"Eléments de bibliographie de l'histoire des sciences et des techniques", Francois Russo, Paris 1969 : [recenzja]

8 1 6

Recenzje

poznania autora wystarczy schematyczna notta biograficzna, zawierająca miejsce

i daity urodzin i śmierci, ukończone uczelnie, miejsca zatrudnienia, zawód i

specjal-ność — słowem tafcie dane, które pozwolą wstępnie zweryfikować osobę. Znajomość

życiorysu, albo lepielj, korzystanie z kalendarium, pozwolą na wnikliwszą

weryfi-kację.

Bibliografia wydawnictw instytucji, a bibliografia pracowników tejże

insty-tucji — to dwa różnie typy bibliografii. Pierwsza zawiera wydawnictwa zarówno

pracowników, jak i osoby spoza zespołu instytucji oraz wydawnictwa anonimowe

(statuty, regulaminy, -sprawozdania, informatory). Nie pozwala na jakąkolwiek

we-ryfikację. Bibliografia pracowników tejże instytucji uwzględnia zarówno

wydaw-nictwa własne jak obce, pozwala jednak być co najmniej nicią do ustaleń

osobo-wych, przez stwierdzenie stałej współpracy instytucji.

Ригу podziale systematycznym bibliografii osobowej, włączanie biografii

wy-daje się nielsłuiszne. A więc nie można zaliczyć do bibliografii osobowych słowników

biograficznych ogólnych i specjalnych. Materiały biograficzne są wartościowym

źródłem dla bibliografii osobowych, nie można jedlnak 'zaliczyć ich do bibliografii

osobowych. Osobiście odróżniam następujące rodzaje bibliografii osobowych: 1)

Słow-niki biio-bibliograficzne; 2) Bibliografie osobowe indywidualne i griup osobowych;

.3) Monografie bibliograficzne osób; 4) Słowniki pseudonimów, kryptonimów.

Czesław Gutry

Francois R u s s o : Eléments de bibliographie de l'histoire des sciences et des

techniques.

2e éd. Pari® 11069 Hermann ss. XV, 2il4.

Konieczność przerobienia i rozszerzenia Bibliografii historii nauki i techniki,

wydanej w 1964 r. podyktował autorowi, znanemu francuskiemu .historykowi nauki,

-ogromny rozwój prac w dziedzinie jego specjalności, jak również roziwój nowych

metod bibliograficznych. Bibliografia nde dubluje się z bibliografiami specjalnymi

publikowanymi w czasopismach, a przeciwnie, często odsyła do nich czytelnika.

Bibliografia jest selekcyjna, podaje informacje o pracach najważniejszych i

naj-lepszych; nie podaje natomiast informacji o pracach przestarzałych, z wyjątkiem

jednak tych, których znaczenie wymagało zasygnalizowania. Zasady selekcji były

mniej surowe w dziedzinach, w których badania były świeżo rozpoczęte, albo co do

których autorzy przywiązywali szczególne znaczenie. Również prace mniejszej wagi,

jak też monografie o wąskiej tematyce, są uwidocznione ze Względu na ich rolę

w upowszechnianiu naiukä.

Jeśli wybrane informacje są mniej liczne niż w innych bibliografiach

specjal-nych, to są one koimpietniejsze i ułatwiają czytelnikowi ocenę wartości publikacji.

Każda pozycja bibliograficzna wymienia bowiem autora, tytuł i datę wydania pracy,

jej format, liczbę stron, dodatki, niejednokrotnie ocenę oraz króciutkie 'omówienie

•{jeśli tytuł nie jeslt jasno sprecyzowany), spisy treści prac naj ważniej;szych, recenzje.

Ta ostatnia informacja, choć rzadka, jest bardzo pożyteczna, albowiem daje

orien-tację co do wagi publikacji. Bibliografia wskazuje sygnatury francuskie Biblioteki

Narodowej, posiadającej najbogatsze w świecie zbiory w dziedzinie historii nauki

i

techniki.

Bibliografię tę mimo przewagi .publikacji w języku francuskim, można uważać

za międzynarodową. Znajdujemy w niej nazwiska naszych uczonych, jak

Birken-majer, Kotarbiński, Suchodolski, Wędkiewtkz i in.

Autor idzieli pracę na 'cztery części: 2 części ogólne, syntetyczne i 2 części

ana-lityczne. Pierwsze dwie części przekraczają bezpośrednio przedmiot pracy, dają

inato-Recenzje

8 1 7

miast szereg i n f o r m a c j i 'ogólnych, imało d o s t ę p n y c h w .bibliografiach, na t e m a t c h a

r a k t e r u , ewolucji i metod'olloigii historii naulki, j a j organizacji w poszczególnych k r a

-jach, p o d a j ą źródła ogólne, k t ó r e nie są ograniczane d o jędrnej epoki, do j e d n e j

dyscypliny i k t ó r e często n i e isą arii ściśle historyczne, anii ściśle n a u k o w e . Drugie

dwie części .obejmują 4 'okrasy historyczne: starożytność, średniowiecze, w i e k i

XVI/XVII—XViIfll oraz w i e k i XIX—XX. D i a każdego okresu w y o d ^ n i o m o 3 isekcje:

opracowania odnoszące się d o g r u p y uczonych, teksty źródłowe i p u b l i k a c j e ogólne

(czasopisma, encyklopedie, instytucje), biografie poszczególnych uczonych. W k a ż d e j

sekaji o b o w i ą z u j e p o r z ą d e k a l f a b e t y c z n y ; p r z y k a ż d y m autorze w y m i e n i a n e są p r a c e

własne, n a s t ę p n i e p r a c e o n i m .

CZęść IV Historia poszczególnych dyscyplin z a w i e r a działy: a) logika, b) m a t e

-m a t y k a , с) astrono-mia, d) i-meöbanilka, e) fizyka, f) c h e -m i a , g) t e c h n i k a , h) .nauki

o ziemi, i) n a u k i przyrodnicze i medyczne. Zgodnie z .przyjętą k o n w e n c j ą , p r a c e

od-noszące się d o więcej niż j e d n e j dyscypliny są z a k l a s y f i k o w a n e j a k o „źródła ogólne".

I n n a k o n w e n c j a — to porządek alfabetyczny w e d ł u g k r a j ó w , porządek a l f a b e t y c z n y

a u t o r ó w publikacji. Czasem j e d n a k prace ważniejsze są na p i e r w s d y m miejscu.

Z zasady k a ż d a p r a c a jest c y t o w a n a j e d e n raz; a l e jeżeli .opracowanie ogólne zawiera

historię szczególnie w a ż n ą jakiegoś zagadnienia, czy j a k i e j ś osoby, to p r a c a ta

cyto-w a n a j e s t pocyto-wtórnie.

A u t o r nie ;urwzgttęd'nia ihlisltorii inaulki i techniki w icih najszerszym znaczeniu.

Mało tu m i e j s c a np. dla hisltorii (kultury m a t e r i a l n e j , p o n i e w a ż tworzy ona

dyscyplinę autonomiczną, p o s i a d a j ą c ą s y s t e m w ł a s n e j dokumentacji. .Również m a ł o u w y

-puklony został p r o c e s potężnego rozwoju naulki w X X wiaku.

Indeks krzyżowy ma końcu książki p o d a j e hasła .autorskie uczonych oraz

histo-r y k ó w n a u k i (w t y m w y d a w c ó w i tłumaczy), h a s ł a t y t u ł o w e czasopism i i n s t y t u c j i

oraz hasła przedmiotowe.

U k ł a d bibliografii j e s t logiczny i dlatego m o ż n a twierdzić, że, poza c e l e m czysto

bibliograficznym, s p e ł n i a o n a i n n e jaszcze zadanie: s t w a r z a obraz życia n a u k o w e g o

k a ż d e j epoki, p o k a z u j e zasadnicze związki m i ę d z y p r a c a m i t e j s a m e j epoki, między

myślą filozoficzną i b a d a n i a m i n a u k o w y m i , między myślą f o r m a l n ą (logika, m a t e

-matyka) i naiulką e k s p e r y m e n t a l n ą , między n a u k ą i techniką. Bibliografia j e s t

dosko-nałym narzędziem pracy dla 'historyka nauki.

Maria Janeczek

Isaak A, s i . m o v: Krótka historia chemii. 'Tłum. z a.ng. Roman Bugaij. Posłowie

A n d r z e j Hou wait. "Wlaulszawa 1970 P a ń s t w o w e W y d a w n i c t w o N a u k o w e ss. 30-3, nib. 1,

ilustr. Biblioteka „ P r o b l e m ó w " t. 155.

Recenzowana k s i ą ż k a jest p u b l i k a c j ą popiularin.o-mauikawą, .co nie znaczy, aby

pozbawiona była wartości i n f o r m a c y j n y c h , i n t e r e s u j ą c y c h z n a u k c z n a w c z e g o p u n k t u

widzenia. J a k o taka, książka I. Asimova, j e s t n i e w ą t p l i w i e pozycją gc-dną

odnoto-w a n i a odnoto-w n a s z e j .literaturze przekładoodnoto-wej, i t o niezależnie od licznych j e j b r a k ó odnoto-w .

Nawiasem m ó w i ą c , była t.o do n i e d a w n a j e d y n a d o s t ę p n a na naszym irynku k s i ę g a r

-s k i m p u b l i k a c j a z zakre-su hi-storii chemii.

Książka składa się z 114 'rozdziałów o r a z Posłowia do polskiego wydania p o ś w i ę

-conego hisltorii .ohernii w Poilsce, p i ó r a A. Houwalta. Oto tytuły rozdziałów: I.

Staro-żytność; ,11. Alchemia; Tli. Okres przejściowy; IV. Gazy; V. Atomy; VI. Chemia

orga-niczna; VII. Budowa cząsteczek; Villi. Układ okresowy pierwiastków; I X . Chemia

fizyczna; X. Synteza w chemii organicznej; XI. Chemia nieorganiczna; XII.

Elek-trony; X I I I . Budowa atomu; XIV. Reakcje jądrowe.