ISSN0860-7435
Jacek Ladorucki
Katedra Informatologii i Bibliologii Uniwersytet Łódzki e-mail: jladorucki@uni.lodz.pl
Tomasz Stolarczyk
Biblioteka Główna Uniwersytet Łódzki e-mail: lenczycanin@poczta.onet.plO potrzebie stworzenia Słownika biograficznego
ziemi łęczyckiej. Ogólne zasady opracowania
kompendium i jego znaczenie dla regionu
DOI: http://dx.doi.org/10.18778/0860-7435.22.23.08
Abstrakt: Łęczyca to miasto o bogatych tradycjach historycznych, poło-żone w centrum Polski w województwie łódzkim. Miasto i ziemia łęczyc-ka nie posiadały dotychczas słowniłęczyc-ka najważniejszych postaci związa-nych z regionem. Autorzy artykułu podjęli się opracowania Słownika
biograficznego ziemi łęczyckiej, w którym znajdą się biogramy osób
po-siadających różnorodne związki z miastem i jego otoczeniem. W
Słowni-ku prezentowane będą jedynie biogramy osoby nieżyjących. Ważnym
elementem tego przedsięwzięcia naukowego jest dbałość o pamięć i za-chowanie dziedzictwa kulturowego „małej ojczyzny”, jaką dla wielu jest ziemia łęczycka.
Słowa kluczowe: słowniki biograficzne, regionalizm, dziedzictwo kulturowe, mała ojczyzna, Łęczyca, historia
Wprowadzenie
Łęczyca to miasto królewskie, leżące w sercu Polski, które od wieków cha-rakteryzowała ambicja wzniesienia się ponad przeciętność. Początki miasta sięgają X–XI wieku, kiedy to na pograniczu Nizin Mazowieckiej i Wielkopol-skiej, przy ujściu rzeki Bzury do pradoliny warszawsko-berlińWielkopol-skiej, powstał gród, którego ślady zachowały się w Tumie, położonym nieopodal dzisiej-szych granic miasta. Około roku 1000 powstało w Łęczycy opactwo benedyk-tyńskie, najprawdopodobniej z fundacji Kazimierza Odnowiciela. Ożywiony rozwój miasta rozpoczyna się w połowie XII wieku, gdy Łęczyca staje się miejscem zjazdów książęcych i synodów kościelnych oraz pierwszych pol-skich sejmów. Wielki zjazd dostojników duchownych i świeckich w roku 1180 w Łęczycy upamiętnił Jan Matejko na swoim słynnym obrazie z 1888 roku. W świadomości powszechnej miasto istnieje za sprawą synodu z 1285 r., pod-czas którego Jakub Świnka, znany z polityki obrony polskiego Kościoła i ję-zyka przed germanizacją, wydał zakaz piastowania niektórych urzędów i funk-cji tym, którzy polszczyzny nie znają. Przez stulecia Łęczyca przechodziła różne koleje losu – zyskując i tracąc na znaczeniu jako ośrodek polityczny, kulturalny i społeczny (por. Szymczak & Nowak, 2008). Współcześnie jest niewielkim miastem, w którym historię widać w planie zabudowy, architektu-rze i żywej pamięci łęczycan o własnym dziedzictwie i tradycjach. Miasto i ziemia łęczycka nie doczekały się jednak nigdy opracowania słownikowego, które eksponowałoby życie i dzieło najwybitniejszych postaci tego obszaru o wielu cechach antropogenicznej odrębności.
Słownik biograficzny ziemi łęczyckiej ma w zamierzeniu redaktorów dawać
świadectwo doniosłości osiągnięć w zakresie działalności społecznej i kultural-nej jednego z najważniejszych w dziejach kraju regionu historycznego. Inicjato-rom tego przedsięwzięcia przyświeca myśl, aby zamieszczone w nim biogramy przyczyniły się do poznania dziejów ziemi łęczyckiej i ludzi z nią mających łączność. Przede wszystkim chodzi o postaci związane z działalnością spo-łeczną, kulturą, polityką, życiem religijnym, sztuką, przemysłem, handlem, spor-tem. W metodologii opracowania Słownika wyznaczono następujące szczegó-łowe kryteria przyjmowania haseł biograficznych:
– biogramy osób pochodzących z ziemi łęczyckiej i działających na jej terenie;
– biogramy osób pochodzących z innych ziem polskich, ale działających w Łęczycy lub ziemi łęczyckiej i posiadających szczególne zasługi dla tego obszaru;
– biogramy osób pochodzących z ziemi łęczyckiej, ale działających na innych obszarach Polski lub na emigracji, jeśli odegrali tam znaczącą rolę na różnych obszarach aktywności;
– w Słowniku mogą być zamieszczone jedynie biogramy postaci, których „księga życia” została już zamknięta.
Główny przedmiot zainteresowania twórców słownika stanowi w rów-nym stopniu biografia, co i dorobek poszczególnych postaci i ich zasługi. Zamierzeniem redaktorów jest powołanie kompetentnego i zdyscyplinowane-go zespołu, pod względem formy i terminowości pracy. Proponuje się redak-torów pomocniczych i auredak-torów haseł we wszystkich gminach regionu. Początkowe prace redakcyjne, prowadzone indywidualnie przez autorów ni-niejszego artykułu, polegały na stworzeniu metodologii Słownika oraz opra-cowaniu możliwie pełnej listy haseł osobowych, a następnie ich weryfikacji (zob. Załącznik 1). Powodzenie przedsięwzięcia i jakość Słownika będzie zależeć w dużej mierze od staranności merytorycznej i formalnej, która sta-nowi dla redaktorów najważniejsze wyzwanie.
Dzieje ziemi łęczyckiej i jej granice
Szczegółowego wyjaśnienia wymaga pojęcie ziemi łęczyckiej. Podlegało ono i podlega rozmaitym interpretacjom. Właściwie nie ma zgody na jego zakres geograficzny, historyczny i polityczny, tym bardziej, że można zauwa-żyć zmienność zakresu tego pojęcia w czasie. Redaktorzy proponują zatem przyjęcie najszerszej interpretacji formuły ziemi łęczyckiej. Obszar objęty
Słownikiem jest bowiem zróżnicowany pod względem historycznym,
społecz-nym, ekonomiczspołecz-nym, religijspołecz-nym, co stanowi o jego specyfice. Dzieje ziemi łęczyckiej są szczególnie bogate i warto je w tym miejscu przypomnieć.
W wiekach XI i XII terytorium prowincji łęczyckiej pokrywało się z tery-torium pierwotnego archidiakonatu łęczyckiego, przed wydzieleniem z niego archidiakonatu kurzelowskiego i uniejowskiego na przełomie XIII i XIV wie-ku (uniejowski 1301 r., wie-kurzelowski 1306 r.) oraz przed włączeniem do niego obszaru późniejszego dekanatu rawskiego (Łowicz), politycznie należącego do Mazowsza. Granica prowincji łęczyckiej wiodła na południe wzdłuż Słudwi, następnie na zachód wzdłuż Bzury, na wysokości Soboty ponownie na połu-dnie; obejmowała w ten sposób parafie Kutno, Głogowiec, Ryków (wieś z parafii Grochów), Przedecz, Śleszyn, Zduny, Sobota, Bielawy, Waliszew, Bratoszewice, Niesułków, Skoszewy, Brzeziny, Łaznów, Rosocha, Chorzęcin, Tobiasze. Należały tu także Skrzynno, Żarnów i Małogoszcz. Zachodnią gra-nicę prowincji łęczyckiej wyznaczały parafie Chrząstawa, Dąbrowa Zielona,
Kłomnice, Borowno, Mykanów, Rybno, Wąsosz Górny, Działoszyn, Szczyty, Siemkowice, Restarzew, Brzyków, Rychłocice, Stolec Wielki, Uników, Brzeź-no, Wągczew, Tubądzin, Warta, Jeziorsko, Miłkowice, Skęczniew, Wągłczew, Boleszczyn, Chełmno, Umień, Borysławice Kościelne, Kłodawa. Według bulli gnieźnieńskiej (1136 r.) na obszarze prowincji łęczyckiej znajdowały się następujące kasztelanie: Łęczyca, Sieradz, Spicymierz (obejmowała m. in. Tu-rek), Wolbórz, Rozprza, Skrzynno, Żarnów i Małogoszcz (Rosin, 1970, s. 279–281, 285).
W 1229 r. ziemię łęczycką (Łęczyca i Sieradz) zagarnął Konrad Mazo-wiecki i od 1231 r. tytułował się księciem Łęczycy; tak powstało Księstwo Łęczyckie. W latach 20. XIII w. kasztelania rudzka (wieluńska) przeszła pod panowanie książąt opolskich (Tamże, s. 290–291). Po śmierci Konrada Ma-zowieckiego w 1247 r. Łęczycę, Spicymierz, Sieradz i Rozprzę opanował jego syn Kazimierz I Konradowic. Poza jego władztwem znalazły się kasztelanie zapilickie: Żarnów, Małogoszcz, Skrzynno, które, zdaniem S. M. Zajączkow-skiego odpadły od Łęczyckiego ok. 1239 r. (Tamże, s. 293) Prawdopodobnie już za czasów Kazimierza I w obrębie Księstwa Łęczyckiego znalazł się także Inowłódz wraz z okolicznymi miejscowościami: Glinnik, Małecz, Lubochnia, Glina, Sadykierz i Wola Małecka, Rzeczyca (Tarnowska), a także parafia Grzegorzew wraz z Ladorudzem, Ladorudzkiem, Rzuchowem, Chełmnem i Sobótką nad Nerem (Rosin, 1970, s. 293; Zajączkowski, 1971, s. 160).
W latach 1263–1264 Kazimierz I wydzielił z Księstwa Łęczyckiego kasz-telanie sieradzką, rozpierską, spicymierską i prawie w całości wolborską (wraz z Wolborzem) z wyjątkiem jej północnego skrawka na lewym brzegu Wolbórki i przeznaczył dla swojego syna, Leszka Czarnego. W ten sposób powstało odrębne Księstwo Sieradzkie. Granica pomiędzy nim a Księstwem Łęczyckim biegła wzdłuż Neru i Wolbórki (Rosin, 1970, s. 295; Zajączkow-ski, 1971, s. 164). Jeszcze w wieku XIII, bądź też w XIV, od Księstwa Łęczyckiego odpadło Kutno wraz z okolicznymi miejscowościami, które przeszły pod panowanie książąt mazowieckich (Rosin, 1970, s. 303). Po śmierci ostatniego księcia łęczyckiego w 1352 r., Łęczyckie zostało wcielone do Królestwa Polskiego, przekształcając się w województwo. W drugiej po-łowie XIV w. powstały powiaty, a w województwie łęczyckim wydzielono trzy: łęczycki, orłowski i brzeziński. Obszar powiatów pokrywał się z obsza-rami parafii, które pozwalały wytyczyć granice jednostek administracji pań-stwowej. Granica powiatu łęczyckiego biegła wówczas w okolicach Piątku, na południowy wschód od Zgierza, na północ od Łodzi, na południowy zachód od Kazimierza i Kałowa, na zachód od Poddębic, na południe od Goraja i Dąbia, na zachód od Grzegorzewa, na północ od Kłodawy, na północny
wchód od Dąbrowic i wschód od Krośniewic (Rosin, 1970, s. 303–304; Grabarczyk & Kowalska-Pietrzak & Nowak, 2003, s. 120, ryc. 6).
W 1793 r. w wyniku II rozbioru Polski ziemie województwa łęczyckiego dostały się pod panowanie pruskie. Znalazły się one w prowincji Prusy Połu-dniowe i początkowo w departamencie łęczyckim, następnie w 1795 r. w departamencie płockim, a od 1796 r. w warszawskim. Od 1793 r. po utwo-rzeniu powiatu zgierskiego południowa i południowo-wschodnia granica po-wiatu łęczyckiego biegła wzdłuż miejscowości: Łęka, Zawady, Błonie, Wichrów, Topola Katowa, Sierpów, Ostrów, Konary, Leśmierz, Tymienica, Boczki, Skotniki, Żabokrzeki, Gaj, Sługi i Łętków (Rosin, 2001, s. 225).
Po Kongresie Wiedeńskim (1815 r.) powstało Królestwo Polskie i nowy podział administracyjny na województwa, obwody i powiaty. Obwód Łęczyc-ki obejmował powiaty łęczycŁęczyc-ki i zgiersŁęczyc-ki (Bandurka, 1995, s. 27). Ukazami carskimi z dnia 7 marca 1837 i 11 października 1842 r., a więc już po upadku powstania listopadowego (1830–1831), dokonano zmiany podziału admini-stracyjnego Królestwa Polskiego: województwa zamieniono na gubernie, obwody na powiaty, a powiaty na okręgi. Powstał wówczas duży powiat łę-czycki (Tamże, s. 29). W latach 1867–1914 ponownie dokonano podziału Królestwa Polskiego na gubernie, powiaty i gminy. Powiat łęczycki obejmo-wał miasta: Łęczycę, Grabów, Parzęczew, Ozorków, Piątek, Poddębice (po utracie praw miejskich przez niektóre ośrodki pozostały tylko: Łęczyca, Ozorków i Poddębice) oraz gminy wiejskie: Boczki (Leśmierz od 1868 r.) Tkaczew, Piaskowice, Chociszew, Rogoźno, Grabów, Sobótka, Mazew, Wito-nia, Ktery, Topola, Pokrzywnica, Strzeblew, Tum, Borki, Gostków, Dalików, Bałdrzychów (Tamże, s. 54, 58). Taki obszar powiatu łęczyckiego nie zmienił się w czasie I wojny światowej (1914–1918), w okresie II Rzeczpospolitej, podczas okupacji niemieckiej (1939–1945), ani też w latach 1945–1954/56 (Tamże, s. 68–72, 84, 109, 122).
W 1954 r. w miejsce dotychczasowych gmin i gromad utworzono nowe jednostki podziału administracyjnego. Powiat łęczycki składał się wówczas z następujących gromad: Bałdrzychów, Błonie, Besiekiery, Budzynek, Byszew, Byszew Grabowski, Chociszew, Chorki, Czerników, Dalików, Daszyna, Domaniew, Drwalew, Florentynów, Gaj, Gawrony, Gostków, Góra Bałdrzy-chowska, Góra Małgorzaty, Grabów, Grotniki, Janków, Kadzidłowa, Leśmierz, Leźnica Mała, Lorenki, Marynki, Mazew, Parzęczew, Piątek, Praga, Przekora, Różyce Żmijowe, Siedlce, Sobień, Sierpów, Sobótka, Sokolniki, Solca Wielka, Śladków Górny, Strzegocin, Topola Katowa, Topola Królew-ska, Tur, Węglewice, Wilczyca, Wilczkowice, Witonia, Witów, Wola Niedź-wiedzia, Wypychów, Zagaj (Tamże, s. 133).
W 1956 r. utworzono powiat poddębicki, a przy okazji z powiatu łęczyc-kiego wyłączono miasto Poddębice i gromady Bałdrzychów, Budzynek, Dalików, Domaniew, Gostków, Góra Bałdrzychowska, Praga, Przekora, Tur, Wilczyca (Tamże, s. 135). W latach 1958–1959 przeprowadzono następne korekty granic powiatu łęczyckiego: wyłączono gromadę Sobień, wsie Wolę Bezdziadową, Berdzynin, Hutę Bardzyńską, Eufemię, Simonie, Rozynów, Władysławów, Wały, Rudno, Wolę Rogozińską, Besiekierz Nawojowy, Górzewo, Wolę Niedźwiedzią, Krzepocinek, Ostrów, Witów, Włodzimie-rzów, Karolinów, Emilianów, część wsi Duraj i osadę Wólka, kolonie Pełczyska, Rozynów, parcelę Pełczyska (Tamże, s. 137–138). W 1972 r. do powiatu łęczyckiego przyłączono sołectwa Dąbrowa, Domanin, Chorzepin, Chwalborzyce, Kozanki Podleśne i Tolów (Tamże, s. 160).
W 1973 r. reaktywowano gminy, ustalając iż Daszyna, Góra Świętej Mał-gorzaty, Grabów, Łęczyca, Ozorków, Parzęczew, Piątek, Świnice Warckie, Witonia tworzą powiat łęczycki (Tamże, s. 168). Dwa lata później (1975 r.) wprowadzono dwustopniowy podział administracyjny, pozostawiając tylko województwa i gminy. Gmina Łęczyca znalazła się w nowym województwie płockim (Tamże, s. 175). W jej skład weszły następujące miejscowości: Bło-nie, Borek, Borki, Borów, Prusinowice, Bronno, Liszki, Chrząstówek, Dąbie, Dobrogosty, Dzierzbiętów Duży, Dzierzbiętów Mały, Garbalin, Gawrony, Gawronki, Janków, Karkosy, Mniszki, Kozuby, Krzepocin Drugi, Krzepocin Pierwszy, Leszcze, Leźnica Mała, Lubień, Łęka, Łęka–Kolonia, Mikołajew, Piekacie, Prądzew, Pruszki, Szarowizna, Siedlec, Pilichy, Siedlec–Parcele, Siemszyce, Topola Katowa, Topola Królewska, Topola Szlachecka, Wąkczew, Wichrów, Wilczkowice Dolne, Wilczkowice Górne, Wilczkowice nad Szosą, Wilczkowice Średnie, Zawada, Zawada Górna, Zduny (Łęczyca (gmina wiej-ska) 2016). W 1999 r. przywrócono powiaty. Powiat łęczycki składa się obec-nie z miasta Łęczyca i gmin wiejskich: Daszyna, Góra Świętej Małgorzaty, Grabów, Łęczyca, Piątek, Świnice Warckie i Witonia.
Struktura słownika i forma opracowania haseł
Słownik nie jest krytyczną monografią ani polemiką, nie skłania się też
do ocen postaci zamieszczonych w słownikowych hasłach. Jeżeli chodzi o formułę zapisu nazwisk i nazw, a także transkrypcji z cyrylicy, proponuje się odwołanie do kanonu wypracowanego przez Redakcję Encyklopedii Wydaw-nictwa Naukowego PWN. Redaktorzy zamierzają przedstawić autorom sche-mat zapisu haseł i wypracować hierarchię objętości biogramów (przedział ilości znaków), w zależności od zobiektywizowanego znaczenia postaci.
Ze względów historycznych i metodologicznych ustalono opracowanie dwóch niezależnych części Słownika. W I tomie, obejmującym wieki XIX, XX i początki XXI postanowiono połączyć tzw. „długi wiek XIX” z dziejami najnowszymi. Okres Rewolucji Francuskiej w historii powszechnej i epoka rozbiorowa w historii Polski zamykają granice wczesnej nowożytności, dając w późniejszych okresach większe bogactwo źródeł i szanse na skuteczniejsze poznanie podłoża wydarzeń współczesnych. Historia najnowsza przechowy-wana w pamięci współczesnych łęczycan pobrzmiewa echami wspomnień ich antenatów, a przez to jest szczególnie ważna dla zachowania tożsamości i lokalnej wspólnotowości. Dzieje ziemi łęczyckiej ostatnich dwóch wieków są szczególnie ciekawe i oddają dynamikę historii Polaków w okresach dla nich najtrudniejszych. W czasie niewoli narodowej, mieszkańców Łęczycy i regionu łączą walki o niepodległość i suwerenność Polski i ziemi łęczyckiej. Niektórzy spośród nich urodzeni w XIX w. i działający wówczas, kontynuują swoją dzia-łalność także w niepodległej II Rzeczpospolitej, a nawet w konspiracji czasów II wojny światowej. Podobnie, działalność wielu łęczycan w czasach Polski Ludowej była kontynuowana po przemianach ustrojowych w 1989 roku. Z tych względów postanowiono w tomie otwierającym prace nad biografiami zasłużo-nych łęczycan połączyć w całość wieki XIX, XX oraz początki wieku XXI.
Tom II Słownika, wedle założeń koncepcyjnych redaktorów, ma obej-mować wieki XI–XVIII, a zatem średniowiecze i okres wczesnonowożytny. Dla ziemi łęczyckiej okres pierwszych władców Polski, a potem czasy Konra-da Mazowieckiego i utworzenie Księstwa Łęczyckiego są szczególnie ważne. Od XIII w. zachowana jest ciągłość administracyjno-terytorialna ziemi łę-czyckiej, nie ulegają istotnym zmianom struktury urzędów i stanowisk. Stabili-zacja polityczna pozwoliła Łęczycy łagodnie przeżywać transformacje kultu-rowe na styku wieków średnich i nowożytności. Po odłączeniu się w drugiej połowie XIII w. ziemi sieradzkiej, ostatecznie ukształtowały się granice Księ-stwa Łęczyckiego. Nieco później, po wcieleniu księKsię-stwa do KróleKsię-stwa Pol-skiego (XIV w.), powstało województwo, które w niezmienionym kształcie przetrwało aż do czasów rozbiorów. Względy historyczne zatem przeważyły za przedstawionym powyżej porządkiem chronologicznym tomów Słownika.
Planowany formalny opis haseł dąży do jak najprostszej struktury języ-kowej. Wyjaśnienia i ustaleń redakcyjnych wymagają niektóre sformułowania o charakterze merytorycznym. Słownik utworzony zostanie w tzw. systemie holenderskim, tzn. od litery A do Z w poszczególnych okresach historycz-nych i może być kontynuowany w suplementach.
Struktura hasła:
1. NAZWISKO (NAZWISKA) i IMIĘ, wraz z wizerunkiem. 2. Daty urodzin i śmierci wraz z miejscami.
3. Określenie zawodu, charakteru działalności, specjalności, zasług. 4. Chronologiczne przedstawienie „dziejów życia” wraz z datami:
wykształcenie,
zdobywane kwalifikacje,
najważniejsze życiowe osiągnięcia,
najważniejsze publikacje lub dzieła artystyczne.
5. Znaczenie postaci dla regionu, losy spuścizny lub rezonans społeczny. 6. Źródła wiedzy o postaci (publikacje książkowe, artykuły, Internet,
archiwa).
Redakcji Słownika przyświeca myśl, aby służył on pomocą w pracy histo-ryków, regionalistów, badaczy dziejów kultury Polski Środkowej, nauczycieli i działaczy kulturalnych i społecznych. Słownik może się w przyszłości przy-czynić do rozpropagowania zasług ludzi związanych z Łęczycą, wprowadzenia ich do ogólnych encyklopedii i słowników. Istotnym elementem tego przed-sięwzięcia naukowego jest także dbałość o pamięć, w sensie zachowania dzie-dzictwa kulturowego „małej ojczyzny”, jaką dla wielu jest ziemia łęczycka.
Słownik w zamierzeniu redakcji ma służyć budowaniu kapitału kulturowego,
pielęgnowaniu relacji społecznych i realizacji polityki pamięci; jest księgą otwartą, do której można zgłaszać propozycje uzupełnień.
Bibliografia
Bandurka, Mieczysław. (1995). Zmiany administracyjne i terytorialne ziem województwa
łódzkiego w XI i XX wieku. Wyd. 2 uzup. Łódź: Naczelna Dyrekcja Archiwów
Państwowych.
Grabarczyk, Tadeusz & Kowalska-Pietrzak, Anna & Nowak, Tadeusz. (2003). Dzieje miasta do końca XVI wieku. W: J. Szymczak J. (red.), Łęczyca. Dzieje miasta
w średniowieczu i w XX wieku. Suplement do monografii miasta (s. 9–104). Łęczyca,
Łódź: Oddział Towarzystwa Naukowego Płockiego w Łęczycy, Towarzystwo Miłośników Ziemi Łęczyckiej.
Łęczyca (gmina wiejska). (2016). Wikipedia. Wolna encyklopedia. Pobrane 20 paź-dziernika 2016, z: https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81%C4%99czyca_(gmina _wiejska)
Rosin, Ryszard. (1970). Rozwój polityczno-terytorialny Łęczyckiego, Sieradzkiego i Wieluńskiego do przełomu XIV i XV w. Rocznik Łódzki, 14(17), 277–304.
Rosin, Ryszard. (2001). Lata zaborów. Władze i podziały terytorialne państwowe i kościelne. W: R. Rosin (red.), Łęczyca. Monografia miasta do 1990 roku (s. 351–415). Łęczyca: Towarzystwo Naukowe Płockie.
Szymczak, Jan & Nowak, Tadeusz. (red.) (2008). Przewodnik po Łęczycy i regionie
łęczyckim. Łęczyca: Towarzystwo Miłośników Ziemi Łęczyckiej.
Zajączkowski, Stanisław Marian. (1971). O kształtowaniu się granic dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do XVI w. Slavia Antiqua, 18, 123–172.
The need to create Biographical dictionary of land Łęczyca. General principles of the scientific description and its significance for the re-gion
ABSTRACT: Łęczyca is a city with rich historical traditions, located in the central
part of Poland, in the Lodz voivodeship. The city and the land łęczycka do not have a dictionary of the most important figures associated with the region. The authors undertook elaboration of a biographical dictionary of land łęczycka, which will include biographies of persons, various associations with the city and the region. In the glossary will be presented only the deceased person. An im-portant element of this research project is attention to memory and preserva-tion of cultural heritage ‘little fatherland’, which for many is the land of Łęc-zyca.
KEYWORDS: biographical dictionaries, regionalism, cultural heritage, small
Załącznik 1. Wstępny rejestr biogramów osobowych dla Słownika biograficznego ziemi łęczyckiej.
Tom I:
Auerbach Izaak Chaim (XIX w.) – rabin łęczycki
Barański Stefan (1909–1976) – nauczyciel, działacz związkowy Bardziński Ignacy Nepomucen (1750–1813) – sufragan gnieźnieński Boetticher Władysław (1844–1930) – fabrykant
Bończa–Tomaszewski Walenty Maciej, ks. (1781–1851) – biskup kujawsko-kaliski (włocławski)
Boroń Czesław (1915–?) – żołnierz, Honorowy Obywatel Miasta Łęczyca Bułakowski Władysław (XIX/XX w.) – inżynier cukrownik, chemik
Chmielecki Stanisław (1907–1945) – nauczyciel, żołnierz, uczestnik Bitwy nad Bzurą, obrońca Warszawy, więzień obozu koncentracyjnego w Mittelbau
Czapliński Władysław (1902–1976) – lekarz
Dworzaczek Ferdynand Gotard Karol (1804–1877) – lekarz Dworzaczek Józef (1800–1868) – lekarz
Dybka Włodzimierz (bd., XIX/XX w.) – minister w Rządzie Narodowym Romualda Traugutta
Wacław Felczak (1916–1993) – polski historyk, profesor, znawca tematyki środko-woeuropejskiej, szczególnie węgierskiej i południowosłowiańskiej
Gałamon Tadeusz (1926–2006) – chemik, profesor
Ginter Maria (1922–2011) – Honorowy Obywatel Łęczycy polska pisarka, rzeźbiar-ka, malarka i sportsmenka
Gorszwa Kazimierz, ks. (1915–2009) – prałat, dziekan dekanatu łęczyckiego, pro-boszcz parafii pw. św. Andrzeja Apostoła w Łęczycy
Grochowski Henryk (1915–?) – żołnierz, Honorowy Obywatel Miasta Łęczyca Grodzka Jadwiga (1905–1990) – kustosz, dyrektor Muzeum w Łęczycy
Grudziński Kajetan, o. (XX w.) – bernardyn
Grzelak Tadeusz, ks. (1930–2001) – proboszcz w parafii w Leśmierzu
Jabłoński Innocenty, o. (po 1864) – bernardyn, sympatyzował z powstańcami stycz-niowymi
Jaśkowski Jan Nepomucen (1807–1882) – pisarz, poeta, autor tekstów do niektórych pieśni Moniuszki
Jaworowski Henryk (1930–2009) – Honorowy Obywatel Miasta Łęczyca, architekt, profesor
Karkowski Bogumił (1941–2004) – bibliotekoznawca, doktor nauk humanistycz-nych, wieloletni pracownik Uniwersytetu Łódzkiego
Kowalska Maria Faustyna (1905–1938) – święta Kościoła katolickiego, mistyczka, stygmatyczka
Kulesza Józef, ks. (1887–1964) – dziekan łęczycki
Mauersberger Ludwik (1796–1823) – lekarz wojskowy Medyński Ignacy, ks. (bd., XIX/XX w.) – proboszcz łęczycki
Mętlewicz Józef Kalasanty, ks. (1808–1858) – pijar, później kanonik, proboszcz łę-czycki
Muszyński Julian (bd., XIX/XX w.) – starosta łęczycki, Honorowy Obywatel Miasta Łęczyca
Pachucka Romana (1886–1964) – doktor filozofii, pedagog, działaczka ruchu kobie-cego
Pajdak Antoni (1894–1988) – starosta łęczycki
Pawłowski Edmund (1902–1940) – nauczyciel, zamordowany w Katyniu
Poklewski-Koziełł Tadeusz (1932–2015) – Honorowy Obywatel Miasta Łęczyca, archeolog, profesor
Poleszczuk Romuald (1923–2015) – ambasador Polski w Danii, Norwegii i Islandii Ponomarenko Stefan Jerzy (bd., XX w.) – nauczyciel Wychowania Fizycznego,
działacz sportowy
Pruszkowski Tadeusz (1888–1942) – malarz, krytyk artystyczny i pedagog Przeździecki Wacław Jan (1883–1964) – generał brygady Wojska Polskiego Rosin Ryszard (1919–2002) – Honorowy Obywatel Łęczycy, historyk
Rossowski Mieczysław, ks. (1894–1982) – prałat, proboszcz parafii w Modlnej Sikorski Salwator, o. (po 1864) – gwardian łęczyckiego klasztoru, sympatyzował
z powstańcami styczniowymi
Skarbek Roman, ks. (1903–1968) – kanonik, proboszcz w parafii w Solcy Wielkiej Skupieński Franciszek Ksawery (1888–1962) – botanik, mikolog, profesor
Skupieński Stefan (1893–1941) – nauczyciel, działacz Związku Nauczycielstwa Polskiego, członek Sejmiku Powiatowego, więzień obozu koncentracyjnego w Mauthausen Gusen
Staszakowski Rafał, o. (po 1864) – bernardyn, powstaniec styczniowy
Śmiałowska Magdalena (1915–2013) – Honorowy Obywatel Łęczycy, siostra zakon-na, urszulanka
Thugutt Stanisław (1873–1941) – polityk, działacz ludowy
Weiser Malbin Meier (XIX/XX w.) – rabin, tłumacz i komentator Tory Werner (Reisenstein) Matylda (1799–1878) – fabrykantka
Werner Bogusław (1810–1870) – fabrykant Werner Ferdynand Jan (1825–1886) – fabrykant Werner Józef (1827–1881) – fabrykant
Werner Wilhelm Christian (1794–1842) – fabrykant
Wołowski Franciszek (właśc. Szor Natan ben Elisza z Rohatyn) (1732–?) – dziedzic Grabowa, poseł na Sejm Królestwa Polskiego.
Zachwieja Roman, ks. (1930–2006) – proboszcz w parafii w Solcy Wielkiej Zarachowicz Władysław (1913–1992) – prawnik, adwokat
Zięba Stanisław (bd., II. poł XX w.) – Minister Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej w PRL
Zychowicz Eugeniusz, o. (po 1864) – bernardyn, powstaniec styczniowy Żemigała Stanisław (? –1939) – nauczyciel
Tom II:
Andrzej Lwowczyk, o. (XV/XVI w.) – dominikanin
Bardziński Jan Adam, o. (1657–1708) – dominikanin („doktor”) teologii; tłumacz dzieł klasyki łacińskiej na język polski
Benedykt Polak (ok. 1200–ok. 1251) – franciszkanin, pierwszy polski podróżnik Daniel z Łęczycy (ok.1530–1600) – drukarz
Dąbrowski Maciej (1779–1845) – podpułkownik, podróżnik, uczestnik powstania listopadowego, odznaczony w 1812 V. Militari pod Berezyną
Dzierzbicki Starza Szymon (?– 1787) – wojewoda łęczycki Gomoliński Karol Saryusz (1697–1784) – podkomorzy łęczycki
Handel Bernard, o. (XVII w.) – dominikanin przeor łęczycki regens Studium Gene-rale w Krakowie
Jakub Świnka, ks. (?–1314) – arcybiskup gnieźnieński, polityk Jan z Łęczycy, o. (XIV/XV w.) – dominikanin
Jasiński Kamil, o. (1573–1649) – dominikanin, przeor łęczycki, regens Studium Ge-nerale w Krakowie
Kazimierz I Konradowic (ok. 1211–1267) – książę kujawsko-łęczycki Kazimierz II Kazimierzowic (1262/1265–1294) – książę łęczycki Konrad Mazowiecki (1187/1188–1247) – książę mazowiecki, łęczycki
Kretkowski Feliks (ok. 1752–1822) – generał wojsk polskich, senator kasztelan Królestwa Polskiego od 1820
Lutomirski Jan (?– 1567) – starosta łęczycki
Łęczycki Mikołaj (1574–1653) – jezuita, pisarz teologiczny
Łuszczewski Maciej Józef (zm. przed 16.06.1791) – starosta łęczycki
Malski Wojciech (ok. 1380–1454) – wojewoda łęczycki i sieradzki, namiestnik królewski na Wielkopolskę
Mikołaj z Łęczycy (przed 1387–1450) – dominikanin, inkwizytor papieski Ogon Paweł (?– 1339/1340) – kasztelan łęczycki, wojewoda łęczycki Oporowski Mikołaj (ok. 1365–1425) – wojewoda łęczycki
Oporowski Władysław (ok. 1395–11.03.1453) – arcybiskup łęczycki, prymas Polski Paweł z Łęczycy (1572–1642) – bernardyn, tłumacz, pisarz katolicki, kaznodzieja,
egzorcysta, misjonarz
Piwo Dorota (I poł. XVII w.) – fundatorka klasztoru bernardynów w Łęczycy Szczawiński Jakub (ok. 1577–5.02.1637) – starosta łęczycki, wojewoda
brzeskoku-jawski
Szczawiński Jakub Olbrycht (Albrecht) (ok. 1610–1688) – starosta łęczycki, kasztelan i wojewoda inowrocławski
Szczawiński Jan Chrzciciel (po 1723–ok. 1795) – marszałek województwa łęczyckie-go w konfederacji barskiej w 1769 r., podstoli brzeziński, łowczy inowłodzki, wojski większy inowłodzki w latach, wojski większy orłowski, miecznik orłowski Szczawiński Jan Szymon (?–1655) – starosta łęczycki i golubski, kasztelan i wojewoda
brzeskokujawski
Trojan z Grabowa (XIV/XV w.) – podczaszy i stolnik łęczycki Wilhelm, Opat sulejowski (I poł. XIII w.) – cysters
Wiśniewski Antoni Jakub, o. (1718–1774) – pijar, pedagog nauczyciel matematyki i fizyki w Collegium Nobilium
Władysław Garbaty (1303/1305–1351/1352) – książę łęczycki Władysław Łokietek (1260/61–1333)
Woroniecki Jakub, o. (ok. 1530–1588) – dominikanin, kapelan Stefana Batorego Zagajewski Ambroży, o. (1663–1721) – dominikanin, magister teologii i regens
w Studium Generale w Krakowie, pisarz katolicki
Zagórski Kandyd, o. (XVII–XVIII w.) – dominikanin, regens krakowskiego Studium Generalnego, magister teologii; przeor krakowski i wikariusz kontraty małopol-skiej
Załącznik 2. Rejestr źródeł Słownika biograficznego ziemii łęczyckiej.
Binkowska M., Wielcy Polacy XX wieku. Bielsko-Biała 2010.
Bombicki M. R., Kto jest kim w Polsce nowego millenium (2000–2002): encyklopedia actus
purus. Poznań 2002.
Czajka M., Słownik biograficzny XX wieku. Warszawa 2004.
Gąsowski T. (red.), Wybitni Polacy XIX wieku – leksykon biograficzny. Kraków 1998. Grygiel A., Mierzyńska-Iwanowska E. (red.), Encyklopedia sławnych Polaków: od Andersa
do Żwirki: 300 biogramów ludzi, którzy zmienili bieg historii Polski i mieli wpływ na dzieje świata. Poznań 2005.
Judycka A., Judycki Z., Architekci polscy w świecie. T. 1. Warszawa; Tarnów 2006. Lenkiewicz A., Polacy na przełomie XX i XXI wieku. T. 1–8. Wrocław 1998–2001,
2003, 2004, 2006, 2009.
Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce. Warszawa 1954.
Pająk J. Z., Penkala A., Szczepański J., Słownik biograficzny XIX wieku. Toruń 2005 Pisarkiewicz M., Z dziejów Gminy Żydowskiej w Łęczycy w latach 1869–1914, „Kwartalnik
Historii Żydów” 2004, nr 1, s. 60–74.
Polski słownik biograficzny. T. 1–47. Kraków – Warszawa 1935–2011.
Roszkowski W., Kofman J. (red.), Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej
XX wieku. Warszawa 2004–14.
