Biuletyn misjologiczno-religioznawczy

(1)

Władysław Kowalak, Władysław

Müller, Bernard Wodecki

Biuletyn

misjologiczno-religioznawczy

Collectanea Theologica 55/4, 137-154

(2)

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 55(1985) fa se . IV

BIULETYN MISJOLOGICZNO-RELIGIOZNAWCZY

Z aw artość: I. D O K U M E N T Y . P o s ta w a K o śc io ła w ob'ec w y z n a w c ó w in n y c h re lig ii. II. O P R A C O W A N IA . P ie r w s z e p rz e p o w ia d a n ie w e w sp ó łc z e s n y c h d y s k u s ja c h te o lo g ii m is ji *.

I. D O K U M E N T Y

P o sta w a K ościoła w o b ec w y z n a w c ó w in n y ch r elig ii D o k u m en t S ek reta ria tu d la N iech rześcijan

p o św ięco n y zagad n ien iom d ialogu i m isji

K o śc ió ł n ie r e z y g n u je ze sw eg o z a a n g a ż o w a n ia m isy jn e g o , z a c h o w u ją c s z a c u n e k d la s u m ie n ia i w o ln o śc i każdtego cz ło w ie k a , w y c h o d z i n a p rz e c iw w y z n a w c o m in n y c h re lig ii, a ż e b y w ra z z n im i b u d o w a ć K ró le s tw o B oże i p o w sz e c h n y p o k ó j. M ów i o ty m z a m ieszczo n y n iż e j d o k u m e n t, p rz y p o m in a ją c , że ta k a p o s ta w a obow iązujle k a ż d e g o c h rz e ś c ija n in a . D o k u m e n t p o w s ta ł w w y n ik u p ra c p ro w a d z o n y c h od r o k u 1979. P ie rw s z y , ro b o czy te k s t b y ł p o d d a w a n y c z te ro k ro tn e j re w iz ji. C z w a r ta w e r s ja z o sta ła r o z e s ła n a do b is k u p ó w , te o lo g ó w i z a k o n ó w ; n a p o d s ta w ie w n ie sio n y c h u w a g o p ra c o w a n o w e r s ję o s ta te c z n ą , k tó r ą S e k re ta ria t z a a k c e p to w a ł p o d czas p o sie d z e n ia p le n a r n e g o , o d b y w a ją c e g o się w d n ia c h 27 lu te g o i 3 m a r c a 1984 r., a n a s tę p n ie p rz e d s ta w ił O jcu Ś w ię te m u . Ob’ec n ie , ro z e s ła n y do w s z y s tk ic h b is k u p ó w , m a słu ży ć ja k o m a t e r i a ł do d u s z p a s te rs k ie j r e f le k s ji. P rz e d e w sz y s tk im je d n a k je g o ce le m j'est u k a z a n ie w y z n a w c o m in n y c h r e lig ii, ja k ą p o d s ta w ę K o śc ió ł k a to lic k i w o b e c n ic h z a jm u je . P o d s ta w ą z a w a rte g o w d o k u m e n c ie w y k ła d u je s t n a u k a S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II. Z a jm u je się o n p ro b le m e m m is ji K o śc io ła , d ia lo - logu, p o s z a n o w a n ia w o ln o śc i osoby. O s ta tn ia część p o św ię c o n a je s t r e l a c ji z a c h o d z ą c e j p o m ię d z y m is ją i d ia lo g ie m .

1. S o b ó r W a ty k a ń s k i I I w y z n a c z y ł n o w y e ta p w r e la c ja c h p o m ię d z y K o śc io łe m a w y z n a w c a m i in n y c h re lig ii. O d w o łu ją się do n ic h w y ra ź n ie licz n e d o k u m e n ty s o b o ro w e , a zw ła sz c z a d e k la r a c ja N o s tr a a e ta te , p o św ię c o n a w c a ło śc i „ s to s u n k o w i K o śc io ła k a to lic k ie g o do re lig ii n ie c h r z e ś c ija ń s k ic h ” .

2. G w a łto w n e z m ia n y z a c h o d z ą c e w św ie c ie o ra z g łę b sz e p o z n a n ie t a je m n ic y K o śc io ła , „ p o w sz e c h n e g o s a k r a m e n tu z b a w ie n ia ” (L u m e n g e n tiu m , 48), p rz y c z y n iły się do p rz y ję c ia ta k ie j p o s ta w y w o b e c re lig ii n ie c h r z e ś c ija ń sk ic h . „ P o p rz e z o tw a rc ie , ja k ie g o d o k o n a ł S o b ó r W a ty k a ń s k i II, K o śció ł i w sz y sc y c h rz e ś c ija n ie m o g li o sią g n ą ć jeszcze p e łn ie js z ą św ia d o m o ść t a je m n ic y C h r y s tu s a ” (R e d e m p to r h o m in is , 11).

3. T a n o w a p o s ta w a p r z y b r a ła n a z w ę d ia lo g u . O w o o k re ś le n ie , b ę d ą c e n o r m ą i id e a łe m , z o sta ło w K o śc ie le d o w a rto ś c io w a n e p rz e z P a w ła V I i je g o e n c y k lik ę E c c le s ia m s u a m (6 s ie r p n ia 1964). O d tą d z aczęło się o no c zęsto p o ja w ia ć p o d czas so b o ru i w ję z y k u k o ś c ie ln y m . O z n acza o no n ie ty lk o ro z m o w ę , a le ta k ż e c a ło k s z ta łt p o z y ty w n y c h i k o n s tr u k ty w n y c h s to s u n k ó w

* R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu le ty n u je s t k s. W ła d y s ła w К o w a 1 а к SV D , W a rs z a w a .

(3)

m ię d z y n a ro d o w y c h z o s o b a m i i w s p ó ln o ta m i in n y c h re lig ii, m a ją c y c h n a c e lu w z a je m n e p o z n a n ie i o b o p ó ln e u b o g a c e n ie .

4. I n s ty tu c jo n a ln y m z n a k ie m o w ej w o li ro z m o w y i s p o tk a n ia s t a ł się u tw o rz o n y p rz e z P a w ła V I w k lim a c ie S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II, w d n iu Z e s ła n ia D u c h a Ś w ię te g o 1964 г., S e k r e t a r i a t d la N ie c h rz e ś c ija n w y ło n io n y z K o n g re g a c ji E w a n g e liz a c ji N a ro d ó w . K o n s ty tu c ja R e g im in i E cclesia e t a k o k re ś liła z a d a n ia s e k r e ta r i a tu : „ W in ie n o n p o s z u k iw a ć m e to d i d ró g n a w ią z a n ia sto so w n e g o d ia lo g u z n ie c h r z e ś c ija n a m i. P r a c u je o n z a te m n a d ty m , a b y n ie c h r z e ś c ija n ie b y li p o z n a w a n i i s łu s z n ie s z a n o w a n i p rz e z c h rz e ś c ija n i b y n ie c h r z e ś c ija n ie ze s w e j s tr o n y m o g li w o d p o w ie d n i sp o só b p o z n a ć i d a rz y ć s z a c u n k ie m c h rz e ś c ija ń s k ą d o k tr y n ę i c h rz e ś c ija ń s k ie ż y c ie ” (A A S 59, 1967. s. 919— 920). 5. W d w a d z ie ś c ia l a t po o g ło sz e n iu E c c le s ia m s u a m i z a ło ż e n iu s e k r e  t a r i a t u o d b y ło się z g ro m a d z e n ie p le n a r n e , n a k tó r y m s e k r e t a r i a t d o k o n a ł o ce n y d o ś w ia d c z e ń n a p o lu d ia lo g u , ja k ie m ia ły m ie js c e w c a ły m K o śc ie le o ra z z a s ta n a w ia ł się n a d p o s ta w a m i K o śc io ła w o b e c w ie rz ą c y c h in n y c h w y z n a ń . p rz e d e w s z y s tk im z aś n a d r e la c ją p o m ię d z y d ia lo g ie m i p o s ła n n ic tw e m .

6. Z n a jd u ją c a w ty m d o k u m e n c ie w y r a z w iz ja te o lo g ic z n a w y n ik a z in s p ir a c ji S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I I i z p o so b o ro w e g o n a u c z a n ia K o śc io ła . N a d a l je d n a k is tn ie je p o tr z e b a , a n a w e t k o n ie c z n o ść d a lsz e g o p o g łę b ia n ia te g o te m a tu p rz e z te o lo g ó w . N in ie js z e r e f le k s je , p o w s ta łe z d o ś w ia d c z e n ia i n im w zb o g aco n e, p o s ia d a ją p rz e d e w s z y s tk im c h a r a k t e r d u s z p a s te rs k i; m a ją o n e u ła tw ić e w a n g e lic z n ą p o s ta w ę w o b e c in n y c h w ie rz ą c y c h , z k tó r y m i c h rz e ś c i ja n ie ż y ją ra z e m w m ia s ta c h , w m ie js c a c h p ra c y i w ro d z in a c h .

7. D o k u m e n t n in ie js z y m a d o p o m ó c w s p ó ln o to m c h r z e ś c ija ń s k im , a szcze g ó ln ie o so b o m z a n ie o d p o w ie d z ia ln y m , w ż y c iu w e d le w s k a z a ń s o b o ru , p rz y n o s z ą c e le m e n ty p r z y d a tn e w ro z w ią z y w a n iu tr u d n o ś c i m o g ą c y c h w y n ik n ą ć z teg o , że ic h m is ja o b e jm u je z a ró w n o o b o w ią z k i e w a n g e liz a c ji, j a k i d ialo g . P o z w o li o n ta k ż e w y z n a w c o m in n y c h re lig ii le p ie j z ro z u m ie ć to , j a k w id z i ic h K o śc ió ł i j a k ch ce się d o n ic h o dnosić.

8. W ie le K ościołów - c h rz e ś c ija ń s k ic h m a za so b ą p o d o b n e d o św ia d c z e n ia z d z ie d z in y s to s u n k ó w z in n y m i w ie rz ą c y m i. E k u m e n ic z n a R a d a K o ścio łó w p o w o ła ła in s ty tu c ję do s p r a w „ d ia lo g u ze s p o łe c z n o śc ia m i ż y w y c h re lig ii i id e o lo g ii” , k tó r a d z ia ła w r a m a c h d e p a r t a m e n t u „ w ie rn e g o ś w ia d e c tw a ” . S e k r e t a r i a t d la N ie c h rz e ś c ija n u tr z y m u j e z t ą in s ty tu c ją s ta łe i b r a t e r s k i e s t o s u n k i w z a k re s ie k o n s u lta c ji i w s p ó łp ra c y .

P o s ł a n n i c t w o

9. „B óg je s t m iło ś c ią ” (1 J 4, 8. 16). J e g o z b a w c z a m iło ść z o s ta ła o b ja w io n a i p rz e k a z a n a lu d z io m w C h ry s tu s ie ; je s t o n a o b e c n a i d z ia ła w ś w ię c ie p rz e z D u c h a Ś w ię te g o . K o śc ió ł w in ie n b y ć ż y w y m z n a k ie m te j m iło ści, s p r a w ia ją c , że s ta n ie się o n a n o rm ą ż y c ia d la w s z y s tk ic h lu d z i. J e g o p o s ła n n ic tw o je s t z w o li C h r y s tu s a p o s ła n n ic tw e m m iło ści, g d y ż w m iło ś c i o d n a jd u je się źró d ło , cel i sp o só b sw eg o d z ia ła n ia (p o r. Ad. g e n te s , 2— 5, 12;

E v a n g e lii n u n tia n d i, 26). D la te g o k a ż d y a s p e k t i k a ż d a d z ia ła ln o ś ć K o śc io ła

w in n y b y ć p rz e p e łn io n e m iło ś c ią w ła ś n ie w d u c h u w ie rn o ś c i C h ry s tu s o w i, k tó r y m u to p o s ła n n ic tw o zlec ił, n ie u s ta n n ie je o ż y w ia i c z y n i n a p r z e s tr z e n i d z ie jó w m o żliw y m .

10. K o śció ł — ja k p o d k r e ś lił s o b ó r — je s t lu d e m m e s ja n ic z n y m , w id z ia l n y m z g ro m a d z e n ie m , w s p ó ln o tą d u c h o w ą , lu d e m p ie lg rz y m u ją c y m w ra z z c a łą lu d z k o ś c ią z k tó r ą d zieli o n sw o je d o św ia d c z e n ia . W in ie n b y ć z a c z y n e m i d u sz ą s p o łe c z e ń stw a , a b y o d n o w ić je w C h ry s tu s ie i u c z y n ić z e ń ro d z in ę B o żą (p o r. L u m e n g e n tiu m , 9; G a u d iu m e t sp es, 9, 40). „ P r a w e m jeg o s ta ło s ię p r z y k a z a n ie n o w e m iło w a n ia , j a k C h ry s tu s n a s u m iło w a ł. C e le m jeg o w re sz c ie — K ró le s tw o B oże, z a p o c z ą tk o w a n e n a ziem i p rz e z sa m e g o B o g a ”

(4)

B IU L E T Y N M IS JO L O G IC Z N O -R E L IG IO Z N A W C Z Y

(L u m e n g e n tiu m , 9). „K o śció ł p ie lg rz y m u ją c y je s t m is y jn y ze sw e j n a t u r y ” ( A d g e n te s , 2; p o r. 6, 35, 36). P o s ta w a m is y jn a s ta n o w i w p r z y p a d k u k a ż d e go c h rz e ś c ija n in a po p ro s tu w y ra z p r z e ż y w a n e j p rz e z n ie g o w ia ry .

11. „ P o s ła n n ic tw o w ię c K o śc io ła tłu m a c z y się ja k o d z ia ła ln o ś ć , p rz e z k tó r ą K o śc ió ł p o s łu sz n y ro z k a z o w i C h ry s tu s a , p o ru s z o n y ła s k ą i m iło śc ią D u c h a Ś w ię te g o , s t a je się w p e łn i o b e c n y d la w s z y s tk ic h lu d z i czy n a r o d ó w ” ( A d g e n te s , 5). J e s t to je d y n e w s w o im r o d z a ju z a d a n ie ; w y p e łn ia je się je d n a k n a w ie le ró ż n y c h sp o so b ó w , w z a le ż n o śc i od w a r u n k ó w , w ja k ic h r o z w ija n e je s t p o s ła n n ic tw o . „ W a ru n k i t e z a le ż ą b ą d ź to od K o śc io ła , b ą d ź te ż od lu d ó w , od g r u p sp o łe c z n y c h lu b p o je d y n c z y c h lu d z i, do k tó r y c h k ie r u j e się p o s ła n n ic tw o . (...) Do k a ż d o ra z o w y c h w a r u n k ó w lu b s t a n u w in n o się s to so w a ć w ła ś c iw e c zy n n o ści, czy li o d p o w ie d n ie ś ro d k i. (...) W ła ś c iw y m c e le m te j d z ia ła ln o ś c i m is y jn e j je s t p rz e p o w ia d a n ie E w a n g e lii i z a k ła d a n ie K o śc io ła w ś ró d lu d ó w i g ru p , g d zie K o śc ió ł n ie z a p u ś c ił jesz c z e k o rz e n i1” (A d

g e n te s 6). I n n e d o k u m e n ty s o b o ru p o d k r e ś la ją f a k t, iż p o s ła n n ic tw o K o ś c io ła o b e jm u je ta k ż e p ra c ę n a d s z e rz e n ie m K ró le s tw a i je g o w a rto ś c i w śró d w s z y s tk ic h lu d z i (por. L u m e n g e n tiu m , 5, 9, 35; G a u d iu m e t sp e s , 39, 40— ■—45, 91, 92; U n ita tis r e d in te g r a tio , 2; D ig n ita tis h u m a n a e , 14; A p o s to lic a m

a c tu o s ita te m , 5).

12. S o b ó r W a ty k a ń s k i II p r z e d s ta w ił o g ó ln y z a ry s m e to d w y p e łn ia n ia p o s ła n n ic tw a i ró ż n y c h jeg o a s p e k tó w . D o k o n a n ia i d o k u m e n ty p o so b o ro w e go M a g is te r iu m K o śc io ła , ta k ie ja k S y n o d B is k u p ó w n a te m a t s p r a w ie d li w ości sp o łe c z n e j (1971), sy n o d y p o św ię c o n e e w a n g e liz a c ji (1974) i k a te c h e z ie (1977). lic z n e w y s tą p ie n ia P a w ła V I i J a n a P a w ła I I o ra z k o n f e r e n c ji E p i s k o p a tó w A zji, A fry k i i A m e ry k i Ł a c iń s k ie j, p rz y c z y n iły się do ro z w in ię c ia in n y c h a s p e k tó w n a u c z a n ia so b o ro w e g o , w s k a z u ją c m ię d z y in n y m i, iż is to t n e d la p o s ła n n ic tw a K o śc io ła , n ie r o z e r w a ln ie z n im z w ią z a n e (p o r. R e d e m p to r

h o m in is , 15), je s t z a a n g a ż o w a n ie n a rz e c z c z ło w ie k a , s p r a w ie d liw o ś c i sp o łe c z 

n e j, w o ln o śc i i p r a w lu d z k ic h o ra z r e f o r m n ie s p ra w ie d liw y c h s t r u k t u r s p o łecz n y ch .

13. P o s ła n n ic tw o ja w i się w św ia d o m o śc i K o śc io ła ja k o je d n o lita , choć z ło żo n a i p e łn a p o w ią z a ń rz e c z y w is to ść . M o żn a t u w y m ie n ić jeg o g łó w n e e le m e n ty . J u ż s a m a o b ecn o ść o ra z ży w e św ia d e c tw o c h rz e ś c ija ń s k ie g o życia tw o rz ą p o s ła n n ic tw o (por. E v a n g e lii n u n tia n d i, 21), n a w e t je ś li m u s im y p rz y z n a ć , że „ p rz e c h o w u je m y te n s k a r b w n a c z y n ia c h g lin ia n y c h ” (2 K o r 4. 7i, a w ię c że ro z b ie ż n o ść p o m ię d z y e g z y s te n c ja ln y m o b ra z e m c h rz e ś c ija n in a a je g o s a m o o k re ś la n ie m się p o z o s ta je w c ią ż n ie do p o k o n a n ia . P o s ła n n ic tw o je s t ta k ż e k o n k r e tn y m z a a n g a ż o w a n ie m w s łu ż b ie c z ło w ie k a o ra z d z ia ła ln o ś c ią n a rz e c z p o s tę p u sp o łeczn eg o , w a lk ą z n ę d z ą i ze s t r u k tu r a m i , k tó r e do n ie j p ro w a d z ą . S ą n im życie litu rg ic z n e , m o d litw a i k o n te m p la c ja , w y m o w n e św ia d e c tw o ż y w o tn e g o i w y z w a la ją c e g o z w ią z k u z ż y w y m i p r a w d z iw y m B o g iem , k tó r y w z y w a n a s do sw eg o K ró le s tw a i s w o je i c h w a ły (p o r. D z 2, 42). J e s t n im d ia lo g , w k tó r y m c h rz e ś c ija n ie s p o t y k a ją się z w y z n a w c a m i in n y c h tr a d y c ji re lig ijn y c h , a b y ra z e m z n im i p o d ą ż a ć k u p ra w d z ie i w s p ó łp r a c o w a ć d la w sp ó ln e g o d o b ra . J e s t n im p rz e p o w ia d a n ie i k a te c h e za, g d y g ło si się d o b rą n o w in ę E w a n g e lii, p o g łę b ia ją c je j w p ły w n a życie i k u ltu r ę . W sz y stk o to z a w ie ra się w p o s ła n n ic tw ie .

14. N a k a ż d y m K o śc ie le p a r t y k u la r n y m sp o czy w a o d p o w ie d z ia ln o ść za c ało ść p o s ła n n ic tw a . R ó w n ie ż k a ż d y c h rz e ś c ija n in , n a m o cy w ia r y i c h rz tu , je s t w e z w a n y do w y p e łn ia n ia c a łe g o n ie ja k o p o s ła n n ic tw a . W z a le ż n o śc i od w y m o g ó w s y tu a c ji, od m ie js c a z a jm o w a n e g o w L u d z ie B o ży m i od o so b isteg o c h a ry z m a tu , c h rz e ś c ija n in m a p ra w o s k u p ić sw e w y s iłk i n a je d n y m z a s p e k tó w p o s ła n n ic tw a .

15. Ż y cie J e z u s a z a w ie ra w s z y s tk ie e le m e n ty p o s ła n n ic tw a . N a p o d s ta w ie E w a n g e lii ja w i się O n w m ilc z e n iu , w d z ia ła n iu , n a m o d litw ie , w d i a lo g u i w p rz e p o w ia d a n iu . J e g o o rę d z iu n ie o d łą c z n ie to w a rz y s z y d z ia ła n ie ;

(5)

140 B IU L E T Y N M IS JO L O G IC Z N O -R E L IG IO Z N A W C Z Y

g ło s i O n B o g a i J e g o K ró le s tw o n ie ty lk o sło w e m , a le i c z y n e m , p o p rz e z d o k o n y w a n e p rz e z sie b ie d z ie ła . P r z y j m u j e sp rz e c iw y , n ie p o w o d z e n ie i śm ie rć ; d ro g a J e g o z w y c ię s tw a p rz e b ie g a p o p rz e z d a r ży cia. W sz y stk o w N im je s t ś r o d k ie m i d ro g ą o b ja w ie n ia i z b a w ie n ia (por. E v a n g e lii n u n tia n d i, 6—12); w s z y s tk o je s t w y ra z e m J e g o m iło ś c i (p o r. J 3, 16; 13, 1; 1 J 4, 7— 19). W t a k i s a m sp o só b w in n i p o s tę p o w a ć ta k ż e c h rz e ś c ija n ie : „P o ty m w sz y sc y p o z n a ją , ż eście u c z n ia m i m o im i, je ś li b ę d z ie c ie się w z a je m n ie m iło w a li” (J 13, 35).

16. R ó w n ie ż N o w y T e s ta m e n t p r z e d s ta w ia zło żo n y i z ró ż n ic o w a n y o b ra z p o s ła n n ic tw a . I s tn ie je w ie lo ś ć p o s łu g i f u n k c ji, w y n ik a ją c a z ro z m a ito ś c i c h a ry z m a tó w (por. 1 K o r 12, 28— 30; E f 4, 11— 12; R z 12, 6—8). S a m ś w ię ty P a w e ł m ó w i o sz c z e g ó ln y m c h a r a k te r z e sw eg o m is y jn e g o p o w o ła n ia : „N ie p o s ła ł m n ie C h ry s tu s ; a b y m c h rz c ił, lecz a b y m g ło s ił E w a n g e lię ” (1 K o r 1, 17). I d la te g o u b o k u „ a p o s to łó w ” , „ p ro r o k ó w ” i „ e w a n g e lis tó w ” w id z im y lu d z i w e z w a n y c h do d z ie ł w sp ó ln o to w y c h i p o m o c y c ie r p ią c y m ; są t a m u - w z g lę d n io n e o b o w ią z k i ro d z in , m ężó w , żo n i d zieci; o b o w ią z k i p a n ó w i słu g . N a k a ż d y m sp o c z y w a z a d a n ie szczeg ó ln eg o ś w ia d e c tw a w sp o łe c z e ń stw ie . W sk a z ó w k i, k tó r y c h P io t r u d z ie la w s w y m p ie rw s z y m liś c ie c h rz e ś c ija n o m ż y ją c y m w d ia s p o rz e , z a s k a k u ją a k tu a ln o ś c ią . J a n P a w e ł I I o k re ś lił f r a g m e n t te g o lis tu ja k o „ z ło tą z a s a d ę w s to s u n k a c h c h rz e ś c ija n z r o d a k a m i o d m ie n n y c h w y z n a ń : « P a n a C h r y s tu s a m ie jc ie w s e r c a c h za Ś w ię te g o i b ą d ź c ie z aw sze g o to w i do o b ro n y w o b e c k a ż d e g o , k to d o m a g a się od w a s u z a s a d n ie - n ie n ia te j n a d z ie i, k tó r a w w a s je s t. A z ła g o d n o ś c ią i b o ja ź n ią B o żą z a c h o w u jc ie c z y ste su m ie n ie » (1 P 3, 15— 16)” (A n k a ra , 29.11.1979).

17. W śró d w ie lu d o s ta rc z o n y c h p rz e z h is to rię p rz y k ła d ó w c h r z e ś c ija ń sk ie g o p o s ła n n ic tw a , sz c zeg ó ln e z n a c z e n ie m a j ą n o r m y u s ta lo n e p rz e z ś w ię te g o F r a n c is z k a w n ie z a tw ie rd z o n e j re g u le d la b r a c i (1221), k tó r z y „z B o że go n a tc h n ie n ia z e c h c ą p ó jś ć do S a ra c e n ó w ... Z n a la z łs z y się p o ś ró d n ic h , m o g ą o n i u s ta lić sw e z w ią z k i d u c h o w e w d w o ja k i sposób. P ie r w s z y sp o só b : n ie c h n ie w s z c z y n a ją k łó tn i a n i s p rz e c z e k , a le z m iło śc i do B o g a b ę d ą u le g li w o b e c k a ż d e g o lu d z k ie g o s tw o r z e n ia i p rz y z n a ją się do te g o , że s ą c h r z e ś c ija n a m i. D ru g i sp só b : k ie d y z o b aczą, że t a k się B o g u p o d o b a , n ie c h g ło szą sło w o B o że”. W n a s z y m s tu le c iu p o w s ta ło i s p r a w d z iło się — p rz e d e w s z y s tk im w św ie c ie is la m u — d o św ia d c z e n ie K a r o la de F o u c a u ld , k tó r y w y p e łn ia ł sw o je p o s ła n n ic tw o w p o s ta w ie p o k o rn e g o i m ilc z ą c e g o z je d n o c z e n ia z B o g iem , k o m u n ii z u b o g im i w d u c h u p o w sz e c h n e g o b r a t e r s tw a .

18. P o s ła n n ic tw o z w ra c a się z a w sz e do c z ło w ie k a z p e łn y m p o s z a n o w a n ie m je g o w o ln o ści. D la te g o S o b ó r W a ty k a ń s k i I I s tw ie rd z ił, że choć is tn ie j e p il n a p o tr z e b a g ło s z e n ia C h r y s tu s a , „ ś w ia tła ż y w o ta , z c a łą o d w a g ą i z c a ły m m ę s tw e m a p o s to ls k im , a ż do w y la n ia k r w i” (D ig n ita tis h u m a n a e , 14), je ś li je s t to n ie z b ę d n e , n a le ż y p o p ie r a ć i sz a n o w a ć w k a ż d y m in te r lo k u to r z e je g o p ra w d z iw ą w o ln o ść , n ie o g r a n ic z o n ą ż a d n ą fo r m ą p rz y m u s u , z w łaszcza w z a k re s ie re lig ii. „ P r a w d y z aś tr z e b a sz u k a ć w sp o só b z g o d n y z g o d n o śc ią o so b y lu d z k ie j i z je j n a t u r ą sp o łe c z n ą , to zn a c z y p rz e z sw o b o d n e b a d a n ie p rz y p o m o c y m a g is te riu m , czyli n a u c z a n ia , p rz e z w y m ia n ę m y ś li i d ialo g , p rz e z co je d n i d r u g im w y k ła d a ją p r a w d ę , j a k ą z n a le ź li a lb o s ą d z ą , że z n a le ź li, a b y n a w z a je m p o m ó c so b ie w s z u k a n iu p ra w d y ; sk o ro z aś p r a w d a z o s ta ła p o z n a n a , n a le ż y m o c n o p rz y n ie j tr w a ć o so b is ty m p rz e ś w ia d c z e n ie m ” (D ig n ita tis h u m a n a e , 3). „W ro z p o w s z e c h n ia n iu z aś w ia r y re lig ijn e j i w p r o w a d z a n iu p r a k t y k re lig ijn y c h tr z e b a zaw sz e w y s tr z e g a ć się w s z e lk ie j d z ia ła ln o ś c i, k tó r a m ia ła b y p o s m a k p rz y m u s u a lb o n ie u c z c iw e g o czy n ie d o s ta te c z n ie u s p r a w ie d liw io n e g o n a k ła n i a n ia , z w ła sz c z a w s to s u n k u d o lu d z i p ro s ty c h czy u b o g ic h . T a k i sp o só b p o s tę p o w a n ia n a le ż y u z n a ć za n a d u ż y c ie w ła s n e g o p r a w a i n a r u s z e n ie p r a w a in n y c h ” (D ig n ita tis h u m a n a e , 4).

19. D z ia ła ln o ść m is y jn a w e w sp ó łc z e s n y m św ie c ie m u s i o d z n aczać się s z a c u n k ie m w o b e c k a ż d e j o so b y (por. E c c le s ia m s u a m , 77; A A S 1964, s. 642 — 643; E v a n g e lii n u n tia n d i, 79— 80; R e d e m p to r h o m in is , 12). „ C z ło w ie k je s t

(6)

p ie r w s z ą d ro g ą , p o k tó r e j w in ie n k ro c z y ć K o śc ió ł w w y p e łn ia n iu sw o jeg o p o s ła n n ic tw a ” (R e d e m p to r h o m in is , 14). T e w a rto ś c i, k tó r y c h K o śc ió ł s ta le u c z y się od C h ry s tu s a , sw eg o m is trz a , w in n y p ro w a d z ić c h r z e ś c ija n in a do m i ło ści i s z a c u n k u w o b e c w sz y stk ie g o , co d o b re w k u ltu r z e i w ż y c iu r e l ig i j n y m d ru g ie g o c z ło w ie k a . C h o d zi o s z a c u n e k d la te g o , co w k a ż d y m c z ło w ie k u z d z ia ła ł t e n D u ch , k tó r y tc h n ie ta m , g d z ie c h c e (por. R e d e m p to r h o m in is , 12;

E v a n g e lii n u n tia n d i, 79). P o s ła n n ic tw o c h rz e ś c ija ń s k ie n ig d y n ie m o że zb o 

czyć z d ro g i m iło ści i s z a c u n k u w o b e c in n y c h ; d la te g o d la n a s , c h rz e ś c ija n , d ia lo g z a jm u je w d z ia ła ln o ś c i m is y jn e j t a k w a ż n e m ie js c e .

B IU L E T Y N M IS JO L O G IC Z N O -R E L IG IO Z N A W C Z Y

D i a l o g

20. D ia lo g n ie je s t o p o rtu n is ty c z n ą ta k t y k ą d a n e j c h w ili, a le o p ie r a się n a r a c ja c h , p o g łę b io n y c h p rz e z d o św ia d c z e n ie , re f le k s ję , a ta k ż e s a m e t r u d n ości.

21. O tw a rto ś ć K o śc io ła n a d ia lo g w y n ik a z jeg o w ie rn o ś c i c z ło w ie k o w i. K a ż d y c z ło w ie k i k a ż d a g r u p a lu d z i p r a g n ie i w y m a g a u z n a n ia i m o ż liw o ś ci d z ia ła n ia ja k o o d p o w ie d z ia ln y p o d m io t, ta k je ś li ch o d zi o p o trz e b ę p r z y j m o w a n ia , j a k ró w n ie ż i p rz e d e w s z y s tk im w p r z y p a d k u św ia d o m o śc i, iż m a się coś do p r z e k a z a n ia in n y m . J a k p o d k r e ś la ją n a u k i h u m a n is ty c z n e , w d i a lo g u p o m ię d z y o so b a m i c z ło w ie k d o św ia d c z a w ła s n y c h o g ra n ic z e ń , a le ta k ż e m o ż liw o śc i ic h p rz e k ro c z e n ia ; o d k ry w a , że n ie p o s ia d a p r a w d y w sp o só b d o s k o n a ły i c a łk o w ity , a le m o że k u n ie j z u fn o ś c ią p o d ą ż a ć w s p ó ln ie z in n y m i lu d ź m i. W z a je m n e w e r y f ik o w a n ie się, w z a je m n e p o p r a w ia n ie b łę d ó w , b r a t e r s k a w y m ia n a p o s ia d a n y c h d a ró w s p r z y ja ją s ta łe m u w z ro s to w i d o jr z a łości, z k tó r e j ro d z i się w s p ó ln o ta osób. W o w y m p ro c e s ie k o n f r o n to w a n ia sie b ie m o g ą o czyszczać się i u b o g a c a ć d o ś w ia d c z e n ia i p o g lą d y re lig ijn e . T a d y n a m ik a s to s u n k ó w p o m ię d z y lu d ź m i s k ła n ia n a s, c h rz e ś c ija n , do s łu c h a n ia i ro z u m ie n ia teg o , co in n i w ie rz ą c y m o g ą n a m p rz e k a z a ć , g d y ż w te n sp o só b m o ż e m y c z e rp a ć k o rz y ś c i z h o jn y c h d a ró w B oga. P r z e m ia n y sp o łe c z n o - k u ltu r a ln e , k tó r y m n ie o d łą c z n ie to w a rz y s z ą n a p ię c ia i tr u d n o ś c i, z w ię k s z a n ia się w sp ó łz a le ż n o śc i w e w s z y s tk ic h s e k to r a c h lu d z k ie g o w sp ó łż y c ia i p o s tę p u , a p rz e d e w s z y s tk im p o tr z e b a d z ia ła n ia n a rz e c z p o k o ju s p r a w i a ją , że d ia lo g o w y c h a r a k t e r s to s u n k ó w m ię d z y lu d z k ic h s t a je się d z is ia j s p r a w ą n a g lą c ą .

22. J e d n a k ż e K o śc ió ł c z u je się z o b o w ią z a n y d o d ia lo g u p rz e d e w s z y s tk im ze w z g lę d u n a s w o ją w ia rę . W ta je m n ic y tr y n i t a r n e j , d z ię k i o b ja w ie n iu , d o strz e g a m y życie w k o m u n ii i w e w z a je m n e j w y m ia n ie . W B o g u O jc u k o n te m p lu je m y m iło ść u p rz e d z a ją c ą , k tó r a n ie je s t o g ra n ic z o n a a n i p rz e s trz e n ią , a n i c z asem . W sz e c h ś w ia t i h is to r ia p e łn e s ą J e g o d a ró w . J e g o m iło ść o g a r n ia k a ż d ą rz e c z y w is to ść , k a ż d e w y d a rz e n ie . P o m im o g w a łto w n y c h cza se m p rz e ja w ó w zła, w ż y c iu k a ż d e g o c z ło w ie k a i k a ż d e g o lu d u o b e c n a je s t w y w y ż s z a ją c a i w y z w a la ją c a m o c ła s k i. Z a d a n ie m K o śc io ła je s t o d k ry w a n ie c a łe g o b o g a c tw a , k tó r e O jciec u k r y ł w s tw o r z e n iu i w h is to rii, w y d o b y w a n ie go n a ś w ia tło d z ie n n e , tr o s k a o to, b y o no d o jrz e w a ło — to zaś n ie ty lk o po to , b y s ła w ić c h w a łę B o g a w J e g o litu r g ii, a le ró w n ie ż po to , b y z a p e w n ić d a ro m O jc a m o ż liw o ść d o ta r c ia do w s z y s tk ic h lu d zi.

23. W S y n u B o ży m o tr z y m a liś m y S ło w o i M ą d ro ść , w k tó r y m w sz y stk o z o sta ło z a w a r te i is tn ia ło jeszcze p rz e d n a s ta n ie m czasó w . C h r y s tu s je s t S ło w e m , k tó r e o św ie c a k a ż d e g o c z ło w ie k a , w N im b o w ie m o b ja w ia się T a je m n ic a B o g a a z a ra z e m c z ło w ie k a (p o r. R e d e m p to r h o m in is , 8, 10, 11, 13). O n je s t O d k u p ic ie le m , je s t o b e c n y ze s w ą ła s k ą w k a ż d y m lu d z k im s p o tk a n iu , a b y u w o ln ić n a s od n a sz e g o e g o iz m u i s p ra w ić , że b ę d z ie m y się w z a je m n ie m iło w a li, j a k O n n a s u m iło w a ł. J a k p isze J a n P a w e ł II, „c z ło w ie k — k a ż d y b e z w y ją tk u — z o s ta ł o d k u p io n y p rz e z C h ry s tu s a , p o n ie w a ż z c z ło w ie k ie m — k a ż d y m b e z w y ją tk u — C h r y s tu s je s t w ja k iś sp o só b z je d n o c z o n y , n a w e t

(7)

B I U L E T Y N M I S J O L O G I C Z N O - R E L I G I O Z N A W C Z Y

g d y b y c z ło w ie k n ie z d a w a ł so b ie z te g o s p r a w y ; C h ry s tu s , k tó r y za w sz y s tk ic h u m a r ł i z m a r tw y c h w s ta ł, m o ż e c z ło w ie k o w i p rz e z D u c h a sw eg o u d z ie lić ś w ia tła i sił, a b y z d o ln y b y ł o d p o w ie d z ie ć n a jw y ż s z e m u s w e m u p o w o ła n iu ” ( R e d e m p to r h o m in is , 14).

24. W D u c h u Ś w ię ty m w ia r a p o z w a la n a m d o strz e c o w ą siłę życia, r u c h u i w ie c z n e g o o d r a d z a n ia się (L u m e n g e n tiu m , 4), k tó r a d z ia ła w g łę b i s u m ie n ia i to w a rz y s z y s e r c u w t a j e m n e j d ro d z e k u P ra w d z ie (p o r. G a u d iu m

e t sp e s , 22). T e n D u ch „ p rz e k r a c z a w sw y m d z ia ła n iu w id z ia ln y o b rę b M i

sty c z n e g o C iała...” (R e d e m p to r h o m in is , 16; G a u d iu m e t sp e s , 22; A d g e n te s , 15); je s t p rz e w o d n ik ie m i to w a rz y s z e m n a d ro d z e K o śc io ła , k tó r y c z u je się w o b o w ią z k u ro z p o z n a w a ć z n a k i J e g o o b ecn o ści, iść w sz ę d z ie , gdzie O n p r o w a d z i i słu ż y ć M u s w ą p o k o r n ą i d y s k r e tn ą w s p ó łp ra c ą .

25. K ró le s tw o B oże j e s t o s ta te c z n y m c e le m w s z y s tk ic h lu d z i. K ościół, k tó r y je s t jeg o z a ro d k ie m i p o c z ą tk ie m (p o r. L u m e n g e n tiu m , 5, 9), w in ie n ja k o p ie r w s z y p o d ą ż a ć d ro g ą k u K ró le s tw u i p ro w a d z ić d o n ie g o c a łą lu d z k o ść. Z d a n ie to o b e jm u je z w y c ię s k ą w a lk ę ze złe m i g rz e c h e m . W a lk ę tę tr z e b a z aw sze ro z p o c z y n a ć od s a m e g o sie b ie , w n a jw ię k s z e j łą c z n o śc i z t a j e m n ic ą K rz y ż a . W t e n sp o s ó b K o śc ió ł p rz y g o to w u je n a d e jś c ie K r ó le s tw a aż

do o sią g n ię c ia d o sk o n a łe g o z je d n o c z e n ia w s z y s tk ic h b r a c i w B ogu. C h ry s tu s je s t d la K o śc io ła i ś w ia ta g w a r a n c ją , że c z a sy o s ta te c z n e ju ż się ro z p o c z ę ły i u s ta lo n y z o s ta ł k r e s h is to rii (p o r L u m e n g e n tiu m , 48) i że w ła ś n ie d la te g o K o śc ió ł je s t u p r a w n io n y i z o b o w ią z a n y do teg o , b y d z ia ła ć n a rz e c z s to p n io w e g o w y p e łn ie n ia się w s z y s tk ie g o w C h ry s tu s ie .

26. O p ie ra ją c się n a te j w iz ji O jc o w ie S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I I s t w i e r d z ili, iż w n ie c h r z e ś c ija ń s k ic h tr a d y c ja c h re lig ijn y c h is tn ie ją e le m e n ty „ d o b re i p ra w d z iw e ” (O p ta ta m to tiu s , 16), „ c e n n e e le m e n ty r e lig ijn e i lu d z  k ie ” (G a u d iu m e t sp es, 92), n a s io n a k o n te m p la c ji (A d g e n te s , 18), e le m e n ty „ p ra w d y i ła s k i” (A d g e n te s , 9), „ z a ro d k i S ło w a ” (A d g e n te s , 11, 15), „ z a w ie  r a j ą p ro m ie ń o w e j p ra w d y , k tó r a o św ie c a w s z y s tk ic h lu d z i” (N o s tr a a e ta te , 2). S o b ó r w a ty k a ń s k i w s k a z u je n a f a k t, iż w ie lk ie tr a d y c je re lig ijn e lu d z k o śc i s k u p ia ją w sobie o w e w a rto ś c i. D la te g o z a s łu g u ją o n e n a u w a g ę i sz a c u n e k c h rz e ś c ija n , a ic h d u c h o w e d z ie d z ic tw o w s k u te c z n y sp o só b s k ła n ia do d ia lo g u (por. N o str a a e ta te , 2, 3; A d g e n te s , 11), n ie ty lk o w o k ó ł p u n k tó w z b ie ż n y c h , a le ta k ż e ta k ic h , k tó r e ró ż n ią . 27. N a te j p o d s ta w ie V a tic a n u m I I m ó g ł o k re ś lić z a s a d y k o n k r e tn e g o z a a n g a ż o w a n ia w sp o só b n a s t ę p u ją c y : c h rz e ś c ija n ie , „ a b y m o g li d a w a ć s k u te c z n ie to ś w ia d e c tw o o C h ry s tu s ie , p o w in n i ty m lu d z io m o k a z y w a ć m iło ść i s z a c u n e k , u w a ż a ć się za c z ło n k ó w sp o łe c z n o śc i lu d z i, w ś ró d k tó r y c h ż y ją , i b r a ć u d z ia ł w ż y c iu k u lt u r a l n y m i sp o łe c z n y m p rz e z ró ż n e ży cio w e k o n t a k t y i z a ję c ia . P o w in n i te ż zżyć się z ic h n a ro d o w y m i i r e lig ijn y m i t r a d y c ja m i; n ie c h z ra d o ś c ią i s z a c u n k ie m o d k r y w a ją d rz e m ią c e w n ic h z a ro d k i S ło w a ; ró w n o c z e ś n ie z a ś n ie c h z w r a c a ją u w a g ę n a g łę b o k ie p rz e m ia n y d o k o n u ją c e się w ś ró d n a r o d ó w i s t a r a j ą się, a b y lu d z ie n a s z e j e p o k i, z a fa s c y n o w a n i z b y tn io n a u k ą i te c h n i k ą d z isie jsz e g o ś w ia ta , n ie z a n ie d b y w a li s p r a w B o ży ch , lecz ow szem , a b y w z b u d z a li w so b ie g o rę tsz e p r a g n ie n ie p ra w d y i m iło ści o b ja w io n e j p rz e z B oga. J a k C h r y s tu s p r z e n ik a ł s e r c a lu d z i i p rz e z p ra w d z iw ie lu d z k ie ro z m o w y d o p ro w a d z ił ic h do ś w ia tła B ożego, t a k n ie c h i J e g o u c z n io w ie , p rz e ję c i g łę b o k o d u c h e m C h ry s tu s o w y m , p o z n a ją lu d zi, w ś ró d k tó r y c h ż y ją , i n ie c h t a k z n im i p r z e s ta ją , a b y s ię o n i p rz e z sz c z e ry i c ie r p liw y d ia lo g d o w ie d z ie li, ja k i m i b o g a c tw a m i s z c z o d ro b liw y B óg o b d a r z y ł n a r o d y ; ró w n o c z e śn ie z aś n ie c h u s i łu j ą o w e b o g a c tw a r o z ja ś n ia ć ś w ia t łe m E w a n g e lii, w y d o b y w a ć n a w ie rz c h i o d d a w a ć p o d w ła d z ę B o g a Z b a w i c ie la ” ( A d g e n te s , 11 ; p o r. 41; A p o s to lic a m a c tu o s ita te m , 14, 29 itd .).

28. D o ś w ia d c z e n ie o s ta tn ic h l a t w y k a z a ło , że is tn i e je w ie le sp o so b ó w p r o w a d z e n ia d ia lo g u . W y m ie n io n e p o n iż e j g łó w n e i ty p o w e fo r m y m o g ą b y ć s to s o w a n e o d d z ie ln ie lu b w p o łą c z e n iu z in n y m i.

(8)

29. D ialo g je s t p rz e d e w s z y s tk im s ty le m d z ia ła n ia , p o s ta w ą i d u c h e m , k tó r y p rz y ś w ie c a p o s tę p o w a n iu . Z a k ła d a u w a g ę , s z a c u n e k i p rz y c h y ln o ś ć w o b e c d ru g ie g o c z ło w ie k a , a ta k ż e u z n a n ie jeg o o so b o w e j to ż s a m o śc i, je g o sp o so b ó w w y r a ż a n ia sie b ie , je g o w a rto ś c i. T a k w ła ś n ie d ia lo g w in ie n b y ć n o r m ą i s ty le m całe g o c h rz e ś c ija ń s k ie g o p o s ła n n ic tw a , a ta k ż e je g o p o szczeg ó l n y c h e le m e n tó w , z a ró w n o g d y c h o d z i o z w y c z a jn ą o b e c n o ść i ś w ia d e c tw o , j a k te ż o s łu ż b ę czy b e z p o ś re d n ie p rz e p o w ia d a n ie (K o d e k s P r a w a K a n o n ic z 

neg o , 787, p a r . 1). P o s ła n n ic tw o , k tó r e n ie b y ło b y p r z e n ik n ię te d u c h e m d ia 

lo g u , b y ło b y sp rz e c z n e z w y m o g a m i p ra w d z iw e g o c z ło w ie c z e ń stw a i ze w s k a z a n ia m i E w a n g e lii. 30. K a ż d y w y z n a w c a C h ry s tu s a , n a m o c y sw eg o lu d z k ie g o i c h r z e ś c ija ń sk ie g o p o w o ła n ia , w e z w a n y je s t do p rz e ż y w a n ia d ia lo g u w c o d z ie n n y m ż y ciu , z a ró w n o w t ä i y , g d y n a le ż y do w ię k sz o ś c i, j a k i w te d y , g d y s ta n o w i m n ie js z o ść . W in ie n o n tw o rz y ć e w a n g e lic z n ą a tm o s fe r ę w k a ż d y m ś r o d o w i s k u , w k tó r y m ż y je i d z ia ła : ro d z in n y m , sp o łe c z n y m , w y c h o w a w c z y m , a r ty s ty c z n y m , e k o n o m ic z n y m , p o lity c z n y m itd . W t e n sp o s ó b d ia lo g w łą c z a się w w ie lk i d y n a m iz m p o s ła n n ic tw a K o ścio ła.

31. N a s tę p n y s to p ie ń to d ia lo g w z a k re s ie d z ie ł i w s p ó łp r a c y , p o d e jm o w a n y c h n a p ła s z c z y ź n ie h u m a n i ta r n e j, sp o łe c z n e j, e k o n o m ic z n e j i p o lity c z n e j, k tó r y c h c e le m je s t w y z w o le n ie i w y n ie s ie n ie c z ło w ie k a . T a k a s y tu a c ja w y s tę p u je c zęsto w ło n ie o rg a n iz a c ji lo k a ln y c h , k r a jo w y c h i m ię d z y n a ro d o w y c h , w k tó r y c h c h rz e ś c ija n ie i w y z n a w c y in n y c h re lig ii w s p ó ln ie s t a w i a ją czoło p ro b le m o m ś w ia ta .

32. P o le w s p ó łp r a c y m o że b y ć b a rd z o ro z le g łe . M a ją c szczeg ó ln ie n a u w a d z e m a h o m e ta n , S o b ó r W a ty k a ń s k i I I w z y w a w s z y s tk ic h , a b y „ w y m a z u ją c z p a m ię c i p rz e sz ło ść szczerze p ra c o w a li n a d z ro z u m ie n ie m w z a je m n y m i w in t e r e s i e c a łe j lu d z k o ś c i w s p ó ln ie s trz e g li i r o z w ija li s p r a w ie d liw o ś ć sp o łe c z n ą , d o b r a m o r a ln e o ra z p o k ó j i w o ln o ś ć ” (N o s tr a a e ta te , 3; p o r. A d g e n 

te s , 11, 12, 15, 21...). T a k i s a m se n s p o s ia d a ją w y p o w ie d z i P a w ła V I, z a w a r te

p rz e d e w s z y s tk im w E c c le s ia m s u a m (A A S 56, 1964, s. 655) o ra z w y s tą p ie n ia J a n a P a w ła I I p o d c z a s lic z n y c h s p o tk a ń z p rz y w ó d c a m i i p r z e d s ta w ic ie la m i ró ż n y c h re lig ii. W ie lk ie p ro b le m y , k tó r e g n ę b ią lu d z k o ś ć , s ta n o w ią d la c h r z e ś c ija n w e z w a n ie do w s p ó łp r a c y z in n y m i w ie rz ą c y m i — w ła ś n ie n a m o cy w y z n a w a n e j p rz e z k a ż d e g o w ia ry .

33. N a sz czeg ó ln ą u w a g ę z a s łu g u je d ia lo g e k s p e r tó w , p o z w a la ją c y n a s k o n f ro n to w a n ie , p o g łę b ie n ie i w z b o g a c e n ie re lig ijn e g o d z ie d z ic tw a k a ż d e j ze s tro n , a ta k ż e n a w y k o rz y s ta n ie ic h b o g a c tw a w ro z w ią z y w a n iu p r o b le m ó w , k tó r e w c ią g u d z ie jó w s t a j ą p rz e d lu d z k o ś c ią . T a k i d ia lo g o d b y w a się z a z w y c z a j ta m , g d zie ro z m ó w c a m a ju ż w ła s n ą w iz ję ś w ia ta i w y z n a je r e l i- gię, k tó r a p o b u d z a do d z ia ła n ia . J e g o re a liz a c ja je s t ła tw ie js z a w sp o łe c z e ń s tw a c h p lu r a lis ty c z n y c h , w k tó r y c h w s p ó łis tn ie ją , a c z a se m ś c ie r a ją się z so b ą o d m ie n n e tr a d y c je i id eo lo g ie.

34. O w a k o n f r o n ta c ja p o z w a la ro z m ó w c o m p o z n a ć i d o c e n ić w z a je m n ie d u c h o w e w a r to ś c i o ra z k a te g o r ie k u ltu r o w e , s p r z y ja ją c w sp ó ln o c ie i b r a te r s tw u w ś ró d lu d z i (p o r. N o s tr a a e ta te , 1). C h rz e ś c ija n in n a to m ia s t w s p ó ł p r a c u je w t e n sp o só b w dziele e w a n g e lic z n e j p r z e m ia n y k u l t u r (por. E v a n -

g e lii n u n tia n d i, 18— 20, 63).

35. G d y ch o d z i o g łę b sz ą jeszcze w a r s t w ę d ia lo g u , lu d z ie z a k o rz e n ie n i w e w ła s n y c h tr a d y c ja c h re lig ijn y c h m o g ą d z ie lić s ię z s o b ą d o św ia d c z e n ia m i m o d litw y , k o n te m p la c ji, w ia r y i u c z e s tn ic tw a , a ta k ż e w z a k re s ie w y r a ż a n ia się p o s z u k iw a ń A b s o lu tu i p ro w a d z ą c y c h k u n ie m u d ró g . T e n ro d z a j d ia lo g u p ro w a d z i do o b o p ó ln e g o u b o g a c e n ia i o w o cn ej w s p ó łp r a c y w p o p ie r a n iu i c h ro n ie n iu ty c h w a rto ś c i i d u c h o w y c h id e a łó w , k tó r e są w c z ło w ie k u n a j w a ż n ie js z e . P ro w a d z i o n o c zy w iście do w z a je m n e g o p rz e k a z y w a n ia p rz e s ła n e k w ła s n e j w ia r y i n ie c o fa się w o b lic z u g łę b o k ic h c z a se m tr u d n o ś c i, lecz

(9)

B I U L E T Y N M I S J O L O G I C Z N O - R E L I G I O Z N A W C Z Y

z p o k o r ą i u fn o ś c ią z d a je się n a B oga, k tó r y „ je s t w ię k s z y od n a sz e g o s e r c a ” (1 J 3, 20). D la c h r z e ś c ija n in a je s t to o k a z ją do te g o , b y u m o ż liw ić d r u g ie m u e g z y s te n c ja ln e d o ś w ia d c z e n ie w a rto ś c i E w a n g e lii.

D i a l o g a p o s ł a n n i c t w o

36. P o m ię d z y d ia lo g ie m a p o s ła n n ic tw e m z a c h o d z ą lic z n e p o w ią z a n ia . Z a trz y m a m y się n a d n ie k tó r y m i a s p e k ta m i, k tó r e w c h w ili o b e c n e j z a s łu g u ją n a w ię k s z ą u w a g ę ze w z g lę d u n a w y z w a n ia i p ro b le m y , ja k ie z s o b ą n io s ą czy te ż p o s ta w ę , j a k ą w o b e c n ic h n a le ż y p rz y ją ć .

37. W e d łu g S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II, d z ia ła ln o ś ć m is y jn a m a n a c e lu n a w ró c e n ie : „ a b y n ie c h r z e ś c ija n ie za p rz y c z y n ą D u c h a Ś w ię te g o u w ie rz y li i n a w ró c ili się z w ła s n e j w o li do P a n a i szczerze do N ieg o p r z y lg n ę li” ( A d

g e n te s , 13; K o d e k s P r a w a K a n o n ic z n e g o , 787, p a r. 2). W k o n te k ś c ie d ia lo g u p o m ię d z y lu d ź m i w y z n a ją c y m i ró ż n e re lig ie n ie m o ż n a p o m in ą ć r e f le k s j i n a d d u c h o w ą d ro g ą n a w ró c e n ia . W ję z y k u b ib lijn y m i c h rz e ś c ija ń s k im n a w r ó c e n ie o z n acza p o w ró t p o k o rn e g o i s k ru sz o n e g o s e r c a do B oga o ra z p r a g n i e n ie , a b y p o d p o rz ą d k o w a ć M u b e z r e s z ty w ła s n e życie (p o r. A d . g e n te s , 13). W szy scy są n ie u s ta n n ie w z y w a n i do ta k ie g o n a w ró c e n ia . W p ro c e s ie ty m m o ż n e z ro d z ić się d e c y z ja p o rz u c e n ia d o ty c h c z a so w e j s y t u a c ji d u c h o w e j czy re lig ijn e j i s k ie r o w a n ia się k u in n e j. I t a k n a p r z y k ła d s e rc e z a a n g a ż o w a n e w m iło ść p a r t y k u l a r n ą m o ż e się o tw o rz y ć n a m iło ść o b e jm u ją c ą w sz y stk ic h . K a ż d e a u te n ty c z n e w e z w a n ie B o g a p o c ią g a za s o b ą p rz e k r o c z e n ie sam e g o sie b ie . D y n a m ik a ta j e m n i c y p a s c h a ln e j u k a z u je , że n ie m a n o w e g o ż y c ia b ez ś m ie r c i (p o r. G a u d iu m e t sp e s , 22). „ N a w ró c e n ie (...) je s t d z ia ła n ie m ł a  s k i, w k tó r y m c z ło w ie k m a sie b ie s a m e g o w p e łn i o d ro d z ić ” (R e d e m p to r h o 

m in is , 12).

38. W p ro c e s ie n a w r ó c e n ia p a n u je n a jw y ż s z e p ra w o s u m ie n ia . C z ło w ie k a „ n ie w o ln o w ię c z m u szać, a b y p o s tę p o w a ł w b r e w sw e m u s u m ie n iu . A le n ie w o ln o m u te ż p rz e s z k a d z a ć w p o s tę p o w a n iu z g o d n ie z w ła s n y m s u m ie n ie m , z w ła sz c z a w d z ie d z in ie r e l ig i j n e j ” (D ig n ita tis h u m a n a e , 3).

39. Z c h rz e ś c ija ń s k ie g o p u n k tu w id z e n ia g łó w n y m s p r a w c ą n a w ró c e n ia c z ło w ie k a n ie je s t o n s a m , le c z D u c h Ś w ię ty . „ O n p o b u d z a d o p r z e p o w ia d a n ia i p rz y g o to w u je s e rc e c z ło w ie k a do p rz y ję c ia i r o z u m ie n ia s ło w a z b a w ie n ia ” (E v a n g e lii n u n tia n d i, 75). O n p o ru s z a s e rc a i je p ro w a d z i, w z b u  d z a ją c a k t w ia r y w P a n a J e z u s a (p o r. 1 K o r 2, 4). C h rz e ś c ija n in zaś je s t po p r o s tu n a rz ę d z ie m i w s p ó łp r a c o w n ik ie m B o g a (por. 1 K o r 3, 9).

40. P ro w a d z ą c d ialo g , c h r z e ś c ija n in ży w i ró w ie ż w s e r c u p r a g n ie n ie , a b y z b r a t e m w y z n a ją c y m in n ą re lig ię d z ie lić sw o je d o ś w ia d c z e n ie C h r y s tu s a (por. Dz 26, 29; E c c le s ia m s u a m , 46). J e s t rz e c z ą ró w n ie n a tu r a ln ą , że i d r u  g a s tr o n a ży w i p o d o b n e p r a g n ie n ie . 41. B óg p o p rz e z D u c h a n ie u s ta n n ie je d n a z so b ą lu d z i. K o śc ió ł w ie rz y w d a n ą m u p rz e z C h r y s tu s a o b ie tn ic ę , że D u ch b ę d z ie p ro w a d z ił go n a p rz e s tr z e n i d z ie jó w k u p e łn i p r a w d y (p o r. J 16, 13). D la te g o w y c h o d z i n a s p o tk a n ie lu d z io m , n a ro d o m i ic h k u ltu r o m , św ia d o m te g o , że w k a ż d e j lu d z k ie j w sp ó ln o c ie k ie łk u je d o b ro i p r a w d a ; że B óg p o s ia d a sw ó j p la n m iło śc i w o b e c k a ż d e g o n a r o d u (por. D z 17, 26— 27). K o śc ió ł p r a g n ie z a te m w s p ó łp r a c o w a ć ze w s z y s tk im i lu d ź m i w r e a liz o w a n iu te g o p la n u , d o c e n ia ją c w te n s p o só b c a łe b o g a c tw o n ie s k o ń c z o n e j m ą d r o ś c i B o g a i w ie lo ś ć fo r m , w ja k ic h się O n w y p o w ia d a , w n o sz ą c w k ła d w e w a n g e liz a c ję k u l t u r (p o r. E v a n g e lii

n u n tia n d i, 18— 20). 42. „ Z w r a c a m y ró w n ie ż n a s z e m y ś li k u w sz y stk im , k tó r z y u z n a ją B oga i p rz e c h o w u ją w s w y c h tr a d y c ja c h c e n n e e le m e n ty r e lig ijn e i lu d z k ie , p o n ie w a ż p ra g n ie m y , b y o tw a r t a w y m ia n a p o g lą d ó w s k ło n iła w s z y s tk ic h n a s do p rz y ję c ia i ochoczego w y k o n a n ia n a tc h n ie ń D u c h a Ś w ię te g o . P o w o d o w a n i p r a g n ie n ie m ta k ie g o d ia lo g u , o ż y w io n e g o je d y n ie u m iło w a n ie m p ra w d y ,

(10)

B I U L E T Y N M I S JO L O G I C Z N O - R E L I G I O Z N A W C Z Y

z z a c h o w a n ie m o czy w iście sto s o w n e j ro z tro p n o ś c i, n ie w y k lu c z a m y z niego n ik o g o , a n i ty c h , k tó r z y r o z w ija ją c w s p a n ia łe p rz y m io ty u m y s łu lu d z k ie g o , n ie u z n a ją jeszcze jeg o T w ó rc y , a n i ty c h , k tó r z y p r z e c iw s ta w ia ją się K o ś cio ło w i i p r z e ś la d u ją go w r ó ż n y sp o só b . P o n ie w a ż B óg O jc ie c je s t p o c z ą t k ie m i c e le m w s z y s tk ic h lu d z i, w sz y sc y je s te ś m y p o w o ła n i, a b y b y ć b ra ć m i. I d la te g o n a p o d s ta w ie te g o s a m e g o p o w o ła n ia lu d z k ie g o i B ożego m o żem y i p o w in n iś m y b ez g w a łtu , b e z p o d s tę p u , w p ra w d z iw y m p o k o ju w s p ó łp r a co w ać ze so b ą n a d b u d o w ą ś w ia ta ” (G a u d iu m e t sp es, 92; p o r. o rę d z ia P a  w ła V I i J a n a P a w ła I I n a Ś w ia to w y D zień P o k o ju ).

43. D ia lo g s t a je się w t e n sp o só b ź ró d łe m n a d z ie i i p ro w a d z i do z je d n o c zen ia w e w z a je m n e j p rz e m ia n ie . Z aś D u c h Ś w ię ty k ie r u je re a liz a c ją p la n u B o g a w d z ie ja c h p o je d y n c z y c h osób i c a łe j lu d z k o ś c i, d o p ó k i n i e , z g ro m a d z i w je d n o ro z p ro s z o n e p rz e z g rz e c h dzieci B oże (p o r. J 11, 52).

44. T y lk o B óg z n a c z a sy — O n, d la k tó re g o n ic n ie je s t n ie m o ż liw e ; O n, k tó r y w ciszy i w sp o só b ta je m n ic z y p o p rz e z d z ia ła n ie D u c h a o tw ie r a p rz e d o so b a m i i lu d a m i d ro g i d ia lo g u , p ro w a d z ą c do p r z e ła m a n ia ró ż n ic ra s o w y c h , sp o łe c z n y c h i re lig ijn y c h o ra z do w z a je m n e g o u b o g a c e n ia . O to w ię c czas B o ż e j c ie rp liw o śc i, w k tó r y m p r a c u j e K o śc ió ł i k a ż d a c h rz e ś c ija ń s k a w s p ó ln o t a , g d y ż n ik t n ie m oże z o b o w ią z a ć B oga, b y d z ia ła ł sz y b c ie j, n iż O n sa m p o s ta n o w ił. N ie c h w o b lic z u n o w e j lu d z k o ś c i tr z e c ie g o ty s ią c le c ia p r o m ie n iu je z K o śc io ła c ie r p liw e o c z e k iw a n ie m o m e n tu , w k tó r y m z ia r n o rz u c o n e w e łz a c h i z· u fn o ś c ią z a k ie łk u je (por. J k 5, 7—8; M k 4, 26— 30). 10 c z e rw c a 1984 r o k u , w u ro c z y s to ść Z e s ła n ia D u c h a Ś w ię te g o . a b p F r a n c is A rin z e p ro p rz e w o d n ic z ą c y S e k r e t a r i a tu d la N ie c h rz e ś c ija n o. M a rc e llo Z ag o O M I s e k r e ta r z T e k s t w e d łu g L ’O s s e rv a to re R o m a n o 1984 n r 7(55), w y d a n ie p o lsk ie . II. O P R A C O W A N IA P ie r w sz e p rzep o w ia d a n ie

w e w sp ó łczesn y ch d ysk u sjach teo lo g ii m isji

S o b ó r W a ty k a ń s k i II, j a k ż a d e n in n y so b ó r, d o św ia d c z y ł, że K o śc ió ł je s t sp o łe c z n o śc ią u c z n ió w J e z u s a w s k a li c a łe j lu d z k o ś c i *. J e s t w ię c f a k te m zro z u m ia ły m , że n a w e t so b o ro w a K o n s ty tu c ja o ś w ię te j litu r g ii, d o ty c z ą c a p r z e  cież s p r a w w e w n ą trz k o ś c ie ln y c h , u k a z u je K o śc ió ł „ ja k o s z ta n d a r w n ie sio n y d la n a r o d ó w ” (K L, 2), a D e k r e t o ś r o d k a c h sp o łe c zn e g o p r z e k a z y w a n ia m y 

śli s tw ie rd z a , że „K o śc ió ł k a to lic k i u s ta n o w io n y z o s ta ł p rz e z C h r y s tu s a P a 

n a , a b y w s z y s tk im lu d z io m n ie ś ć z b a w ie n ie (...) i u w a ż a za sw ó j o b o w ią z e k gło sić o rę d z ie z b a w ie n ia ró w n ie ż p rz y p o m o c y ś r o d k ó w p r z e k a z u sp o łe c z n e go i u czy ć lu d z i w ła śc iw e g o k o r z y s ta n ia z n ic h ” (D SP, 3). K o n s ty t u c ja d o 

g m a ty c z n a o K o śc ie le n a z y w a C h r y s tu s a „ św ia tło ś c ią n a r o d ó w ” (K K , 1),

a K o śc ió ł „ p o w sz e c h n y m s a k r a m e n te m z b a w ie n ia ” ; o k re ś le n ie to p r z e ją ł

D e k r e t o d z ia ła ln o śc i m is y j n e j K o ścio ła ja k o je d n o z p o d s ta w o w y c h (DM , 1).

D y n a m ik a m is y jn a z n a m io n u ją c a w s z y s tk ie d o k u m e n ty s o b o ro w e je s t p rz e k o n y w a ją c a i p r z e jr z y s ta , choć d e fin ic ja m is ji p o d a n a p rz e z so b ó r je s t m a ło p r e c y z y jn a i p e łn a k o m p ro m is ó w . P ra w n ic z e ro z u m ie n ie m is ji p o d a n e p rz e z K o n g re g a c ję R o z k rz e w ia n ia W ia ry , k o n tr o w e r s je p o m ię d z y S zk o łą * R e f e r a t w y g ło sz o n y w S a n k t A u g u s tin k. B o n n w r a m a c h T y g o d n ia M isjo lo g ic z n e g o (11— 15 V I 1984).

(11)

B I U L E T Y N M I S J O L O G I C Z N O - R E L I G I O Z N A W C Z Y M o n a s te rs k ą a S z k o łą L o w a ń s k ą , f r a n c u s k a te z a o F r a n c j i ja k o k r a j u m i sy jn y m , p o g lą d F . S h e e n a , że m is je s ą ta m , gdzie is tn ie ją p o trz e b y , w sz y s tk o to z n a jd u je w ja k i ś s p o s ó b o d z w ie rc ie d le n ie w D e k re c ie m is y jn y m . K o m p ro m is ta k i b y ł k o n ie c z n y z u w a g i n a z ró ż n ic o w a n ie p o g lą d ó w i o b fito ść m a te r ia łu , z ja k i m m u s ie li u p o ra ć się o jc o w ie so b o ru , je d n a k ż e n ie p rz y c z y n ił się a n i d o p o d tr z y m a n ia o g n ia w z n ie c o n e g o p rz e z so b ó r, a n i do s ta n ia się p o d s ta w ą d y s k u s ji p o so b o ro w y c h . Z a p a ł m is y jn y c z a su so b o ro w eg o i o k re s u p o so b o ro w e g o p rz y g a s ł b a rd z o p rę d k o . I d e e p r z e w o d n i e a d h o r t a c j i a p o s t o l s k i e j E v a n g e l i i n u n t i a n d i Z n a c z ą c y m p rz y c z y n k ie m do p ro b le m u m is ji b y ł rz y m s k i S y n o d B is k u p ó w z 1974 r . i o p a r t a n a n im a d h o r t a c ja a p o s to ls k a E v a n g e lii n u n tia n d i (EN ) к N ie ty lk o w K o śc ie le k a to lic k im , lecz ta k ż e w d e n o m in a c ja c h n ie k a to lic k ic h , a p rz e d e w s z y s tk im w Ś w ia to w e j R a d z ie K o ścio łó w , d o k u m e n t t e n p r z y ję to z w ie lk ą p rz y c h y ln o ś c ią . C h o c ia ż n ie p rz y c z y n ił się o n do w y ja ś n ie n ia i s p re c y z o w a n ia p o ję ć , to p rz e c ie ż s ta le a k tu a l n y p ro b le m m is ji u w y d a tn io n y z o s ta ł w n im w y ra ź n ie . T a k n p . z a z n aczo n o , że od d n ia Z e s ła n ia D u c h a Ś w ię te g o f u n d a m e n ta ln ą z a s a d ą d z ia ła ln o ś c i K o śc io ła b y ło „ o b ja w ie n ie J e z u s a C h r y s tu s a i J e g o E w a n g e lii ty m , k tó r z y ic h n ie z n a li” (EN 51). D a le j EN s tw ie rd z a , że „ w y k o n y w a n ie p r a c y m is jo n a r s k ie j” w o k re s ie a p o s to ls k im i p ie r w o tn e g o K o śc io ła „słu ży ło za w zó r, j a k i p ó ź n ie j p rz e z c a łą h is to r ię p rz y ś w ie c a ł K o śc io ło w i” , n a d a ją c r y s y c h a r a k te r y s ty c z n e c a łe j h i s t o r ii K o śc io ła (E N 51). W ty m k o n te k ś c ie u ż y ty z o s ta ł r ó w n ie ż n o w o u tw o r z o n y te r m i n „ p ie rw s z e p rz e p o w ie d n ie ” (p ie rw s z e g ło szen ie, p re e w a n g e liz a - c ja ): h u n e p r i m u m J e s u C h r is ti n u n t i u m (E N 51); h a e с p r im a n u n tia tio (EN 52); n u n ti u s ille (EN 53). W p ie rw s z y m p rz y p a d k u ch o d zi o p ie rw s z e g ło s z e  n ie E w a n g e lii w s z y s tk im ty m , k tó r z y n ie z n a ją jeszcze a n i J e z u s a C h r y s tu sa, a n i Jeg o " E w a n g e lii (q u i u t r u m q u e ig n o ra b a n t). D a le j c z y ta m y , że „to p ie rw s z e g ło szen ie k ie r u je się p rz e d e w s z y s tk im do ty c h , k tó r z y n ig d y n ie sły sz e li D o b re j N o w in y J e z u s a ” o ra z do „ w ie lu lu d z i o c h rz c z o n y c h , a le p o z o s ta ją c y c h p o za n a w ia s e m ży cia c h rz e ś c ija ń s k ie g o ; do p ro s te g o lu d u , co m a ja k ą ś w ia rę , a le n ie d ość z n a je j p o d s ta w y ; (...) do lu d z i s tu d iu ją c y c h , k t ó r z y c z u ją p o trz e b ę p o z n a n ia J e z u s a C h r y s tu s a in a c z e j im p rz e d s ta w ia n e g o , a n iż e li z w y k ło się G o p r z e d s ta w ia ć d ziec io m w n a u c e re lig ii o ra z w ie lu in n y m ” (EN 53). N a tr z e c im w re s z c ie m ie js c u „ to p ie rw s z e g ło sz e n ie S ło w a o d n o si się te ż do te j o lb rz y m ie j liczb y lu d z i (in g e n te s p a r te s h u m a n a e c o n 

so rtio n is), k tó r z y w y z n a ją re lig ie n ie c h r z e ś c ija ń s k ie ” (EN 53). Z w ró ć m y p rz y

ty m u w a g ę n a to, że c z te r o k r o tn ie w y s tę p u je o k re ś le n ie „ m is y jn y ” , a ra z „ m is jo n a rz ” : la b o r m is s io n a lis (EN 51); m is s io n a r ii q u i n u n c s u n t e t in p o 

s te r u m e r u n t; a r d o r e m m is s io n a le m s u u m a lit ac fo v e t ; a tq u e a e ta te m m is - s io n a le m ia m d e stiss e ; m is s io n a le m n u n tia tio n e m n o n fa c ta m esse v ig o r is e x p e r t e m (EN 53). K o ń c o w y f r a g m e n t o n ie c h r z e ś c ija n a c h w y w ie ra g łę b o k ie

w ra ż e n ie i b rz m i j a k p r o g r a m : „Z te g o p o w o d u K o śc ió ł ży w i i p ie lę g n u je sw ó j z a p a ł m is y jn y i u s iłu je go s p o tę g o w a ć w ty m n a s z y m s tu le c iu . C zu je się z o b o w ią z a n y w o b ec w s z y s tk ic h n a ro d ó w . N ie ż a łu je ż a d n e g o tr u d u , żeb y ty lk o w m ia r ę sw y c h s ił g ło sić D o b rą N o w in ę J e z u s a C h ry s tu s a . Z aw sze p rz y g o to w u je n o w e g e n e r a c je a p o s to łó w do te g o z a d a n ia . K o n s ta tu je m y to z ra d o ś c ią w czasie, k ie d y n ie b r a k ta k ic h , k tó r z y są d z ą , a ta k ż e m ó w ią , że w y g a s ł z a p a ł i g o rliw o ść a p o s to ls k a , a e p o k a m is y jn a ju ż się s k o ń c z y ła . W o d p o w ie d z i S y n o d u B is k u p ó w o rz e k ł, że e w a n g e liz a c ja m is y jn a n ie u t r a c iła ż y w o tn o śc i, a K o śc ió ł zaw sz e b ę d z ie się tr u d z ił n a d p r o w a d z e n ie m teg o z a d a n ia ” (EN 53).

(12)

N a rz y m s k im S y n o d zie B is k u p ó w w 1974 r. n ie b y ło p o c z ą tk o w o z g o d n o śc i co do te g o , ja k i z a k re s m a m ie ć „ e w a n g e liz a c ja ” . N ie k tó r z y z u c z e s tn ik ó w sy n o d u m y ś le li c a łk ie m o g ó ln ie o ty c h d z ia ła n ia c h , „ d z ię k i k tó r y m ś w ia t w ja k i ś sp o só b u le g a p rz e k s z ta łc e n iu w e d łu g w o li B o g a -S tw ó rc y i O d k u p ic ie la ” . I n n i u jm o w a li te m a t śc iśle j, w sp o só b w ęższy i m ó w ili o „ d z ia ła ln o ś c i k a p ła ń s k ie j, p r o f e ty c z n e j i k ró le w s k ie j, d z ię k i k tó r e j b u d o w a n j» je s t K o śc ió ł w d u c h u C h r y s tu s a ”. Je sz c z e in n i ch c ie li m ó w ić o p rz e p o w ia d a n iu m is jo n a r s k im w e w ła ś c iw y m te g o sło w a z n a c z e n iu i d e fin io w a li e w a n g e li z a c ję ja k o „ow o p ie rw s z e g ło szen ie E w a n g e lii n ie c h rz e ś c ija n o m , k tó r e b u d z i w ia r ę ” (w se n s ie k a z a n ia m isy jn e g o , k e ry g m a tu ) . W ięk szo ść je d n a k ż e u cze s tn ik ó w sy n o d u c h c ia ła , b y e w a n g e liz a c ję ro z u m ia n o w s e n s ie sz e rsz y m , ja k o „ tę d z ia ła ln o ś ć , d z ię k i k tó r e j b u d z i się p ra w d z iw ą w ia rę w n ie c h r z e ś c ija n , a p o g łę b ia się j ą u c h r z e ś c ija n ” 2. N a ta k i e ro z u m ie n ie e w a n g e liz a c ji z g o d zili się u c z e s tn ic y sy n o d u i t a k j ą te ż ro z u m ie EN: je s t to n ie ty lk o „ p rz e p o w ia d a n ie m is jo n a r s k ie ” , lecz ta k ż e k a te c h e ty c z n e i h o m ile ty c z n e ; n ie ty lk o b u d z e n ie w ia ry , lecz ró w n ie ż je j p o g łę b ia n ie . N ie p ra w d z iw e je s t z a te m tw ie r d z e n ie , ja k o b y EN z re z y g n o w a ła z p o ję c ia „ m is je ” i z a s tą p iła j e o k re ś le n ie m „ e w a n g e liz a c ja ”. P o p ie rw s z e , n ic n ie u p r a w n ia do tw ie r d z e n ia , że „ m is je ” i „ e w a n g e liz a c ja ” u ż y w a n e są w EN ja k o s y n o n im y , a po w tó re , o k re ś le n ie „ m is je ” , „ m is jo n a rz e ” , „ m is y jn y ”, „ m is jo n a r s k i” z a c h o d z ą w n ie j je d e n a ś c ie ra z y , p rz y czy m „ m is je ” ro z u m ia n e są ta m w se n s ie k la s y c z n y m 3. W sp o m n ę jeszcze, o p ró cz w y m ie n io n y c h ju ż , o d w ó ch z n a m ie n n y c h t e k sta c h . 1. W n a w ią z a n iu d o M k 16, 15 „Id ź c ie n a c a ły ś w ia t i g ło ście E w a n g e lię w s z e lk ie m u s tw o r z e n iu ” m o w a je s t o tr u d n o ś c ia c h , ja k ie m u s ie li p rz e z w y c ię ż a ć w ty m z a k re s ie c h rz e ś c ija n ie n a p r z e s tr z e n i 20 w ie k ó w , że n a w e t „ sa m i g ło sic ie le S ło w a ” (V e r b i p ra e c o n e s ) n a r a ż e n i b y li n a p o k u sę z a c ie ś n ia  n ia „p o la s w o je j d z ia ła ln o ś c i m is y jn e j” ; że „i d z is ia j g ło s ic ie lo m S ło w a B o ż eg o ” u tr u d n ia się n a w ie lo r a k i sp o só b ic h n a jw ła ś c iw s z e z a d a n ie g ło szen ia J e z u s a i J e g o E w a n g e lii. „ M im o ty c h p rz e c iw n o ś c i K o śció ł s ta le n a n o w o w z b u d z a w so b ie g łę b o k ie d ą ż e n ie , p o ch o d z ą c e b e z p o ś re d n io od b o sk ieg o M i s trz a , d źw ię c z ą c e w ty c h sło w a c h : c a łe m u ś w ia tu ! w s z e lk ie m u s tw o rz e n iu ! a ż n a k r a ń c e z ie m i!” (EN 50).

2. EN często p o w ta rz a w y r a ż a n e p rz e z S o b ó r W a ty k a ń s k i II p r z e k o n a n ie , że K o śc ió ł „ n a m o cy B ożego ro z k a z u m a o b o w ią z e k iść n a ca ły ś w ia t i g ło sić E w a n g e lię w s z e lk ie m u s tw o r z e n iu ” 4. P o d k re ś lo n a je s t ró w n ie ż w y p o w ie d ź D e k r e tu m is y jn e g o , że „ c a ły K o śc ió ł je s t m is y jn y ” , a „d zieło e w a n  g e liz a c ji je s t p o d s ta w o w y m z a d a n ie m L u d u B ożego” (DM 35) 5 o ra z p rz y to czo n a w y p o w ie d ź św . A u g u s ty n a o „ d z ia ła ln o ś c i m is y jn e j” (de m is s io n a li

a c tio n e ) d w u n a s tu A p o sto łó w : „ G ło sili sło w o p r a w d y i ro d z ili K o śc io ły ” 6.

N ie w c h o d z ą c w d a lsz e szczegóły i n iu a n s e c h c ia łb y m d o d ać, że u ż y ty c h w te k ś c ie słó w „ m is ja ” i „ m is je ” n ie m o ż n a c h y b a ro z u m ie ć w z n a c z e n iu g e o g ra fic z n y m . „ M is ja ” (EN 75) o zn acza p o sła n ie , p o s ła n n ic tw o (e le c tio n e t

m is s io J e su ), n a to m ia s t p rz e z p r a c e w „ m is ja c h ” (EN 73) n a le ż y zg o d n ie z k o n te k s te m ła c iń s k im ro z u m ie ć p r a c ę w „d zie le m is y jn y m ” lu b d z ia ła ln o ś ć „ n a rz e c z ś w ię ty c h m i s j i” (sacris m is s io n ib u s d e v e re ). J e d y n ie s f o rm u ło w a 

B I U L E T Y N M I S J O L O G I C Z N O - R E L I G I O Z N A W C Z Y ^ 4 7

2 P o r. G. C a p r i l e , I I S y n o d o d e i V e sc o v i 1974. T e r z a A s s e m b le a G e

n e ra le (27 I X — 26 X 1974), R o m a 1975, 893.

3 P o r. EN 50, 51, 53, 58, 59, 69, 73, 75, 76.

4 P o r. p rz y p is 82 do EN 59.

5 W k o n te k ś c ie D M 35 „d zie ło e w a n g e liz a c ji” n a le ż y ro z u m ie ć w se n s ie w s p ó łp r a c y (pom ocy) całe g o K o śc io ła (c o o p era tio m issio n a ria ): „ a b y m a ją c ż y w ą św ia d o m o ść w ła s n e j o d p o w ie d z ia ln o śc i za ro z s z e rz a n ie E w a n g e lii, p o d ję l i s w o ją c z ą s tk ę w d z ie le m is y jn y m w ś ró d n a r o d ó w ” .

6 Sw . A u g u s t y n , E n a rra tio in Ps. 44, 23; C Ç L X X X V III, s. 510; p o r. D M 1.