Streszczenie
W referacie na podstawie dostpnej statystyki pastwowej (badanie budetów gospodarstw domowych przeprowadzane przez GUS) przedstawiona została aktyw-no osób starszych na rynku turystycznym w Polsce. Nastpnie dokonano analizy budetów gospodarstw domowych emerytów pod ktem wydatków zwizanych z tury-styk i zdrowiem. Na koniec przedstawiono kierunki zmian dokonujcych si obecnie na rynku turystyki uzdrowiskowej na tle nastpujcych przeobrae społeczno-demograficznych. Omówiono take konieczne zmiany w przyszłoci w zwizku z po-stpujcym procesem starzenia si ludnoci Polski.
Słowa kluczowe: turystyka, osoby starsze, starzenie si ludnoci 1. Wprowadzenie
Starsze osoby postrzegane s jako grupa najmniej aktywna na rynku turystycznym w zwizku z postpujcym procesem starzenia si organizmu oraz niskimi rednimi dochodami. Jednak obec-ne zmiany społeczno-demograficzobec-ne sprawiaj, e osób starszych przybywa, ich siła nabywcza powoli wzrasta i staj si coraz bardziej liczc grup konsumentów równie na rynku turystycz-nym. Szczególnym rodzajem rynku turystycznego, w którym notuje si duy udział osób starszych ze wzgldu na pogarszajcy si stan ich zdrowia, jest rynek turystyki uzdrowiskowej. Organy pa-stwowe zobowizane s zapewnia obywatelom dostp do rónych usług medycznych, w tym równie uzdrowiskowych. Jednake ze wzgldu na ograniczon ilo funduszy przeznaczanych na ten cel dofinansowywanie wyjazdów sanatoryjnych jest limitowane i nie pokrywa w pełni rzeczy-wistego zapotrzebowania.
Od czasu transformacji ustrojowej w Polsce trwa proces przeobraania zakładów uzdrowi-skowych, m.in. prowadzone s działania prywatyzacyjne, wprowadzane zmiany infrastrukturalne zmierzajce do podniesienia ich konkurencyjnoci na wolnym rynku. Jest to dobry czas do prze-prowadzenia analizy grupy osób starszych (ich preferencji i zachowa obecnie oraz przewidywa-nych w najbliszym czasie) jako wanego segmentu rynku turystyki uzdrowiskowej.
2. Udział osób starszych w turystyce uzdrowiskowej
Turystyka uzdrowiskowa jest jednym z rodzajów turystyki zdrowotnej (obok turystyki wellness i spa oraz turystyki medycznej). Definiowana jest jako wyjazd zwizany z kuracj sana-toryjn, rehabilitacyjn i lecznictwem uzdrowiskowym, powizany z zabiegami przyrodoleczni-czymi wiadczonymi na podstawie konsultacji lekarza uzdrowiskowego1. Cały pobyt, w tym reali-zacja wiadcze opieki zdrowotnej odbywaj si na obszarach formalnie uznanych za uzdrowisko. W ogólnodostpnej statystyce pastwowej brak jest szczegółowych danych dotyczcych udziału osób starszych w leczeniu sanatoryjnym. Mona jednak przyj , e wyjazdy osób starszych o cha-rakterze zdrowotnym dotycz głównie kuracji sanatoryjnych, które w duej czci dofinansowy-wane s z budetu pastwa. Jedynie zamoniejsi i nieliczni seniorzy korzystaj z usług wellness i spa, które dopiero niedawno pojawiły si w Polsce.
Pobyty uzdrowiskowe realizowane s przede wszystkim podczas krajowych podróy długo-terminowych, co wynika ze specyfiki kuracji uzdrowiskowych, które przynosz efekt po odpo-wiednio długim okresie stosowania. Według badania budetów gospodarstw domowych przepro-wadzanego przez GUS w 2009 roku niecałe 22% badanych gospodarstw emerytów uczestniczyło w wyjazdach krajowych krótkoterminowych oraz niecałe 25% w wyjazdach długoterminowych (5 dni i dłuej).2 Główn przyczyn rezygnacji z wyjazdów były wzgldy finansowe, które wskazało ponad 31% gospodarstw domowych emerytów rezygnujcych z podróy długookresowych. Rów-nie istotnym czynnikiem okazał si stan zdrowia uRów-niemoliwiajcy wyjazd (rysunek 1).
W przypadku turystyki uzdrowiskowej czynnik zdrowotny powinien by jednym z głównych czynników stymulujcych do wyjazdu. Jedynie osób z chorobami powanie ograniczajcymi ru-chomo , czy samodzielno lub wykluczajce transport nie mona zaliczy do grupy potencjal-nych kuracjuszy. Według raportu GUS w 2009r. prawie 84% osób w wieku 60–74 lata oraz ponad 92% osób w wieku 75 lat i wicej zadeklarowało taki sobie, zły lub bardzo zły stan zdrowia (tabe-la 1).
1M.Januszewska., Znaczenie produktu uzdrowiskowego w rozwoju turystyki w Polsce, [w:] „Markowe produkty turystycz-ne”, red. A. Panasiuk, Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczeciskiego, Szczecin-Niechorze 2004: s. 219
Rysunek 1. Przyczyny zaniechania wyjazdów długoterminowych w gospodarstwach domowych emerytów (w % odp.)
ródło: GUS, Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 roku, Warszawa 2010: s.118.
Tabela 1. Osoby w wieku 60 lat i wicej według samooceny stanu zdrowia w 2009r. (w % odp.)
Grupy wieku Samoocena stanu zdrowia
b. dobre dobre takie sobie złe b. złe
60-74 lata 1,1 15,2 48,5 28,9 6,2
75 lat i wicej 0,7 7,2 34,5 43,2 14,4
ródło: Dochody i warunki ycia ludnoci Polski” (raport z badania EU-SILC 2009 r.) GUS, War-szawa 201:, s. 124.
63,2% osób w wieku 60–74 lata cierpi na długotrwałe problemy zdrowotne i równoczenie 45,8% deklaruje ograniczenie sprawnoci. W grupie osób 75 lat i wicej sytuacja wyglda powaniej, bo ju prawie 77% osób ma długotrwałe problemy ze zdrowiem, a 66,2% ma ograniczon sprawno fizyczn (tabela 2).
Tabela 2. Osoby w wieku 60 lat i wicej według wystpowania długotrwałych problemów zdrowotnych w 2009r. (w % odp.)
Grupy wieku
Długotrwałe problemy
zdrowotne Ograniczenie sprawnoci
tak nie bardzo
powane
niezbyt
powane bez ogranicze
60-74 lata 63,2 36,8 14,1 31,7 54,2
75 lat i wicej 76,9 23,1 29,2 37 33,8
ródło: Dochody i warunki ycia ludnoci Polski” (raport z badania EU-SILC 2009 r.) GUS, War-szawa 2011: s. 125.
Warto podkreli , e w porównaniu z wynikami podobnego badania przeprowadzonego w 2006 roku nastpiło nieznaczne zwikszenie si odsetka osób starszych z długotrwałymi problemami zdrowotnymi oraz z ograniczeniem sprawnoci, ale równoczenie poprawiły si wyniki samooceny stanu zdrowia osób w wieku 60 lat i wicej3. Utrzymanie si takiej tendencji moe korzystnie wpłyn na podejmowanie decyzji odnonie wyjazdów sanatoryjnych, gdy skierowanie od lekarza nie jest w tej kwestii najwaniejsz determinant. Wród osób starszych decydujce znaczenie ma obok finansów ch wyjazdu.
Według raportu GUS prawie 80% osób w wieku 65 lat i wicej w 2009 roku w ogóle nie planowało podróy. Pozostałe 20% najczciej deklarowało ch wyjazdu do rodziny lub znajomych, nastpnie na pobyt wypoczynkowy, a w trzeciej kolejnoci na kuracj. W rzeczywistoci w 2009 roku wyjazd zrealizowało 16,5% osób w wieku 65 lat i wicej, a wic mniej ni planowało. Sporód zrealizowanych podróy prawie 16% miało charakter zdrowotny.4
Istotn cech popytu osób starszych na podróe o charakterze zdrowotnym jest fakt, e ponad 66% tych wyjazdów została zrealizowana wraz z zakupionymi od poredników usługami.5 Wyszy odsetek zakupu usług został odnotowany jedynie w podróach o celu religijnym. Oznacza to, e osoby starsze ceni sobie wyjazdy szczegółowo z góry zaplanowane i opłacone.
2. Sytuacja finansowa osób starszych
Brak rodków finansowych na wyjazd był główn przyczyn rezygnacji z podróy przez osoby starsze. redni miesiczny dochód rozporzdzalny emerytów w 2009 roku wynosił 2239 zł na gospodarstwo domowe, a 1180,65 zł w przeliczeniu na 1 osob. Na tle innych grup ludnoci dochody emerytów plasowały si ponad redni przypadajc na 1 os. (1114,49 zł). Jednak specyfik gospodarstw domowych emerytów jest mała liczba członków gospodarstwa i wszelkie wydatki zwizane z uytkowaniem mieszkania były najwiksze sporód wszystkich innych grup ludnoci, wynoszc rednio 242,84 zł miesicznie w przeliczeniu na 1 osob. Kolejn cech charakteryzujc miesiczne wydatki emerytów była najwiksza warto darów przekazywanych innym gospodarstwom domowym stanowica prawie 5% ich redniego dochodu rozporzdzalnego. Wyjtkowo duy był take poziom wydatków emerytów na ywno i napoje bezalkoholowe, który o ponad 50 zł przekraczał rednie miesiczne wydatki na ten cel ludnoci 3Dochody i warunki ycia ludnoci Polski (raport z badania EU-SILC 2006 r.), GUS, Warszawa 2008: s.118.
4 Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 roku, GUS, Warszawa 2010: s.151. 5 Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 roku, GUS, Warszawa 2010: s.151.
ogółem. Czciowo moe to by zwizane równie z zasilaniem innych gospodarstw domowych, w szczególnoci rodzin swoich dzieci.6
Kolejny rodzaj wydatków ponoszony w najwikszej wysokoci przez emerytów to wydatki na zdrowie – na 1 osob przypada rednio 85,52 zł miesicznie, czyli prawie o 40 zł wicej ni dla ludnoci ogółem7. W tej kategorii emeryci wydaj najwicej na artykuły medyczno-farmaceutyczne, urzdzenia oraz sprzt medyczny, podczas gdy na usługi ambulatoryjne, czy usługi medycyny niekonwencjonalnej prawie czterokrotnie mniej (rysunek 2).. Moe to wynika z faktu, e osoby starsze, bardziej schorowane potrzebuj znacznie wicej rodków do utrzymania zdrowia i poprawy komforu funkcjonowania, a w trosce o swoje finanse czciej lecz si samodzielnie w domu, korzystajc z zakupionego sprztu. Wydatki na usługi szpitalne i sanatoryjne w 2009 roku, mimo e w najwikszej kwocie ponoszone przez emerytów, w kadej z badanych grup społeczno-ekonomicznych były na bardzo niskim poziomie (rednio 1,23 zł na osob).
Rysunek 2. Przecitne miesiczne wydatki gospodarstw domowych na towary i usługi konsumpcyjne zwizane ze zdrowiem (w zł)
ródło: GUS, Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 roku, Warszawa 2010: s.103.
6Budety gospodarstw domowych w 2009 roku, GUS, Warszawa 2010: s. 72-103 7Budety gospodarstw domowych w 2009 roku, GUS, Warszawa 2010: s. 72-103
Ogólnie ponad 70% gospodarstw domowych emerytów okreliło, e przy aktualnym dochodzie utrzymuj si z trudnoci, a 59,7% nie byłoby w stanie pokry z własnych rodków nieoczekiwanego wydatku w wysokoci 680 zł (tabela 3).
Tabela 3. Subiektywna ocena sytuacji finansowej gospodarstw domowych ogółem i emerytów w 2009r. (w% odp.)
Gospodarstwa domowe
Gospodarstwa domowe dekla-rujce brak mo-liwoci pokrycia z własnych rod-ków nieoczeki-wanego wydatku w wysokoci 680 zł
Gospodarstwa domowe, które okreliły, e przy aktualnym dochodzie “wi koniec z kocem”:
z wielk trudnoci z trudno-ci z pewn trudnoci do łatwo łatwo bardzo łatwo ogółem 51,9 15,7 20,1 34,3 20,9 7,7 1,2 emerytów 58,7 17,7 23,7 35,5 16,8 5,7 •
ródło: Dochody i warunki ycia ludnoci Polski” (raport z badania EU-SILC 2009 r.) GUS, War-szawa 2011: s. 105.
Jednak obecne zmiany społeczno-demograficzne sprawiaj, e powoli wzrasta siła nabywcza osób starszych, zmienia si ich podejcie do ycia i zdrowia, a wraz z równoczesnym zwiksza-niem si liczby osób starszych staj si silniejsz grup konsumentów.
3. Przeobraenia społeczno-demograficzne w Polsce
Obserwujc społeczestwa Europy Zachodniej mona stwierdzi , e w najbliszych latach równie i w Polsce na konsumpcj (w tym take popyt na usługi uzdrowiskowe) wpłyn przede wszystkim zmiany stylu ycia ludnoci oraz przeobraenia demograficzne zachodzce w ramach tzw. drugiego przejcia demograficznego. Drugie przejcie demograficzne przejawia si przede wszystkim zmianami wzorców płodnoci oraz zawierania małestw. Ich ródłem jest odejcie od tradycyjnego wzorca rodziny na rzecz wzorca zindywidualizowanego, wynikajcego z preferencji jednostek 8. Osoby coraz bardziej skupiaj si na sobie, na swoich potrzebach. Wzrasta znaczenie samorealizacji, poczucia niezalenoci i poszukiwania indywidualnego stylu ycia9. Nastaje moda na bycie jak najdłuej młodym, sprawnym i niezalenym. Coraz czciej dotyczy to włanie osób starszych, które po latach pracy i wyrzecze zwizanych z utrzymaniem rodziny w kocu maj czas dla siebie. Wzrasta zatem skłonno do wydatków zwizanych ze zdrowiem i wypoczynkiem. Równoczenie powoli zanika rodzina rozszerzona, a zaczyna dominowa tzw. rodzina nuklearna. Nuklearyzacja stanowi proces usamodzielniania si generacji potomnych w wyniku tworzenia przez ich członków własnych i samodzielnych gospodarstw domowych w coraz młodszym wieku 8P. Szukalski, Przemiany polskiej rodziny – na marginesie bada nad urodzeniami pozamałeskimi, „Polityka Społeczna” nr 8/2009, s. 8.
9 I. E. Kotowska, Teoria drugiego przejcia demograficznego a przemiany demograficzne w Polsce w latach 1990, „Studia Demograficzne”, nr 4 (134), Warszawa 1998: s. 14–15.
10
. Dodatkowo migracje zagraniczne w celach zarobkowych powoduj odpływ ludnoci wwiekuprodukcyjnym. Wizi rodzinne ulegaj rozlu nieniu. Z ekonomicznej perspektywy gospodarstw domowych emerytów oznacza to wzrost liczby gospodarstw mniej licznych (1, 2 – osobowych) oraz wiksz autonomi finansow. Dodatkowo lepsze warunki ycia oraz postp technologiczny zwłaszcza w dziedzinie medycyny sprawiaj, e ludzie yj coraz dłuej.
Jednym z efektów zachodzcych przeobrae społeczno-demograficznych jest zwikszenie liczby oraz udziału osób starszych w ludnoci ogółem okrelane mianem starzenia si populacji. Na rynku pojawia si zatem wicej konsumentów starszych o specyficznych potrzebach izdecydowanie zwiksza si ich udział w ogólnej konsumpcji. Naley podkreli ich stabilizujcy wpływ na popyt rynkowy. Starszy konsument jest mniej mobilny (w przestrzeni, jak iwasortymencie nabywanych dóbr i usług), co chroni rynek przed nadmiernie szybk zmian preferencji nabywców (czsto nie zapewniajc spłacenia si inwestycji)11.
4. Prognoza liczby osób w wieku 65 lat i wicej w Polsce
Dla rozwoju turystyki uzdrowiskowej wane jest nie tylko monitorowanie biecego stanu, potrzeb, czy moliwoci finansowych ludnoci, ale równie przewidywanie przyszłych kierunków przeobrae w tym take zmian liczby ludnoci, jako potencjalnych klientów usług.
Według prognoz GUS do 2035 roku liczba ludnoci w Polsce zmniejszy si w stosunku do roku 2009 o 2,1 mln osigajc warto blisk 36 mln. Najwikszy spadek obejmie grup ludnoci w wieku produkcyjnym. Bdzie obserwowane równie dynamiczne starzenie si tej grupy ludnoci, co niekorzystnie wpłynie na poda siły roboczej na rynku pracy12. Równoczenie, ze wzgldu na demograficzne falowanie oraz w wyniku wydłuania si ycia ludzkiego grupa osób starszych systematycznie bdzie si powiksza (rysunek 3). Do roku 2020 liczba osób w wieku 65 lat i wicej powikszy si w stosunku do roku 2009 o ponad 1,8 mln osób, natomiast do 2035 roku wzronie o kolejne 1,4 mln osigajc warto ponad 8,3 mln. Łcznie grupa osób starszych zwikszy si o ponad 62%. W całym prognozowanym okresie bdzie utrzymywała si charakterystyczna dla grupy starszych osób nadwyka liczby kobiet nad liczb mczyzn. W 2009 r. mczy ni stanowili niecałe 38% ogółu ludnoci w wieku 65 lat i wicej. Do 2035 roku prognozowany jest nieznaczny wzrost udziału mczyzn do około 41%.
10 M. Okólski, Demografia. Podstawowe pojcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, Warszawa 2003:, s. 142– 144.
11 P. Szukalski, Zagroenie czy wyzwanie – proces starzenia si ludnoci, „Polityka Społeczna” nr 9, Warszawa 2006: s. 6–10.
12W zwizku z kurczeniem si grupy osób czynnych zawodowo niektóre kraje unijne podniosły wiek emerytalny np. w Niemczech do 67 lat.
Rysunek 3. Prognoza liczby ludnoci Polski w wieku 65 lat i wicej na lata 2009–2035 ródło: Opracowano na podstawie: Prognoza ludnoci Polski na lata 2008–2035, www.stat.gov.pl. W podziale na 5-cio letnie grupy wieku mona zaobserwowa , e do 2035 roku znacznie powik-sz si grupy osób powyej 75 roku ycia (Rysunek 4). Powoli nastpuje zjawisko, które mona okreli mianem „podwójnego starzenia si populacji”. Polega ono na równoczesnym wzrocie udziału ludnoci starszej (w wieku 65 lat i wicej) w liczbie ludnoci ogółem oraz wewntrz tej grupy na wzrocie udziału ludnoci najstarszej tj. w wieku 85 lat i wicej. Warto take podkreli , e najstarsza grupa ludnoci charakteryzuje si najwiksz nadwyk liczby kobiet nad mczy-znami (kobiety stanowi ponad 70% ludnoci w grupie).
Rysunek 4. Prognoza liczby ludnoci Polski w wieku 65 lat i wicej według 5-cio letnich grup wieku na lata 2009, 2020, 2035
ródło: Opracowano na podstawie:Prognoza ludnoci Polski na lata 2008–2035, www.stat.gov.pl. Takie tendencje rozwojowe wpłyn na zmiany proporcji midzy rónymi grupami wieku tabe-la 4). Systematycznie bdzie zwikszał si udział osób starszych, przy pogłbiajc tym samym proces starzenia si całej populacji Polski. Oznacza to, e systematycznie bdzie zwikszało si obcienie ludnoci w wieku produkcyjnym ludnoci w wieku poprodukcyjnym, co stanowi ogromne wyzwanie dla wielu sfer funkcjonowania pastwa, w szczególnoci systemu ubezpiecze społecznych, opieki zdrowotnej i in.
Tabela 4. Prognozowany udział ludnoci według ekonomicznych grup wieku w % ludnoci Polski ogółem
grupa ludnoci w wieku 2009 2020 2030
przedprodukcyjnym 18,9 18,4 17,0
produkcyjnym 64,6 59,5 57,8
podprodukcyjnym 16,5 22,1 25,2
ródło: Prognoza ludnoci Polski na lata 2008–2035, www.stat.gov.pl
System opieki zdrowotnej bdzie wymagał przystosowania do powikszajcej si grupy osób starszych i ich potrzeb. Wie si to bezporednio z przeznaczaniem wikszych funduszy na za-pewnienie leczenia oraz rehabilitacji osób starszych, u których ryzyko chorób i urazów w zwizku ze zmianami organizmu nastpujcymi wraz z wiekiem jest bardzo due.
4. Podsumowanie
Popyt na turystyk uzdrowiskow w Polsce w duej mierze wyznaczany jest przez limity okrelane przez Narodowy Fundusz Zdrowia oraz inne dofinansowujce organy pastwowe. Rze-czywiste zapotrzebowanie jest duo wiksze. Obecnie nastpuje szereg procesów, które wpływaj na wzrost popytu na usługi uzdrowiskowe. Zmienia si podejcie do zdrowia, przejawiajce wik-sz dbałoci o kondycj zarówno fizyczn, jak i psychiczn, oraz chci podejmowania działa profilaktycznych. Sprawia to, e na rynku turystyki uzdrowiskowej pojawiaj si klienci komer-cyjni chtni zapłaci za popraw kondycji, czy samopoczucia. Widoczne obecnie wzmoone zain-teresowanie usługami prozdrowotnymi orodków oferujcych usługi spa, wellness, beauty spra-wia, e zakłady uzdrowiskowe staraj si poszerza swoj ofert. Ten rodzaj usług odpowiada jed-nak potrzebom wskiej grupy klientów, któr tworz głównie osoby w rednim wieku, ukierunko-wane na profilaktyk oraz popraw sprawnoci fizycznej, urody i samopoczucia, czsto jak naj-szybciej i jak najbliej domu, a wic niekoniecznie na pobytach w uzdrowiskach. Ze wzgldów finansowych osoby starsze rzadko decyduj si na wyjazdy komercyjne. Jednak przeobraenia społeczno-gospodarcze sprawiaj, e kolejne roczniki polskich seniorów zaczynaj coraz bardziej upodabnia si do swoich zachodnich rówieników, którzy staraj si by jak najdłuej aktywni fizycznie i społecznie. W zwizku ze zmianami modelu rodziny wzrasta siła nabywcza osób star-szych, które i tak skłonne s do przeznaczania stosunkowo duych sum na cele zdrowotne. Z ba-da jednak wynika, e obecnie seniorzy wol samodzielnie zadba o popraw swojej kondycji zakupujc artykuły medyczno-farmaceutyczne, urzdzenia i sprzt medyczny. Cho s grup, o najwikszym udziale osób podróujcych w celach zdrowotnych, to i tak na wyjazdy w 2009 roku zdecydowało si zaledwie 16,5% osób w wieku 65 lat i wicej.
Naley zatem dotrze do osób starszych w odpowiedni sposób z dostosowan ofert uzdrowi-skow. Wraz z wiekiem organizm staje si mniej sprawny, a wic najwaniejsza dla osób star-szych jest wygoda i warunki ułatwiajce im funkcjonowanie w zakładzie uzdrowiskowym. Naley take zweryfikowa warunki finansowe proponowane seniorom. Obecnie prawie 60% emerytów nie byłaby w stanie pokry nieoczekiwanego wydatku w kwocie 680 zł. Z drugiej za strony star-sza osoba, to klient, który woli zorganizowane wyjazdy z opłaconym pełnym pakietem usług. Dla-tego naley umoliwi np. płatnoci w ratach za komercyjne pobyty w uzdrowiskach, czy te nie-co skróci turnusy w sanatoriach. Ponadto organy pastwowe mogłoby wprowadzi preferencyjne kredyty na tego typu usługi, gdy lepsza kondycja seniorów oznacza obnienie innych wydatków na zdrowie.
Pobyty w uzdrowiskach, to nie tylko zabiegi i leczenie w orodkach sanatoryjnych.Osoby starsze oprócz kuracji oczekuj dodatkowych atrakcji kulturalnych, czy rozrywkowych. Chc miło i ciekawie spdzi czas, co nieodłcznie wie si z przeznaczeniem na ten cel czci swoich fun-duszy. Wydaje si jednak, e nie wszyscy zauwaaj, e potencjalny klient – starszy człowiek – bdzie chciał y aktywnie i nie zawsze według tradycyjnej oferty szpitala zdrojowego. Na wie-cie istnieje ponad 400 miast dla starszych ludzi tzw. słonecznych miast (orodków pielgnacyjno-rehabilitacyjno-pobytowych dostosowanych do potrzeb ludzi starszych). S czci biznesu na zasadzie partnerstwa publiczno-prywatnego. Inwestorzy maj wiadomo , e ludzie starsi, to
gru-pa mocna politycznie i ekonomicznie o duej sile nabywczej.13 W Polsce jeszcz funkcjonuje wiele negatywnych stereotypów odnonie starszych osób, które sprawiaj, e ich rola w społeczestwie jest marginalizowana.
O rosncej pozycji seniorów na rynku turystyki uzdrowiskowej w Polsce wiadczy take wzrost liczebny tej grupy spowodowany przesuwaniem si powojennego wyu oraz wydłuaniem przecitnego trwania ycia. Wzrasta udział ludnoci w starszym wieku do ludnoci ogółem. W kolejnych latach prognozowany jest spadek liczby osób w wieku produkcyjnym tj. 18–59/64 lata. Za kilka lat moe si okaza , e licznie powstajce obecnie orodki spa ukierunkowane na osoby młode i w rednim wieku nie bd miały wystarczajcej liczby klientów. Z drugiej strony denie do bycia jak najdłuej sprawnym i piknym sprawi, e przybdzie klientów starszych, po-trzeba jednak dostosowa ofert do ich potrzeb.
Niemniej istotn informacj jest take prognozowany wzrost udziału coraz starszych roczni-ków wewntrz grupy seniorów, jak równie zdecydowana przewaga liczebna kobiet. W nieodle-głej przyszłoci pod wpływem dalszych przemian społecznych mona oczekiwa wzrostu liczby kuracjuszy bardzo starych, wymagajcych wrcz indywidualnej opieki ze wzgldu na ograniczenie sprawnoci oraz współwystpowanie innych chorób wieku starczego. Według bada w niedalekiej perspektywie przewiduje si take narastanie problemów społecznych dotykajcych osoby najstar-sze takie jak: samotno , wykluczenie ze społeczestwa, czy zwizane z tym depresje14. Oznacza to w szczególnoci wzrost zapotrzebowania na usługi uzdrowiskowe poprawiajce stan psychiczny pacjenta, jak równie edukujce jak najbardziej komfortowo (zarówno w sferze fizycznej, jak i psychicznej) przeywa ostatni okres ycia.
Przed turystyk uzdrowiskow otwiera si wiele nowych moliwoci. Naley doceni grup starszych klientów i na bieco monitorowa ich zachowania, które zmieniaj si pod wpływem szerokich przemian społeczno-gospodarczych. Naley wychodzi naprzeciw pojawiajcym si nowym potrzebom i rónymi rodkami marketingowymi zachca do liczniejszego korzystania z usług uzdrowiskowych.
Bibliografia
[1] Bestry J., Strategia błkitnego oceanu jako filozofia rozwoju powiatu kłodzkiego i jego uzdrowisk, w: Tadeusz Iwanek (red.), „Turystyka uzdrowiskowa w gospodarce regionu i kraju”, Wyd. Wyszej Szkoły Zarzdzania, Wrocław 2006: s. 31–39.
[2] Januszewska M., Znaczenie produktu uzdrowiskowego w rozwoju turystyki w Polsce, [w:] „Markowe produkty turystyczne”, red. A. Panasiuk, Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczeciskiego, Szczecin-Niechorze 2004: s. 219.
[3] Kotowska I. E., Teoria drugiego przejcia demograficznego a przemiany demograficzne w Polsce w latach 1990, „Studia Demograficzne”, nr 4 (134), Warszawa 1998: s. 14–15.
13J. Bestry, Strategia błkitnego oceanu jako filozofia rozwoju powiatu kłodzkiego i jego uzdrowisk, w: Tadeusz Iwanek (red.), „Turystyka uzdrowiskowa w gospodarce regionu i kraju”, Wyd. Wyszej Szkoły Zarzdzania, Wrocław 2006: s. 31– 39.
14na podst. P. Szukalski, Ewolucja umieralnoci i niepełnosprawnoci w wietle koncepcji rektangularyzacji krzywej prze-ycia [w]: Kowaleski J.T, Szukalski P. (red.), Starzenie si ludnoci Polski. Midzy demografi a gerontologi społeczn, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łód 2008: s. 90–92
[4] Okólski M., Demografia. Podstawowe pojcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, Warszawa 2003:, s. 142–144.
[5] Szukalski P., Zagroenie czy wyzwanie – proces starzenia si ludnoci, „Polityka Społeczna” nr 9, Warszawa 2006: s. 6–10.
[6] Szukalski P., Ewolucja umieralnoci i niepełnosprawnoci w wietle koncepcji rektangularyzacji krzywej przeycia [w]: Kowaleski J.T, Szukalski P. (red.), Starzenie si ludnoci Polski. Midzy demografi a gerontologi społeczn, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łód 2008: s. 90–92.
[7] Szukalski P., Przemiany polskiej rodziny – na marginesie bada nad urodzeniami pozamałeskimi, „Polityka Społeczna” nr 8/2009, s. 8.
[8] Budety gospodarstw domowych w 2009 roku, GUS, Warszawa 2010: s. 72–103.
[9] Dochody i warunki ycia ludnoci Polski (raport z badania EU-SILC 2006 r.), GUS, Warszawa 2008: s. 118.
[10] Dochody i warunki ycia ludnoci Polski (raport z badania EU-SILC 2009 r.), GUS, Warszawa 2011: s. 125.
[11] Prognoza ludnoci Polski na lata 2008–2035 www.stat.gov.pl
[12] Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 roku, GUS, Warszawa 2010: s. 151.
SENIOR CONSUMER ON THE HEALTH RESORT TOURISM MARKET Summary
The paper on the basis of the available government statistics (household budget survey and tourism survey conducted by GUS) presented activity of elderly people in the tourism market in Poland. Then an analysis of retires budgets (the expenditure on tourism and health) was carried out. At the end the directions of changes taking place currently on the market of health tourism was presented in the background of the following socio-demographic transformations. The necessary changes in the fu-ture due to the progressive aging of the Polish population was also discussed. Keywords: tourism, elderly, population aging
Magdalena Kulbaczewska Katedra Metod Ilociowych
Wydział Zarzadzania i Ekonomiki Usług Uniwersytet Szczeciski
Aleja Papiea Jana Pawła II 22A, Szczecin e-mail: kulbaczewscy@poczta.onet.pl
