Jan Załęski
"Dizionario terminologico della
scienza biblica", F. Flor Serrano, L.
Alonso Schökel, Roma 1981 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 54/4, 187-188
C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 54(1984) fase. IV
F . F L O R S E R R A N O — L. A L O N S O S C H Ö K E L , D izio n a rio te r m in o lo g ic o
d e lla sc ie n za b ib lic a (ty tu ł o ry g in a ln y : D iccio n a rio te r m in o lo g ic o de la c ie n d a b ib liça ), R o m a 1981, E d iz io n i B o rla , s. 151. Z g o d n ie z in te n c ją a u to r ó w w y ra ż o n ą w p rz e d m o w ie , t a n ie w ie lk a k s ią ż e c z k a m a n a u w a d z e p rz e d e w s z y s tk im p ro f e s o ró w i s tu d e n tó w P is m a Ś w ię tego, k tó r z y b ą d ź to o d c z u w a ją p o tr z e b ę w y r a ż a n ia się p re c y z y jn e g o (p ro fe so ro w ie ), b ą d ź te ż — p r z y s w a ja n ia so b ie te r m in ó w ja s n o o k re ś lo n y c h (s tu d en ci). P o n a d to je s t o n a s k ie r o w a n a do ty c h w sz y s tk ic h , k tó rz y , n ie p o ś w ię c a ją c się s p e c ja ln y m s tu d io m b ib lijn y m , c h ę tn ie c z y ta ją ró ż n e o p ra c o w a n ia b ib lijn e . O n i ta k ż e o d c z u w a ją p o tr z e b ę p o d rę c z n ik a , p rz y p o m o c y k tó re g o m o g lib y z ro z u m ie ć se n s u ż y w a n y c h p rz e z s p e c ja lis tó w te r m in ó w , n a jc z ę śc ie j p rz e z ty c h o s ta tn ic h n ie w y ja ś n ia n y c h .
J e s t rz e c z ą z ro z u m ia łą , że n a jw ię c e j m ie js c a p o św ię c o n o w y ja ś n ie n iu te r m in o lo g ii b ib lijn e j (s. 7—82), u k ła d a ją c j ą w e d łu g k o le jn o ś c i a lf a b e ty c z n e j. S z k o d a ty lk o , że n ie k tó re te r m in y p o m in ię to . N a p ró ż n o s z u k a się ta k ic h te r m in ó w j a k a n a k o lu t, k lim a k s , p a r e n te z a czy p le o n a z m . Żeby* s ło w n ik t e r m in o lo g ic z n y m ó g ł b y ć d o s tę p n y s z e ro k im k rę g o m o d b io rc ó w , a u to r z y p r z y g o to w a li o p ra c o w a n ie te r m in ó w ta k ż e w in n y c h ję z y k a c h n o w o ż y tn y c h , a m ó w ią c d o k ła d n ie j : te r m in y p o d a li ta k ż e w ję z y k u n ie m ie c k im , fr a n c u s k im , a n g ie ls k im i h is z p a ń s k im (ję z y k o ry g in a ln y k sią ż k i). P o św ię c o n o te m u 21 s tr o n (s. 83— 104). N a s tę p n ie p o d a n o k a n o n k s ią g N ow ego i S ta re g o T e s ta m e n tu , a p o k ry f y S ta re g o i N ow ego T e s ta m e n tu , lis tę w a ż n ie js z y c h p a p ir u sów , k o d e k s ó w m a ju s k u ło w y c h i m in is k u ło w y c h o ra z n a js ta r s z e p r z e k ła d y P is m a Ś w ię te g o (s. 105— l l l ) : P o d a ją c lis tę k a n o n u P is m a Ś w ię te g o S ta r e g o i N o w eg o T e s ta m e n tu z a z n a c z y li a u to r z y p rz y p o m o c y g w ia z d k i k się g i d e u - te r o k a n o n ic z n e , co je s t sz czeg ó ln ie w a ż n e d la m n ie j d o św ia d c z o n y c h w d z ie d z in ie w ie d z y b ib lijn e j c z y te ln ik ó w . D o b rze, że p o d a n o w n a w ia s a c h w iek , z k tó re g o p o c h o d z ą p o szczeg ó ln e a p o k ry fy . S z k o d a je d n a k , że n ie z ro b ili a u to r z y teg o sa m e g o w p r z y p a d k u p a p ir u s ó w czy k o d e k só w .
P o w y k a z ie s k r ó tó w (s. 112— 118) n ie c o m ie js c a p o św ię c o n o n a rz ę d z io m b r a c y b ib lis ty (s. 119— 124). S łu s z n ie z a lic z a ją do n ic h a u to r z y k s ią ż k i in f o r m a c je n a te m a t u k a z u ją c y c h się co ro k u n o w y c h p r a c i a r ty k u łó w z z a k re s u b ib lis ty k i (f o n t i b ib lio g r a fic h e ), te k s t y i p r z e k ła d y P is m a Ś w ię te g o , le k s y k o n y , s ło w n ik i, g ra m a ty k i, k o n k o rd a n c je , k s ią ż k i z a w ie r a ją c e d a n e s ta ty sty c z n e , a p o k ry f y i p se u d o e p ig ra fy . Ż a ło w a ć n a le ż y , że n ie w s p o m n ia n o a n i sło w e m o ty m , iż ta k ż e te o lo g ie s ta n o w ią n a rz ę d z ie p ra c y b ib lis ty , z w ła sz c z a gdy c h o d z i o s tu d iu m p o ję ć i id ei. P o m in ię to je n a w e t w ty m m a le ń k im d z ia le , k tó r y z a ty tu o w a n o M a te r ia ł p o m o c n ic z y ,. ch o ć w s p o m n ia n o tu ja k o n a rz ę d z ie p o m o c n ic z e p r a c y m e to d o lo g ie (H. Z i m m e r m a n n , M e to d o lo g ia d e l N T , T o rin o 1973).
M o ż n a te ż z a p y ta ć , d la c z e g o n a p ie r w s z y m m ie js c u w ś ró d n a r z ę d z i p ra c y u m ie sz c z o n o o w e f o n t i b ib lio g r a fic h e , sk o ro w ia d o m o , że d la b ib lis ty p o d s t a w o w e n a rz ę d z ie (źródło) s ta n o w i te k s t n a tc h n io n y , k tó r y tu z n a jd u je się d o p ie r o n a d r u g im m ie js c u . S łu s z n ie w y lic z a ją a u to r z y w ś r ó d f o n i i b ib lio g r a fi
c h e „ E le n c h u s B ib lio g ra ip h ic u s B ib lic u s ” , „ I n te r n a z io n a le Z e its c h r if te n s c h a u
f ü r B ib e lw is s e n s c h a f t u n d G r e n z g e b ie te ”, „N e w T e s ta m e n t A b s tr a c ts ” i in n e .
R E C E N Z J E
A ż tr u d n o u w ie rz y ć , że b y t a k d o s k o n a ły b ib lis ta ja k L. A lo n so S c h ö k e l z a p o m n ia ł o je s z c z e je d n y m ź ró d le , ja k i m są „ E p h e m e r id e s T h e o lo g ic a e L o v a - n ie n s e s ” , p rz y g o to w y w a n e i w y d a w a n e p rz e z o ś ro d e k u n iw e r s y te c k i w L o u v a in , g d z ie m o ż n a z n a le ź ć b ib lio g r a f ię p r a c i a r ty k u łó w z z a k r e s u b ib lis ty k i, u k a z u ją c y c h się n a c a ły m św iecie.
D u ż ą p o m o c ą w p ra c y je s t p o d a n y p rz e z a u to r ó w p rz e g lą d g łó w n y c h c z a so p ism b ib lijn y c h . P rz y p o m o c y o d p o w ie d n ie j ilo śc i g w ia z d e k w s k a z a n o n a m n ie js z ą lu b w ię k s z ą d o n io sło ść d a n e g o c z a so p ism a . P o d a n o p o w s z e c h n ie p r z y ję te s k r ó ty n a o z n a c z a n ie p o d a n y c h c z a so p ism o ra z o b o k ic h p e łn ą n a z w ę (s. 125— 147).
N a z a k o ń c z e n ie w re s z c ie k s ią ż k i (s. 148— 149) p o d a n o n a z w is k a a u to r ó w k la s y k ó w z z a k r e s u s tu d ió w b ib lijn y c h .
A u to ro m s ło w n ik a te r m in o lo g ic z n e g o n a u k i b ib lijn e j n a le ż y się sz c z e ra w d z ię c z n o ść za p o d ję c ie się o p ra c o w a n ia teg o r o d z a ju s ło w n ik a , k tó re g o b r a k o d c z u w a li n ie ty lk o stu d e n c i. J e g o d u ż e j w a rto ś c i n ie p o m n ie js z a fa k t, iż z n a le z io n o w n im p e w n e b ra k i.
ks. J a n Z a lę s k i, W a r s z a w a
L u d v ik N EM EC , A n to n i n C y ril S to ja n . A p o s tle p f C h u r c h U n ity , N ew R o c h e lle , N. Y. 1983, D o n B osco P u b lic a tio n s , s. 233.
D la o g ó łu b a d a c z y z a c h o d n ic h , c h rz e ś c ija ń s tw o z ie m sło w ia ń s k ic h , je g o ro z w ó j o ra z z n a c z e n ie d la k u ltu r y r e lig ijn e j E u ro p y , s ta n o w i n ie je d n o k r o tn ie z ie m ię n ie z n a n ą . P rz e s z k o d ą n a jc z ę s ts z ą je s t tu b a r i e r a ję z y k o w a . D la te g o z z a d o w o le n ie m n a le ż y o d n o to w a ć k a ż d ą p o z y c ję tr a k tu j ą c ą , c h o c ia ż b y w e fr a g m e n c ie , o d z ie ja c h c h r z e ś c ija ń s tw a n a S ło w ia ń sz c z y ź n ie , je ż e li n a p is a n a je s t w ję z y k u m ię d z y n a ro d o w y m .
R ra c a N e m e c a po części z a p o z n a je c z y te ln ik a z a c h o d n ie g o z rz e c z y w i sto ś c ią h is to ry c z n ą n a p rz e ło m ie X IX i X X w ie k u n a te r e n ie C zech i M o raw . W s p ó łtw ó rc ą b o w ie m ty c h d z ie jó w , w c z a sa c h p rz e o b r a ż e ń i z a g ro ż e ń , b y ł ks, A n to n in C y ry l S t o j a n (1851— 1923), m o r a w ia n in , m ia n o w a n y w 1920 r. s e n a to r e m R e p u b lik i C z e c h o sło w a c k ie j, a w r. 1921 a rc y b is k u p e m O ło m u ń c a i m e tr o p o litą m o ra w s k im .
K s ią ż k a je s t n ie ty le o p is e m w y d a rz e ń z ż y c ia a r c y b is k u p a o ło m u n ie c - k ieg o , co p r ó b ą o d c z y ta n ia ic h s e n s u i z n a c z e ń . P o s ta ć S to ja n a n a le ż y do te g o n u r t u c z e sk o sło w a c k ie g o p ro fe ty z m u , k tó r y o tw a r ł n o w e d ro g i p rz e d K o śc io łe m i w z y w a ł do z ro z u m ie n ia p o tr z e b n o w y c h czasó w . W śró d w a rto ś c i, ja k ie S to ja n c e n ił b a rd z o w y so k o , z n a jd o w a ła się z w ła sz c z a t r a d y c ja c y ry lo m e to - d ia ń s k a , k tó r a od w ie k ó w je s t tr w a ł y m e le m e n te m k u lt u r y d u c h o w e j S ło w ia n . U sz a n o w a n ie w o b e c je j p rz e k a z ó w z w ią z a ło go ze w sz y stk im , co u tr w a l e n iu ic h słu ży ło . D la te g o te ż p o d e jm u je „ b u d z ic ie ls k ą ” id e ę „ w z a je m n o ś c i sło w ia ń s k ie j”, a le r o z u m ia ł j ą n ie j a k J . K o llâ r — u to p ijn ie , a n i ro m a n ty c z n ie j a k F r. S u ś i 1. W z a je m n o ść s ło w ia ń s k ą w ro z u m ie n iu S to j a n a c h a r a k t e r y z o w a ła w z a je m n o ś ć m o d litw y , w ia ry , m iło śc i i — j a k s tw ie r d z a N e m e c — s o lid a rn o ś ć s ło w ia ń s k a . W c e lu r e a liz a c ji s w o ic h z a m ie rz e ń p o s łu g iw a ł się S to ja n z a ło ż o n y m w 1891 r. „ A p o s to la te m św . C y ry la i M eto d eg o p o d o p ie k ą b ło g o s ła w io n e j P a n n y M a r y i” z s ie d z ib ą w V e le h ra d z ie . S to ja n z d a w a ł so b ie s p r a w ę , iż t a k w a ż n e p o s ła n n ic tw o j a k id e a je d n o ś c i c h rz e ś c ija n w s c h o d n ic h i z a c h o d n ic h je s t n ie do p o m y ś le n ia bez g łę b o k ic h d u c h o w y c h p o d s ta w . W r a m a c h A p o s to la tu o rg a n iz u je w V e le h ra d z ie c o ro c z n e k u r s y o d n o w y d u c h o w e j d la k a p ła n ó w , k le r y k ó w i ś w ie c k ic h ró ż n y c h s ta n ó w o ra z ty g o d n ie m o d litw o je d n o ś ć c h rz e ś c ija n . N a jc e n n ie js z ą b e z s p rz e c z n ie in ic ja ty w ą S to ja n a b y ło p o w o ła n ie do ż y c ia k o n g re s ó w te o lo g ic z n y c h w V e le h ra d z ie (r. 1907). Z a d a n ie , ja k ie n a k r e ś lił ty m k o n g re s o m , p o le g a ło p rz e d e w s z y s tk im n a ty m , a b y u m o ż liw ić te o lo g o m k a to lic k im i p ra w o s ła w n y m , z w ła sz c z a s ło w ia ń s k im , w z a je m n e s p o tk a n ie , o b ie k ty w n ą w y m ia n ę p o g lą d ó w z z a m ia re m p rz y g o to w a n ia d ró g w z a je m n e g o p o ro z u m ie n ia . F a k t z a k o rz e n ie n ia k o n g re s ó w w t r a
