w ska³ach od prekambru po dewon. Najpe³niejsze podsu-mowanie danych dotycz¹cych metalogenii w tym obszarze przedstawi³a Œlósarz (1996). Spoœród siedmiu wyró¿nio-nych przez ni¹ typów mineralizacji najwiêksze znaczenie praktyczne (w utworach starszych od mezozoiku) mo¿e mieæ mineralizacja molibdenowo-miedziowo-wolframowa typu z³ó¿ porfirowych, wraz ze zwi¹zan¹ z ni¹ genetycznie mineralizacj¹ skarnow¹ magnetytowo-chalkopirytow¹. Kon-centracje kruszców tego typu, o charakterze z³o¿owym, stwierdzono w rejonie Myszkowa. Przejawy podobnej mine-ralizacji kruszcowej zaobserwowano równie¿ w rejonie Doli-ny Bêdkowskiej, Pilicy, Zawiercia, Mrzyg³odu, Mys³owa i ¯arek–Kotowic.
We wszystkich rejonach wyraŸnie zaznacza siê zwi¹zek genetyczny mineralizacji kruszcowej z intruzjami granitoidów i zwi¹zanych z nimi intruzjami porfirów. W rejonach w których intruzji granitoidów nie stwierdzono (Mys³ów, ¯arki–Kotowice) mo¿na siê ich spodziewaæ na wiêkszej g³êbokoœci (œwiadcz¹ o tym intensywne prze-obra¿enia termiczno-metasomatyczne).
Wszystkie rozpoznane intruzje granitoidów zgrupowa-ne s¹ na bloku ma³opolskim, w zachodniej, krawêdziowej czêœci tego bloku i s¹ prawdopodobnie zwi¹zane z batoli-tem granitoidowym, zaznaczaj¹cym siê na mapach grawi-metrycznych jako ujemna anomalia rozci¹gaj¹ca siê od Wolbromia do ¯arek (d³ugoœæ ok. 30 km). Wed³ug ¯aby
(1999) granitoidy wdziera³y siê w przestrzeñ powsta³¹ w aktywnych, ekstensyjnych strefach œcinania. Dosz³o do tego po westfalu B (faza leoñska). W rejonie Myszkowa wiek mineralizacji kruszcowej okreœlono na 300 mln lat.
Na omawianym obszarze nadal istniej¹ perspektywy odkrycia bogatych cia³ rudnych (Habryn i in., 1994). W rozpoznaniu geologicznym zachodniej krawêdziowej czê-œci bloku ma³opolskiego wystêpuj¹ wyraŸne luki, pocz¹wszy od badañ podstawowych (badania grawime-tryczne i magnetyczne) do badañ geochemicznych i mine-ralogicznych na istniej¹cych rdzeniach. Podjête w ostatnim czasie prace pozwalaj¹ na wyznaczenie obszarów perspek-tywicznych dla wystêpowania koncentracji rud polimeta-licznych typu z³ó¿ porfirowych.
Literatura
HABRYN R., MARKOWIAK M. & ŒLÓSARZ J. 1994 — Perspekty-wy udokumentowania nowego cia³a rudnego w kierunku na NW od z³o¿a molibdenowo-wolframowo-miedziowego Myszków. Prz. Geol., 42: 611–620.
ŒLÓSARZ J. 1996 — Waryscyjska mineralizacja kruszcowa w rejonie krakowsko-czêstochowskim — rys metalogeniczny. [W:] Tektonika i rozwój budowy geologicznej pó³nocnej czêœci Górnoœl¹skiego Zag³êbia Wêglowego oraz strefy fa³dowej Kraków–Lubliniec. Mat. Konf. Nauk. Sekcji Tektonicznej Pol. Tow. Geol., UŒl., 8–9 listopada 1996, Katowice–Sosnowiec.
¯ABA J. 1999 — Ewolucja strukturalna utworów dolnopaleozoicznych w strefie granicznej bloków górnoœl¹skiego i ma³opolskiego. Pr. Pañstw. Inst. Geol., 166: 1–162.
Znaczenie równole¿nikowych ruchów przesuwczych dla tektogenezy
paleozoiku œwiêtokrzyskiego
Leonard Mastella*, W³odzimierz Mizerski**, ***
Z analizy zdjêæ radarowych kambru ³ysogórskiego wywnioskowaæ mo¿na (Mastella & Mizerski, 2002a, b), ¿e jednostka ³ysogórska, ograniczona od po³udnia dyslokacj¹ œwiêtokrzysk¹, równie¿ od pó³nocy ograniczona jest dysloka-cj¹, oddzielaj¹c¹ j¹ od synkliny bodzentyñskiej (ryc. 1A). Z towarzysz¹cych im struktur tektonicznych ni¿szego rzêdu mo¿na s¹dziæ, ¿e obie dyslokacje, o kierunku zbli¿onym do równole¿nikowego, maj¹ wyraŸnie zaznaczon¹ transpre-syjn¹, prawoskrêtn¹ sk³adow¹ przesuwcz¹ oraz ¿e jednostka ³ysogórska podzielona jest na szereg ³usek (ryc. 1A) ponasu-wanych na siebie (Mastella & Mizerski, 2002b). O takim charakterze ruchu wzd³u¿ dyslokacji œwiêtokrzyskiej œwiad-czy równie¿ znacznie wczeœniejsza analiza sieci uskoków wykonana na podstawie interpretacji mapy rzeŸby terenu, a tak¿e interpretacji zdjêæ lotniczych i satelitarnych (Mizerski & Ozimkowski, 1978), z których wynika mo¿liwoœæ prawo-przesuwczegno ruchu wzd³u¿ tej dyslokacji, co przez auto-rów cytowanej pracy nie zosta³o odnotowane.
Podstawowe znaczenie ma ustalenie wieku ruchów przesuwczych wzd³u¿ dyslokacji œwiêtokrzyskiej oraz
dys-lokacji oddzielaj¹cej jednostkê ³ysogórsk¹ od synkliny bodzentyñskiej (dla uproszczenia bêdziemy j¹ nazywaæ dyslokacj¹ pó³nocno³ysogórsk¹). Jednoczeœnie, bardzo wa¿n¹ rzecz¹ jest ustalenie, czy ruchy tego rodzaju zacho-dzi³y tylko wzd³u¿ tych dyslokacji, czy te¿ i innych dyslo-kacji pod³u¿nych paleozoiku œwiêtokrzyskiego i czy istniej¹ inne œwiadectwa dzia³ania subrównole¿nikowej pary si³ w p³aszczyŸnie poziomej. Ruchy zachodz¹ce na tak du¿¹ skalê powinny odzwierciedliæ siê w powstaniu innych, podrzêdnych deformacji tektonicznych, np. ciosu, kliwa¿u czy fa³dów. Struktury, œwiadcz¹ce o dzia³aniu równole¿nikowych si³ œciskaj¹cych zosta³y rzeczywiœcie rozpoznane ju¿ wczeœniej (Mizerski, 1979, 1991, 1995; Tomczyk, 1988), jednak brak by³o jednoznacznych dowo-dów na wiek dzia³ania tych si³. Wiek ten by³ okreœlany ró¿-nie. Mizerski (1995, 1998) s¹dzi³, ¿e s¹ one zwi¹zane z bardzo wczesnym, wczesnowaryscyjskim, w mo¿e i wcze-œniejszym etapem tektogenezy Gór Œwiêtokrzyskich, a Tomczyk (1988) wi¹za³ je z aktywizacj¹ kaledoñsk¹. Nowe dane, a tak¿e weryfikacja wczeœniejszych wyników badañ, zmuszaj¹ do zmiany tego pogl¹du i byæ mo¿e zwi¹zanie tych ruchów o charakterze transpresyjnym z alpejsk¹ epok¹ tektoniczn¹. Jest to tym bardziej prawdopodobne, ¿e podob-ne, prawoprzesuwcze uskoki o takich samych kierunkach jak dyslokacja œwiêtokrzyska (ryc. 1B) zosta³y stwierdzone w po³udniowo-zachodnim obrze¿eniu mezozoicznym Gór Œwiêtokrzyskich (Mastella & Konon, 2002).
1213
Przegl¹d Geologiczny, vol. 50, nr 12, 2002
*Wydzia³ Geologii, Uniwersytet Warszawski, ul. ¯wirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa
**Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; wmiz@pgi.waw.pl
***Katedra Geologii, Uniwersytet £ódzki, ul. ród³owa 47, 91-735 £odŸ
Literatura
MASTELLA L. & KONON A. 2002 (w druku) — Non-planar stri-ke-slip GnieŸdziska-Brzeziny fault (SW Mesozoic margin of the Holy Cross Mountains, central Poland). Acta Geol. Pol., 52.
MASTELLA L. & MIZERSKI W. 2002a — Budowa geologiczna jed-nostki ³ysogórskiej (Góry Œwiêtokrzyskie) na podstawie analizy zdjêæ radarowych. Mater. Konf. II Œwiêtokrzyskie spotkania geologiczno-ge-omorfologiczne 9–11.05.2002: 36–37, Kielce 2002.
MASTELLA L. & MIZERSKI W. 2002b — Budowa geologiczna jed-nostki ³ysogórskiej (Góry Œwiêtokrzyskie) na podstawie analizy zdjêæ radarowych. Prz. Geol., 50: 767–772.
MIZERSKI W. 1979 — Tectonics of the £ysogóry unit in the Holy Cross Mts. Acta Geol. Pol., 29: 1–38.
MIZERSKI W. 1991 — Ewolucja strukturalna regionu ³ysogórskiego Gór Œwiêtokrzyskich. Rozpr. Uniw. Warsz., 362: 1–142.
MIZERSKI W. 1995 — Geological evolution of the Holy Cross Mts. in Central Europe. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 372: 1–47.
MIZERSKI W. 1998 — Podstawowe problemy tektoniki i tektogenezy utworów paleozoicznych Gór Œwiêtokrzyskich. Prz. Geol., 46: 337–342.
MIZERSKI W. & OZIMKOWSKI W. 1978 — Analiza sieci uskokowej jednostki ³ysogórskiej na podstawie fotointerpretacji. Acta Geol. Pol., 28: 525–536.
TOMCZYK H. 1988 — Region ³ysogórski a platforma wschodnioeuro-pejska w cyklu kaledoñsko-waryscyjskim. Prz. Geol., 36: 9–17.
Rozk³ad mi¹¿szoœci utworów typu old redu i ich wiekowych analogów
oraz paleogeografia we wczesnym dewonie w Polsce po³udniowo-wschodniej
Lech Mi³aczewski*
Wed³ug definicji zawartej w internetowej encyklopedii Columbia (www.encyclopedia.com) Old Red Sandstone czyli Stary Piaskowiec Czerwony zwany w Polsce w skró-cie old red jest ... „seri¹ czerwonych i brunatnych
piaskow-ców, zlepieñców i i³owców osadzonych w Walii i Szkocji oraz w Anglii w pobli¿u szkockiej i walijskiej granicy w okresie dewoñskim. Old Red Sandstone w odró¿nieniu od typowych formacji dewonu jest przewa¿nie formacj¹ kon-tynentaln¹ osadzon¹ w wodach s³odkich i na l¹dzie jako wynik erozji gór wieku sylurskiego...”.
Powy¿sza definicja zawê¿a geograficzne rozprzestrze-nienie utworów old redu, gdy¿ oprócz Wysp Brytyjskich
Przegl¹d Geologiczny, vol. 50, nr 12, 2002
1214
*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; lmil@pgi.waw.pl 70a b c Rzepka
N
5 km Wiern a Hu tka Bobrza GnieŸdziska Miedzianka Laskowa CHÊCINY Poli chno Zaj¹czków B r z e z i n y Rzepka Zamkowa 70 54 56 52 57 70 76 62 78 35 60 80 70 65 65 15 30 28 35 60 12 30 80 78 32 58 50 52 77 80 55 78 78 42 52 uskoki przesuwcze wzgórza po³o¿enie warstw: a – normalne b – odwrócone c – pionowe jura trias paleozoik górny œrodkowy uskoki zmiennoœci litologiczne kambr ³uska Truskolaski górny dolny i œrodkowy ¯ebrowicaB
G. Wiœniówka G. Radostowa ŒW. KATARZYNA NOWA S£UPIA £AGÓW 10 km Œw. Krzy¿ BODZENTYN KIELCE G. Truskolaska G. Krzemianka Go³oszyce N ³uska Krze mia nki ³uska Wiœn iówki ³uska Radostowe j ³uska Œw. Krzy¿a ³uska Go³oszyc dyslokacja œwiêtokrzy skaA
20 75 36 60 40 53 38 56 38 38 75Ryc. 1. Uskoki prawoprzesuwcze w jednostce ³ysogórskiej (A) i w SW obrze¿eniu mezozoicznym Gór Œwiêtokrzyskich (B — wg
