Streszczenie
Celem artykułu jest wskazanie podstawowych uwarunkowa dla tworzenia wie-dzy i innowacji ekologicznych w przedsibiorstwie oraz okrelenie czynników deter-minujcych kreowanie proekologicznych rozwiza innowacyjnych. W artykule do-konano analizy aktualnego pimiennictwa z tego zakresu oraz przedstawiono synte-tyczne wyniki bada, przeprowadzonych przez Katedr Zarzdzania rodowiskiem i Gospodark Publiczn Uniwersytetu Zielonogórskiego, w latach 2001–2008, na potrzeby projektu „Wzrost innowacyjnoci regionu, jako efekt rozwijania i upo-wszechniania dobrych praktyk z zakresu strategicznego zarzdzania rodowiskowego w organizacjach województwa lubuskiego” współfinansowanego ze rodków Euro-pejskiego Funduszu Społecznego oraz ze rodków budetu pastwa, w ramach Zinte-growanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, Priorytet II, Działanie 2.6. Regionalne strategie innowacyjne i transfer wiedzy, które umoliwiły empirycz-ne zidentyfikowanie podstawowych endogenicznych determinantów kreowania inno-wacji produktowych i procesowych w przedsibiorstwach, take tych o prorodowi-skowej efektywnoci.
Słowa kluczowe: innowacje, wiedza i innowacje ekologiczne, determinanty proekologicznej działalnoci innowacyjnej, systemy zarzdzania rodowiskowego
1. Wprowadzenie
Imperatyw innowacji stał si jednym z waniejszych wyzwa współczesnej gospodarki, a ich wprowadzanie stało si strategicznym celem współczesnych firm, przesdzajcym czstokro o ich sukcesie. Wiedza i innowacyjno stanowi obecnie główne czynniki zrównowaonego rozwoju przedsibiorstwa. Innowacje wynikajce z zasobu wiedzy s bowiem kluczow determinant kon-kurencyjnoci, wydajnoci i postpu. W literaturze przedmiotu wskazuj si, e s one zorientowa-ne przede wszystkim na wdraanie zmian prowadzcych do wzrostu wartoci przedsibiorstwa, a przesłanki do ich upowszechniania maj charakter ekonomiczny, jak równie ekologiczny i spo-łeczny.
Naley podkreli , e innowacyjno , któr postrzega si jako zdolno do kreowania innowa-cji, dobrze wpisuje si w zrównowaon długookresow strategi rozwoju firmy, majc na celu zaspokojenia potrzeb jej wszystkich interesariuszy. Przez interesariuszy firmy rozumie naley nie tylko klientów, dostawców, pracowników, udziałowców, wierzycieli, ale take lokaln społecz-no , która pozostaje pod wpływem przedsibiorstwa. Dlatego te celem niniejszego artykułu jest
przedstawienie głównych uwarunkowa tworzenia wiedzy i innowacji ekologicznych w przedsi-biorstwie, zorientowanych na zdiagnozowanie kluczowych czynników decydujcych o liczbie, formie i obszarze (zakresie) ich powstawania.
2. Uwarunkowania dla tworzenia wiedzy oraz jej rola w procesie kreowania innowacji Podejmujc si analizy uwarunkowa dla tworzenia wiedzy oraz zdefiniowania jej roli w pro-cesie tworzenia innowacji rodowiskowych w przedsibiorstwie warto najpierw okreli sposób jej powstawania. Istnieje cisła zaleno pomidzy danymi, informacj a pojciem wiedzy.
W literaturze przedmiotu dane okrelane s jako surowe fakty, liczby lub inne (wskaniki) doty-czce okrelonych zdarze. S one najczciej zapisywane na noniku danych. Informacja nato-miast powstaje w wyniku przetworzenia wczeniej pozyskanych danych i ich zinterpretowania do formy uytecznej, umoliwiajcej ich wykorzystanie. Wiedza z kolei oznacza nie tylko wia-domo i zrozumienie informacji, ale przede wszystkim umiejtno jej właciwego wykorzystania w praktyce [12]. Tak zdefiniowane pojcia dotyczce danych, informacji i wiedzy stanowi pod-staw do rozpoznawania relacji zachodzcych w systemie: informacja-wiedza-działanie. W takim ujciu to włanie w obszarze „działanie”, które jest nastpstwem informacji przekształconej w wiedz, pojawia si zdolno do tworzenia innowacji. Zatem, zanim pojawi si kocowy efekt w postaci rozwizania innowacyjnego organizacja musi zdoby wiedz, a wic uruchomi proces uczenia si, którego podstaw stanowi kontakty z szeroko rozumianym otoczeniem. Poszczególne fazy organizacyjnego tworzenia wiedzy przedstawia rysunek 1.
Sprzyjające warunki: -Intencja -Autonomia -NiestabilnoĞü/Twórczy chaos -Redundacja -PoĪądana róĪnorodnoĞü Wiedza ukryta w organizacji Wiedza dostĊpna w organizacji Rynek
Socjalizacja Eksternalizacja Kombinacja
Internalizacja Od organizacji współpracu-jących Wiedza ukryta Od uĪytkowników Internalizacja przez uĪytkowników Wiedza dostĊpna w postaci reklamy patentów, produktów i/lub usług Upowszechnienie wiedzy ukrytej Tworzenie
koncepcji Potwierdzaniekoncepcji Budowaniewzorca Wyrównywaniewiedzy
Rysunek 1. Piciofazowy model organizacyjnego tworzenia wiedzy ródło: Nonaka I., Takeuchi H., 2000 za Chodyski A. (2003) s. 19.
W przypadku wiedzy ekologicznej istotne znaczenie ma charakterystyka jej ródeł, determi-nanty oraz zwizane z nimi pojcie ”environmental learning” (uczenia si rodowiska naturalnego). Environmental learning opiera si moe na wspólnotach elit technicznych lub menederskich bu-dujcych sie powiza (epistimic communities) opartych o grupy specjalistów dostarczajcych niezbdn wiedz w tym obszarze [2].
Bez wtpienia wanym elementem stymulujcym proces uczenia si organizacji jest wiado-mo ekologiczna menaderów oraz umiejtno budowania kanałów pozyskiwania informacji rodowiskowej zarówno z otoczenia, jak i z wntrza organizacji, która nastpnie jest przekształca-na w wiedz ekologiczn skutkujc innowacjami ekologicznymi, zorientowanymi przekształca-na popraw ekoefektywnoci (eco-efficiency) procesów i wyrobów. Eco-efficiency zobowizuje przedsibior-stwa do tworzenia wikszej wartoci, przy mniejszych nakładach zasobów naturalnych, materiałów energii oraz przy jednoczesnym ograniczaniu emisji zanieczyszcze do rodowiska.
3. Determinanty działalnoĞci innowacyjnej przedsiĊbiorstwa
Znajc ju struktur procesu budowania wiedzy organizacji oraz jej znaczenie dla kreowania rozwiza innowacyjnych, warto przyjrze si bliej samemu pojciu „innowacja”. Co zatem ro-zumiemy przez pojcie innowacja ?
Otó analizujc etymologi tego pojcia naley przypomnie , e pochodzi ono z pón. łac. „innovatio” co w jzyku polskim oznacza odnowienie [10]. Za twórc tego pojcia, uznaje si wy-bitnego austriackiego ekonomist i socjologa Josepha Aloisa Schumpetera [14] yjcego w latach 1883–1950.
Na przestrzeni ostatnich 50 lat w literaturze przedmiotu pojawiło si wiele definicji tego poj-cia – tabela 1 przedstawia wybrane definicje, przedstawione w kolejnoci chronologicznej.
Analizujc definicje innowacji przedstawione w poniszej tabeli mona działalno innowa-cyjn przedsibiorstwa sklasyfikowa według dwóch podstawowych obszarów jego funkcjonowa-nia tj.:
• wprowadzanie nowych produktów (towarów i usług) posiadajcych zmienione cechy wyró-niajce je sporód innych produktów funkcjonujcych na rynku,
• wdraanie nowych technologii obejmujce zmiany w infrastrukturze produkcyjnej, dystrybu-cyjnej i stosowanych dotychczas metodach wytwarzania bdce efektem wykorzystania know how.
Przy czym wród innowacji technologicznych mona wyróni trzy grupy tj.: • produktowe,
• procesowe,
Tabela 1. Wybrane definicje pojcia „innowacja”
Autorzy Definicja pojcia „innowacja”
J.A. Schumpeter (1960)
Innowacja to istotna zmiana funkcji produkcji, która polega na odmiennym ni uprzednio kom-binowaniu (łczeniu) ze sob czynników produkcji Wprowadzanie do produkcji nowych lub udoskonalone istniejcych wyrobów, metody wytwarzania, stworzenie nowego rynku, zastoso-wanie nowej formy sprzeday lub zakupów istniejcych wyrobów, zastosozastoso-wanie nowych
surow-ców lub półfabrykatów, wprowadzenie nowej organizacji procesów. P.F. Drucker (1968) Zmiany produktu, zmiany w zakresie marketingu, oferowanej ceny, usług
dla klienta, czy te zmiany w organizacji i metodach zarzdzania ni. S. Mayers i D.G.
Mar-quis (1969)
Przez innowacj rozumie si komercyjne wykorzystanie wynalazku. Za wynalazek jest element procesu innowacyjnego.
W. Spruch (1976) Nowo absolutna – nowo w skali wiatowej, nieposiadajca pierwowzoru i bdca najcz-ciej wynikiem prac badawczo-rozwojowych.
Ch. Freeman (1982) Pierwsze handlowe zastosowanie wynalazku, nowego produktu, procesu lub urzdzenia. Podrcznik Frascati
OECD (1993)
Innowacja w zakresie nauki i techniki jest procesem przekształcania danej koncepcji w nowy lub udoskonalony produkt, wprowadzany na rynek, w nowy lub udoskonalony proces operacyjny wykorzystywany w przemyle i handlu, lub te nowe podejcie do wiadczenia usług na rzecz
społeczestwa Ph. Kotler (1994)
Innowacja odnosi si do jakiegokolwiek dobra, usługi lub pomysłu, który jest postrzegany przez kogo jako nowy. Pomysł moe istnie od dawna, ale stanowi innowacj dla
osoby, która go postrzega jako nowy. Oslo Manual (1997)
Wprowadzenie nowych lub istotnie zmienionych (ulepszonych, zmodernizowanych) wyrobów (produktów materialnych oraz usług), procesów lub rozwiza w zakresie organizacji i
zarz-dzania.
T. Sztucki (1998)
Innowacj jest kada idea, postpowanie lub rzecz, która jest nowa, poniewa jest odmienna od dotychczasowych. Przekształcanie innowacji w produkty i działania rynkowe to rozpoczynanie czego całkowicie nowego, podejmowanie skomplikowanej działalnoci o wysokim stopniu
ryzyka i niepewnoci, A. Hargadon i R.I.
Sutton (2000)
Efekt wymiany wiedzy z rónych obszarów, która nastpnie integrowana jest w nowy, odmienny sposób, w wyniku czego powstaj nowe produkty materialne.
A. Aftach (2003) Kada zmiana, która jest nowa w stosunku do rozwiza przyjtych w danej firmie. P. Hildreth i C. Kimble
(2004)
Efekt wymiany wiedzy z rónych obszarów, która nastpnie integrowana jest w nowy, odmienny sposób, w wyniku czego powstaj nowe produkty materialne.
P.Trott (2005) Innowacja składa si z koncepcji teoretycznej oraz wynalazku technicznego, który póniej zostaje wprowadzany na rynek.
Oslo Manual (2005)
Innowacja to wdroenie nowego lub znaczco udoskonalonego produktu lub procesu, nowej metody marketingowej lub nowejmetody organizacyjnej w praktyce gospodarczej, organizacji
miejsca pracy lub stosunkachz otoczeniem.
Lamparska (2005) wiadoma modyfikacja lub zmiana wyrobu, procesu, organizacji i sposobu zarzdzania, bdca dla danego przedsibiorstwa nowoci.
W. Janasz (2007)
Innowacj sensu largo to kada zmian w produkcji, polegajc na przyswajaniu uzyskanej wiedzy. Natomiast, sensu stricto to zmiana w metodach wytwarzania i produktach bazujca na
nowej lub nie wykorzystywanej dotychczas wiedzy.
4. Poziomy i cele innowacji ekologicznych w przedsiĊbiorstwie
W literaturze przedmiotu, jak dotd niewiele miejsca powicono determinantom systema-tycznego tworzenia szczególnego rodzaju innowacji, jakimi s innowacje ekologiczne. Napotka mona jedynie na informacje wskazujce ich rodzaje i rol w zrównowaonym rozwoju przedsi-biorstwa oraz podkrelajce ich znaczenie dla realizacji załoe dokumentów strategicznych i ce-lów polityk. (np. Strategii na rzecz inteligentnego i zrównowaonego rozwoju sprzyjajcego wł-czeniu społecznemu – Europa 2020” [3] czy odnowionej Strategii Lizboskiej).
Jak zatem zdefiniowa pojcie „innowacja ekologiczna”, jak moemy sklasyfikowa jej rodza-je (poziomy) oraz jaki rodza-jest cel rodza-jej wprowadzania przez przedsibiorstwo? Według Huczka (za Chodyskim 2007 s.132) innowacje ekologiczne obejmuj zmiany w technologii, strukturze organizacyjnej i zarzdzaniu przedsibiorstwem, które zmniejszaj negatywne oddziaływanie na rodowisko naturalne. Wg Chodyskiego ekologiczna innowacja (produktowa) to innowacja inte-grujca cechy ekologiczne produktu i technologii w całym cyklu ycia (od „kołyski po grób”), wy-róniajc tym samym produkt na tle wyrobów konkurencyjnych. Jej celem jest realizacja załoe „jakoci ekologicznej” [1]. Natomiast wg Rennings i współpracowników innowacje ekologiczne wynikaj z koniecznoci spełnienia odpowiednich wymogów (regulacji prawnych) bd słu ob-nieniu rodowiskowych kosztów funkcjonowania przedsibiorstwa. Dotycz zarówno produktów, rozwiza technologicznych, serwisu i recyklingu, jak i rónych obszarów funkcjonowania przed-sibiorstwa: instytucjonalnego, organizacyjnego, technologicznego i społecznego (za Chody-ski A., 2007 str. 132–133). Innowacje ekologiczne najczciej zwizane s z doskonaleniem aspek-tów rodowiskowych wewntrz przedsibiorstwa, na etapie technologii (np. zmniejszenia ładunku cieków technologicznych, obnienia emisji gazowych, zmniejszenia energochłonnoci i materia-łochłonnoci) i tym samym poprawy relacji ze rodowiskiem (np. poprzez zmniejszenie zanie-czyszczenia wód, zmniejszenie zaniezanie-czyszczenia powietrza). Natomiast na zewntrz przedsibior-stwa dotyczy bd produktów i redukcji obcie rodowiskowych w pozostałych etapach cyklu ich ycia – na etapie pozyskania surowców, konsumpcji, serwisu i recyklingu. Naley podkreli , e aby skutecznie i efektywnie wprowadza innowacje poprawiajce aspekty rodowiskowe ju na etapie projektowania i rozwoju produktów naley posługiwa si odpowiednimi narzdziami, np. technik LCA zdefiniowan w normach midzynarodowych ISO 14040:2006 Environmental managment – Life cycle assessment – principles and framework oraz ISO 14044:2006 Environ-mental managment – Life cycle assessment –Requirements and guidelines.
Hassi i in. [7] wyrónili cztery poziomy innowacji o „charakterze zrównowaonym”. Dosto-sowujc t klasyfikacj do innowacji ekologicznych mona przyjc, e poziom pierwszy polega bdzie na stopniowym ulepszaniu ju istniejcego na rynku wyrobu, w celu zmniejszenia jego ne-gatywnego oddziaływania na rodowisko. Drugi poziom dotyczy bdzie istotnej zmiany projektu wyrobu, poprzez przeprojektowanie poszczególnych podzespołów lub calego zespołu. W efekcie takiego przeprojektowania bdzie mona uzyska nowy produkt o udoskonalonych cechach ekolo-gicznych, potwierdzonych przez standaryzowany system znakowania (environmental label) i dekla-racj rodowiskow.
Szczególnie znaczenie maj innowacje z poziomu trzeciego i czwartego okrelane jako inno-wacje funkcjonalne i systemowe. Ekologiczna innowacja funkcjonalna wprowadzajc nowe funk-cje wyrobu bdzie zorientowana na popraw jego parametrów rodowiskowych. Innowafunk-cje
czwar-tego poziomu o charakterze systemowym dotycz zwykle całego łacucha wyrobów, usług, infra-struktury technologicznej, a w przypadku innowacji ekologicznych bd zorientowane na wprowa-dzanie systemów zarzdzania rodowiskowego w przedsibiorstwie – zarówno niesformalizowa-nych (strategie czystszej produkcji, techniki minimalizacji odpadów), jak i sformalizowaniesformalizowa-nych w oparciu o standardy ISO:14001:2005 Environmental management systems – Requirements with guidance i ISO 14004 :2004 Environmental management systems – General guidelines on princi-ples. Cele wprowadzania innowacji ekologicznych w przedsibiorstwie zestawiono w tabeli 2.
Tabela 2. Cele wprowadzania innowacji ekologicznych w przedsibiorstwie
Podstawowe cele wprowadzania innowacji ekologicznych w przedsibiorstwie
Wewntrzne Zewntrzne
-maksymalizacja zysku poprzez zmniejszanie kosztów funkcjonowania lub zwikszanie
przy-chodów ze sprzeday, -zaspokojenie aspiracji kierownictwa, -realizacja załoe polityki rodowiskowej przed-sibiorstwa wnikajcej z dobrowolnego
zobowi-zania si,
-poprawa bhp oraz zdrowia i zadowolenia pra-cowników firmy.
-spełnienie wymaga prawnych oraz znalezie-nie korzystnej sytuacji prawnej,
-zaspokojenie oczekiwa konsumentów w odniesie-niu do produktów i usług firmy,
-zwikszenie udziału w rynku,
-podwyszenie prestiu i poprawa wizerunku firmy, -pozyskanie nowych klientów,
-wzrost atrakcyjnoci firmy na rynku pracy.
ródło: Opracowanie własne.
Korzystna sytuacja prawna rozumiana jest jako sytuacja w której np. zmniejsz si obcienia z tytułu opłat i i kar za korzystanie ze rodowiska i wprowadzenie w nim zmian okrelone w usta-wie PO z dnia 27 kusta-wietnia 2001r.
5. Teoretyczne i empirycznie determinanty tworzenia innowacji i innowacji ekologicznych w przedsiĊbiorstwie – wyniki badaĔ
Dotychczasowa praktyka rozwoju systemów innowacyjnych wskazuje jednoznacznie, e o in-nowacyjnoci przedsibiorstwa decyduje otoczenie, w którym ono funkcjonuje oraz organizacyjna umiejtno uczenia si. Istotnymi czynnikami stymulujcymi innowacyjno staj si własne kompetencje przedsibiorstwa lub/i dostpno wyspecjalizowanych usług, instytucji badawczo-rozwojowych i doradczych oraz zasobów (głównie kapitału intelektualnego). Aby przedsibiorstwo mogło wprowadza innowacje w tym take, te o charakterze ekologicznym, konieczna jest jego otwarto na zmiany i umiejtno dostosowywania własnej zmiennoci do zmiennoci otoczenia. Efektem otwartoci na zmiany s włanie działania innowacyjne poprawiajce pozycj konkuren-cyjn firmy, albowiem jak to okrela P.F. Drucker (1992) „przedsibiorca zawsze poszukuje zmia-ny, reaguje na ni i wykorzystuje j jako okazj” [4].
Z kolei A. Graczyk (2008 s. 31) uwaa, e rozbudowa systemu innowacji ekologicznych we-wntrz firmy powinna stanowi cel strategiczny jej funkcjonowania, albowiem tylko takie podej-cie zagwarantuje, e w przyszłoci bdzie ona efektywna ekologicznie poprzez zmniejszanie ry-zyka rodowiskowego oraz przyniesie firmie korzyci i doprowadzi j do sukcesu. Ryzyko ekolo-giczne to prawdopodobiestwo wstpienia okrelonej szkody w rodowisku.
Na rysunku 2 przedstawiono uwarunkowania dla tworzenia innowacji ekologicznych w przed-sibiorstwie w oparciu o model interaktywny. Analizujc poniszy rysunek warto szczególn uwa-g zwróci na rol czynników wewntrznych stymulujcych powstawanie innowacji ekologicznych w przedsibiorstwie. B+R Produkcja Marketing C zy n n ik i w e w n Ċ tr z n e
Proekologiczne oczekiwania konsumentów
Przepisy ochrony Ğrodowiska i wynikające z nich instrumenty Komercjalizacja Zaspokojenie oczekiwaĔ, spełnienie wymogów, unikniĊcie sankcji, skorzystanie z zachĊty P o m y s ł (k o n c e p c ja ) Kształtowanie preferencji OsiągniĊcia nauki i techniki
PostĊp ekonomiczno-społeczny IN N O W A C J A E K O L O G IC Z N A
Rysunek 2. Uwarunkowania tworzenia innowacji ekologicznych w przedsibiorstwie ródło: Opracowanie własne na podstawie Czupiał w (red.) Szabłowski 2006 s. 329.
Czynniki endogeniczne mona zdefiniowa jako wewntrzne „czynniki sprawcze”, determinu-jce kreacj innowacji ekologicznych w przedsibiorstwie takie, jak: wiadomo ekologiczna i aspiracje menederów, dobrowolne zobowizania, polityka rodowiskowa przedsibiorstwa, stra-tegia konkurencji, a wic wszystkie czynniki wpływajce na funkcjonowanie w danym przedsi-biorstwie systemu zarzdzania.
Badania dotyczce wpływu endogenicznych czynników na ogólny poziom innowacyjnoci przedsibiorstw województwa lubuskiego przeprowadzone przez Katedr Zarzdzania rodowi-skiem i Gospodark Publiczn UZ, na potrzeby realizacji projektu „Wzrost innowacyjnoci regio-nu jako efekt rozwijania i upowszechniania dobrych praktyk w zakresie strategicznego zarzdzania rodowiskowego w organizacjach województwa lubuskiego” jednoznacznie potwierdziły, e pod-stawow determinant innowacji w przedsibiorstwie jest funkcjonujcy w nim systemu zarzdza-nia, który wywiera istotny wpływ na poziom innowacyjnoci danej firmy. Badania prowadzono w latach 2001–2008 porównujc skuteczno oddziaływania rónych systemów zarzdzania na poziom innowacyjnoci lubuskich przedsibiorstw (w tym: systemu zintegrowanego ISO 14001 i ISO 9000, systemów pojedynczych – ISO 14001 oraz ISO 9000, jak równie w badaniach uwzgldniono przedsibiorstwa, które nie stosowały systemów sformalizowanych).
Pierwszy etap bada obejmował okres 2001–2003 i dotyczył analizy wybranych obszarów konkurencyjnocii innowacyjnoci w województwie lubuskim na potrzeby Lubuskiej Regionalnej Strategii Innowacji (LRSI) opracowanej w ramach Projektu Celowego (grant numer 6 RSI 2003 C/6000) finansowanego przez Komitet Bada Naukowych. Natomiast w drugim etapie, w latach
2004–2008, kontynuowano badania ukierunkowane ju na realizacj jednego z celów LRSI, a mia-nowicie celu 1.2.4. – promocja w przedsibiorstwach województwa lubuskiego dobrych i proin-nowacyjnych praktyk rodowiskowych charakteryzujcych si takimi cechami jak: uniwersalno , skuteczno oraz moliwo zastosowania i upowszechnienia w wielu organizacjach. Badaniami objto 216 podmiotów zlokalizowanych na obszarze województwa lubuskiego, o rónej wielkoci, z rónych bran.
W tab. 3 zestawiono wyniki bada zorientowane na innowacje produktowe i procesowe w od-niesieniu do powyszych systemów.
Tabela 3. Wdraanie innowacji produktowych i procesowych (technologicznych) w lubuskich przedsibiorstwach posiadajcych sformalizowane i niesformalizowane systemy zarzdzania
ródło: Badania własne, w ramach projektu: „Wzrost innowacyjnoci regionu ...”
Analiza wyników bada umoliwia sformułowanie nastpujcej konkluzji: sformalizowane systemy zarzdzania zarówno zintegrowane, jak i pojedyncze jedznoznacznie stymulowały poja-wianie si innowacji w przedsibiorstwie. Naley podkreli , e wszystkie przedsibiorstwa, które posiadały wdroony system ISO 14001 deklarowały obnienie materiałochłonnoci i energochłon-noci procesów wewntrz organizacji oraz zmniejszenie wysokoci opłat rodowiskowych. Z kolei wród zbadanych firm z wdroonym systemem jakoci ISO 9000 obnienie materiałochłonnoci deklarowało 80%, a energochłonnoci 78% przedsibiorstw. W przypadku organizacji posiadaj-cych wdroony zintegrowany system zarzdzania (ISO 14000 i ISO 9000) 92% deklarowało obni-enia materiałochłonnoci i energochłonnoci, a 77% deklarowało obnienie wysokoci opłat ro-dowiskowych (patrz rys. 3).
Innowacje produktowe Innowacje procesowe (technologiczne)
Charakterysty-ka rodzajowa systemu zarz-dzania w badanych przedsi-biorstwach System zintegro-wany ISO 14000 i ISO 9000 System poje-dyczy ISO 14001 System poje-dynczy ISO 9000 System niesforma-lizowany System zinte-growany ISO 14000 i ISO 9000 System poje-dynczy ISO 14001 System poje-dynczy ISO 9000 System niesfor- mali-zowany Ilo przedsi-biorstw dekla-rujcych wdro-enie innowa-cji 100% 100% 84,6% 55% 100% 92,3% 82,1% 31,4%
Rysunek 3. Deklarowane przez przedsibiorstwa korzyci wynikajce z zastosowania poszczególnych systemów zarzdzania [5]
6. Podsumowanie
Innowacje ekologiczne w przedsibiorstwie, zorientowane na popraw jego relacji ze rodowi-skiem, warunkowane s czynnikami zewntrznymi do których nale: proekologiczne oczekiwania konsumentów, wymogi przepisów prawa oraz czynnikami endogenicznymi, wród których kluczo-we znaczenie ma funkcjonujcy w organizacji system zarzdzania. Okazuje si bowiem, e to głównie od jego charakterystyki zaley ilo i rodzaj pojawiajcych si innowacji, bdcych nastpstwem jego wdroenia, a skutkujcych zarówno korzyciami ekologicznymi, jak i ekono-micznymi.
Badania wskazuj jednoznacznie, e sfromalizowane systemy zarzdzania oparte zwłaszcza o normy zarzdzania rodowiskowego serii ISO 14001 stymuluj przedsibiorstwa do wprowadza-nia innowacji znacznie silniej ni systemy niesformalizowane. Wzrost innowacyjnoci jest konse-kwencj pojawiajcej si w przedsibiorstwie potrzeby cigłego doskonalenia, bdcej podstawo-wym podstawo-wymogiem systemów sformalizowanych, a jednym z przejawów cigłego doskonalenia aspektow rodowiskowych s włanie innowacje ekologiczne poprawiajce relacje firmy ze rodo-wiskiem i generujce triad korzyci ekologicznych, ekonomicznych i społecznych.
%LEOLRJUDILD
[1] Chodyski A.: Innowacyjno i jako w strategii rozwoju firmy zarzdzanie produktowymi innowacjami ekologicznymi, WSZiM BIT, Sosnowiec 2003 r. s. 19–98.
[2] Chodyski A.: Wiedza i kompetencje ekologiczne w strategiach rozwoju przedsibiorstw, Difin Warszawa –2007 r. s. 72–133.
[3] COMMUNICATION FROM THE COMMISSION, EUROPE 2020, A strategy for smart, sustainable and inclusive growth, EUROPEAN COMMISSION, Brussels, 3.3.2010, COM(2010)
[4] Drucker P.F.: Innowacje i przedsibiorczo . Praktyka i zasady, PWE, Warszawa 1992, s. 37.
[5] Graczyk. A.: Zarzdzanie rodowiskowe w przedsibiorstwie, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2008 r. s. 31.
[6] Graczyk M., Adamczyk J., Kamierczak-Piwko L.: The influence of formal management systems on the growth of innovativeness of the enterprises from the county of Lubuskie, Management – 2008, Vol. 12, no 1, s. 143–155. 2008 r.
[7] Hassi L., Peck D., Dewulf K., Wever R.: Sustainable Innovation – Organisation And Goal Finding, http ://gin.confex.com/ (04.2011r.) s.4.
[8] Janasz W., Kozioł K.: Determinanty działalnoci innowacyjnej przedsibiorstw, PWE War-szawa 2007 r.
[9] Kalinowski T. B.: Innowacyjno przedsibiorstw a systemy zarzdzania jakoci, Wolters Kluwer business, Warszawa 2010 r. s.19.
[10] Kopaliski W.: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojzycznych z almanachem, Wyd. Rytm, Sierpie 2007 r.
[11] Lamparska A. (2005): Metoda wdraania innowacji w przedsibiorstwie przemysłowym, Zarzdzanie Przedsibiorstwem Vol. 8, nr 1, s. 69.
[12] Łobejko S.: Systemy informacyjne w zarzdzaniu wiedz i innowacj w przedsibiorstwie, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2005 r. s. 31–32.
[13] Pomykalski A.: Zarzdzanie innowacjami, PWN, Warszawa-Łód 2001 r. [14] Shumpeter J.A.: Teoria rozwoju gospodarczego, Warszawa 1960 r. s.60.
[15] Szabłowski J. (red.): Zarzdzanie innowacjami. Teoria i praktyka, Balikesir Universitesi, Wysza Szkoła Finansów i Zarzdzania w Białymstoku, Białystok 2006 r. s. 329.
CONDITIONS FOR CREATING KNOWLEDGE AND ECOLOGICAL INNOVATIONS IN THE COMPANY
Summary
The purpose of the article is specifying main conditions for creating knowledge and ecological innovations in the company and to determine conditions that influ-ence on the creation of pro-ecological innovative solutions. The paper analyses cur-rent reference books regarding this scope and there were presented results of re-search conducted by the Chair of Management of Environment and Public Economy of the University of Zielona Góra 2001–2006 for purposes of the project „Increased innovativeness of the region as a result of development and dissemination of good practice regarding environmental strategic management in lubuskie province organ-isations” co-financed from the European Social Fund and the State Budget based of the Integrated Operational Program for Regional Development, Priority II, Activity 2.6. Regional innovation strategies and transfer of knowledge, that enabled to empirically define the basic edogenic determinants of creating product and pro-cess innovations in companies including also those of pro-environmental productivi-ty.
Keywords: innovations, eco-innovations, ecological knowledge, ecological competence, proecological determinates of innovative activitie, environment managament system Magdalena Graczyk
Leszek Kamierczak-Piwko
Katedra Zarzdzania rodowiskiem i Gospodark Publiczn Wydział Ekonomii i Zarzdzania
Uniwersytet Zielonogórski
ul. Podgórna 50, 65-246 Zielona Góra e-mail: M.Graczyk@wez.uz.zgora.pl
