IZABELLA BUKRABA-RYLSKA1
SOCJOLOGIA WSI NA UW
WPROWADZENIE
Socjologia i jej poszczególne subdyscypliny to nie tylko pewne paradygmaty uformowane w trakcie dotychczasowego rozwoju oraz ich mniej lub bardziej wierna b¹dŸ twórcza kontynuacja, ale tak¿e sposoby nauczania – transmisja do-robku po³¹czona z wdra¿aniem w jego praktykowanie. Warto zatem nie tylko zajmowaæ siê uprawianiem danej dziedziny nauki, lecz równie¿ – przynajmniej od czasu do czasu – poddawaæ ocenie jej kszta³t, jaki wy³ania siê z aktywnoœci badawczej i dydaktycznej. £atwiej o takie oceny w momentach szczególnych, na przyk³ad z okazji jubileuszu jakiejœ szacownej instytucji, zajmuj¹cej siê pielêg-nowaniem i upowszechnianiem wiedzy. Tak¹ okazjê stwarza zbli¿aj¹cy siê jubi-leusz 200-lecia Uniwersytetu Warszawskiego, który bêdzie obchodzony w 2016 roku. Z tej okazji planowana jest seria ksi¹¿ek zatytu³owana Monumenta Histo-riae Universitatis Varsoviensis. Wœród nich ma siê znaleŸæ osobny tom poœwiê-cony naukom spo³ecznym na UW. Czêœæ Socjologia obejmie obszerny przegl¹d osi¹gniêæ tej dyscypliny od pocz¹tków jej obecnoœci na Uniwersytecie oraz sze-reg przyczynków skupionych na najwa¿niejszych momentach, postaciach i kon-cepcjach. Bêdzie to zatem opracowanie dotycz¹ce historii intelektualnej, a nie instytucjonalnej, bo taka znajduje siê ju¿ w wielu publikacjach (np. N. Kraœko). Komitet Redakcyjny powierzy³ opracowanie tej czêœci Instytutowi Socjologii, a jej autorem zgodzi³ siê zostaæ prof. Antoni Su³ek.
Koncepcja zaprezentowania rozwoju socjologii na UW przygotowana przez Antoniego Su³ka zak³ada przygotowanie szeregu (oko³o dwudziestu) opracowañ cz¹stkowych dotycz¹cych subdyscyplin szczegó³owych socjologii, a nastêpnie ich wykorzystanie w obszernej syntezie ca³oœci zagadnienia. Zarówno w ka¿-dym tekœcie podstawowym, jak i w tekœcie koñcowym chodziæ bêdzie o opis WIEŒ I ROLNICTWO, NR 2 (155) 2012
1Autorka jest pracownikiem naukowym Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN (e-mail: bukryl
@gmail.com).
rozwoju badañ w danej dziedzinie od pocz¹tku jej pojawienia siê na UW, o cha-rakterystykê zainteresowañ t¹ dziedzin¹ (za³o¿enia, tematyka, wyniki, metody, wypracowane teorie, powsta³e monografie b¹dŸ podrêczniki, tak¿e nowatorskie programy dydaktyczne), wreszcie o ocenê tych osi¹gniêæ na tle socjologii w kra-ju i za granic¹. Powsta³¹ dla tak okreœlonych potrzeb poni¿sz¹ ocenê osi¹gniêæ socjologii wsi na UW przygotowano na podstawie nastêpuj¹cych trzech kryte-riów iloœciowych: 1) osoby prowadz¹ce badania wsi, 2) oferta dydaktyczna uwzglêdniaj¹ca zajêcia z tej subdyscypliny, 3) prace dyplomowe na temat wsi, oraz trzech kryteriów jakoœciowych: 1) przestrzeganie autonomii i ethosu dyscypli-ny, 2) uwzglêdniany zakres zainteresowañ, 3) rozwój dyscypliny (nowe w¹tki).
Kieruj¹c siê tak sformu³owanymi za³o¿eniami, nale¿y uznaæ, i¿ w okresie, kiedy socjologia (w ró¿nych konfiguracjach instytucjonalnych) funkcjonowa³a na UW, czyli praktycznie od 1919 roku [Su³ek 2007], socjologia wsi pojawia³a siê w badaniach pracowników i w programie nauczania rzadko, co owocowa³o niedu¿ym zainteresowaniem ze strony studentów pisz¹cych prace magisterskie oraz doktorantów. W dodatku w latach PRL-u przedmiot ten prezentowany by³ w obowi¹zuj¹cym wówczas paradygmacie marksistowskim (zak³adaj¹cym stop-niow¹ likwidacjê wsi i tradycyjnego rolnictwa), a podejmowane tematy najczê-œciej dotyczy³y problemów usankcjonowanych ideologicznie. Po roku ’89 kon-centrowano siê natomiast na ogólnych problemach, takich jak: demokratyzacja, ³ad rynkowy, spo³eczeñstwo obywatelskie, mentalnoœæ i postawy spo³eczeñstwa polskiego, przy czym mieszkañcy wsi stanowili jedn¹ z wielu opisywanych ka-tegorii. Badañ tych nie prowadzili socjologowie wsi, lecz specjaliœci z innych subdyscyplin (socjologii religii, polityki czy kultury). Ludnoœci wiejskiej (a zw³aszcza rolnikom) przypisywano negatywne, a czêsto tak¿e stereotypowe charakterystyki, uzasadniane opiniami o „têsknocie za realnym socjalizmem”, niskim stopniem przystosowania do wymogów zmieniaj¹cego siê systemu i nie-wielk¹ akceptacj¹ zasad nowego ³adu spo³eczno-ekonomicznego [Krzemiñski 2011, s. 344].
BADACZE I BADANIA
O ile w okresie miêdzywojennym osoby zwi¹zane z UW prowadzi³y na wsi badania, których za³o¿enia, metodologia i wyniki do dziœ s¹ ciekawe i inspiruj¹-ce (np. realizowane pod kierunkiem Józefa Cha³asiñskiego tzw. badania rze-szowskie, poœwiêcone emigracji zarobkowej, zaowocowa³y artyku³ami w spec-jalnym numerze „Przegl¹du Socjologicznego” z 1936 roku, klasyczn¹ monogra-fi¹ Krystyny Dudy-Dziewierz oraz kilkoma pracami magisterskimi), o tyle ba-dania powojenne ra¿¹ swoim schematyzmem i dziœ stanowi¹ jedynie dokument epoki, kiedy to obowi¹zuj¹ca doktryna wymusza³a okreœlone za³o¿enia teorety-czne, a nawet jêzyk. Po roku ’45 wiejskie spo³ecznoœci lokalne rozpatrywano wy³¹cznie w perspektywie nieuchronnych przemian podporz¹dkowanych sche-matowi: „od tradycji do nowoczesnoœci”, chêtnie przeciwstawiaj¹c realia socja-listyczne minionej rzeczywistoœci sanacyjnej: „...m³odzie¿ ch³opska, która w la-tach miêdzywojennych mia³a bardzo ograniczone mo¿liwoœci kszta³cenia siê
w mieœcie, teraz szeroko korzysta z prawa do nauki, które jej da³o pañstwo lu-dowe (...) wielokrotnie wzros³y zastêpy m³odzie¿y ch³opskiej, dla której w kapi-talistycznej Polsce perspektyw¹ by³o pasienie krów, a potem wegetacja na kar-³owatym gospodarstwie” [Nowakowski 1957, s. 268]. Natomiast dotycz¹ce ra-bacji galicyjskiej badania „jasielskie” rozpoczête w 1949 roku, które skupi³y znacz¹ce grono uczestników (m.in. Stanis³awa Ossowski, P. Beylin, M. Grad, A. Pawe³czyñska, W. Pomianowska, L. Szwengrub, A. Ziemilski), zosta³y przerwa-ne, zebrane zaœ materia³y nie doczeka³y siê publikacji.
Na tle standardowych tematów podejmowanych do koñca lat szeœædziesi¹tych (ogólnie rozumiane przeobra¿enia spo³eczne, integracja na Ziemiach Zacho-dnich, uczestnictwo w kulturze, adaptacja ludnoœci wiejskiej w mieœcie) wyró¿-niaj¹ siê jedynie badania Stanis³awa Ossowskiego poœwiêcone wiêzi regionalnej i narodowej na Œl¹sku Opolskim, a zastosowane tam kategorie wesz³y na sta³e do aparatury pojêciowej polskiej socjologii. Trudno jednak zaliczyæ te badania do socjologii wsi, by³y to raczej pewne ogólniejsze problemy rozpatrywane w kontekœcie wsi. Poza ograniczeniami teoretycznymi prowadzonych wówczas analiz nale¿y odnotowaæ te¿ zastój, a nawet regres, jeœli chodzi o stosowane me-tody. Zaniechano na przyk³ad socjografii (do badañ w Lubeni Ossowski po woj-nie ju¿ woj-nie wróci³), tak po¿ytecznej zw³aszcza z punktu widzenia lustracji spo³e-cznej – „gatunku” socjologicznego ciekawie skonceptualizowanego przez Stanis³awa Rychliñskiego. Korzystano jeszcze z za³o¿eñ metody monografi-cznej, ale nie pojawia³y siê tu ¿adne nowe inspiracje (jeszcze przed wojn¹ usta-lono bowiem kszta³t monografii socjologicznej, ró¿ni¹cej siê od statycznych, inwentaryzacyjnych badañ etnografów i historyków gospodarczych, w rodzaju Franciszka Bujaka, dok³adnie wskazanym problemem, hipotezami teoretyczny-mi i dynateoretyczny-micznym ujêciem ca³oœci). Podobnie rzecz siê teoretyczny-mia³a z metod¹ doku-mentów osobistych (ta druga „wizytówka polskiej socjologii”, wedle okreœlenia W. Kwaœniewicza, równie¿ zosta³a zaniedbana, a w póŸniejszych latach ca³ko-wicie zapomniana pod wp³ywem mody na badania ankietowe.
DYDAKTYKA
Za wyraz braku ¿ywszego zainteresowania wsi¹ ze strony socjologów UW mo¿na uznaæ nieobecnoœæ zajêæ z tego zakresu, w przeciwieñstwie do takich subdyscyplin, jak: socjologia polityki, socjologia pracy i organizacji, socjologia religii czy socjologia kultury, regularnie i w zró¿nicowanej formie równoczeœnie kilku ró¿nych zajêæ obecnych w programach. Goœcinne wyk³ady monograficzne z socjologii wsi prowadzone przez prof. Bogus³awa Ga³êskiego z IFiS-u odby-wa³y siê w IS raz na parê lat (ostatni, z liczb¹ uczestników równ¹ 5 osób, mia³ miejsce w po³owie lat siedemdziesi¹tych). Wyk³ady prof. Stefana Nowakow-skiego z lat 1975–1980 proponowano w ramach specjalnoœci i dotyczy³y one so-cjologii wsi i miasta, a wiêc wieœ by³a w nich prezentowana w perspektywie przemian zwi¹zanych z industrializacj¹ i urbanizacj¹. Profesor Jan Wêgleñski, prowadz¹cy po odejœciu prof. Nowakowskiego Zak³ad Socjologii Wsi i Miasta, koncentrowa³ siê ju¿ wy³¹cznie na problematyce miejskiej.
Po roku ’89 pojawi³y siê w ofercie dydaktycznej IS zajêcia, maj¹ce wpraw-dzie zwi¹zek równie¿ ze wsi¹, ale nakierowane na takie ogólne zagadnienia, jak: kultura obyczajowa spo³eczeñstwa polskiego (prof. E. Ciupak), kultura w spo³ecznoœciach lokalnych (dr E. Siellawa-Kolbowska), lokalna demokra-cja (dr J. Bartkowski), migracje w perspektywie lokalnej (dr E. JaŸwiñska). Do-piero w roku akademickim 1999/2000 (wówczas jeszcze) dr Hanna Podedwor-na z SGGW poprowadzi³a goœcinny wyk³ad z socjologii wsi, Podedwor-na który uczêszcza-³o 15 studentów.
W ISNS-ie równie¿ obywano siê bez pojêcia „wsi” i bez zajêæ ukierunkowa-nych na ten fragment rzeczywistoœci – zajmowano siê socjologi¹ i antropologi¹ lokalnoœci (prof. J. Kurczewski, dr J. Œmigielska), animacj¹ dzia³añ lokalnych (dr B. Fatyga), samorz¹dami lokalnymi (dr B. Lewenstein), przy okazji niejako dotykaj¹c tak¿e problematyki wiejskiej. Przedmioty te nie by³y jednak prowa-dzone przez socjologów wsi, funkcjonowa³y najczêœciej w ramach œcie¿ek spe-cjalizacyjnych, ponadto wieœ nie stanowi³a w nich tematu, a jedynie miejsce wy-stêpowania branych pod uwagê kwestii.
W latach 2001–2010 w IS pojawi³y siê zajêcia z socjologii wsi prowadzone przez prof. Izabellê Bukrabê-Rylsk¹ (ca³oroczny wyk³ad monograficzny, semina-ria poœwiêcone bardziej szczegó³owym kwestiom z tego zakresu, takim jak: kon-cepcje rozwoju wsi, obrazy i stereotypy wsi w socjologii i w debacie publicznej, kultura wiejska, a tak¿e konwersatoria dotycz¹ce zastosowania metody monogra-ficznej i pamiêtnikarskiej w badaniach wsi). W 2003 roku grupa studentów (któr¹ zd¹¿y³ jeszcze odwiedziæ w terenie prof. W. Kwaœniewicz) uczestniczy³a w bada-niach ¯mi¹cej z powiatu limanowskiego – miejscowoœci „kultowej” dla socjologa wsi, bo opisanej po raz pierwszy w 1903 roku przez Franciszka Bujaka, po piêæ-dziesiêciu latach ponownie zbadanej przez prof. Zbigniewa Tadeusza Wierzbickie-go, a po kolejnym pó³wieczu raz jeszcze poddanej analizom na potrzeby rozprawy doktorskiej mgr. Micha³a £uczewskiego, obecnie adiunkta w IS, specjalizuj¹cego siê jednak ju¿ w innej problematyce. Efektem prowadzonych przez Bukrabê--Rylsk¹ zajêæ sta³a siê obszerna monografia Socjologia wsi polskiej, wydana przez Wydawnictwo Naukowe PWN w 2008 roku.
PRACE DYPLOMOWE
Przegl¹d tytu³ów prac magisterskich obronionych w Instytucie Socjologii, In-stytucie Stosowanych Nauk Spo³ecznych i InIn-stytucie Pedagogiki Spo³ecznej i Resocjalizacji na UW prowadzi do wniosku, ¿e problematyka wiejska stosun-kowo rzadko stanowi³a przedmiot zainteresowania dyplomantów. W IS na 2688 prac jedynie 108 (czyli 4,01%) dotyczy³o wsi, przy czym czêstotliwoœæ podej-mowania tego tematu by³a niejednakowa: do 1939 roku – 1 praca (Wandy Lipiñskiej-Mrozek Dezorganizacja spo³eczna wsi poleskiej Olmany, przygoto-wana pod kierunkiem prof. J.S. Bystronia), w latach 1947–1957 – 14 prac, do koñca lat szeœædziesi¹tych – 12, w latach siedemdziesi¹tych – 36 (rekord! czy¿-by skutek w miarê regularnych w tym czasie wyk³adów z tej dziedziny?), w ko-lejnej dekadzie – 14, do koñca lat dziewiêædziesi¹tych – tylko 7, w latach
2001–2011 – 24. W swojej pracy magisterskiej obronionej w IS w grudniu 2010 roku M. Gzara pokaza³a, i¿ w latach osiemdziesi¹tych najwiêksz¹ popularnoœci¹ wœród osób koñcz¹cych w IS studia cieszy³a siê problematyka kultury oraz so-cjologia miasta, w latach dziewiêædziesi¹tych by³a to ponownie kultura, poza tym polityka i religia, a po 2000 roku – polityka, socjologia pracy i zagadnienia etnicznoœci. Wykaz prac doktorskich obronionych w IS od 1930 do 2006 roku zawiera tylko 9 tytu³ów maj¹cych zwi¹zek ze wsi¹ (czyli 3,3% wszystkich), z czego zdecydowana wiêkszoœæ, bo 7, przypada na lata siedemdziesi¹te [Su³ek 2007].
W ISNS-ie spomiêdzy 1033 przeanalizowanych tytu³ów jedynie 23 sugero-wa³y odniesienia do obszaru wsi, wiêc odsetek ten by³ niemal o po³owê mniej-szy ni¿ w IS (2,2%), natomiast spomiêdzy obronionych tu prac doktorskich tyl-ko dwie da³oby siê zaliczyæ do szerotyl-ko rozumianej problematyki wiejskiej.
W IPSiR, na ponad 1800 przejrzanych tytu³ów, uda³o siê odnaleŸæ tylko 10, a wiêc oko³o 0,5% wszystkich prac maj¹cych jakikolwiek zwi¹zek ze wsi¹ (co jednak, zwa¿ywszy na profil placówki specjalizuj¹cej siê w zjawiskach z zakre-su ró¿nie rozumianych patologii spo³ecznych, jest pocieszaj¹ce, œwiadczy bo-wiem o tym, i¿ to bynajmniej nie wieœ – choæ socjologowie i media s¹dz¹ ina-czej – jest œrodowiskiem szczególnie zagro¿onym patologi¹).
AUTONOMIA I ETHOS DYSCYPLINY
Powy¿szy iloœciowy ogl¹d miejsca socjologii wsi na UW nie prowadzi do op-tymistycznych wniosków, ale jeszcze mniej korzystne wra¿enie mo¿na odnieœæ, zwracaj¹c uwagê na za³o¿enia i ogóln¹ orientacjê tak fragmentarycznie i okazjo-nalnie uprawianej dyscypliny. Je¿eli punktem wyjœcia uczyniæ definicjê socjolo-gii wsi, jak¹ w 1936 roku da³ W³adys³aw Grabski: to nauka o grupie spo³ecznej, o zbiorowisku si³ i d¹¿eñ zespo³u ludzkiego o szczególnych w³aœciwoœciach i po-trzebach, która nie daje ¿adnych wskazówek dzia³ania i nie tworzy œwiatopogl¹-dów, ale ma nauczyæ „...dostosowywaæ siê do jej [wsi – I.B.-R.] najbardziej is-totnych w³aœciwoœci i potrzeb, czyli do ducha spo³ecznego, który wieœ przenika” [Grabski 1936], to trzeba stwierdziæ, ¿e sposób podejmowania tematów zwi¹za-nych ze wsi¹ stanowi³ najczêœciej zaprzeczenie tak nakreœlonego programu.
Przede wszystkim w ujêciach wyznaczonych obowi¹zuj¹cym paradygmatem nauk spo³ecznych (najpierw marksistowskim, a teraz liberalnym) dominuje cydowany antyruralizm. Przejawia siê on w przekonaniu o zacofaniu wsi i zde-cydowanie gorszych charakterystykach wszystkich w³aœciwych jej „kapita³ów” (ludzkiego, spo³ecznego i kulturowego). Konsekwencj¹ tego jest obstawanie przy kolejnych wersjach modernizacji wsi i rolnictwa, które – niezale¿nie od okresu, w którym s¹ formu³owane – zawieraj¹ te same cele: „koniec ch³opów” (nawet za cenê popularyzowanej ostatnio „emigracji ostatniej” oko³o 3 mln „zbêdnych”, czyli faktycznie – bo w zgodzie z pierwotnym znaczeniem s³owa – ich „eksterminacji”), zmianê struktury agrarnej, upodobnienie ¿ycia na wsi do ¿ycia miejskiego. Istotne przy tym jest to, ¿e wszelkie impulsy tak po¿¹danych zmian maj¹ pochodziæ z zewn¹trz, a wiêc wieœ wci¹¿ traktowana jest
przedmio-towo – jako coœ „co tylko prze¿ywa i prze¿uwa, a nie tworzy i d¹¿y” (nad czym ubolewa³ ju¿ Grabski). Socjologowie na UW poruszaj¹ od czasu do czasu pro-blematykê wiejsk¹, ale poniewa¿ sami nie prowadz¹ specjalistycznych badañ w tym zakresie, korzystaj¹ przewa¿nie z opinii dostarczanych im przez innych kolegów oraz media. W rezultacie w analizach spo³eczeñstwa polskiego wci¹¿ pokutuj¹ stereotypowe okreœlenia mieszkañców wsi, które zbyt rzadko podda-wane s¹ weryfikacji; dopiero ostatnio pojawiaj¹ siê g³osy krytyczne wobec „mowy nienawiœci”, „neoliberalnego dyskursu rasistowskiego” i praktyk „orien-talizuj¹cych”, jakie stosuj¹ wobec polskiego spo³eczeñstwa (zw³aszcza wobec ludnoœci wiejskiej) polscy socjologowie [Buchowski 2008, Bobako 2010, Bukraba-Rylska 2010].
ZAKRES ZAINTERESOWAÑ
Podejmowane przez socjologów na UW tematy badañ, przy których okazji zwraca siê te¿ z koniecznoœci uwagê na wieœ, s¹ w przewa¿aj¹cej wiêkszoœci zdeterminowane aktualnymi modami w nauce (transformacja, kapita³ spo³eczny, lokalnoœæ, to¿samoœæ, pamiêæ historyczna), modami wspieranymi korumpuj¹-cym naukowców wp³ywem deklarowanych przez MNiSzW preferencji w zakre-sie przyznawania grantów (np. na tematy zwi¹zane z kszta³towaniem siê spo³e-czeñstwa obywatelskiego). W zwi¹zku z tym rodzi siê ju¿ nie tylko tak wyrazi-œcie wyartyku³owane przez P. Bourdieu pytanie o autonomiê dyscypliny („...wie-le z uznanych tematów nauki oficjalnej czy tytu³ów prac to nic innego, jak pro-blemy spo³eczne przemycone do socjologii”, a przecie¿ „...gdy siê uprawia so-cjologiê, trzeba siê nauczyæ, jak unikn¹æ bycia zabawk¹ w rêkach si³ spo³e-cznych”) [Bourdieu 2001, ss. 237 i 181], ale te¿ pytanie o zasadnoœæ stosowanej perspektywy. Jeœli bowiem polskie spo³eczeñstwo jest „ch³opskie”, to w³aœnie perspektywa „wiejska” powinna byæ jedyn¹ w³aœciw¹ perspektyw¹ analizowania tego spo³eczeñstwa; ten kategoryczny imperatyw pod adresem historyków prze-konuj¹co uzasadni³ Karol Modzelewski [1987, s. 17]. Tymczasem powojenna socjologia wci¹¿ „przymierza” do krajowych realiów zasady opisu zaczerpniête z innych „czasoprzestrzeni”, czego skutkiem s¹ krytyczne (si³¹ rzeczy) oceny niedostatecznego zaawansowania Polaków na drodze modernizacji (kiedyœ so-cjalistycznej, teraz kapitalistycznej).
Tematyka socjologicznie zorientowanych prac dyplomowych pisanych na UW odzwierciedla skromny zakres zainteresowañ wsi¹ ze strony pracowników tej uczelni. Do roku ’89 poruszano w rozprawach na tytu³ zawodowy magistra takie problemy, jak: wp³yw industrializacji i urbanizacji, procesy adaptacji m³o-dzie¿y wiejskiej czy rola telewizji w upowszechnianiu innowacji rolniczych, obecnie zaœ pisze siê o demokracji lokalnej, roli szkó³ w kszta³towaniu to¿samo-œci regionalnej lub o stosunku mieszkañców wsi wobec UE. Sugerowanie siê wy³¹cznie tytu³ami prac jest jednak z ca³¹ pewnoœci¹ krzywdz¹ce dla oceny kszta³tu proponowanej na UW dydaktyki. Nierzadko prace magisterskie i dok-torskie, zw³aszcza te realizowane dogodn¹ dla dyplomanta metod¹ monografi-czn¹, przynosz¹ wyniki nie do koñca zgodne z oficjaln¹ lini¹ aktualnej
socjolo-gii wsi, co jest pocieszaj¹ce, bo dowodzi, ¿e „zasada mikroskopu” ma tê wy¿-szoœæ nad „zasad¹ lunety”, i¿ nie tylko pokazuje dok³adniej, ale czasem tak¿e coœ zupe³nie innego...
ROZWÓJ DYSCYPLINY
Z zupe³nie niezrozumia³ych wzglêdów nale¿yty rozwój socjologii wsi na UW jest blokowany przez nastêpuj¹ce czynniki: brak pracowników chc¹cych po-œwiêciæ siê wy³¹cznie tej dziedzinie, brak sta³ej, obligatoryjnej i zró¿nicowanej oferty dydaktycznej z tego zakresu, brak zachêty dla studentów, by czynili przedmiotem swego profesjonalnego zainteresowania to, co jest wci¹¿ powsze-chnym i znacz¹cym segmentem polskiego spo³eczeñstwa.
Wszystkie wymienione okolicznoœci wydaj¹ siê absolutnie karygodnym za-niedbaniem i ra¿¹ zw³aszcza w porównaniu z nadmiernym rozplenieniem siê ta-kich modnych tematów, jak: mniejszoœci narodowe, pamiêæ spo³eczna, antyse-mityzm i Holocaust, studia kobiece, komunikacja kulturowa czy te¿ mniej lub bardziej egzotycznych zainteresowañ w rodzaju: socjologia milczenia, bia³orus-ka kultura narodowa, archeologia dzieciñstwa czy cmentarze pod miastem. Ró¿-norodnoœæ, aktualnoœæ i bogactwo zajêæ z zakresu socjologii oferowanych na UW nie powinny mieæ miejsca kosztem nieobecnoœci podstawowych przedmio-tów, których niezbêdnoœæ w kszta³ceniu polskiego socjologa wynika z tradycji akademickiej, z donios³oœci tematyki i wreszcie z nader prozaicznego powodu, jakim jest finansowanie uczelni publicznej ze œrodków bud¿etowych, a wiêc z podatków spo³eczeñstwa, któremu choæby z tego powodu nale¿y siê rzetelna i pozbawiona uprzedzeñ oraz stereotypowych uproszczeñ wiedza na w³asny te-mat.
BIBLIOGRAFIA
Bobako M., 2010: Konstruowanie odmiennoœci klasowej jako urasowianie. W: Podzia³y klasowe
i nierównoœci spo³eczne. Red. P. ¯uk. Oficyna Naukowa, Warszawa.
Bourdieu P., 2001: Zaproszenie do socjologii. Oficyna Naukowa, Warszawa. Buchowski M., 2008: Widmo orientalizmu w Europie. „Recycling Idei” 10.
Bukraba-Rylska I., 2008: Socjologia wsi polskiej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Bukraba-Rylska I., 2010: Polska socjologia wsi, czyli o s³u¿ebnej, us³u¿nej i s³u¿alczej roli nauki.
W: Jedna nauka, wiele historii. Red. P. £uczeczko, D. Wicenty. Uniwersytet Gdañski, Gdañsk. Grabski W., 1936: System socjologii wsi. „Roczniki Socjologii Wsi”.
Krzemiñski I. (red.), 2011: Wielka transformacja. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Modzelewski K., 1987: Ch³opi w monarchii wczesnopiastowej. Ossolineum, Wroc³aw – Warszawa. Nowakowski S., 1957: Spo³ecznoœci lokalne a zagadnienie upowszechniania kultury. „Przegl¹d
Socjologiczny”.
