Streszczenie
W artykule przedstawiono wyniki bada ankietowych przeprowadzonych z udziałem jednostek opieki zdrowotnej działajcych na terenie Polski. Celem bada było rozpoznanie stopnia przygotowania wspomnianych organizacji do wdraania nowoczesnych systemów informatycznych opartych na mechanizmach zarzdzania wiedz. W szczególnoci systemem takim jest realizowany obecnie w Instytucie Iny-nierii Produkcji Politechniki lskiej system doskonalenia warunków pracy w organizacjach opieki zdrowotnej, w ramach projektu badawczego rozwojowego fi-nansowanego przez Narodowe Centrum Bada i Rozwoju.
Badano zarówno istniejc infrastruktur i zaplecze informatyczne jednostek, jak równie postawy redniego i wyszego personelu medycznego w zakresie zdoby-wania nowej wiedzy. Przy czym w szczególnoci analizie poddana była wiedza zwizana z kształtowaniem warunków pracy. Wyniki bada wskazały braki w zakre-sie posługiwania si nowoczesnymi systemami opartymi na technologiach ICT, jednoczenie wykazały do duy potencjał rokujcy na moliwo wdraania takich systemów bez koniecznoci budowania od podstaw infrastruktury informatycznej. Słowa kluczowe: opieka zdrowotna, szpitalne systemy informatyczne, wirtualny szpital 1. Wprowadzenie
Szybki rozwój zasobów wiedzy medycznej oraz związane z tym zmiany w obszarze opieki zdrowotnej wymusiły poszukiwanie takich metod i narządzi, które wspomogą człowieka w posługiwaniu siĊ coraz to nowszymi zasobami oraz uzdolnią go do naleĪytego reagowania na pojawiające siĊ zmiany. Przy czym wspomniane metody i narzĊdzia oparte są w głównej mierze na mechanizmach zarządzania wiedzą z zastosowaniem technologii IT.
O potrzebie opracowania specjalnych systemów dedykowanych ochronie zdrowia, a opartych na mechanizmach zarządzania wiedzą donosi literatura. W szczególnoĞci wymieniane są zalety związane z wdraĪaniem w/w systemów. WĞród nich do najistotniejszych moĪna zaliczyü [3]: − redukcja błĊdów medycznych,
− rozwój współpracy i innowacje w sektorze ochrony zdrowia, − wzrost jakoĞci leczenia i opieki nad pacjentem,
− redukcja kosztów,
− organizacja wiedzy oraz uczenie siĊ organizacji.
System doskonalenia warunków pracy „Wirtualny szpital”, którego realizacji podjął siĊ zespół badawczy w Instytucie InĪynierii Produkcji Politechniki ĝląskiej w ramach projektu badawczego
rozwojowego, wydaje siĊ wychodziü naprzeciw wyzwaniom stojącym przed unowoczeĞnianiem i rozwojem jednostek opieki zdrowotnej pojmowanej jako organizacja oparta na wiedzy. Istotą systemu jest bowiem takie zarządzanie wiedzą, które umoĪliwi mobilny, tj. w dowolnym miejscu i czasie, dostĊp do jej zasobów właĞciwym uĪytkownikom. Takie podejĞcie do zarządzania wiedzą w sektorze ochrony zdrowia prezentuje równieĪ literatura przedmiotu, zwracając szczególną uwagĊ na potrzebĊ [1]:
− szybkiego dostĊpu do Ĩródeł wiedzy i dokładnych informacji umoĪliwiających realizacjĊ wysokiej jakoĞci usług medycznych,
− dostarczania właĞciwych informacji właĞciwym osobom we właĞciwym czasie.
NaleĪy podkreĞliü, Īe sprawne zarządzanie wiedzą nie zaleĪy tylko od rozwiązaĔ w zakresie IT, ale stanowi kompozycjĊ trzech składowych: ludzi, procesów i technologii [2].
Obecnie prowadzone prace nad systemem doskonalenia warunków pracy uwzglĊdniają wszystkie trzy wymienione aspekty. Badane są bowiem potrzeby pracowników w zakresie zasobów informacyjnych, identyfikowane są procesy zachodzące w organizacjach opieki zdrowotnej, jak równieĪ analizowane są moĪliwoĞci techniczne i organizacyjne w zakresie wdroĪenia takiego systemu. W niniejszym artykule skupiono uwagĊ głównie na trzecim z wymienionych aspektów, analizując potencjał polskich szpitali w obszarze funkcjonowania technologii IT oraz Ĩródła zasobów wiedzy potrzebnej do sprawnego działania opieki zdrowotnej. 2. Cel i zakres bada
Celem badania było rozpoznanie funkcjonujących w polskich jednostkach opieki zdrowotnej systemów informacyjnych i informatycznych, ponadto odpowiedĨ na pytanie: czy i w jakim stopniu w w/w jednostkach stosuje siĊ metody i zasady obecne w procesie zarządzania wiedzą.
Celami szczegółowymi było:
− rozpoznanie aktualnego stopnia informatyzacji szpitali w aspekcie technicznym, − rozpoznanie rodzaju zasobów informacyjnych zgromadzonych w szpitalach, − rozpoznanie noĞników wiedzy w w/w jednostkach,
− okreĞlenie stopnia korzystania z danych elektronicznych,
− rozpoznanie Ĩródeł wiedzy niezbĊdnych do realizacji czynnoĞci w miejscu pracy oraz stopnia ich dostĊpnoĞci,
− identyfikacja zasobów wiedzy kontekstowej wspomagających kształtowanie warunków pracy oraz ewentualnych sposobów ich udostĊpniania.
Zdobyte na podstawie badaĔ informacje pozwoliły na okreĞlenie moĪliwoĞci pobierania gotowych danych do projektowanego systemu wspomagania kształtowania warunków pracy, a takĪe wspomogło okreĞlenie załoĪeĔ merytorycznych i specyfikacji technicznej systemu informatycznego, bĊdącego przedmiotem opracowania w niniejszym projekcie.
W badaniach posłuĪono siĊ dwiema ankietami.
Pierwszą ankietĊ skierowano do działów informatycznych zakładów opieki zdrowotnej. Ankieta została rozesłana w formie papierowej i elektronicznej do 111 jednostek opieki zdrowotnej, w tym do:
− 33 samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, − 8 niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej,
− 20 szpitali klinicznych,
− 19 innych typów jednostek opieki zdrowotnej.
Otrzymano łącznie 24 wypełnione ankiety, co daje niecałe 22% zwrotu.
PoniĪej przedstawiono zagadnienia, na bazie których opracowano strukturĊ ankiety: 1. Typ i forma prawna jednostki
2. Rodzaj łączy internetowych posiadanych przez jednostkĊ 3. Zakres wewnĊtrznej sieci teleinformacyjnej oraz typ sieci
4. W jakim zakresie jednostka wyposaĪona jest w sprzĊt komputerowy? 5. Jaki procent komputerów w jednostce posiada dostĊp do Internetu?
6. W jakich obszarach działalnoĞci medycznej i pozamedycznej jednostka wykorzystuje systemy informatyczne?
7. Czy i w jakim zakresie jednostka wykorzystuje elektroniczny obieg dokumentacji medycznej?
8. Jakie systemy komunikacyjno łącznoĞciowe wykorzystuje jednostka? 9. Jakie zintegrowane systemy medyczne stosowane są w jednostce? 10. Czy jednostka ma wdroĪony system zarządzania jakoĞcią i jaki to system?
Zastosowano pytania zamkniĊte i półotwarte z moĪliwoĞcią wyboru i wypowiedzi.
Drugą ankietĊ przekazano w wersji papierowej bezpoĞrednio personelowi lekarskiemu i pielĊgniarskiemu na oddziałach chirurgii urazowo – ortopedycznej w dwóch Ğląskich szpitalach.
Łącznie uzyskano 42 uzupełnione ankiety, co stanowi 70% zwrotu.
Oprócz metryki i pytaĔ dotyczących funkcji i zakresu obowiązków, ankieta zawierała 17 pytaĔ dotyczących takich kwestii, jak:
− rodzaj zasobów wiedzy potrzebnej do realizacji czynnoĞci w miejscu pracy, − Ĩródła wiedzy potrzebnej do wykonywaniu czynnoĞci,
− bariery utrudniające dostĊp do wiedzy.
WĞród zwróconych ankiet dominowały kwestionariusze wypełnione przez personel pielĊgniarski – łącznie 24 (tylko kobiety), nastĊpnie personel lekarski – łącznie 14 (w tym 5 kobiet i 9 mĊĪczyzn) oraz personel kierowniczy – 4 ankiety (1 kobieta i 3 mĊĪczyzn).
3. Syntetyczne wyniki bada
3.1 Wyniki badania ankietowego w zakresie potencjału informatycznego jednostek opieki zdrowotnej
WĞród jednostek, które zwróciły ankietĊ, 23 to szpitale, w tym 4 posiadające przychodniĊ i 2 laboratorium, ponadto 1 jednostką był zakład pielĊgnacyjno – opiekuĔczy i opiekuĔczo-leczniczy. WiĊkszoĞü jednostek stanowiły SPZOZ-y (16 jednostek), pozostałe jednostki posiadały formĊ prawną: NZOZ lub spółka.
Wszystkie badane jednostki posiadają łącze internetowe, przy czym prawie 46% z nich posiada rodzaj łącza powyĪej 8 Mb/s, nieco ponad 40% posiada łącze w zakresie 1–8 Mb/s, 3 jednostki (13%) posiadają łącze poniĪej 1 Mb/s. Taki wynik daje podstawy do stwierdzenia o zdolnoĞci jednostek do wdraĪania nowoczesnych systemów informatycznych opartych na aplikacjach webowych. ZwiĊkszeniu powinien jednak ulec zakres działania sieci teleinformatycznej w szpitalach, na co wskazują wyniki przedstawione na rys. 1.
Prawie 60% jednostek posiada okablowanie strukturalne tworząc wewnĊtrzną sieü teleinformacyjną o róĪnym zakresie działania. I tak nieco ponad 46% z nich zadeklarowała połączenie pomiĊdzy wszystkimi wewnĊtrznymi jednostkami organizacyjnymi, 3 badane organizacje posiadają wewnĊtrzną sieü teleinformatyczną tylko pomiĊdzy niektórymi wewnĊtrznymi jednostkami organizacyjnymi, natomiast jedna nie posiada sieci wewnĊtrznej.
Rysunek 1. Zakres działania sieci teleinformatycznej w jednostkach opieki zdrowotnej ħródło: Opracowane własne.
Analizując typ posiadanej sieci, wiĊkszoĞü jednostek posiada kabel Ethernet, przy czym u 75% z nich wchodzi on w skład mieszany, zaĞ 25% posiada tylko taki typ sieci. Pozostałe typy sieci, które działają samodzielnie lub w powiązaniu z innym rodzajem sieci, to:
− Ğwiatłowód, kolejno 8% i 67%,
− sieü radiowa, kolejno 0% i niemal 42%.
W badaniu ankietowym analizowano ponadto procent komputerów, które posiadają dostĊp do sieci. Podobnie, jak w przypadku wyników dotyczących zakresu działania sieci teleinformatycznej i w tym wypadku szpitale powinny polepszyü wskaĨniki (por. rys. 2).
Rysunek 2. Procent komputerów posiadajcych dostp do sieci ħródło: Opracowane własne.
ϰй ϭϯй ϰϲй ϱϴй Ϭй ϭϬй ϮϬй ϯϬй ϰϬй ϱϬй ϲϬй ϳϬй ƌĂŬ dLJůŬŽƉŽŵŝħĚnjLJ ŶŝĞŬƚſƌLJŵŝ ũĞĚŶŽƐƚŬĂŵŝ ŽƌŐĂŶŝnjĂĐLJũŶLJŵŝ WŽŵŝħĚnjLJǁƐnjLJƐƚŬŝŵŝ ũĞĚŶŽƐƚŬĂŵŝ ŽƌŐĂŶŝnjĂĐLJũŶLJŵŝ KŬĂďůŽǁĂŶŝĞ ƐƚƌƵŬƚƵƌĂůŶĞ ϭϯй ϴй Ϯϱй ϱϰй Ϭй ϭϬй ϮϬй ϯϬй ϰϬй ϱϬй ϲϬй ϬйͲ Ϯϱй ϮϱйͲ ϱϬй ϱϬйͲ ϳϱй ϳϱйͲ ϭϬϬй
Nieco ponad połowa badanych jednostek dostĊp do Internetu posiada u 75%–100% komputerów; w 6 (25%) jednostkach dostĊp do Internetu posiada 50%–75% komputerów; w 2 jednostkach dostĊp do Internetu posiada 25%–50% komputerów; a w 3 dostĊp do Internetu posiada 0%–25% komputerów. WdraĪając systemy mobilne oparte na mechanizmach zarządzania wiedzą, niezbĊdne jest swobodne korzystanie z sieci Internet w kaĪdym miejscu szpitala.
Identyfikacja obszarów działalnoĞci, które są wspomagane systemami informatycznymi pokazała, Īe jednostki stosują systemy informatyczne w obszarach:
− Finansowo-Ekonomicznym: wszystkie badane jednostki, przy czym wiĊkszoĞü (ponad 87%) posiada system zintegrowany;
− Kadrowo-Płacowym: j. w.;
− Rejestracji czasu pracy: niemal połowa badanych jednostek (45%) – nie wykorzystuje przedmiotowego systemu; taki sam odsetek jednostek korzysta z przedmiotowego systemu; − Statystyczno – Rozliczeniowej z NFZ – wszystkie badane jednostki, przy czym wiĊkszoĞü
(prawie 96%) posiada system zintegrowany;
− Gospodarki materiałowo – ewidencyjnej – tylko jedna jednostka nie wykorzystuje Īadnego systemu w tym obszarze, zdecydowana wiĊkszoĞü wykorzystuje system zintegrowany (87,5%).
Badane jednostki podały inne systemy niewymienione powyĪej, są to m.in.: system zarządzania siecią informatyczną, system tworzenia dokumentacji medycznej, system dystrybucji badaĔ laboratoryjnych, system dystrybucji badaĔ RTG, system wewnĊtrznej komunikacji email, system wewnĊtrznej komunikacji IM, system wewnĊtrznej dystrybucji danych (oparte o APACHE), system wewnĊtrznej wymiany danych (oparty o SAMBA), system ewidencji uprawnieĔ ODO, system pasywnego wykrywania anomalii sieci teleinformatycznej, zintegrowany system antywirusowy (panel NOD32), system wykrywania włamaĔ w sieci serwerów e-mail/http/ftp, system archiwizacji komunikacji e-mail, system nadzoru, blokowania treĞci http (ocena Ğredniej waĪonej treĞci), system wykorzystania stanowisk komputerowych (czujnik aktywnoĞci maszyn), system rotacji kopii bezpieczeĔstwa (rdiff + macierz freebsd + serwery zdalne), SprawozdawczoĞü z GUS, MZ, organu załoĪycielskiego.
W przypadku stosowania systemów w zakresie RTG, tylko 3 jednostki takich systemów nie stosują, z kolei w zakresie USG 5 jednostek. WiĊcej jednostek, bo 9 nie stosuje systemu informatycznego w zakresie POZ (podstawowa opieka zdrowotna), a 14 wykorzystuje tego typu system w ramach systemu zintegrowanego.
Na pytanie odnoĞnie innych, niewymienionych wyĪej obszarów stosowania systemów informatycznych, podano m.in. poradnia, blok operacyjny, apteka, ruch chorych, izba przyjĊü.
Celem ankiety było ponadto rozpoznanie, czy jednostki opieki zdrowotnej wykorzystują elektroniczny obieg dokumentacji. Wyniki pokazano na rys. 3.
Ankieta wykazała, Īe 1/3 badanych jednostek nie stosuje takiego obiegu, 9 jednostek stosuje kompleksowy obieg dokumentacji, natomiast 7 jednostek stosuje obieg w zakresie ograniczonym. Dokumenty, bĊdące przedmiotem takiego obiegu to: zdjĊcia RTG, TK, mammografii, wyniki badaĔ laboratoryjnych, dokumenty związane z chorobą pacjenta oraz wykonywanymi procedurami medycznymi. Ponad połowa jednostek stosuje obieg dokumentu poza miejscem powstania, ale w ramach danej jednostki wewnĊtrznej, a 2 jednostki przekazują wybraną dokumentacjĊ w formie elektronicznej pacjentom. Ograniczone zdolnoĞci w zakresie przesyłania dokumentacji elektronicznej wynikają nie tylko z braku kompleksowego usieciowienia całej jednostki, ale
równieĪ z braku zintegrowanego oprogramowania zainstalowanego na wszystkich potrzebnych komputerach. Jak pokazują badania, szpitale stosują systemy informatyczne, przy czym problemem staje siĊ zakup licencji wielostanowiskowych. Stąd teĪ nie są one powszechnie uĪytkowane.
Rysunek 3. Wykorzystanie elektronicznego obiegu dokumentacji medycznej ħródło: Opracowane własne.
Do zintegrowanych informatycznych systemów medycznych, które posiadają badane ZOZy moĪna zaliczyü:
− HIPOKRATES – 3 jednostki (12,5%), − Solmed – 3 jednostki (12,5%), − InfoMedica – 15 jednostek (62,5%),
− Inne: optimed, Somed i Medis, Marcel, TMS soft, aplikacje DOS, SOP, Mmedica, CLICNICOM UHC, NRTRAAD UHC, Centrum Marcel.
W działalnoĞci jednostek opieki zdrowotnej istotnym elementem wpływającym na szybkoĞü i skutecznoĞü opieki i leczenia jest sprawna wymiana informacji. Z tym zagadnieniem wiąĪą siĊ rozwiązania techniczne i organizacyjne wspomagające komunikacjĊ w obrĊbie szpitala i na linii szpital – otoczenie. Na rys. 4 pokazano sposoby komunikowania siĊ badanych jednostek.
Na pytanie, jakie systemy komunikacyjno – łącznoĞciowe wykorzystuje jednostka, wszystkie podmioty zaznaczyły odpowiedĨ: poczta, ponadto 83% intranet (www), po 9 jednostek komunikatory internetowe i FTP, jedna jednostka zaznaczyła Voip, zaĞ dwie dodatkowo zaznaczyły w uwagach telefon oraz komunikator JABBER.
DostĊp do informacji wynika ponadto ze stopnia usprzĊtowienia jednostek w elementy hardware. Badanie pokazało, Īe jedynymi komórkami organizacyjnymi wyposaĪonymi w sprzĊt komputerowy we wszystkich jednostkach są komórki administracyjne, zdecydowana wiĊkszoĞü zaznaczyła ponadto dyĪurki lekarskie i pielĊgniarskie oraz gabinety ordynatorów. WĞród innych wymienionych jednostek wewnĊtrznych wyposaĪonych w sprzĊt komputerowy zaliczyü naleĪy: poradnie, rejestracja i gabinety, laboratoria, diagnostyka obrazowa, apteka.
ϯϯй ϯϴй Ϯϵй Ϭй ϱй ϭϬй ϭϱй ϮϬй Ϯϱй ϯϬй ϯϱй ϰϬй EŝĞ dĂŬͲ ŬŽŵƉůĞŬƐŽǁŽ dĂŬͲ ĐnjħƑĐŝŽǁŽ
Rysunek 4. Rodzaje systemów komunikacyjno – łcznociowych stosowanych w jednostkach opieki zdrowotnej
ħródło: Opracowane własne.
3.2. Wyniki badania ankietowego w obszarze elementów zarzdzania wiedz w jednostkach opieki zdrowotnej
Badanie ankietowe miało na celu identyfikacjĊ Ĩródeł wiedzy na temat sposobów i moĪliwoĞci wykonywania czynnoĞci słuĪbowych oraz stopieĔ dostĊpnoĞci do niezbĊdnych zasobów wiedzy z punktu widzenia Ğredniego i wyĪszego personelu medycznego. Ponadto ankieta miała daü odpowiedĨ na pytanie czy istnieje problem związany z dostosowaniem wiedzy personelu szpitala do zmian zachodzących na rynku usług medycznych w zakresie stosowanych metod i technik wspomagających procesy leczenia i opieki nad pacjentem.
Na pytanie o Ĩródła zasobów wiedzy na temat sposobów wykonywania czynnoĞci wynikających z zakresu obowiązków słuĪbowych najczĊĞciej udzieloną odpowiedzią były procedury, w nastĊpnej kolejnoĞci, instrukcje stanowiskowe, kursy, szkolenia w miejscu pracy, szkolenia wyjazdowe (rys. 5).
Rysunek 5. ródła zasobów wiedzy na temat sposobów wykonywania czynnoci ħródło: Opracowane własne.
Ϭй ϴϯй ϭϬϬй ϯϴй ϯϴй ϰй Ϭй ϮϬй ϰϬй ϲϬй ϴϬй ϭϬϬй ϭϮϬй ĂĚŶLJĐŚ /ŶƚƌĂŶĞƚ ;ǁǁǁͿ WŽĐnjƚĂ <ŽŵƵŶŝŬĂƚŽƌLJ ŝŶƚĞƌŶĞƚŽǁĞ &dW sŽŝƉ ϱϳй ϳϭй ϰϱй ϰϬй ϯϯй Ϭй ϭϬй ϮϬй ϯϬй ϰϬй ϱϬй ϲϬй ϳϬй ϴϬй /ŶƐƚƌƵŬĐũĞ ƐƚĂŶŽǁŝƐŬŽǁĞ WƌŽĐĞĚƵƌLJ <ƵƌƐLJ ^njŬŽůĞŶŝĂǁ ŵŝĞũƐĐƵƉƌĂĐLJ ^njŬŽůĞŶŝĂ ǁLJũĂnjĚŽǁĞ
Na uwagĊ zasługuje fakt, Īe procedury obowiązujące w badanych szpitalach w głównej mierze nie są udokumentowane. Wiedza na temat obowiązujących procedur jest zatem w znacznej czĊĞci wiedzą niejawną.
Z badaĔ wynika ponadto, Īe 10% ankietowanych nie korzysta z Īadnych Ĩródeł wiedzy w tym zakresie. RównoczeĞnie 38% ankietowanych twierdzi, Īe dostĊp do ww. Ĩródeł wiedzy jest utrudniony. W duĪym stopniu ankietowani nie potrafili wskazaü przyczyn utrudnieĔ, a jeĞli juĪ, to wymieniali przede wszystkim brak czasu, brak szkoleĔ oraz brak Ğrodków finansowych.
Z uwagi na fakt, Īe w procesach leczenia i opieki nad pacjentem istotną rolĊ odgrywa specjalistyczny sprzĊt medyczny, zbadano kwestiĊ dostĊpu do informacji na temat obsługi sprzĊtu i obszarów problemowych z tym związanych. OtóĪ Ĩródłami wiedzy z zakresu obsługi urządzeĔ medycznych są przede wszystkim: instrukcje obsługi przechowywane bezpoĞrednio przy urządzeniu, nastĊpnie wymiana doĞwiadczeĔ pomiĊdzy pracownikami, szkolenia, procedury, w mniejszym zakresie Internet (rys. 6).
Rysunek 6. ródła zasobów wiedzy na temat obsługi urzdze medycznych ħródło: Opracowane własne.
WiĊkszoĞü, bo prawie 70% respondentów uznało, Īe dostĊp do ww. Ĩródeł wiedzy nie jest utrudniony, 24% wskazało na problemy w tym zakresie, pozostali nie udzielili Īadnej odpowiedzi. Bardzo podobnie rozłoĪyły siĊ odpowiedzi dotyczące przyczyn utrudnionego dostĊpu. Powodem utrudnionego dostĊpu do informacji w zakresie obsługi sprzĊtu okazał siĊ głównie brak czasu wolnego.
Z badaĔ wynika równieĪ, Īe praca personelu medycznego wymaga dostĊpu do dokumentacji medycznej. WiĊkszoĞü personelu (ok. 57%) twierdzi, Īe nie ma problemu z szybkim dostĊpem do niezbĊdnej dokumentacji. Pozostali pracownicy uznali, Īe taki problem siĊ pojawia, a jego przyczyny to: rozproszenie dokumentacji pomiĊdzy róĪnymi komórkami organizacyjnymi szpitala (24%), nieodpowiedni sposób gromadzenia i przechowywania dokumentacji (19%) oraz brak systematycznej aktualizacji dokumentów (19%). Analiza sposobów komunikacji w organizacji szpitalnej na poziomie oddziału wykazała, Īe forma komunikacji wpływa na sposób wykonywania pracy przez personel, co potwierdza 86% badanych. RównoczeĞnie 38% badanych twierdzi, Īe zdarzało im siĊ polegaü na „zasłyszanych informacjach” zamiast na oficjalnych komunikatach. Ponadto pracownicy zgodnie uwaĪają, Īe mogą polegaü na swoich współpracownikach w kwestii
ϳϲй ϱϳй Ϯϭй ϰϯй ϲϰй Ϭй ϭϬй ϮϬй ϯϬй ϰϬй ϱϬй ϲϬй ϳϬй ϴϬй /ŶƐƚƌƵŬĐũĞŽďƐųƵŐŝ ƉƌnjĞĐŚŽǁLJǁĂŶĞ ďĞnjƉŽƑƌĞĚŶŝŽƉƌnjLJ ƵƌnjČĚnjĞŶŝƵ WƌŽĐĞĚƵƌLJ /ŶƚĞƌŶĞƚ ^njŬŽůĞŶŝĂ tLJŵŝĂŶĂ ĚŽƑǁŝĂĚĐnjĞŷ ƉŽŵŝħĚnjLJ ƉƌĂĐŽǁŶŝŬĂŵŝ
wymiany doĞwiadczeĔ w zakresie wykonywania swoich obowiązków.
Ma to istotne znaczenie, poniewaĪ personel medyczny ze wzglĊdu na wykonywany zawód zmuszony jest do dostosowywania swoich umiejĊtnoĞci do zmian zachodzących na rynku Ğwiadczenia usług zdrowotnych. Zmiany te zazwyczaj dotyczą sposobów leczenia pacjenta, metod pracy oraz wprowadzanie do uĪytku nowoczesnych technologii (np. nowoczesnych urządzeĔ medycznych). Pojawiły siĊ równieĪ głosy na temat dostosowania swoich wiadomoĞci ze wzglĊdu na charakter wykonywanej pracy w zakresie nauk o zarządzaniu oraz prawa, czy pokrewnych niĪ wykonywana dziedzin medycznych.
W badaniu ankietowym zapytano równieĪ o Ĩródła informacji o zmianach, o których mowa powyĪej. NajwiĊcej osób (27 ankietowanych) polega na wymianie doĞwiadczeĔ ze współpracownikami, 26 osób ankietowanych czerpie informacje z dokumentacji wewnĊtrznej szpitala, 24 osoby siĊgają do literatury fachowej, 21 osób korzysta ze szkoleĔ organizowanych w miejscu pracy oraz poza nim, 20 pracowników wyjeĪdĪa na konferencje naukowe, 13 badanych zagląda do aktualnych aktów formalno – prawnych (ustaw i rozporządzeĔ). 6 osób czerpie informacje ze Ğrodków masowego przekazu oraz 5 osób korzysta ze szkoleĔ e-learningowych (przez Internet). Ankietowani uwaĪają, Īe ww. sposoby zdobywania informacji w zakresie wprowadzanych zmian są łatwo dostĊpne (60%) i wystarczające (55%).
Zdecydowana wiĊkszoĞü ankietowanych pracowników oddziałów chirurgii urazowo – ortopedycznej (93%) uznało za przydatny dostĊp bezpoĞrednio w miejscu pracy do informacji niezbĊdnych do wykonywania obowiązków, w tym do informacji o zmianach i nowoĞciach. WiĊkszoĞü z nich uwaĪa równieĪ, Īe przydatne do udostĊpniania zasobów wiedzy moĪe byü zastosowanie nowoczesnych Ğrodków informacyjno – komunikacyjnych (64%).
4. Wnioski
Wyniki przeprowadzonej ankiety pozwalają stwierdziü, Īe stopieĔ informatyzacji szpitali jest na Ğrednim poziomie zaawansowania. Niemniej dostĊp do sprzĊtu komputerowego wystĊpuje w kaĪdej jednostce w mniejszym lub wiĊkszym zakresie. Podobnie na Ğrednim poziomie moĪna oceniü dostĊpnoĞü i komunikacjĊ za poĞrednictwem sieci Internet, np. za poĞrednictwem komunikatorów internetowych. Problemem jest mały zakres stosowania zintegrowanego podejĞcia do obiegu dokumentacji i systemów informatycznych w ogóle. Spowodowane jest to przede wszystkimi wysokimi kosztami zakupu zaawansowanych systemów szpitalnych w wiĊkszej liczbie licencji. Problemem są ponadto stosunkowo niskie umiejĊtnoĞci personelu w zakresie obsługi złoĪonych programów komputerowych. Problem ten zanika w sytuacji posługiwania siĊ intuicyjnymi aplikacjami webowymi.
Wyniki przeprowadzonych badaĔ pozwalają stwierdziü, Īe pracownicy oddziałów szpitalnych zmuszeni są pogłĊbiaü i udoskonalaü swoją wiedzĊ w zakresie szeroko rozumianego kształtowania warunków pracy i w duĪej mierze proces ten odbywa siĊ samodzielnie. Pracownicy wyrazili zainteresowanie wykorzystaniem nowoczesnych technologii ICT w celu udostĊpniania im niezbĊdnej do wykonywania obowiązków słuĪbowych wiedzy, a takĪe zasobów wiedzy związanych ze zmianami w obszarze słuĪby zdrowia bezpoĞrednio w miejscu wykonywania pracy. Badania pozwoliły równieĪ na klasyfikacjĊ tematyki zasobów wiedzy ze wzglĊdu na stopieĔ zainteresowania ze strony personelu pionu medycznego.
Artykuł powstał w ramach projektu rozwojowego: "Oparte na wiedzy doskonalenie warunków pracy w organizacjach opieki zdrowotnej" finansowanego przez Narodowe
Centrum Bada i Rozwoju. %LEOLRJUDILD
[1] Beverly C., Knowledge management strategy for the adult social care directorate 2007– 2010, Cumbria county council, version 1, march 2007.
[2] Hameed, S; Khan, M & Badii, A., Factors identifying the best Practice of Knowledge Management in Health Care Industry. European, Mediterranean & Middle Eastern Confe-rence on Information Systems 2010 (EMCIS2010), Late Breaking Paper, April 12–13 2010, Le Royal Méridien, Abu Dhabi.
[3] Morr Ch. E., Subercaze J., Knowledge Management in Health Care 490–510 p. in: Cruz-Cunha M. M. (Ed.); Tavares A. J. (Ed.); Simoes R. (Ed.): Handbook of Research on Devel-opments in E-Health and Telemedicine: Technological and Social Perspectives, Igi Global 2009.
SYSTEM OF IMPROVING WORKING CONDITIONS BASED ON INFORMATION TECHNOLOGIES IN POLISH HEALTH CARE UNITS
Summary
The article presents the results of surveys carried out in health care organiza-tions on Polish territory. The aim of this study was to identify the degree of preparation of these organizations to implement modern information systems based on the mechanisms of knowledge management. System this kind is currently per-formed by the Institute of Engineering of Production at Silesian University of Technology to improve working conditions in healthcare organizations in frame of research project, which is finansed by the National Center for Research and Devel-opment.
In frame of surveys it has been analyzed both existing infrastructure of IT solu-tions, as well as attitudes of medical personnel in the field of gaining a new knowledge. In frame of surveys it has been analyzed both existing infrastructure of IT solutions, as well as attitudes of medical personnel in the field of gaining a new knowledge. Wherein, in particular, it was subjected to analysis of the knowledge re-lated to working conditions. The results showed weaknesses in the use of modern systems based on ICT, as well as they showed relatively high potential for prognosis of the possibility of implementing such systems without having to build from the base new infrastructure.
Keywords: health care, hospital information systems, virtual hospital
Joanna Bartnicka Katarzyna Mleczko Instytut InĪynierii Produkcji Wydział Organizacji i Zarządzania Politechnika ĝląska
ul. Roosevelta 26, 41-800 Zabrze e-mail: Joanna.Bartnicka@polsl.pl
