LEOKADIA MAŁUNOWICZ
ID E A Ł Y W YCHOW AW CZE PÓ ŹN EG O A N TY K U
S ystem wychowawczy je s t ściśle zw iązany z ideałem k u ltu ry . Aż do końca św iata starożytnego p rzetrw ał ideał wychowawczy epoki hellenistycznej. B ył nim hum anizm . W ychow anie m iału objąć całego człowieka, dać k u ltu rę ogólną (odpow iadającą m niej więcej naszem u wychowaniu h u m an istycznem u); szkolenie te c h niczne niem al całkowicie je s t pom inięte, dążono przede w szystkim do rozwinięcia ogólnej inteligencji ucznia. W epoce hellenistycznej iratSsia nabiera w pew nym sensie w artości absolutu, w końcu staje się niem al rów now ażnikiem religii.
Chrześcijanie przejęli tra d y c y jn y system szkolny z jego trze m a stopniam i nauczania, nie w ytw orzyli własnego szkolnictw a. N aw et najw ięksi rygoryści, ja k T ertulian nie zabraniali chrześcijanom posyłać dzieci do szkół pogańskich. Dopiero św. A ug usty n p ró bo wał przestaw ić pewne pojęcia w ideale k u ltu ry , w ysuw ając k o n cepcję hum anizm u teocentrycznego, czem u d aje w yraz głównie w De d octrin a Christiana. A ugustyn je d n a k nie zajm ow ał się zupeł nie p ra k ty czn ą realizacją nowego program u wychowawczego. Nie burzy on istniejącego system u nauczania, zm ienia ty lk o jego k ie runek, dokonuje przesunięć w hierarchii w artości. Głównym n arzę dziem n auk i szkolnej, obejm ującej 7 sz tu k wyzwolonych, m a b y ć Biblia. Z k u ltu ry pogańskiej A ugustyn zapożycza i sam ą ideę k u l tu ry przygotow awczej i je j treść, ale w prow adza zasadnicze zm ian y : 1. wymowę usuw a z m iejsca naczelnego, 2. dokonuje rozdziału pom iędzy re to ry k ą a w ym ow ą: re to ry k a nie pow inna b y ć celem ani k u ltu ry ani życia J e s t to k ro k w prost rew olucyjny. A ugustyn staje się prekursorem średniowiecza, choć naw iązuje silnie do antyku.
