:'kATARZYNA ·pAWLOWSKA
.
:
NOWE DANE
·
b
PALEOZOIKU:
NA
.<
PóŁNOC
.
·
oo
SANDOM1ERZA
·
·
· .
. KOMUNIKAT· WSTĘPNY . . . .• :.~ :-
'-·
·
. -
W
.··Górach· Swiętokrzyskichnie
wszędzie d<r tychczas udało się odtworzyć zawiłą ·koronkową budow:ę ·geologiczną paleozoiku~ Szczegóły ry- · Sów stroktur pa.l,eoz0icznych są zata:rte f zama- . skowane grubymi i szeroko rozpostartymi;po-. · keyvv:ami: pstrego ·piaskowca średniej . nrlą.ż.::lzo ści .. 400_..:.._500 ·m, trzec;:i0rzędu, plejstocenu
zasy-. ,Pującego z·reguły·wysoko doliny, co wpływa na
wyrównanie i iłagodzeni.e .mo.rfolo.gii
Gót
Swię~ toktzyskich,, wreszcie lessu kryjącego nanie-. któryeh obszarach u~aiooną _ budowę pod.:. ·
łoża. •.
· Gruba· pokrywa lessowa jest szczególnie
cha-rakterystyczna dla wschodniej ~ści Gór.Swię . tokrzyskich., Obserwacja ·powierzchni tego
ob-szaru dostarcza niewiele
.
materiału, który.p<}-' . ·',.,..
. . . . ,.. . .
.. zwoUłby: rozszyfrować -budowę •wgłębnej .p6d-· wskazuje. kilkU· kliometrowa $tl;efa, -jaką' zaj-.
:plejstoceńskiej powierzchni, a tym }Ja;:rdziej
m
ujeon
wraz z oldredęm, oraz zmienne, stromepodtrzeciorzędowej, osiągalnej tyllw za -pomocą upady i óbseiWówane śl!.izgi w rdzeniu wi
ert-wierceń. _ · · · niczym. Połooenie odwierconych. utworów na
Dlatego ostatn~e wschodł1ie odSłonięcia kam- -~hodnim przedłużen~u regiornu łysogórskiego
brt,t w .Górach Pieprzowych wzbudzały zawsze nasuwa porównanie icll z układęm ·
tektonicz-:wJ.ele zainteresowania-wśród gęologów/
a
ąd- nym, jaki jest znany w centralnej części Gór.; osobniona Wy'chodnia kambru: w · Gorzycach- Świętokrzyskich . pomiędzy pasmem głównym
-Pączk~ po prawej .stronie Wisły-: stanowi .. do- łyrogórskim, doliną · wilkowską i częściowo pa- ....
tychczas jedyny wschodni świadek obecnego smem klonowskim. _ . · · · .
tu pod przykryciem J}aleozoiku.· .· · .. · . · Kambr Pieprzówek-i Gorzyc odpowiadałby
-ROzwijające się prace geofizyczne, w tYm kambrowi
pasma
głównego, poZnanyw
wierce-.. ·.wypadku pomiary grawimetryczne, dostarcza- nd.ach sylur i oldred-...: sylurowi. doliny
wilkow-·. --' ją stale nowych danych· o wgłębnych planaCh skiej i ol.dredowi części pasma klonowskiego: ·
· struktural.n.ych, podsUwając ciekaJwsze obie~ • . Wyerodowana w miękkjch, plastycznych
ma-do badań z użyciem wierceń. Na podstawti.e . ·sach. syluru i oldredu podtrzeciorzędowa.
po-zdjęcia grawimetrycznego usytuowane zostały
·
wierzchnia paleozoiku tworzy lekko pochyloną,--wiercenia na lewym 'i pra-wYm brZegu W'lSły, .· około 3° wklęsłą misę, wypełn,ioną
przez
.osady... na półn<>e!i półriocny wschód od Sandomierza. · najgrubsze ną. o~i depresji, (nieco na południe
'·· _- 9d.kryły-one· nowe, nieznane :dotyclu:zas fa:kty ·· od rzeki. Opa1tÓWki), _a coraz cieńsze ku północy - .:.. o ukSztałtowańiu podłoża trzeciorzędowego i o. -i ku południowi od tej osi. Wklęsła fonria
po-> półnoono-wschod:nrl.m· przedłużen:iłu rpaleozodku - wierzchni paleozoicznej pokrywa się_ w zarysie
. . świętokrzyskiego, określając jego fację oraz -ze ·znaną fol'lilą moTfologiczhą doliny Opatówkl .
. . stOsunek do znanych odsłonięć kambru. Na szczególną . uwagę zasługują· warstwy
· · .. · Szereg Wierceń;· poczynając od otWoru Wtza-· prz~jśc:iowe od syhiru do deWonu, nawiercone
, _wy w· wicUach Wisły i Sanu, poprzez wiercenie w-Bożyl1l'll{ia.rze i Słupczy L •Pod względem fa c•
-w Bożym'<larzę. i w Słupczy
na
lewym brzegu _ Jaln~ odpowiadają· one podobnie wyksZtałco-.· W:isly. ujaWnił bezpośrecbliio -pÓd trżeciorz.ęd.e:rn ' n,ym ·.ósadom z cer) tralirlej . części Gór
Swiętó-.. osady sta:rsZegopaleozoliku. ·• · ··.. .. . . ·.. · krZyskich, z tą.·różnd.cą, że gdy w. centtum Gór
· Otwór Wrzawy dostarczył ciemnoszarych sza:... . ·· Świętokrzyskich· warstwy te są niemal zupełnie ·
.. rogłazów -i łupków. z graptolitami, dających się· nieme, tutaj cechują się one liGZną i ba•rdzo
•cha-. paralel!i.zować z warstwami wyd.rzysrowskimi .. raktetystyciną fauną, przede· . wszystkim. ryb
świętokrzyskiego sylu~. .. _ . . ~ z_ grup Cephalaspidae i Ptiraspidae, nieznanych
Otwory: Bożydar, Słupc~a 1 bezpośrednio pod dotychc.z;łs z obszaru Gór Św.iętokrzyskicll,
da-trzeciorzędem odwierciły pstre serie zielono-. lej brachropociów i
to
zaró\vno z gni.pybezzą-:--wiśniówych mułowców i piaskowców należą., wiasowych, jak i brachiopodów ,zawiasowych .
. cych-do- interesujących. _warstw p~jści.owych . oraż _ małżoraczków ('Leperditi,a, ._ BeyricMa)
:Pomięd:zy górnym sylurem i do-lnym dewonem. · · . i małżów~ · . . ... ; · · _
. , . . . W ten spo$6b kilkę. niegłębokich wierceń·do.- · Zespół wymienionej fuuny jest~ jak
wiado-. ·-... StarczYło <) gromnie mteresującego i nowego lll.a-; rńo -::- bardzO· typowy· dla zmieniających· się
wa-:-teriału uzupełniającego naszą wje~ o budowie run.ków paleogeógraficznyoh, od czysto.
mor-półno-cno-wschodnri.ego prze~enia śwlęto- skich osadów syluru, charakteryzujących: się
_· 'krzyskiego paleozoi,ku. - Wbrew · oczekiwaniom. obecnością morskich · form przede .. wszystkim ·
.· j:xxf·.trzeci9rzędem. ·w Qkolicy .San9ońrierza nie _.brachiopodów i małżów, do lagunom lądowych·
. występują nawet .ślady osądów mezozoiczn.ych.. . . warunków sedymentacji; . dokunientóvtanych
Natomiast t~ciorzęd .· transgreQ.uje bezpośre- ohecnością charak~styC'Znej fauny
-
ty
-
p
i niał ..dnio na ·osady starszego paleozoil_tu.
GTanica
żotaczków, s:echującej już osa:Q.y. typu oldi'edu ...paleo'zoilru i osadów mezozoicznych zostaje zgo- · Końcowy wniosek dotyczy problemu z.wiązku
· -dnie z .~Ulanymi. faktami przesunięta około · Gór Swiętokrzyskicb z Podolem, gdrie Zlllane są
. · 5 km na ·-północ. PrawdOpock.>bny się przy tym podobne zespoły fauny
w
podobniewyksżtałco-. · W-ydaje w. tym obszarze bezpośredni kontakt nych osadach. Przeprowadzone dotychczas je-· ·
·· ··paleozoiku z utworami białej jury-. Profil paleo- dynie na pod8tawie -litológiczp.ej porównania
. · .... zoik:u na. północ od Sandomierza daje się zin-. , pomiędzy dolnym. dewonem· świętokrzyskim
· .. ·-terpretową.c następująco. _ -a oldred.em ··podolskim zyskują, obecnie.
podsta-·- . . Na północ od znanych wyeh.odhl -kambru .śle- ··
wY
paleontologicme, co .pozw.o-h p:a pogłębieniedZimy prawidłowe uzupełnianie się coo-ąz tńlod-_ kon~epcji palec)geograficznych' o ścisłym ZV\!iąz--,
szyeh s.erii. Nawjereony w .otworach· sylur two- ku. Podola ż C':rOrami: Swiętokrzyskimi na pogra..;·
rzy zapewne sfałdowane synklinorium, na oo ·· nicz.u syluru i dęwonu. · ·
