Skała macierzysta ropy karpackiej

SKAlA

MACIERZYSTA ROPY KARPACKIEJ

JAK WłEMY, teoria o organicznym

pocho-dzeniu ropy ogólnie została już przyjęta w świecie naukowym, a teoria o :D.ieorganicmym

'pochodzeniu !ropy jalto mało udokumentowana

-ddrzucona. . '

.' Dziś Wiemy, .że we wszystkich formacja-ch .'. geolQgicznych od najsta~szych do naj młodszych

.. znajdują się warstwy· i.lastolupkowe, które

za-wierają sZczątki organiczne tak fauny, jak -i flory iże w warstwach tych pr2eZ działanie czynników chemiCznych -i fizycznych utworzył. się ze szczątków organicznych bitumen. " · Skały bitumiczne dzielą się na węgle

bitu-miczne od torfu do boghedu i węgla kenelskie-go (w Polsoełupki sapropelowe), :które dają

mało popiołu i popiół ten jest sypki, i na łu~ ki bitumiczne, które po spaleniu nie zmieniają

· -swojej formy i dają du20 popiołu (do 70%)~ Za-równo z łupków węglowych' (sapropelowych), .' jak i z łupków ,bitumicznych z kerogenu,: kW·

. 'ry m,ajduje· się w tych łupkJ8ch, przez' dEsty-lację otrzymuje Się te same produkty energe-tyczne co z ropy 'naftowej. Tak więc możemy przyjąć, że ropa i gaz ziemny na całym

świe-,de :pochodzi z waf'Stw ilastolupkowyeh zawie-.

rającyooSoZC2'ątki kopalne fauny i flory i może'

występować tylko

tam,

g9zie te warstwy egzy-· Btują lub iW najbliższym. ich sąsiedztwie.

Wiemy również, że zbiorniki ropy i' gazu.

mogąsię~ajdować tylkąw warstwach pia-. -'szczyStych, tj. w' piaskach luźnych, w

piaskow-· cech twardych·, o dużej. porowatości lub też

w

~apienia.ch porowatych i sźcze1inów.atych~ ' Ro-pa więc; która utworzyła się w ilastych łup­ kach zawierających bitumen, musiała z nich mi-' grówa.ć dozlóż piaszczystych, gdzie mogła się

_nagromadzić IW większych ilościach. DopłyW'

· ropy ,i gazów do -zbiorników piaszczystych .od..: "bywał ~ w.zdluz płaszczyzn dyslokacyjnych, tj. prrez ~koki podłużne i 'poprzeczne, a droga mi.graCji IW .za1eżncki od ruchów' tektonicmych

-mogła być daleka, przy czym ropa mogła

migr<>-.wać do zbiorników ,piaszczystych tak w górę

ku powierzchni terenu, j.a!k w dół zależnie od. '. ciśnień złożowych i rodZajów warstw

stropo-wych i spągowych. Głównym motorem ruchów

. w terenie gotowej ropy.i gazów były ciśnie­ nia złaiowe gazów i rochów górotwórczych'.,

, ZŁOZAROPY NAFTOWEJ I GAZÓW

Jeżeliiprzyjmuje się powstan.ie ropy i gazów

ziemnych z bitunticznych rupków ilastych

po-Joachim Hempel zmarł dnia 17sie:t'lpnia 1955 r.

Wsp<>mp!enie' pOśmiertne .zanueszczamy na str. 498.

,

chodzeni~

organicznego, ,to

oczywiśCie

zbiorni-ków ropy naftowej i gazów ziemnych będziemy szukać tyllko

:tam,

gdzie

te

łupki bitumiczne się znajdują. Tam, gdzie ich nie ma ~'nie ma i zbiorników ropy naftowej i· gazów ziemnych.' Dlatego to przy poszukiwaniu złóż ropy trzeba przede wszystkim szukać skały macierzystej ropy naftowej i gazów ziemnych. .

ŁUPKI BITUMICZNE W· POLSCE

Na terenach naszego państwa łupki bitumicz-ne, z których mogła wytworzyć się ropa i gazy,

występują we W5ZYStkich formacjach osado-wych od. najmlodszych do najsta.rszych.

1) W czw&-.torzędzi.e w utworach, intergla-cjalny'dl spotykaIily małe soczewki 3-3,5 m grube, w któryCh znajduje się substancja orga-niąi:la w ilcki do 29%.

e:

BuibstaD.cji tej przez

,destylację możnacitrzymać' te

same

prodUkty

naftow~ 00 z ropy. Bitunllezne złom znaleziono w BarkocicachMokry'ch koło ISulejowa,

w

Gol-'

kowie koło Pi~·pod Warszawą i prawdo-podobnie wyStęPUją one

w

wielu :iimych miej:'

, scowościach interglacjału., ,Są to najmlodsze • rupki ,bi~czne, jed!n8.k o małych zasobach, . dot~hczasjeszcze nie zbadanych i za młodych

jesżcze, aby, z

'nich

·mogła, się utworzyć !ropa (brak ,grubego nadkładu warstw) .

, . 2) W trzea.orżędzie !karpackilil górnoeooeń­ sIcie łuJ?ki rbitumiC1JIle menilitowe w:ystępująna

. powierzchnie' na zboczach antyklin lub tęż na ich szczytach w. formie długich, do

100

km pa~ sów. Łupki te o mią2sZości do 250 ID i za:war:-, . tości prasmoły od 3.do 12% dzisiaj, po

utworze-niu ~ę

:z

nich ropy i gazów, zajmują w Karpa·

.tach powierzchnię około 6_54 kzn2. Można przy:.

jąć, że te bitUmicŻne łu!pki występują. vi głębi

na ca1ym dbszarze. Karpat .i wskutek· ruchów' . . górotwórczych są pofałdowane w' liczne .anty..;.

kliny, synkliny i oderwane od podłoża łuski, obszar' więc występowania karpackich łupków· bitumiczIiych jest, ogromny, a i mfąższość, ich jest jedna z największych V:l świecie ..

3) W' górnej jU4'ze (bonon) Występują łupki- .. • ciemnoszare i czarne bitumiczne, palne,

.stano-wiące w tym wykształcerii.u dość stały i zdaje.

się :rozpowszechniony poziom stratygraficzny,' znany z okolic Tomaszowa Mazowieckiego, z' KoZięŻ1ina koło ~. z wierceń w okolieach' Wieńca koło Włocł.awka i 'ze w& Zagłoba koło Strykovia;pod Łodzią.

. ,Lupki tę są 'mało zbadane i rozprzęsttn~n;,.­

4) ,W ceChs.żtynie Występują łupkibit\itnicż­ ne' na p6łnocod Kielc. W Tuanlim:ie więrcenia 'wykamły obecność osadów zbitumini.rowanych. ,

5) W gór,nym dęwonie występują ropki bi,,:, tumiczne o miąższości 1,2 - 1,8 m. Zawartość

bdtumm6w w tych lupkach wynosi około 3%. Łupki te stwierdzono wierceniami.

, 6) Oprócz wyżej wymienionych złÓŻ ,łupków ' 'bitumicznych w 'Polsce

w

kar.bonie produktyw..; ,

nym wys~ują tzw. węglesa.propelowe, zawie-rająCe od 6 do 41% _{prasmoły, czyli bitumenu.} Warstwy:te leżą w stropie lub w spąga prodUk.".

-tywnych warstw węgla' kamiennego w funnie soczewek o m.i.ąższości od 0,1 do 1,4

m.

,

, Z ',łupków tych przęz deStylację otrzymuje

się tę Ba.m.e prod:ilkty energetyczne, co

z

TOpy

naftowej. '

, Wymienione ,złoża łupków bitumicznych w Polsce, są wedŁug wszelkiego prawd.opodobień-, stwa 2'lożami macierzyStymi ropy naftowej i

ga-zów ziemnych.'

S~ MACIERZYSTA ROPY 'NAFTOWEJ

I GAZÓW W~ATACB

W ,Polsce jak dotychczas ropę naftową i gaz , ziemny eksploatuje się tylko w, Kał'pS.tach. Na

NiżU Polskim złÓŻ, ropnych oo,atnych do ,ren-tOwnej "eksploatacji dotychczas nie odkryto, 'Choć są dane na to, że złoża takie istnieją.

" Pomimo eksplOatacji ropy i tgarow

W

Karpa.,.

łach prawie, ju2; od stu lat, skałą macierzystą

ropy i gazów małQ się jak dotychczaS zajmo-'wano. Jednym z 'pionierów tego 'zagadnienia

,był W. Szajnocha, który starał· się dowieść, ,że ,,' "ropa i gaz w Kar.patach pochodzą z ~paclt~ch łupków menilitowych. Kar.packą skałą macIe-l'zyi9tą dla ropy i gamw zajmowali stę również R. Zuber, EngleT i Hofer, KarolBOhdanowicz i inni autorZy, j~ ciągle nie jest ostatecz-'nie ,1llStałone pochodzenie ropy i gazu w Kar-patach i dZiś jeszcze geologowie karpaccy

wy-mierua.ją różne skały' macierzyste dla ropy i ga-, -mw, np.:, kacbon produktywny leżąCy jakoby

, ' pxl .nasuniętymi ,Karpatami" a nawet dolną

", :cZarną kredę, która - nawiasem ,mówiąc -,nie

jeSt

.IW Karpatach bitumiczna. : . ' ,

'Jednak problem ustalenia' skały maclerzy-,

stej dla ropy i gazów ma ogromne znaczenie dla poszukiwań rentowhych złóż, ropy, bo prze-{;i~ tam, gdzie nie ma skały macierzystej, nie ,

będziemy szukać , , ropy.

'"

"'R

,

OZPATRZMY BLI2EJ PRÓBLEM

SKA-, .' Ł Y macierzystej dla ropy i gazów w Kar-patach. Wszystkie wamtwy ilastołupkowe w Kar.Patach VI formacjach od' .najm1odszych do najStarszych są ibanizo słabo bitumiczne lub , też wcale nie zawierają w większych ilościach , ' złóż prasmoły ~ Jedynie tylko górnoeoceńskie .. , czarn~ lupki menilitowe są w Karpatach bitu-'miczne i -zawierają. prasmoły ,00 3 do' 12%. " '~, łupkÓw tych mOŹIla otrzylna~ prz~d€Styla"

cję' wsZystkie produkty energetyczne te Same

co z ropy; ' ' ,

' Łupki te, jak wyżej, podałem, występują na powierzchili na znacznych pr7J€Strzeniach Kar-pat, a vi głębi przebiegają wzdłuż całych Kar-pat w formie :fałdów i łusek, sUnie zdeformo-wanych, mchami tektonicznymi, nasuwających się ku północy. Ogromna miąższość karpackich bitumicznych łupków m.eni1itowych, 'dochodzą­ ca dd 250 m, i duża zawartość prasm.oły~, która, musiała być znacznie większa przed utworze- '

niem. się ropy, zmuszają naS do przyjęcia tezy, że lupki te są jedyną skalą macierzystą dla

m-'py i g~zów ziemnych w' Karpałach.

, 'Jeżeli przyjrzymy się roaipie, rozmieszCzenia

koPalń ropy ,i 'wystęPOwania na ~wierzchni

śladów ropy i gazów ,w Karpatach, to przek9-' , natm.y się, ~',miejscowości te leżą', tylko tam, gdzie występują w pobl~ lub w głębi złoża , bitUinicznych rupków menilitowych. " Jeżeli ' przyjmiemy miąższość bitumicznych łupków menilitowych na 250 m oraz że z eałegQ

kom-, pleksu menilitów tylko 100 m ich miąŻS7.oOŚCi zawiera praSmołę, to z 1 ha powierzchni łtqr , ków menilitowych otrzynuimy 2 mil. ton łup-,

k6w Ibi1rumiczily<;h, a przyjmując tylko 10% 'zaw8ll'ta3ci prasmoły, 'to na 1 ha powierzchni,

Karpat wypadnie 200000 ton,prasmoly. Są to ilości tak du~e, że w zupełności mogą poprzeć teorię o pochoW.eniu ropy naftowej

i

karpac-kich ~pków menilitowych.

Niektórzy karpaccy g~logowi.estawiają hi-,

,

wte2Ję, 2e skałą macierzystą ropy karpaokiej jest kaIfOOn produktywny leżący ,głęboko pod'

, nasuniętymi ~tami. PotwierdŻenie,n tej hipotezy są ostatnio stwierdzone znaleziska

od-łamków węgla kamiennego w ' południowych i

środkoWych KarpataCh. Od1amki

te

nwgły po-chOdzić tylko z głębokiego podłOża Karpat, a zostały wywleczone z ,głębi przez nasuwające się z porudnia Karpaty. Również gazy węglowo­ dorowe eksploatowane

z

ikarbonu w Marklowi-cachpotWierdzałylby prawdopodobteństwo tej, hipotezy. Jednak obszar złÓŻ gazowych w Mar-klowioach i Dębowoupochodzi "z izinej prowin-cji g8.2lOwej,

a

gaz tam' eksploatowany znacznię , się rÓŻni 'od g,azów karpackich, gdyż pochodzi

,ż 'kal"bonu produktywnego (prawdopodobnie

z

węgli' I;łBopropelowych). ,

'Dotychczasowymi głębokimi wierceniami w KaI1pB.tach do 3081 m nie stwierdzono jeszcz.ę

kartbonu ,pod ,nasuniętymi Karpatami, tla,tom.iast stwierd21Ono, 2e na tej poważnej głębokości nie przeWierCOno nawet młodszych' warstw

kroś-' nieńskich. Należy przypuszcmć, że jeżeli pod Karpatami 'leży karbon, to prawdopodobnie .na

'głębokości 4000-5000' m. Są, to powatine głę­

bokości i odpowiednie wiercenia opłaciłybY się tylko przy wy'bitnie dużej wydajności ropy.'

Hipoteza więc .pochOdtrenia 'ropy z karbonu produktywnego iW Karpatach

za

mało

ma

udo-kumentowania, aby można ją przYJąć.

Jak już wyżej zaznaczyłem, tylko· karpackie

łupki bitumiczne mają najwięcej przekonywa:-jących dowodbwjże są one skałą .macierzystą

dla

ropy

naftowej i gazów. .

KARPACKIE ZBIOa.NIKI ROPY

W Karpatach eksploatujemy ·ropę i gaz

ze .

wszystkich formacji geolOgicznych :wYStępują­

Cych . od miocenu do dolnej kredy. Złoża ropy w tych formacjach leżą· naturalnie tylko~w

po-kładach pias~tych, tj. głównie w · piaskow-cach. Im grubsze są piaSkowce i więcej.

porowa-te, tym

2'BSÓbniejsze są złoża' te w ropę i gaz, jednak warunkiem dla dobrej akumulacji ropy · i gaZÓW'

w

tych złożach jest nieprzepuszc.zalny dla ropy .i 'ga2'JÓW strop i spąg tych. pia$kowców.

· . Jeżeli

w'

danych komplekSaCh warstw·

przewa:-żają piaskowce ~ ·mał.ą ilością imlujących iło­

łupków,

_{to ropa}

w

ruch będZie rozproszona, a jej

wydajność~ła i często zawodna.

Wichi.iriy więc, Ze w Karpatach złod;a

pia-sZcżySte we :WsZystkich formacjach geologicż­

nych Są tyl!ko pi'Zy'godnyinizbioi'nika:mi dla

ga-w.w

i

ropy,

,która wytworzyła Się w.1e

ma-· cierzystej, tj: rW bitumiCznych bipkach menili-t.oWyeh i. wyemigrowała .

szczeliJ;1aIni

dyslQ,k:a-cyjnymi

.

00

ZłóZ ,piaSzcZystych,

gdyz

tylko tam. mogła ·Się flB.~C~

D1aiwyjaśriieIilil dróg 'migracji ropy i gaoow ze skały macierzystej do 2JbiOrtlików ~- ' stYch WKa!'patach podaję kilka schematycz-nych prżekrojów· geologicznych dla różnyCh ty-pów złóż ropy • . '

'.

W'~

1 ₂ 3 _S

l2r3

-

_8Zilil

., ... :.:=.: .•

~

W przykładzie I(ryc'.·l) Wldziniy,że głóWny '

. zbiornik p~ty, leżący tutaj

w

piaskowcach inagdaleńskich lub kliwskich, otoczony jest ska- .

łą macierzystą łupków menilitowych. Migracja ro.Py wytwo.rzonej w łupkaoh menilitowych

odbywała się do· góry i

na. .

dół. Ro.pa, która .

wyemigrowała do góry do piaskowców kroś­ nieńsląch; wyszła na powierzchnię terenu i wy-parowala z powodu braku wamtw izolacyjnych

w

stropie. Piaskowiec magd.a1eński natomiast jest tUo.toczony łupkmni i dzięki nim zbiorni-ki ~pne tu się zachowały.

W Karpatach tego typu złÓŻ ropy mamy dość

dużo i z nich wydobywa się ropę (z piaskowców kliwskich) już kilkadziesiąt lat.

Drugi typ złóż ropy jest to. takie złoże; które leży dość daleko od Skały macierzystej, a droga migracji ropy szła głównie ,po liniach d:yslo-kacyjnychUskOków poprzecznych ipodłużn.ych. Schematycznie ten typ przedstawia ryc. 2.

Zbiorniki ropy wyżej podanego typu są prze-ważnie głównymi złoriami TOpy i gazów w Kar· patach. Są

to

Złoża .lqedy dolnej piaskowców

ciężkowiokich, piasko.WCÓW . inocęramowych i

piaskawcóWkroŚhieńskicil. ·RopadO tych złóż

przyw~ głóWnie po pl~ch usko·

ków

poprzecznyCh

i. pqdłużnyCh, które

obtier-wujemy

ria ws.zystkich obsZarach ropnych.

Liczne tePIasżćżYZn'Y dyS10kacyjllle były i są jeszcze głóWhylni dOstarczycielami topy do p~ych zbfurnikóW. DZisiaj jeszcze

mamy

k(jplllrue fupy, ~ któt.y~h·WięCej dOtrchc~ wy. dobytO

ropy

,niż \V'Yilosiła całaobj'ę1:ość .złóz

·6 7

/

f

., .,.

/

,

r

RVe. 1 - PRZYKŁAD ZB,IORNIKA PIASZCZYSTEGO LEZĄCEGO W BEZPOSREDNIM

SĄSIEDZ-TWIE SKAŁY MACIERZYSTEJ ROPY NAFTOWEJ

1.· Wa1'Bt1D1l krośnieńskie Ś1'ednie i dolne, 2. Skala' macienuBta ropy naftowej, bitumiczne łupki

menili-to~e - górny ęocen, 3. Piaskowce . magdaleńskie tub kZ~WBkłe .. Zbiornik1'oPlI naftowej i gazu - eocen.

4. Łupki szarozielone i pst1'e -:-. eocen. 5. Wa1'BtWlI nas~nięte; magÓ1'lI - kreda górna. 6. Droga migTacji

ropy do zbiorni!ca piaszcZ1/stego, 7~ Odwierty 'naftoWe, B.Uskok podłu~ti. . . .

. ·piaskowc6w zawierających ropę. Trzeba więc

p~zyjąć, że ropa do tych zbiorników dziś jeszcze . pi-zypływa szczelinami dys1okacyjnynli.

I

-,

s

_,

1 ₃

,

EJ

O

_.

'

_.

..

~ . ':. ~ ~

. dzo ·kosztownych, nie

jest

możliwe zdanie

so-bi~ sprawy, gdzie wlaściw:!e te zbiorniki ropy·

lezą. Nazwałbym. te. karpackie zbiornikl l"9PY

N

.

---

....-5 6· 7 . I

~

.l"

_f

_{/ '}

.' Ryc. 2 ~ PRZYKŁAD ZŁOZA ROPNEGO' POŁOŻONEGO DALEKO OD.' SKAŁY MACIERZYSTEJ

, I. Wqrstwy kro.łnieńskie dolne. 2. Bitumiczne. łupki' meniUtowe:"'" skała macieTzllsta dla ropy, 3. Eocen

środkowy i dolny Z piaskowców ciężkowickich; 4. Piaskowce czarnorzeckje :... kreda górna. S. Dolna

kreda '. z piaskowcami. Główny zbiornik ropy, 6. Droga młgracji. ropy do zbtomłkoW' ropv. 7.

Od-wierty naftowe. 8. Uskok podłużny .

>

Tl"'l'JeCim typem .złÓŻ są złoża, które po wypeł- .

. niemu się ropą ze skały' macierzystej zostały

rUchami :nasuwającej się płaszczowiny

k.aą>ac-~ kiej

w

formie zamkniętych łusek lub soc2Jewek oderwane od swego podłoża i daleko przesunię~

te ku p6łnocy. Złoża takie szybko się'

wY';zer-pują. Schematotakiego typu złoża widzimy na

ryc. 3. .

Złóż. podobnego typu mamy

w

Karpatach kilkanaście.'· Niektóre złoża ,ropy leżą w

star-~ch formacjach, np.: óW kredrzie dolnej, gdzie

łupki bitumiczne menilitowe są zn.a.cznie Odda-,lone od tych złóż. Jednak głębsze wiercenia

stwierdtziły, że skałą podścielającą te złoża są

wł~e łupki menilitowe' i z nich to prawdopo-dobnie ~a57JCŻyZIlalIli dyslokacyjnymi

migro-wała ropa do piaszczystych zbiorników dolno-kredowych. . . .

Jak wiemy, płaszczowiny karpackie są silnie roysJ.okowane,

a

.

wszystkie warstwy fliszu

składające się na te płaszczowiny są silnie po-.

mięte i tak poprzewracane, że odcyfrowanie ,budowy wszystkich antyklin, łusek i soczewek,' które zawierają złoża ropne, jest bardzo trudne. Często bez licznych wierceń badawczych, ~

~,przygodnYmi", 'gdyż często tylko' szczęśliVl.oym

'. trafem odkrywamy abIits.ze złoża. . NaJdbfitsze zbiorniki ropy w Karpatach, z których najwięCej. Wyeksploatowano ropy, leżą w centralnej . depresji karpackiej pr2leważ:tlle W piaskowcach ciężk:owlckich. Tu właŚIl·ie · w podłożu warstw krOOnieńskich leżą wielkie . ma-sy <bitumicznych łupków ,menilitowych, z

kt6-. :ryc~ powstała ropa. i gaz. Ta skała macierZysta

rtJi>y

i

gazu

nak1-yta tu jest grubym płaszczem

warstw

krośnieńSkich, który chronił od wypa-rowania ropy· przez ·powierzchnię terenu~ Ru-, chami tektonicznymi nasuwający~sfę ku pół­ nocy Karpat . .wydźwignęły się ku powierzchni' liczne antykliny i

ruski,

w których ją~ w

pNlsk:owcach ciężkowiekich najÓlbficiej

nagro-madziła' się ropa. 2Je skały macierzystej, Chro-niona od migr-acji ku powierzchni grubym

otu-lającympłas.zcZ'elll iłołupkóW e()Ceńskich. . Wszystkie antykliny' i łuski w Karpatach'

charakteryzują liczne uskoki . podłużne i · po-przeczne często· dzielące poSzczególne zhiornidti FOPy na odd~ielne bloki, czyli

kry

eksploata-cyjne. Te płaszczyŻ:IlY dyslokacyjne były wła­

śnie głównymi drogami migracyjn~. ropy ze' 471

"

"

,

2 3

,

S 6

'i

)

.

~

. 'l .

_~

_{',·i: .}

-

-

_~

.

tZ3

_I

\,

.

... ".

at/c. 3 '--PRZYKŁAD ZŁOZA ROPNEGO WYPEŁNIONEGO ROP,4 1 ODERWANEGO , OD SWEGO

. . .' PODŁOZA ' ,

" 1. Warstwy kro~łeńskłe iredllie ł dolne - 'oligocen, 2. Bitumiczne łupki menUłto'we.· Skała macierztlsta

dla ropy '- eocen górny, 3. PiaskoWce cergOtoskie gł6tDny zbiornik roP1/- eoc~ górny, 4. Łupki

cer-gO'Wskłe jądrowe - eocen górny. S. Warstwy nasumętej magury - eocen dolny ł. kreda górna, 6. Droga

migracji ropy, 7. Odwierty naftowe,B. Uskoki .

. . ' , '

skały macierzystej do piaszczystych zbiorniTAn7

!opy ną.ftowej i gazów ziemnych~ ;

~ . .

, PROWINCJE ROPONOSNE W POLSCE

.J:eżeli zgodzimysi~, że skalą macierzystą dla

"FóPy

naftowej i gazów w Karpatach są

bitu-. miezne łupki menilitowe, a ,na ,terenie całej . :Polski łupki bi-tumkzne majdują si~

w

forma-cjach od najmł~ch do najstarszych, to VI

.' Polsce' moglibyśmy -wydzielić 3 prowincje r0-ponośne i gazoI1,OŚne, a mianowicie:'

472

I prOwincją są Kanpaty, gdzie koncentruje

. SIę oaly obecny przemysł naftoWy i gdzie

skałą macierzystą dla TOpy i ga-dJYi są

karpackie bitumiezne, hlpki menilitowe wieku trzeciorzędowego;'

II Prowincją jest Zagłębie W~glowe Sląsko­

dąbrowskie, gdzie eksploatuje się dzisiaj gaz ziemny, którego skałą' macierzYstą

jEst karbon .pŃxiuktywny (węglowe. rup~

sapropelowe); ,

~.

III prowincją j.est Niż Polski, gdzie dotych-czas stwierdzono ty1koślady ropy i

ga-.

mw

w bitumkznych lupkaCh

w

forma-cjach od naj&tarszych do najmłodszych,

które mogą być ·.skałami . macierzystymi dla ropy i gazów. . .

Dotychczas, jak wiemy,

w

Polsce tylk:o w I i II prowincji ekSploo.fuje 'si~ ropę i gaz ziem';' ny. W prowincji III na Niżu PolSkim dopiero mOOe rw 'najblirżSzej .przyszłości odkryje, się

()Ibfi~ złoża ropy ·i gaZÓW" przez projektowane wiercenia ~iwawcze.

L lT E R A T U

R

A

l. B o h d a. 111 o w i c z k. - Geol~a naftowa~ część I.' Im(YW 1931. .

. 2. B o h d a n o w i CI z K. -, Niek.tóire

zagadnie-nia złÓŻ ropnych. ,,Rocmik PTG" 1936.

3. B o h d a ,n o.w i c oZ • K. - Tereny i złota

n,a-ItQWe.Wareza.wa 1923. .

4.: Engler - '(tber den U~ des. PetroleWll&·

"Chem. Tech. Zei,tung", 1895.

; 6.F i e:d o r'o

W

i c z G.'

',1.

'

~ O skałach'

ma-',oCierży.stych TQPY I!laftowej~ ,,Nafta", 1954 nr 12.,' "7. M i r o n o w S. J . ...:..: Miestorożdienłje

nieftl.,ga.-ru:JW i asfalt&. Leningrad 1937.

"-8. ,p a z d ą:' o Żd. -,.' ŁUIPk1 bitumiczne Karpat. "Nafta" '1945, nr

o.

,

9. Róż y c iki i A. - Badania ''Wsltępne nad

kar-paddemi lU/Pkaani JbLtumiczo.emd. Spra,w. PIG IV,

!1". 1929, z. 1-2. '

10; S t i e p Iii n o W P. J . ...:. Gi~oiija miestórot!-dieni;i8 iSkopajemych \l.glej' i goriuczicll 'słaDcow. '

LeDlngrad ,1937. , ' , ' ' .

11. S z a j 11 o c h a W. - Pochod:zenie

ikaortPaokie-.go oleju akalnego. Lwów 189D.

12; U B IP i e n s k i j W. .Ą::, R Si d c ż e n k 9

O. 'A. - O proischożdienil

metti.

"NieftiliIloj", - chozjajBtwo" 1954, nr 8; ,