142 Streszczenie
W tej pracy przedstawiono proces transformacji wiedzy i transferu technologii w przedsiĊbiorstwach technicznych. Uznając potrzebĊ pozyskiwania funduszy inwe-stycyjnych na produkty innowacyjne zasygnalizowano na wstĊpie problematykĊ biznes planu i benchmarkingu ksztaátujących od zamysáu cechy produktu i jego doskonalenie. Wiedza (wytwarzanie, gromadzenie, przeksztaácanie) transformowana do przemysáu staje podstawą nowoczesnych technik i technologii w budowie i eksploatacji maszyn. Transfer technologii omówiony wieloaspektowo – od firm technologicznych, aĪ po ko-mercjalizacjĊ technologii dają przesáanki kreatywnych dziaáaĔ w przemyĞle. Usystematyzowanie zagadnieĔ procesów transformacji wiedzy i technologii w syste-mach technicznych oraz wskazanie powiązaĔ pomiĊdzy poszczególnymi jednostkami biorącymi w tym udziaá wskazują na zakres niezbĊdnych dziaáaĔ wspóáczesnego przed-siĊbiorstwa.
Sáowa kluczowe: wiedza, innowacje, transfer wiedzy i technologii, przedsiĊbiorstwo oparte na wiedzy
Wprowadzenie
Wiedza to logicznie uporządkowane zasoby informacji wraz z umiejĊtnoĞcią posáugiwania siĊ nimi w celu intelektualnego lub praktycznego wykorzystania, a transformacja wiedzy to zintegro-wane procesy: pozyskiwania, gromadzenia, przeksztaácania i wykorzystywania wiedzy, zaspokajające potrzeby intelektualne lub praktyczne w konkretnym ukáadzie uwarunkowaĔ.
Gromadzenie wiedzy jest procesem systematycznego zbierania wiedzy w celu dalszego jej wykorzystania, a przeksztaácanie wiedzy to proces opracowania wiedzy w taki sposób, aby otrzy-maü zmaterializowanie lub przyrost wiedzy naukowej. Wykorzystywanie wiedzy to proces, po którym uzyskuje siĊ rozwiązanie zaistniaáego problemu dziĊki zastosowaniu wczeĞniej przeksztaá-conej wiedzy [2,14,15, 17 21,24,26].
Firmy technologiczne cechują siĊ wysoką nauko-cháonnoĞcią, a takĪe koncentracją na niewielu produktach o wysokim stopniu innowacyjnoĞci. Firmy te odznaczają siĊ rozwojem i/lub wykorzy-stywaniem zaawansowanych technologii powstaáych w wyniku intensywnego stosowania wiedzy naukowej i technicznej. Wprowadzają one w sposób ciągáy nowe produkty lub technologie i korzy-stają z róĪnorodnych zewnĊtrznych Ĩródeá innowacji. Dziaáają przede wszystkim w nowych, szybko rosnących sektorach z wysokimi moĪliwoĞciami technicznymi, takich jak usáugi komputerowe i z zakresu oprogramowania, aparaty i wyposaĪenie telekomunikacyjne, wyposaĪenie i przyrządy medyczne, ortopedyczne, instrumenty kontrolne i pomiarowe, precyzyjne, syntetyki gumowe i ma-teriaáy plastyczne, farmaceutyki, ochrona Ğrodowiska, usáugi telekomunikacyjne, usáugi
badawczo-143
rozwojowe. Firmy te moĪna spotykaü takĪe w bardziej tradycyjnych dziedzinach, jak budownictwo, transport, energetyka, przemysá metalowy i inne [1,3,5,7,9,11,16,18,19,22,25].
ĝwiadczą one usáugi, szczególnie w dziedzinie oprogramowania systemów informatycznych, projektowania inĪynierskiego, rozwoju produktu itp. dla duĪych, jak i maáych odbiorców. Bardzo niewielki odsetek populacji stanowią firmy okreĞlane mianem firm badawczych lub firm nauko-wych. Są one zorientowane na tworzenie i rozwój nowych technologii traktowanych, jako ich podstawowy zasób. Ostatnio w ramach izb i stowarzyszeĔ gospodarczych, towarzystw rozwoju re-gionalnego, związków zawodowych i instytucji samorządowych zaczĊto wyodrĊbniaü dziaáy specjalizujące siĊ w gromadzeniu informacji i doradztwie w zakresie nowych technologii oraz rea-lizacji przedsiĊwziĊü innowacyjnych. Izby i stowarzyszenia gospodarcze zajmują siĊ przede wszystkim szkoleniami i doradztwem innowacyjno-technologicznym [4,6,8,10,12].
Transfer technologii to proces przekazywania okreĞlonej wiedzy technicznej i organizacyjnej oraz zasilania rynku technologiami, stanowiący szczególny przypadek procesu komunikowania siĊ. NaleĪy podkreĞliü interakcyjny charakter tego procesu, w którym wystĊpują rozmaite pĊtle sprzĊĪeĔ zwrotnych pomiĊdzy nadawcami i odbiorcami wiedzy oraz nowych rozwiązaĔ technologicznych i organizacyjnych [13,20,23].
1. Podstawowy obszar dziaáalnoĞci zakáadu
Wytyczne prowadzenia dziaáalnoĞci gospodarczej, są czĊsto wynikiem szeregu decyzji odno-szących siĊ do wyboru przyszáych celów oraz metod ich realizacji i zakáadanych Ğrodków, zgodnie z zasadami racjonalnego gospodarowania – co charakteryzuje gospodarkĊ opartą na wiedzy. Nowo-czesne przedsiĊbiorstwa doskonale rozpoznaáy wiele narzĊdzi (innowacyjny produkt, cykl Īycia produktu, biznes plan, benchmarking, nowoczesne technologie, transformacja wiedzy i technologii) ksztaátujących podstawy racjonalnej gospodarki. To okreĞlenia wspóáczesnego etapu rozwoju go-spodarki, gdzie wiedza rozumiana, jako zdolnoĞü do dziaáania, odgrywa decydującą rolĊ w stymulowaniu rozwoju gospodarczego i spoáecznego[1]. Wobec gwaátownego rozwoju informa-tyki, mikroelektroniki i in. nauka zostaáa uwikáana w rozwój gospodarczy do tego stopnia, Īe polityka naukowa zaczĊáa przeksztaácaü siĊ w politykĊ naukowo-techniczną i innowacyjną, a jedno-czeĞnie znacznie wzrosáa rola instytucji poĞredniczących pomiĊdzy nauką i gospodarką. Priorytetem staje siĊ edukacja, aby nowa wiedza mogáa rozpowszechniaü siĊ w spoáeczeĔstwach i staü siĊ pod-stawą rozwoju spoáeczeĔstwa wiedzy i gospodarki wiedzy [4].
Wobec gwaátownego rozwoju informatyki, mikroelektroniki i in. nauka zostaáa uwikáana w roz-wój gospodarczy do tego stopnia, Īe polityka naukowa zaczĊáa przeksztaácaü siĊ w politykĊ naukowo-techniczną i innowacyjną, a jednoczeĞnie znacznie wzrosáa rola instytucji poĞredniczą-cych pomiĊdzy nauką i gospodarką. Priorytetem staje siĊ edukacja, aby nowa wiedza mogáa rozpowszechniaü siĊ w spoáeczeĔstwach i staü siĊ podstawą rozwoju spoáeczeĔstwa wiedzy i gospo-darki wiedzy [4].
PrzedsiĊbiorczoĞü technologiczna ma Polsce stosunkowo krotką historiĊ. Po roku 1989 po-wstaáo wiele, gáownie prywatnych firm innowacyjnych zorientowanych na transfer technologii wyników B+R do produkcji. Istotnym Ĩródáem tworzenia firm innowacyjnych o orientacji technicz-nej staáy siĊ takĪe uczelnie wyĪsze.
144
PrzedsiĊbiorczoĞü akademicka ̽ bardzo ograniczona wczeĞniej ̽ zaowocowaáa powstaniem wielu bardzo dobrych firm technologicznych zajmujących siĊ transferem najnowoczeĞniejszych technologii do praktyki przemysáowej.
W ostatnich latach coraz wiĊcej uczelni powoáuje fundacje zajmujące siĊ profesjonalnie oma-wianymi zadaniami, áączące jednoczeĞnie roĪnych (spoáecznych, publicznych i biznesowych) partnerów transferu technologii.
1.1. Biznes plan
Opracowanie biznes planu wymaga doĞü rozlegáej wiedzy ekonomicznej, prawnej i z zakresu zarządzania (marketingu, zarządzania strategicznego, rachunkowoĞci). Biznesplan posiada dwie istotne cechy: dáugofalowoĞü – plan zbudowany jest na przynajmniej kilka lat i kompleksowoĞü – jest to plan ukazujący przyszáoĞü zakáadu lub przedsiĊwziĊcia [14,15].
Biznes plan peáni dwie podstawowe funkcje: wewnĊtrzną ̽ przeznaczony jest dla: zarządu, rady nadzorczej, wáaĞcicieli, związków zawodowych oraz zewnĊtrzną ̽ sporządzany jest dla banków, potencjalnych inwestorów, fundacji, agend rządowych.
WĞród typowych zastosowaĔ biznes planu moĪna wymieniü: uruchomienie dziaáalnoĞci gospo-darczej, pozyskiwanie kapitaáu, zarządzanie strategiczne, zarządzanie przedsiĊwziĊciami inwestycyjnymi, tworzenie wspólnych przedsiĊwziĊü, prywatyzacjĊ przedsiĊbiorstw paĔstwowych, restrukturyzacjĊ przedsiĊbiorstw, likwidacjĊ przedsiĊbiorstw, wyceny przedsiĊbiorstw oraz kon-kursy na stanowiska kierownicze.
Podstawowe elementy biznes planu przedsiĊwziĊcia innowacyjnego: 1. streszczenie robocze najwaĪniejszych czĊĞci biznesplanu; 2. idea innowacyjnego biznesu, cele przedsiĊwziĊcia;
3. plan marketingowy, obejmujący: opis produktu/usáug (zakres prac rozwojowych); ocena unikatowa produktu/usáugi (patenty); opis rynku (rynek docelowy, podaĪ i popyt, ocena cháonnoĞci rynku), charakterystykĊ konkurentów, ceny, kanaáy dystrybucji, instrumenty promocji;
4. Plan produkcji, obejmujący: gdzie i jak produkt/usáuga bĊdzie realizowany? opis technolo-gii, niezbĊdne atesty i licencje, potrzebne Ğrodki i inwestycje, Ĩródáa finansowania inwestycji, zdolnoĞci produkcyjne, plan produkcji, koszty produkcji, zaopatrzenie, ochrona Ğrodowiska.
5. Plan organizacji i zarządzania: schemat organizacyjny, zasady zarządzania. 6. Plan zatrudnienia: struktura zatrudnienia, páace, szkolenia.
7. Harmonogram realizacji przedsiĊwziĊcia.
8. Plan finansowy obejmujący: plan rachunku wyników, plan nakáadów inwestycyjnych przedsiĊwziĊcia, plan zapotrzebowania na kapitaá obrotowy, plan Ĩródeá finansowania przedsiĊwziĊcia, plan przepáywów pieniĊĪnych, plan bilansu.
9. Ocena ekonomiczno-finansowa: ocena finansowa, ocena efektywnoĞci.
145 1.2. Cykl Īycia produktu
Koncepcja cyklu Īycia produktu pomaga wyjaĞniü dynamikĊ sprzedaĪy produktu na rynku i związane z tym poziomy zysku. MoĪe byü stosowana w procesie zarządzania produkcją, sprzedaĪą, planowaniem dziaáaĔ marketingowych. Zakáada ona wystĊpowanie nastĊpujących faz cyklu Īycia produktu na rynku: 1. W prowadzenie; 2. Wzrost; 3. DojrzaáoĞü; 4. Spadek. Koncepcja cyklu Īycia produktu ma licznych krytyków, wskazujących, iĪ ksztaát krzywych i dáugoĞü faz jest zmienna oraz, Īe w duĪej mierze zaleĪy od stosowanych strategii marketingowych jak równieĪ zaleĪy od rodzaju produktu.
1.3. Cechy produktu innowacyjnego
1. Innowacja jest procesem interakcyjnym i multi-dyscyplinarnym.
2. Innowacja tylko w wyjątkowych przypadkach zaleĪy wyáącznie od technologicznego know-how. W wiĊkszoĞci przypadków, obok prac B+R, Ĩródáem innowacji są takĪe nabyte specy-ficzne doĞwiadczenia i wiedza, w tym menedĪerska i ogólny poziom wyksztaácenia, kontakty z uĪytkownikami i dostawcami, konkurentami itp.
3. Procesy innowacyjne są zlokalizowane. Oznacza to, Īe powstawanie i dyfuzja innowacji od-bywa siĊ w konkretnej przestrzeni, co wiąĪe siĊ z wystĊpowaniem wysokiej jakoĞci zagospodarowania i innych czynników lokalizacyjnych wynikających z procesów aglomera-cji i urbanizaaglomera-cji.
4. Innowacja jest procesem integracji. To oznacza, iĪ sprawna i efektywna realizacja innowacji wymaga wysokich umiejĊtnoĞci w dziedzinie zarządzania przedsiĊbiorstwem. Dotyczy to in-tegracji celów, zadaĔ i funkcji obejmujących marketing, badania i rozwój, projektowanie, zaopatrzenie i produkcjĊ.
5. Innowacja jest procesem uczenia siĊ. Oznacza to, Īe innowacja jest wynikiem akumulacji specyficznej wiedzy i informacji uĪytecznej dla dziaáalnoĞci przedsiĊbiorstwa. Jest to proces interaktywny wykorzystujący Ĩródáa wewnĊtrzne i zewnĊtrzne.
6. Relatywnie dáugi i trudny do okreĞlenia a priori cykl rozwojowy innowacji (badawczo – wdro-Īeniowy).
7. Innowacje są kosztowne i ryzykowne. Nakáady na innowacje cechuje przede wszystkim: nie-powtarzalnoĞü wynikająca z istoty samego procesu innowacyjnego, relatywnie dáugi okres zamroĪenia, nierównomiernoĞü.
1.4. Benchmarking produktów
Badania porównawcze w literaturze przedmiotu (benchmarking) zaliczane są do ͈miĊkkich͇ metod uczenia siĊ i wprowadzania zmian w organizacji. Benchmarking interpretowany jest jako ciągáy proces mierzenia wyrobów, usáug i procedur wzglĊdem najsilniejszych konkurentów lub tych firm, które uznawane są za liderów przemysáu [3]. Zatem jest to proces polegający na doskonaleniu efektywnoĞci wáasnej organizacji poprzez identyfikowanie, analizowanie, adaptowanie i wdraĪanie rozwiązaĔ stosowanych przez organizacje efektywne w skali Ğwiata [4].
Obecnie obserwujemy rozprzestrzenianie siĊ tego sposobu zarządzania nie tylko w sektorze prywatnym, ale takĪe adaptacjĊ tego podejĞcia do zarządzania w sektorze publicznym, m.in. w ta-kich obszarach jak: ochrona zdrowia, administracja publiczna czy edukacja [14].
146
Podstawowa klasyfikacja identyfikuje cztery gáówne rodzaje benchmarkingu: wewnĊtrzny, konkurencyjny, funkcjonalny oraz generyczny [4]. W literaturze przewija siĊ takĪe benchmarking wyników dziaáania oraz benchmarking metod zarządzania. Jest to technika, która pozwala poprzez obserwacje i przykáady, poznaü najlepsze w swojej klasie rozwiązania i wdroĪyü je do dziaáania. 2. Gospodarka oparta na wiedzy
PrzejĞcie od gospodarki przemysáowej do GOW charakteryzują: dematerializacja (przeksztaá-cenie materialnej czĊĞci gospodarki w przetwarzanie informacji); przyspieszenie (skracanie czasu powstania nowego produktu); decentralizacja (np. produkcja just-in-time) oraz globalizacja [4]. WĞród czynników mających zasadniczy wpáyw na rozwój GOW i innowacje wymienia siĊ: system edukacyjny (podstawowy, wyĪszy, szczególnie wyĪszy techniczny), system wspomagający badania podstawowe oraz dziaáalnoĞü B+R, kontakty miĊdzynarodowe, mobilnoĞü naukowców, dostĊp do wyników badaĔ finansowanych ze Ğrodków publicznych, dostĊp do skodyfikowanej wiedzy, áa-twoĞü tworzenia firm przez badaczy [4].
Prognozuje siĊ, Īe dominującą kategorią Ğwiata pracy w GOW staną siĊ pracownicy wiedzy (knowledge workers), pracownicy twórczy, którzy zostaną liderami i bĊdą dominowaü na rynku [6], a struktura nowego systemu stratyfikacji spoáecznej stanowiona bĊdzie przez: cogitariat (ci, co wie-dzą), digitariat (szczebel poĞredni obsáugujący) i profitariat (ci, co z wiedzy Īyją [7]. W związku z tym wymagania kwalifikacyjne dotyczyü bĊdą tzw. kompetencji kluczowych: uczenia siĊ i roz-wiązywania problemów; myĞlenia ̽ dostrzegania zaleĪnoĞci przyczynowo – skutkowych i funkcjonalnych oraz záoĪonoĞci zjawisk; poszukiwania, segregacji i wykorzystywania informacji z roĪnych Ĩródeá; doskonalenia siĊ = elastycznego reagowania na zmiany i poszukiwanie nowych rozwiązaĔ; komunikowania siĊ = korzystania z technologii, porozumiewania siĊ w kilku jĊzykach; argumentowania i obrony wáasnego zdania; wspóápracy i porozumienia w grupie; dziaáania = orga-nizowania pracy, opanowania technik i narzĊdzi pracy, projektowania dziaáaĔ i przyjmowania odpowiedzialnoĞci za wyniki [8].
Poziom przygotowania polskiej gospodarki do gospodarki opartej na wiedzy obrazują szacunki [12] dotyczące pomiaru poziomu innowacyjnoĞci, w skáad których wchodzą [11]:
1. ZachĊty ekonomiczne i otoczenie instytucjonalne: bariery taryfowe, jakoĞü regulacji, prawo. 2. Edukacja i zasoby ludzkie: wskaĨnik, wyksztaácenia dorosáych (Ğrednie, wyĪsze).
3. System innowacyjny: liczba naukowców prowadzących badania i prace rozwojowe na milion mieszkaĔców, liczba udzielonych patentów, liczba publikacji naukowych i technicznych.
4. Infrastruktura informacyjna: liczba telefonów, komputerów, uĪytkowników Internetu. 2.1. Transformacja wiedzy
WspóáczeĞnie problematykĊ transferu wiedzy (rys.1) rozszerza siĊ o zagadnienia: przedsiĊbior-czoĞci akademickiej i tworzenia maáych technologicznych firm; rozwoju systemów wspierania przedsiĊwziĊü innowacyjnych obejmujących doradztwo i poĞrednictwo technologiczne, inicjowanie transferu, informacja o nowych technologiach itp.; wspierania przedsiĊwziĊü innowacyjnych w ma-áych i Ğrednich przedsiĊbiorstwach; inicjowania sieci wspóápracy i kooperacji; rozwoju struktur sieciowych (klastry, Ğrodowisko innowacyjne).
147
Rys. 1. Podziaá transformacji wiedzy ħródáo: [15].
Rys. 2. Proces transformacji – elementy i relacje ħródáo: [14]. Badania naukowe Wyniki badaĔ Prace rozwo-jowe (konstrukcja, technologia, wykonanie) Innowacje (Prototyp, nowa
tech-nologia, struktura organizacyjna, proce-dura, wynalazek) PRODUKT WIEDZA PRAKTYCZNA WIEDZA NAUKOWA Transformacja Transfer TRANSFORMA-CJA WIEDZY Teorio-twórcza
Pro-innowacyjna Wewnątrz dyscyplinarna
MiĊdzy dyscyplinarna
Charakter zaspokajanej potrzeby i forma produktów transformacji wiedzy
Inter dyscyplinarna
148 2.2. Gromadzenie wiedzy
Elementy charakterystyczne dla baz danych:
a) model danych (zbiór zasad sáuĪących do opisu logicznej struktury bazy danych) – rys. 3.
Rys. 3. Podziaá modeli danych ħródáo: [6,7].
b) system zarządzania bazą danych, który powinien umoĪliwiaü:
– realizowanie transakcji; zachowanie spójnoĞci, czyli nienaruszalnoĞü zasad integralnoĞci danych; repliki danych (powtarzalnoĞü, tworzenie kopii zapasowych); wspóábieĪny dostĊp do danych dla wielu uĪytkowników; synchronizacjĊ transakcji; zabezpieczenie dostĊpu do danych; zachowanie niezaleĪnoĞci danych (rys. 4).
Modele danych Logiczne - hierarchiczny - sieciowy - relacyjny - obiektowy - relacyjno-obiektowy Fizyczne Koncepcyjne
149
Rys. 4. System bazy danych i system zarządzania bazą danych 3. ħródáo: [11]
2.3. Przeksztaácanie wiedzy
Rys. 5. Etapy przeksztaácania wiedzy ħródáo: [17].
D
Wiedza iloĞciowa (fakty, stwierdzenia)
Wiedza jakoĞciowa (reguáy, drzewa, wektory)
Wiedza skomplikowana (ramy, metody, modele, teorie)
Poziom w st
rukturze wiedzy
Fazy transformacji wiedzy Procesor zapytaĔ
Moduá zarządzania transakcjami
Moduá zarządzania pamiĊcią
Baza danych Modyfikacja systemu Zapytania Aktualizacje Granica systemu zarządzania bazą Granica systemu bazy danych Przepáyw informacji pomiĊdzy moduáami
150 Podziaá metod przeksztaácania wiedzy (rys. 5):
a). analityczne, które posiadają: skomplikowane procedury zastosowania metod analitycznych wymagające duĪej wiedzy matematycznej; koniecznoĞü upraszczania modelu celem doboru stan-dardowej metody analitycznej; trudnoĞci w stosowaniu przy duĪej iloĞci danych lub zmiennych;
b). statystyczne, które charakteryzują siĊ: niezaleĪnoĞü procedur obliczeniowych od dyscypliny naukowej, której dotyczą; zdolnoĞü do operowania na róĪnych typach danych; zdolnoĞü do efektyw-nego dziaáania w przypadku duĪych baz danych lub analizy procesów szybkozmiennych w czasie; duĪa niezawodnoĞü i stosunkowo áatwy dostĊp do oprogramowania;
c). metody sztucznej inteligencji, które posiadają: zdolnoĞci adaptacyjne; umiejĊtnoĞü naby-wania wiedzy, czyli uczenia siĊ; moĪliwoĞü rozwiązynaby-wania szerokiej klasy zagadnieĔ od aproksymacji záoĪonych nieliniowych zaleĪnoĞci, poprzez optymalizacjĊ, do klasyfikacji i wykry-wania reguá.
3.4. Wiedza i wdroĪenie innowacyjnoĞci
W zaleĪnoĞci od posiadanej wiedzy proces transformacji przebiega wedáug róĪnych algoryt-mów: poszukiwanie koncepcji rozwiązania przy peánej wiedzy o problemie; poszukiwanie koncepcji rozwiązania, gdy brakująca wiedza o problemie dostĊpna jest w bazach danych; poszuki-wanie koncepcji rozwiązania, gdy brakująca wiedza o problemie musi byü uzupeániona poprzez realizacjĊ badaĔ naukowych (rys. 6).
151
Rys. 6. Ogólny algorytm realizacji procesów transformacji proinnowacyjnej ħródáo: [24]
3. Firma technologiczna
Cechą charakterystyczną wspóáczesnej gospodarki krajów wysoko rozwiniĊtych jest pojawienie siĊ w latach szeĞüdziesiątych i nastĊpnie dynamiczny przyrost liczby firm opartych na nowej tech-nice, zwanych w skrocie FONT (ang. ̽ new technology-based firms NTBF). Firmy takie definiuje siĊ jako rozwijające, produkujące i sprzedające dobra i usáugi, które ucieleĞniają znaczący element wspóáczesnej nauki. Podstawową cechą takich firm jest konwersja nauki w nową technikĊ i jej ryn-kowa komercjalizacja. Są to firmy jednoczeĞnie wysoce innowacyjne i przedsiĊbiorcze.
Ich rozwój byá spowodowany przez wystĊpowanie caáego wachlarza roĪnych czynników, spe-cyficznych dla poszczególnych krajów czy regionów, takich jak stopieĔ rozwoju rynku kapitaáowego finansującego przedsiĊwziĊcia wysokiego ryzyka, rządowa lub regionalna polityka zamówieĔ publicznych, wspieranie wspóápracy uniwersytetów z maáymi firmami, rozwój infra-struktury itp.
152
Firmy technologiczne powstają jako firmy odpryskowe (spin-out/ spin-off) bądĨ jako przedsiĊ-wziĊcia prywatne. WĞród potencjalnych Ĩródeá tworzenia FONT podstawowe znaczenie mają dwa z nich: (1) instytucje akademickie, publiczne instytuty badawcze oraz (2) duĪe firmy posiadające wáasne laboratoria badawcze lub dziaáy techniczne. Z tych instytucji wywodzi siĊ gros przyszáych przedsiĊbiorców technicznych, zakáadających firmy oparte na nowej technologii.
W definicjach firm technologicznych zwraca siĊ uwagĊ na roĪne specyficzne czynniki pozwa-lające wyodrĊbniü tĊ grupĊ firm. PodkreĞla siĊ, Īe ich kluczową cechą są kompetencje techniczne zaáoĪycieli i/lub personelu firmy. Cechą wyróĪniającą jest takĪe Ğcisáy związek wáaĞcicieli tych firm ze ͈Ĩródáem organizacyjnym͇ wykorzystywanej i rozwijanej w firmie technologii ̽ chodzi tutaj o doĞwiadczenie badawcze lub techniczne nabyte przez wáaĞcicieli firmy w poprzednim miejscu pracy (w wyĪszej uczelni, oĞrodku badawczym, innej firmie), a takĪe o póĨniejsze Ğcisáe kontakty waĪne dla rozwoju innowacji.
Firmy technologiczne peánią waĪną rolĊ w gospodarce, stanowiąc przede wszystkim funkcjĊ katalizatora przepáywów techniki w sieciach innowacyjnych. Rola ta jest wykonywana poprzez wy-korzystanie takich mechanizmów, jak: eksploatacja dynamicznej komplementarnoĞci miĊdzy maáymi i duĪymi firmami, dyfuzja technologii w przemysáowych sieciach i klastrach, wprowadzanie innowacji nabywanych przez istniejące firmy, a nastĊpnie wzrost tych firm, dziaáanie jako ͈inter-face” miĊdzy sektorem publicznych organizacji naukowo-badawczych a przemysáem.
3.1. Transfer technologii
Transfer dokonuje siĊ gáownie pomiĊdzy sektorem nauki i badaĔ, a sferą dziaáalnoĞci gospo-darczej, tworząc specyficzny pomost pomiĊdzy tymi Ğwiatami. Proces ten zachodzi takĪe wewnątrz sfery gospodarczej miĊdzy przedsiĊbiorstwami oraz na jej styku: indywidualni wynalazcy ̽ przed-siĊbiorcy. Partnerami są w roĪnych ukáadach instytucje naukowo-badawcze, duĪe, Ğrednie i maáe przedsiĊbiorstwa, instytucje publiczne oraz osoby prywatne.
Do podstawowych przyczyn ͈luki komunikacyjnej͇ miĊdzy Ğwiatem nauki i biznesu zalicza siĊ: róĪnice mentalne i osobowoĞciowe naukowca i przedsiĊbiorcy; róĪnice w zakresie warunków pracy, statusu, poziomu páac; system oceny i brak zachĊty do wspóápracy po stronie publicznego sektora B+R; niedostateczny popyt na badania naukowe po stronie firm, niska ocena przydatnoĞci; problemy oceny i otwartoĞü na ryzyko.
W tradycyjnym ujĊciu transfer wiedzy i technologii dokonuje siĊ poprzez: zamówienia na rea-lizacjĊ B+R, zlecanych gáownie przez duĪe przedsiĊbiorstwa, agencje i programy rządowe; inwestycje bezpoĞrednie, wspóápracĊ i fuzje firm, joint-ventures; rynek technologii obejmujący ob-rót patentami, licencjami, know-how; zakup maszyn i urządzeĔ technicznych (modernizacja), bĊdący rodzajem przenoszenia wraz z rzeczowymi skáadnikami nowej techniki mogącej inspirowaü swoją konstrukcją i sposobem dziaáania do naĞladownictwa lub do tworzenia rozwiązaĔ doskonalą-cych; proces dydaktyczny (studenci przenoszą nabytą wiedzĊ w Īycie zawodowe); publikacje naukowe i popularno-naukowe, konferencje, seminaria, targi; nieformalne kontakty naukowców z praktykami owocujące wymianą doĞwiadczeĔ; wymianĊ/przechodzenie pracowników; kontakty wynalazców z praktykami oraz naukowcami; naĞladownictwo (kopiowanie) obcych rozwiązaĔ.
Transfer technologii moĪna podzieliü na poziomy i pionowy. W tym ujĊciu poziomy transfer technologii nastĊpuje pomiĊdzy firmami, natomiast pionowy ̽ z publicznego sektora B+R do przed-siĊbiorstw. Formy transferu technologii róĪnią siĊ w zaleĪnoĞci od przyjĊtego mechanizmu transferu
153
technologii, i tak dla pionowego transferu technologii wystĊpują: (1) badania kontraktowe, zama-wiane przez firmy, (2) licencje na wynalazki, wzory uĪytkowe, (3) doradztwo naukowo techniczne, (4) przepáyw kadry technicznej, szkolenia, (5) firmy odpryskowe, (6) informacje w publikacjach naukowo-technicznych, (7) seminaria, konferencje. W ramach poziomego transferu technologii wy-stĊpują: licencje, sprzedaĪ patentów i wzorów uĪytkowych, know-how, kooperacja przemysáowa, usáugi techniczne, Ğrodki rzeczowe, joint venture (rys. 7).
Rys. 7. Fazy transferu technologii ħródáo: [22].
Gáównymi cechami rynku transferu technologii są: istnienie elementów monopolu w wielu seg-mentach rynku, sáaba pozycja przetargowa kupującego, áatwa segmentacja rynku, wysoki stopieĔ koncentracji geograficznej podaĪy i popytu, silna korelacja pomiĊdzy handlem technologią oraz dziaáalnoĞcią badawczo-rozwojową, korelacja ochrony patentowej i udostĊpniania, Ğcisáy związek pomiĊdzy technologią i bezpoĞrednimi inwestycjami zagranicznymi, pobudzone rynki dóbr inwe-stycyjnych i pracy wykwalifikowanej, gáĊbsze i silniejsze związki pomiĊdzy odbiorcą i dostawcą, aniĪeli w przypadku handlu towarami (rys. 8).
Transfer technologii jest procesem przystosowywania i przekazania wyników badaĔ nauko-wych, patentów lub oryginalnych pomysáów do ich praktycznego zastosowania w produkcji.
Uruchomienie produkcji Komercjalizacja
Wybór producenta Analiza rynku
OkreĞlenie cech uĪytkowych i ekono-micznych oraz badania jakoĞciowe
Naukowe opracowanie problemu (wy-konanie modeli, sprawdzenie
technologii)
Czas
Fazy
TRANSFER TECHNOLOGII
154
Rys. 8. Schemat transferu technologii ze wspomaganiem komercjalizacji ħródáo: [20].
3.2. Centra transferu technologii
CTT to zróĪnicowana organizacyjnie grupa nie nastawionych na zysk jednostek doradczych, szkoleniowych i informacyjnych, realizujących programy wsparcia transferu i komercjalizacji tech-nologii i wszystkich towarzyszących temu procesowi zadaĔ. DziaáalnoĞü CTT na styku sfery nauki i biznesu (stąd czĊsta nazwa jednostki pomostowe), ma zaowocowaü adaptacją nowoczesnych tech-nologii przez dziaáające w regionie maáe i Ğrednie firmy, a tym samym przyczyniü siĊ do podniesienia innowacyjnoĞci i konkurencyjnoĞci przedsiĊbiorstw oraz regionalnych struktur gospo-darczych.
Do podstawowych celów dziaáalnoĞci centrów naleĪy zaliczyü [1]: waloryzacjĊ potencjaáu na-ukowo-innowacyjnego w regionie, tworzenie baz danych i rozwijanie sieci kontaktów miĊdzy Ğwiatem nauki i gospodarki; opracowywanie studiów przed inwestycyjnych, obejmujących rozpo-znanie zalet nowych produktów i technologii oraz porównanie ich ze znajdującymi siĊ na rynku substytutami, ocenĊ wielkoĞci potencjalnego rynku, oszacowanie kosztów produkcji i dystrybucji oraz niezbĊdnych nakáadów inwestycyjnych; identyfikacjĊ potrzeb innowacyjnych podmiotów go-spodarczych (audyt technologiczny); popularyzacjĊ, promocjĊ i rozwój przedsiĊbiorczoĞci technologicznej.
Do gáównych zadaĔ CTT naleĪy informowanie o prowadzonych na uczelniach pracach badaw-czych oraz poszukiwanie moĪliwoĞci sprzedaĪy wyników, jak równieĪ poszukiwanie partnerów lub zleceniodawców na kolejne przedsiĊwziĊcia. Stanowią próbĊ pozyskania dodatkowych funduszy dla uczelni, umoĪliwiającą czĊĞciowe uniezaleĪnienie siĊ od finansowania ze Ğrodków publicznych.
STRUKTURA TRANS-FERU WYNIKÓW BADAē
I TECHNOLOGII Finansowanie (potrzeby, sponsorowanie)
Komitet BadaĔ Nauko-wych (granty celowe i innowacyjne, dotacje CTT) Uniwersytety (laboratoria badawcze, Instytuty PAN, instytuty resortowe) Instytucje wspomagające komercjalizacjĊ Agendy Samorządów w Regionie
Centrum Transferu Technologii Zakáady przemysáowe Zaawansowane technologie Zorganizowana produkcja Serwis Maáe i Ğrednie przedsiĊbiorstwa
155
Obecnie CTT dziaáają na zdecydowanej wiĊkszoĞci wyĪszych uczelni w paĔstwach rozwiniĊ-tych gospodarczo. Organizacyjnie są najczĊĞciej komórkami sztabowymi rektora lub kanclerza i zatrudniają przeciĊtnie od 1 do 5 pracowników; w zaleĪnoĞci od potrzeb mogą byü zatrudniane dodatkowe osoby w ramach projektów zewnĊtrznych.
Komórki transferu stanowią istotny element polityki szkoáy wyĪszej, umoĪliwiający wiĊksze otwarcie na kontakty z praktyką gospodarczą oraz uczestnictwo w regionalnych dziaáaniach, stymu-lujących rozwój ekonomiczny. Poprzez tego typu jednostki szkoáy wyĪsze uczestniczą w tworzeniu lokalnych inkubatorów nowoczesnych technologii i parków technologicznych.
Jednostki doradztwa i informacji przy administracji samorządowej koncentrują siĊ na: tworze-niu banków informacji, poĞrednictwie kooperacyjnym, opiniowatworze-niu wniosków o Ğrodki z publicznych programów wspierania projektów innowacyjnych, organizacji targów, akcji promo-cyjnych itp. Agendy tego typu z reguáy stanowią bazĊ dla tworzenia wyodrĊbnionych instytucji rozwoju lokalnego/regionalnego ̽ fundacji czy agencji.
CzĊĞü zadaĔ dotyczących wsparcia technologicznego i biznesowego innowacyjnych firm, moĪe byü realizowana przez pracowników CTT, są to: dostĊp do baz danych i informacji technologicznej; doradztwo technologiczne i patentowe; poĞrednictwo w kontaktach z twórcami techniki; pozyski-wanie funduszy grantowych na rozwój przedsiĊwziĊü innowacyjnych; poszukipozyski-wanie partnerów i poĞrednictwo kooperacyjne; promocja firm i rozwijanych projektów; pomoc w zakresie certyfika-cji i ochrony prawnej.
Na początku 2008 r. istniaáo w Polsce 95 CTT, co ma związek z uchwaleniem w 2005 r. ustawy ͈Prawo o szkolnictwie wyĪszym͇ gdzie zapisem, Īe centrum transferu technologii tworzy siĊ w celu sprzedaĪy lub nieodpáatnego przekazywania wyników badaĔ i prac rozwojowych do gospo-darki, zalegalizowano tego typu podmioty w strukturach szkóá wyĪszych. CTT moĪe byü utworzone[3]: w formie jednostki ogólnouczelnianej i dziaáaü w oparciu o regulamin zatwierdzony przez senat uczelni; w formie spóáki handlowej lub fundacji i dziaáaü w oparciu o odpowiednie do-kumenty ustrojowe.
Uczelnie i instytuty naukowo-badawcze zaczynają dostrzegaü szansĊ w promocji przedsiĊbior-czoĞci i budowie nowoczesnych kontaktów z przemysáem.
3.3. Centrum zaawansowanych technologii
CZT jest to konsorcjum naukowe skáadające siĊ z jednostek naukowych prowadzących badania na uznanym poziomie Ğwiatowym oraz innych podmiotów dziaáających na rzecz badaĔ, prac roz-wojowych oraz wdroĪeĔ, podejmujące na podstawie umowy wspólne przedsiĊwziĊcie (badania naukowe, prace rozwojowe), a takĪe dziaáalnoĞü innowacyjną z wykorzystaniem wyników tych ba-daĔ lub prac. CZT prowadzi dziaáalnoĞü o charakterze interdyscyplinarnym, sáuĪącą opracowaniu, wdraĪaniu i komercjalizacji nowych technologii związanych z dziedzinami nauki, uznanymi za szczególnie waĪne dla gospodarki w zaáoĪeniach polityki naukowej i innowacyjnej paĔstwa.
Konsorcjum naukowe, rozumiane jest jako grupa jednostek, w skáad których wchodzi co naj-mniej jedna jednostka naukowa, mogąca przeksztaáciü siĊ w podmiot prawny (np.: fundacja, spóáka), której udziaáowcami bĊdą partnerzy konsorcjum: uniwersytety, jednostki badawczo-rozwojowe, placówki PAN, partnerzy przemysáowi i inni. Celem CZT jest prowadzenie badaĔ, wdraĪanie i ko-mercjalizacja nowych technologii związanych z dziedzinami uznanymi za szczególnie waĪne dla gospodarki w zaáoĪeniach polityki naukowej i innowacyjnej paĔstwa.
156
CZT jest instrumentem polityki naukowej i innowacyjnej paĔstwa sprzyjającej koncentracji po-tencjaáu badawczego, realizacji strategicznych dla rozwoju gospodarczego i spoáecznego kraju projektów badawczych oraz tworzeniu Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA) poprzez udziaá w europejskich sieciach doskonaáoĞci (Networks of Excellence), stworzenie Centrum Szkolenio-wego Marie Curie (Marie Curie Fellowships Scheme) oraz przystąpienie do europejskiego programu Infrastruktury Badawczej (large infrastructure) [14,15].
3.4. Platforma technologiczna
PT to kierowane przez podmioty gospodarcze konsorcjum zrzeszające kluczowe przedsiĊbior-stwa, jednostki naukowe, oĞrodki innowacji i przedsiĊbiorczoĞci, instytucje finansowe i samorząd gospodarczy mające na celu sformuáowanie Ğrednio- i dáugookresowej wizji rozwoju technologicz-nego wybratechnologicz-nego sektora gospodarki, wyznaczenie strategii zmierzającej do jej realizacji oraz przygotowanie spójnego planu dziaáania.
Powoáywanie platform krajowych byáo oryginalną polską inicjatywą, która zdobyáa uznanie Komisji Europejskiej i zostaáa póĨniej upowszechniona w wielu krajach.
Gáównym celem dziaáania PPT jest wzrost konkurencyjnoĞci przedsiĊbiorstw tworzących plat-formĊ. Platforma integruje kluczowych partnerów przemysáowych okreĞlonego sektora gospodarki celem: tworzenia wizji rozwoju sektora; definiowania rozwoju technologicznego i potrzeb techno-logicznych sektora; mobilizowania Ğrodków publicznych i prywatnych na rozwój technologiczny; udziaáu w dziaáaniach Europejskich Platform Technologicznych; udziaáu w Programach Ramowych BadaĔ i Rozwoju UE; wzmacniania wspóápracy i realizacji inicjatyw podnoszących konkurencyj-noĞü sektora.
Obecnie w Polsce dziaáalnoĞü zainicjowaáy 24 platformy, miĊdzy innymi w takich dziedzinach jak: materiaáy, transport, informatyka, energia i bezpieczeĔstwo.
3.5. Audyt technologiczny
Audyt w swoim szerokim znaczeniu rozumiany jest jako system rewizji gospodarczej i doradz-twa ekonomicznego, realizowany przez wyspecjalizowanych ekspertów. Jego realizacja zachodzi wedáug okreĞlonych wzorców i standardów, moĪe polegaü m.in. na rewizji ksiąg rachunkowych i innych dokumentów. Szczególnie znaczenie zyskaá w ostatnich latach audyt wewnĊtrzny. Jego definicja wprowadzona zostaáa w prawodawstwie ustawą o finansach publicznych.
Audyt technologiczny jest jedną ze szczegóáowych form audytu. Nie jest on jednak regulowany przez prawo i zwykle nie peáni roli kontrolnej. Jest to metoda oceny przedsiĊbiorstwa pod kątem: potencjaáu technologicznego, stosowanych procedur oraz potrzeb. SáuĪy ona do identyfikacji sil-nych i sáabych punktów firmy poprzez dokonanie opisu oraz oceny podstawowego know-how oraz wykorzystywana jest do formuáowania konkretnych propozycji, co do kierunków rozwoju przedsiĊ-biorstwa, szczególnie pod kątem pozyskania i wykorzystania nowych technologii.
Przeprowadzenie audytu technologicznego musi umoĪliwiü okreĞlenie potrzeb firmy w zakresie poszczególnych obszarów związanych z innowacjami w tym: pozycjonowania produktów/rynków firmy, obszarów techniki takich jak: automatyka, technologie informacyjne, pakowanie itp.; funkcji firmy, które wymagają rozwiązaĔ innowacyjnych: wydajnoĞü, jakoĞü, elastycznoĞü, energocháon-noĞü itp.; wykorzystywanych oraz potencjalnych kanaáów transferu technologii do przedsiĊbiorstwa, potencjaáu w zakresie przyswajania nowych rozwiązaĔ technologicznych [14.19].
157
Realizacja tak postawionych zamierzeĔ wymaga analizy caáej firmy i obejmuje:
1. zarządzanie firmą, w tym: organizacja i struktura organizacyjna, strategia, sposoby zarządza-nia projektami inwestycyjnymi oraz projektami z zakresu innowacji i transferu technologii; 2. zasoby ludzkie w tym: okreĞlenie potencjaáu, stosowane instrumenty ich rozwoju (szkolenia,
praktyki itp.), potrzeb szkoleniowych, sposobów pracy;
3. dziaáalnoĞü operacyjna w tym: struktura procesów produkcyjnych, przepáywy materiaáowe, automatyzacja produkcji, utrzymania, zagadnienia bezpieczeĔstwa, identyfikacja ͈wąskich gardeá”;
4. dziaáalnoĞü badawczo-rozwojowa w tym: strategia dziaáalnoĞci B+R, stosowane procedury, analiza cyklu Īycia produktów, realizowane projekty innowacyjne, zakres i formy prowadzo-nej dziaáalnoĞci B+R;
5. jakoĞü, w tym: organizacja funkcji zapewnienia jakoĞci w firmie, standardy, stosowane procesy kontroli;
6. marketing/sprzedaĪ w tym: strategia marketingowa, realizowane przez firmĊ funkcje marke-tingowe, udziaáy w rynku, analiza pozycji konkurencyjnej, kanaáy dystrybucji, wykorzystanie technologii informacyjnych.
Audyt technologiczny jest realizowany najczĊĞciej przez zewnĊtrznych konsultantów ĞciĞle wspóápracujących z kierownictwem oraz pracownikami audytowanego przedsiĊbiorstwa.
3.6. Komercjalizacji technologii
KT to caáoksztaát dziaáaĔ związanych z przeksztaácaniem wiedzy w nowe produkty, technologie i rozwiązania organizacyjne. Tutaj rozpoczyna siĊ proces komercjalizacji technologii, polegający na wnikliwym rozpoznaniu zalet nowego pomysáu, produktu czy technologii oraz ocenie potencjaáu rynkowego. Dokonuje siĊ porównania ze znajdującymi siĊ na rynku substytutami i oceny: wielkoĞci potencjalnego rynku, niezbĊdnych nakáadów inwestycyjnych, kosztów produkcji, kanaáów dystry-bucji itp. NajczĊĞciej bezpoĞredni uczestnicy transferu technologii nie są w stanie samodzielnie odpowiedzieü na poszczególne pytania związane z oceną efektywnoĞci przedsiĊwziĊcia innowacyj-nego [15,22].
Proces komercjalizacji technologii obejmuje tym samym kompleks dziaáaĔ mających na celu ͈przeksztaácenie wiedzy i nowych rozwiązaĔ technologicznych w pieniądze͇. Podejmowane dzia-áania obejmują m.in.: prezentacjĊ nowych innowacyjnych pomysáów, produktów/procesów, prace rozwojowe i identyfikacjĊ potencjalnych zastosowaĔ, tworzenie i demonstracjĊ prototypów inno-wacyjnych produktów, poszukiwanie rynkowych zastosowaĔ technologii, audyt technologiczny, analizĊ rynków, opracowanie oraz realizacjĊ strategii marketingowych, prace wdroĪeniowe i wdro-Īenie do produkcji, wprowadzenie produktu na rynek i jego sprzedaĪ.
Choü powyĪsze kroki korespondują z procesem wdroĪenia innowacji technicznej, to koncepcja komercjalizacji technologii zachowuje swoją odmiennoĞü ̽ gáównie ze wzglĊdu na fakt, Īe punktem odniesienia jest technologia, która moĪe znaleĨü zastosowanie w wielu produktach.
W praktyce identyfikujemy szereg strategii komercjalizacji technologii: sprzedaĪ prawa wáa-snoĞci, licencjonowanie, alians strategiczny, joint venture, samodzielne wdroĪenie, utworzenie innowacyjnej firmy odpryskowej (spin-off lub spin-out).
158
Dziaáania związane z komercjalizacją technologii wymagają wyspecjalizowanych operatorów, do których zaliczamy brokerów technologii oraz podmioty zajmujące siĊ poĞrednictwem pomiĊdzy sektorem nauki i badaĔ, a praktyką gospodarczą (centra transferu technologii).
4. Podsumowanie
W pracy przedstawiono problemy gáówne procesu transformacji wiedzy i transferu technologii w przedsiĊbiorstwach. Uznając potrzebĊ pozyskiwania funduszy inwestycyjnych na produkty inno-wacyjne zasygnalizowano na wstĊpie problematykĊ biznes planu i benchmarkingu ksztaátujących od zamysáu cechy produktu i jego doskonalenie.
Gospodarka oparta na wiedzy uwzglĊdniająca najnowsze osiągniĊcia (wytwarzanie, gromadze-nie, przeksztaácanie) transformowana do przemysáu staje podstawą nowoczesnych technik i technologii w budowie i eksploatacji systemów technicznych. Transfer technologii omówiony wie-loaspektowo – od firm technologicznych, aĪ po komercjalizacjĊ technologii dają przesáanki kreatywnych dziaáaĔ w przemyĞle. Usystematyzowanie zagadnieĔ procesów transformacji wiedzy i technologii w technice oraz wskazanie powiązaĔ pomiĊdzy poszczególnymi jednostkami biorą-cymi w tym udziaá wskazują na zakres niezbĊdnych dziaáaĔ wspóáczesnego przedsiĊbiorstwa. Bibliografia
[1] Brilman J., Nowoczesne koncepcje i metody zarządzania, PWE, Warszawa 2002.
[2] Drelichowski L., Elements of theory and practice of management of information technologies in the enterprise, Oxford University, ATR Bydgoszcz, 2000.
[3] Drelichowski L., Theoretical and practical aspects of knowledge management in enterprises, Publishers AR Szczecin, 2002 pp. 541–549.
[4] Gáodek P., Transfer technologii do maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw. Vademecum innowa-cyjnego przedsiĊbiorcy, tom 1, STIM, SOOIPP, Warszawa 2006.
[5] Grudzewski W.M., Hejduk I.K., Akademicka przedsiĊbiorczoĞü: kreowanie nowoczesnej techniki i technologii w Polsce, WyĪsza Szkoáa PrzedsiĊbiorczoĞci i Zarządzania, War-szawa 1998.
[6] JasiĔski H., PrzedsiĊbiorstwo innowacyjne na rynku, KiW, Warszawa 1992.
[7] JasiĔski A.H., Bariery transferu technologii na rynku dóbr zaopatrzeniowo-inwestycyjnych, Wydziaá Zarządzania, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2005.
[8] Jolly V.K., Commercializing new technologies: getting from mind to market, Harvard Busi-ness School Press, Boston 1997.
[9] Kacprzyk J, ZadroĪny S., Computing whit words in intelligent data base querying: standalone and internet – based applications, Information Sciences, vol.13, Warsaw, 2001 s.71.
[10] Kalinowski T.B., Rola systemów zarządzania jakoĞcią we wprowadzaniu innowacji pro-duktowych i organizacyjnych, Rozprawa doktorska, maszynopis powielony, àódĨ 2007. [11] Kisielnicki J. Sroka, H., Information systems business, Placet Publishing Agency, Warsaw,
Poland, 1999.
[12] Kotler P., Marketing. Analiza, planowanie, wdraĪanie i kontrola, Wyd. Gebethner & S-ka, Warszawa 1994.
159
[13] KukliĔski A. (red.), Gospodarka oparta na wiedzy. Perspektywy Banku ĝwiatowego, KBN, Warszawa 2003, s.109–111.
[14] Matusiak K.B., Stawasz E. (red.), PrzedsiĊbiorczoĞü i transfer technologii. Polska perspek-tywa, Uniwersytet àódzki, àódĨ / ĩyrardów, 1998.
[15] Matusiak K.B., Rozwój systemów wsparcia przedsiĊbiorczoĞci. Przesáanki, polityka i insty-tucje, IE, Radom-àódĨ 2006.
[16] Mulak M.S., Jak opracowaü business plan. Poradnik dla Ğrednich i maáych przedsiĊbiorstw, M&A Communications, Polska, Warszawa 1995.
[17] Pawlak Z., Biznesplan. Zastosowania i przykáady, POLTEXT, Warszawa 2001.
[18] Roberts E.B., Entrepreneurs in High Technology, Oxford University Press, New York, 1991.
[19] Siemaszko A., Snarska-ĝwiderska M., Bąkowski A., Tworzenie Centrum Zaawansowanych Technologii, Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE, Warszawa 2003. [20] WĊgrzyn A., Benchmarking. Nowoczesna metoda doskonalenia przedsiĊbiorstwa, Oficyna
Wydawnicza Antykwa, Kluczbork – Wrocáaw 2000.
[21] Zienkowski L., Gospodarka „oparta na wiedzy” – mit czy rzeczywistoĞü? [w:] L. Zienkow-ski (red.), Wiedza a wzrost gospodarczy, Scholar, Warszawa 2003, s.15.
[22] Zoltowski B., Landowski, B., PrzybyliĔski B., Design of machine operation, ITE – National Research Institute, Radom, 2012.
[23] Zoltowski, B., Lukasiewicz M., KaáaczyĔski T., Information technology in the research of machine condition, Ed. UTP, Bydgoszcz, 2012.
[24] Zoltowski B., Virtual engineering methods in the study of, safety and environmental risks operated machines, Ed. UTP, Bydgoszcz, 2012.
[25] ĩóátowski M., Informatyczne systemy zarządzania w inĪynierii produkcji, Wydawnictwo ITE-PIB Radom, 2011.
[26] ĩóátowski M. ii: Badania zagroĪeĔ utraty zdatnoĞci Ğrodowiskowych systemów technicznych – wspóáautor, UTP w Bydgoszczy, 2013.
160
TRANSFORMATIONOF KNOWLEDGEANDTECHNOLOGY TRANSFER
IN TECHNICAL SYSTEMS Summary
In this paper presents the process of transformation knowledge and technology transfer, of technical in companies. Recognizing the need for raising investment funds for innovative products signaled at the beginning of the issue of the business plan and benchmarking shape of plan features of the product and its improvement. Knowledge (production, collection, transformation) a transformed the industry is the basis of modern techniques and technologies in the construction and operation of machines. Transfer of technology discussed multifaceted – from technology companies, to com-mercialize technologies give evidence of creative activities in the industry. Systematizing the issues of transformation processes of knowledge and technology in the construction and operation of technical systems and identify relationships between entities participant in this part indicate the scope necessary action a modern enter-prise.
Keywords: knowledge, innovation, knowledge and technology transfer, the company based of knowledge
Bogdan ĩóátowski Mariusz ĩóátowski
Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. Jana i JĊdrzeja ĝniadeckich w Bydgoszczy ul. Ks. A. Kordeckiego 20, Bydgoszcz
