczysto-gliniastych skał czwartO.~ i · trzeciorzędowych,

stanie się magistralą żeglowną, łączącą obszary

nizin nad Arou-Darią z Mórzero Kaspijskim,

a pr~ez Wołgę i Kanał V{ ołga--' Don, :z MorŻem

Czarnym, Azowskim, •Bałtyckiiri i Białym.

No-. we ~lekt~ownie zbudowane n,a Wołdze,

Dnie-prze, Amu-Darii i Donie będą 'miały . łącznie

moc 4,2 milionów· kW.

W

SZYSTKIE budowie wykonywane w ra·

mach planu przeobrażenia przyrody

pro-waQ.zone są ·na szet~ fundamencie· badań

_geologicznych, hydrogeologicznych, ·.

Nr l PRZEGLĄD GE_O.LOGICZNY Str. 25

Badania geologiczne dokonywane są od po-czątku do. końca na podstawie poprzednio opra-cowanego i naukowo uzasadniónego projektu ·prac, przygoto,wariego przez doświadczalne·· ze~ · społy geologów oraz organizacjiprodukcyjnych

naukowych i kształcących nowe kadry. W celu skoordynowania prowadzonych badań i udzie-:-lenia naukowo-metodycznej pomocy · budowóm zostały. utworzo~e komitety współpracy przy Akademii Nauk ZSRR i przy akademiach po-szczególnych republik, z udziałem najpoważ­ niej:Szych uczonych Związku Radzieckiego.

~ateriały uzy$kane w terenie i. laboratoriach

są opracowywane i następnie wykorzystywane przy projektowaniu i s-tosowaniu koniecznych · zabiegów zapewniających trwałość wznoszo-nych budowli i nieprzerwany tok ich wyko-nania.

Dla przeprowadzenia terenowych

:Prac

geolo-gicznych, hydrogeologicznych i geologiczno- · technicznych opracowano · i wydano konieczne . przewodniki metodyczne i instrukcje. Prócz

te-go wydano popularną literaturę

hydrO-geolo-giczną i geologiczno-techniczną. Wszystko to · zapewniło sprawną organizację badań geole ... ·

gicznych, terminowe wykonanie prac, wysoką

jakość materiałów terenowych i . pozwoliło w

całej pełni . wylorzystać ·zebrariy materiał fak-tyczny przy zestawieniu syntefak-tycznych opisów geologicznych·· i hydrogeologicz:J}.ych, spo:rządza­ niu geologicznych i hydrogeologicznych map · wielkich ·obszarów i przy ich geologiczno-tech-nicznej ocenie, wciągając w ich wykonanie

sze-roki zespół badaczy. · ·

Uczeni radzieccy przy współpracy z racjona-lizatorami stworzyli nowe metody i środki ob-niżenia poziomu wód gruntowych w głębokich··· wykopach, co w sposób zasadniczy polepszyło

warunki prac konstrukcyjnych i hydrotechnicz-nych. Przy budowie kanału W ołga ~ Don po-mimo dopływu wód gruntowych do· wykopu, roboty ziemnie - przy zastosowaniu środków

obniżają~ch poziom wody- były prowadzone w prawie suchych skałach. Na tejże ·budowli wywołując sztuczne pOla elektryczne (eiektro-foreza) w warstwach glin nasyconych ·. wodą, · budowniczowie znacznie podnośili wskaźnik

przq>uszczalności gliny i. szybko osiągali jej osuszenie.

Prace nad przeobrażenie~ przyrody stawiają

pr~ed naszyi:ni geologami i specjalistami

pa-krewnych ·dziedzin zadania o ogromny~n zna-czeniu naukowym i ·praktycznym. Spośród

naj-ważniejszych . zadań mo~na wskazać następują­

.. ce: badania. geologiczne i hydrogeologiczne wielkich obszarów, .!których znaczną część sta-.. nowią pustynie i półpustynie połudn:owo­ wschodniej ·europejskiej cżęści ZSRR, Kazach-stanu f Azji środkowej oraz szcżegółowe bada-.

nia geologiczno'-.techni_czne na odcinkach ·budo-wli hydrotechpicznych, tras. kanałów i na ob-. szara·ch nawodnieniaob-. Będzie tu należała rów.:.

nież organizacja badań reżimu wód ·· grunto-wych, ich składu chemicznego oraz rozmiarów ·

i kierunku zmian wywołanych ingerencją

czło-wieka. · .,

. Naieży . badać współczesne ruchy tektoi:ticz-• ne; odgrywające ogromną rolę w sej$miczności

poszczególnych obszarów, przewidywać zjawi-ska geologiczt:J.e na terenach budowli,. ibiorni-ków wodnych, obszarów nawadnianych,

'prze:-widywać zmiany poziomu i zasolenia wód grun:.. towych w obszarach regulacji nawodnienia, ·

. opracowywać spo,soby ~ierowania

tymi

zjawi-skami. · ·

P:rzy budowie wielkich zbiorni'ków wodnych i kanałów zostaną· zebrane nowe materiały, ko-nieczne, do opracowania najnoWISzych teorii obliczenia trwałości zboczy, powstawania zsu-wó_w, ooiadania gruntU: skutkiem nawilgocenia, regulacji brzegów; zostaną także sprecyzowane metody .oblićzania strat skutkiem przesiąkania

· wody· ze ·zbiorników . i kanałów przy wielkiej

miąższości skał piaszczystych.

Wybudowanie elektrowni.· kujbyszewskiej i stalingradzkiej na Wołdze, Głównego Kan~łu ·

'l'urkmeńskiego, . elektrowni kachowsldej :na Dnieprze, kanałów Południowo-Ukraińskie~ go, Północ.no-Krymskiego i Wołgo-Dońskiego, utworzenie ochronnych pasów leśnych, budowa stawów, żbiorników wodnych, doprowadzenie wody i nawodnienie ...,.. wszystko to. wywoła po-ważne ~miany nie tylko w klimacie i hydrogr~­

fii znacznej części obszaru' ZSRR, · ale będzie· miało ~że wielki wpływ na glebę i szatę ro-ślinną oniz -na zjaWiska fizyczno-geologiczne. ·

Człowiek radZiecki-opierając się na najnow..: szych zdobycŻach nauki 1 techniki ...:.. wywiera wpływ· na współc.ześri.e zajwiska geologii dyna:.. micznej . (zsuwy, kras, ąsiaąanie gruntu, po-. w'stawanie wąwozów) kierując nimi zgodnie ze

swoimi potrzebami.

Dzieło· · przeobrażenht . przyrody . znacznie wzbQgaci nau!kę geologii w nowy materiał fak-. ~zny i będzie. sprzyjało dalszemu jej