Kronika
805
raz niektórym pojęciom lingwistyki de Saussure'a, takim jak pojęcie znaku i jego
arbitralności, stosunków syntagmatycznych i asocjatywnych oraz w ogóle
semio-tyce w całym systemie głośnego lingwisty francuskiego.
Jan Sulowski
K R O N I K A K R A J O W A
WYSTAWA POŚWIĘCONA ROZWOJOWI DRUKARSTWA
W dniach 29 maja — 18 czerwca 1973 r. w Warszawie w gmachu Biblioteki
Narodowej (Pałac Rzeczypospolitej) miała miejsce interesująca wystawa Johannes
Gutenberg 1400—1468. Sztuka drukarska zmienia śimat. Wystawa zorganizowana
została przez Instytut Współpracy z Zagranicą w Stuttgarcie (Institut für
Aus-landsbeziehungen, NRF).
Na ekspozycję złożyło się ponad 120 doskonale technicznie wykonanych plansz
obrazujących rozwój sztuki drukarskiej na świecie, przybory drukarskie
Guten-berga (patryce i matryce, przyrząd odlewniczy, wierszownik, szufla do układania
składu, tampon do nanoszenia farby itd.) oraz egzemplarze rękopisów i druków
z X V — X I X w. Całość dopełniała zrekonstruowana prasa Gutenberga (oryginał
znajduje się w Muzeum jego imienia w Moguncji), na której na miejscu można
było odbijać poszczególne karty Bibli wydrukowanej w latach 1452—1455.
Wystawa składała się z ośmiu działów. W pierwszym, niejako wstępnym,
pokazano pierwotne formy książki przed Gutenbergiem. Na uwagę zasługiwały
wystawione dwa piękne rękopisy: Ewangeliarz Lorschera (ok. 810 r.) i
Gisela-Ko-dex (ok. 1350 г.). Dwa działy następne poświęcono życiu i dziełu Gutenberga.
Zaprezentowano tu wiele ilustracji przedstawiających ludzi, miasta, dokumenty
związane z osobą drukarza oraz jego pierwsze druki, wreszcie słynną Biblią.
Kolejny dział dotyczył wczesnego okresu sztuki drukarskiej. Podano tu, że do
1500 r. typografowie działający w 260 miastach Europy wydrukowali ponad 40 000
książek o łącznym nakładzie 10 milionów egzemplarzy. W dziale tym zwracała
również uwagę Biblia z ręcznie malowanymi inicjałami drzeworytnicznymi,
wy-drukowana przez Johanna Sensenschmidta w Norymberdze w latach 1476—1478.
Dział piąty poświęcony był książce szesnastowiecznej. Zaprezentowano w nim
wiele reprodukcji pięknie zdobionych drzeworytami druków i portretów
druka-rzy (m. in. drukarza-uczonego Frobena z Bazylei, który gościł u siebie Erazma
z Rotterdamu i wydawał jego dzieła).
Dział szósty dotyczył X V I I i X V I I I w. W okresie tym drzeworyt został
nie-mal całkowicie wyparty przez miedzioryt. Zaczęły się ukazywać wielkoformatowe
atlasy oraz niezliczone książki poświęcone historii, geografii i naukom
przyrod-niczym. W X V I I I stuleciu rozwinęła się technika odlewania czcionek i poważny
wzrost ich produkcji. Działali wówczas tak wybitni twórcy i reformatorzy
no-wych wzorów czcionek, jak w Anglii J. Baskervilé, w Hiszpanii I. Ibarry, we
Francji L. Luce i P. S. Fournier, w Niemczech J. G. I. Breitkopf i w Italii
G. Bodoini. Zaczęły też ukazywać się książki poświęcone technice drukarskiej
i odlewniczej.
Na wystawie pokazano przede wszystkim materiały związane z działalnością
Bodoniego i Breitkopf a, przy czym pierwszego z nich nazwano jednym z
naj-większych artystów i drukarzy wszystkich czasów. Brak mi było jednak przy
nazwisku Breitkopfa informacji, że po raz pierwszy na świecie stworzył on nowy
Я06 Kronika
( F o t . J . L a n c z e w s k a )
system składania nut z ruchomych czcionek. Wynalazek ten opisany przez niego
w przedmowie wydanego w 1755 r. utworu Graefego II trionfo delia fedelata
przyniósł mu sławę, a drukarstwo muzyczne pchnął na nowe tory
1. Dzięki niemu
Lipsk zaczął odtąd przodować w drukarstwie i handlu muzycznym. Z eksponatów
oryginalnych w dziale tym przykuwał uwagę ręcznie kolorowany egzemplarz dzieła
Naturalna historia żab tego kraju (Die natüraliche Historie der Fröschehiesigen
Landes, Norymberga 1758).
Dział następny, siódmy, eksponował materiały dziewiętnastowieczne. W wieku
tym w technice drukarskiej nastąpiły rewolucyjne zmiany. Zbudowano przede
wszystkim szybkobieżną prasę drukarską (F. Köning, 1811), wynaleziono
litogra-fię (A. Senfelder) i światłodruk (J. Husnik, 1867), skonstruowano linotyp
(J. O. Clephane i O. Mergenthaler, 1886). Tym wynalazkom towarzyszył także
przewrót w produkcji papieru. Wszystko to pozwoliło zwielokrotnić nakłady, ale
również przyczyniło się do ogólnego upadku sztuki drukarskiej. Przy końcu XIX w.
niektórzy drukarze, miłośnicy pięknej typografii, podjęli znowu produkcję książek
ma sposób rzemieślniczy.
Dział ostatni wreszcie poświęcono książce naszego wieku, akcentując przede
wszystkim jej wartości artystyczne.
1
