Rola polityki kursowej w Polsce w latach 1990-2000

Pełen tekst

(1)Marek Andrzej Dąbrowski Katedra MakroekonomII. Rola polityki kursowej w Polsce w latach 1990--2000 1. Wprowadzenie Proces integracji Polski z Unią Emopejską (UE) wiąże się z koniecznością przeprowadzenia dostosowań w takich dziedzinach, jak: prawo, gospodarka, czy polityka'. Szczególnie interesujące z ekonomicznego punktu widzenia wydaje się zagadnienie polityki kursowej, jako że państwa tworzące UE wprowadziły w ostatnim czasie (1 stycznia 1999 r.) wspólną walutę (euro) , czyniąc tym samym znaczący krok w ujednoliceniu polityki monetarnej'. Przyjęcie staIych i niezmiennych relacji wymiennych pomiędzy walutami poszczególnych krajów oraz zliberalizowanie przepływów kapitałowych sprawiło, że państwa członkowskie utraciły jakąkolwiek możliwość prowadzenia samodzielnej polityki kursowej, a w ślad za tym i niezależność w polityce pieniężnej'. Skoro podobne zmiany czekają Polskę już po przyjęciu jej do państw czlonkowskich UE, to celowe wydaje się postawienie pytania o dotychczasową rolę polityki kursowej w zakresie realizacji celów makroekonomicznych. Zanim zupełnie zniknie możliwość posługiwania się instrumentami należącymi do I POf. szerzej na lemat procesu negocjacji Polski z UE w: Negocjacje. członkolVskie :. Polska. IItI. drodze do Ullii El/ropejskiej. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 1999. 2 Do unii gospodarczej i walutowej (UGW) nic przystąpiły Dania, Szwecja i Wielka Bryt.mia, które nic wyraziły takiej woli oraz Grecja, która nic spełniała wymogów postawionych w MaM nstrlChL Warto nadmienić, że Grecja została włączona do strefy euro 1 stycznia 2001 r. (decyzja zapad lo w czerwcu 2000 r. w portugalskiej miejseowo~ci Pcim). :\ W ramuch funkcjonująccgo wcześniej Europejskiego Systemu Walutowego istlliuła wic;ksza swoboda w zakresie polityki monetarnej, ponieważ z jednej strony kurs walutowy mógł się odchylać od kursu parytetowego o +/-2,25% (dlll WIoch +/-6%), od sierpnia 1993 r. +/-15%. a z drugiej strony istniały większe bariery w przepływie kapitalu (zgodnie z postanowieniami Tmk~ tatu 'I. Maastricht kraje UE nic mogą stosować obecnie jakichkolwiek ograniczeń, gdy chodzi o przepływy kapitałowe. E. Pietrzak, Polityka dewizowa i polityka kursowa w świetle przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, Narodowy Bank Polski. Siam Wieś 1997, s.4)..

(2) Marek. polityki kursowej, warto ustalić, jakie znaczenie miała ta polityka w procesie zmian w polskiej gospodarce. W niniejszym opracowaniu podjęto próbę udzielenia odpowiedzi na sformułowany powyżej problem. W części drugiej przedstawione zostały podstawowe zagadnienia teoretyczne. W części trzeciej, scharakteryzowano obowiązujące w Polsce w łatach 90. systemy kursu walutowego oraz wskazano na cele makroekonomiczne realizowane za pomocą polityki kursowej. Ostatnia część została poświęcona wnioskom.. 2. Kwestie teoretyczne Rozważania na temat roli systemu kursu wałutowego oraz połityki kursowej w Polsce w latach 90. nałeży rozpocząć od wyjaśnienia różnicy między tymi pojęciami. Otóż przez reżim (system) kursu walutowego rozumie się ogólne zasady i warunki dotyczące kształtowania się kursu walutowego'. Te zasady i warunki służą określeniu, czy kurs walutowy ma utrzymywać się na stałym lub prawie niezmienionym poziomie, czy też może podlegać większym fluktuacjom. Z tego punktu widzenia można wyróżnić system kursu stałego z jednej strony i system kursu płynnego (zmiennego) z drugiej strony. Zasady i warunki dotyczące ksztaltowania kursu wałutowego obejmują również reguły dotyczące ingerencji władz monetalllych państwa na rynku walutowym. Z tej perspektywy należy odróżnić reżim, w którym interwencja nie występuje lub jest automatyczna, od systemu, w którym dzialania władz monetarnych cechują się pewnym stopniem swobody (uznaniowości)'. Zasady określające system kursu walutowego wyznaczają ramy, w jakich wladze monetarne mogą prowadzić politykę kursową. Odwołując się do kryterium interwencji na rynku walutowym, można zauważyć, że polityka kursowa może mieć miejsce jedynie w systemach dopuszczających aktywną postawę wladz monetarnych. Na politykę kursową składają się bowiem te wszystkie działania, które są podejmowane w cełu bądź to utrzymania kursu na docelowym poziomie (system kursu stałego), bądź też złagodzenia lub zwiększenia wahań kursowych oraz właściwego ukierunkowania przyszłych zmian kursu. D. Begg. R. Dornbu,ch, S. Fischcr, Ekonomia, PWE, Warszawa 1997. t. 2. ,. 296. 5 WZlljemne relacje między wymienionymi kryteriami można przedstawić za pomocO) prl.ykla-. 4. dów. W systemie waluty złotej (XIX w .) kursy były stale i nic bylo intcrwencji wlrtdz monetarnych; zgodnie ze statutcm Mit;dzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), który przyjęto na Konfercncji Walutowo-Finansowej w Brctton Woods w lipcu 1944 r., kursy mialy być stałc, alc przy zalożeniu aktywncj interwcncji wladz monctarnych (tzw. systcm kursów dostosowywanych okrcsowo); w latach 70. przyjął się system kierownnych (regulowanych) kursów zmiennych (tj. taki, w którym banki centralne interwcniują na rynkach walutowych); tzw. czysty system kursów płyn nych pozostaje konstrukcją tcoretyczną (do zwolenników tego rcżimullalcżą Illonctaryści. M. Fricdman , El',mys in Posirive Ecollomics, The University of Chicago Press, Chicago 1953, s. 157-203 . Por. szerzej na lemat systemu kursu walutowcgo i jego wybol1l 11/e New Poigrave Dicliolllll)' ol Mouey&FilJ(lIIce pod red. P. Newmana, M. Milgalc'a, J. Eattwella, Mncmi1hm, London-New York-Slocklon 1992, I. I. , . 829-831..

(3) Rola. w Polsce. IV. lalach 1990- 2000. (system kursu płynnego). Działania te połegają na korygowaniu strumieni popytu i podaży wałut tak, by poziom kursu wałutowego "oczyszczającego" rynek był spójny z przyjętym cełem' . Precyzyjne rozstrzygnięcie czy dana decyzja zmienia system kursu walutowego, czy też mieści się jeszcze w polityce kursowej, może jednak w praktyce nasuwać istotne wątpliwości. Jeżełi bowiem podejmowane w ramach połityki kursowej decyzje władz monetarnych de facto diametralnie modyfikują dotychczasowy porządek kursowy, to nałeży je raczej zakwalifikować jako decyzje w zakresie zmian systemu kursu walutowego, a nie prowadzonej polityki kursowej'.. 3. Charakterystyka reilmów kursu walutowego obowlqzuJqcych w latach 1990-2000 oraz celów makroekonomicznych realizowanych za pomocq polityki kursowel Przedstawione w poprzedniej części rozróż nienie między systemem kursu wałutowego a polityką kursową pozwała na wyodrębnienie czterech zasadniczych reżimów kursowych, które obowiązywały w Polsce w latach 90. Chodzi. mianowicie o: - system kursu stałego, - system kursu pełzającego, - system pasma pełzającego, - system kursu płynnego. Za przyjęciem każdego z wymienionych rozwiązalI systemowych stały inne przesłanki, kierowano się odmiennymi motywami, a także różne były cele makroekonomiczne, które próbowano realizować za pomocą polityki kursowej. W 1989 r. zapoczątkowane zostały przemiany ustroju patlstwa na wszystkich płaszczyznach, w tym także w sferze gospodarki. Zaakceptowany przez Radę Ministrów w październiku tzw. plan Balcerowicza nakierowany był na stabiłizację gospodarki i przeobra żenie systemu gospodarczego'.. fi Polityki kursowej nie należy sprowadza ć jedynie do bezpośrednich interwencji banku ccn~ trnlncgo na rynkach walutowych w postaci zakupu i sprzedaży walut obcych. Obejmuje onn tak że IlO~rcdllic formy oddziaływania na popyt i podai walut. jak choćby rozszerzanie lub zaw\!żanic dopus zczalnych wahali kursu walutowego czy decyzje o 7.mianic parytetu waluty. 7 Przykladem takiej sytuacji może być polityka kursowa banku centralnego polegaj,jcn na zawieraniu transakcji zakupu i sprzedaży walut obcych na rynku walutowym w celu utrzymania kursu walmowego na stabilnym poziomic. Choć formalnie kraj taki może utrzymywać system kie rowanego kursu płynnego, to defacto na skutek dziulllJi banku centralnego system tCllllależaloby Illlzwać raczej reżimem kursu dostosowywanego okresow o. 1\ Progrwll gospodarczy. G/ÓlVlIe za/ożellia i kiel'llllki, Warszawa 1989 . w.

(4) Marek Alldrzej. Jednym z celów wstępnej fazy stabilizacji' było powstrzymanie ucieczki od oraz przygotowanie podłoża do wprowadzenia jednolitego kursu zło tego wobec walut wymienialnych. Miało się to dokonać poprzez zmniejszenie rozpiętości między kursem oficjalnym a wolnorynkowym. Dlatego kurs złotego do dolara był stopniowo podnoszony tak, że 31 grudnia 1989 r. osią gnął poziom 6 500 zł za I dol. Do zadall zasadniczej fazy procesu stabilizacyjnego zaliczono wzmocnienie złotego przez wprowadzenie jego wewnętrznej wymienialności"', a także ujednolicenie kursu złotego. Stało się to 1 stycznia 1990 r., kiedy kurs oficjalny ustalony został na poziomie 9 500 zł za 1 dol. W ramach zmian systemowych przewidziane zostało uporządkowanie rynku walutowego oraz otwarcie gospodarki na świat dzięki wprowadzeniu wymienialności, która miała z kolei pozwolić na zwiększenie konkurencji wewnętrz nej i racjonalną specjalizację. Realizacja programu ujednolicenia kursu i stabilizacji walutowej (wewnętrznej wymienialności) wymagala otrzymania od krajów wysoko rozwiniętych gwarancji udzielenia pożyczki stabilizacyjnej w wysokości I mld dolarów. Przystępując do uwolnienia cen i liberalizacji handlu w styczniu 1990 r. , liczono się z koniecznością wzrostu cen będącego rezultatem tlumionej w latach 70. i 80. inflacji. W celu niedopuszczenia do powstania spirali cenowo-płaco wej środki polityki pieniężnej, fiskalnej i kursowej podporządkowano celowi w postaci ograniczania wysokiej inflacji ". Z tego względu wprowadzono reżim stalego kursu walutowego. Podstawowym motywem jego przyjęcia było zatem powstrzymanie ogromnej inflacji i dlatego przyjęty kurs nazwano kursem kotwicowym. Za podstawowy cel makroekonomiczny, do realizacji którego przypisany został kurs walutowy, obrano przywiązanie krajowej stopy inflacji do poziomu inflacji u głównych partnerów zagranicznych. Założeniem, na jakim opierała się konstrukcja takiego programu stabilizacji, bylo przystosowanie oczekiwań inflacyjnych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych do prowadzonej polityki kursowej". Ze względu zaś na brak zorganizowanego rynku walutowego wybór innego systemu kursowego, tj. takiego, który dopuszczalby pewien stopień elastyczności kursu, nie byl możliwy. Wyznaczając poziom jednolitego kursu walutowego, brano pod uwagę nie tylko potrzebę zahamowania procesów inflacyjnych, ale także konieczność niepogarszania konkurencyjności międzynarodowej polskich przedsiębiorstw.. złotego. 9 Pazy stabilizacji podzielono na: wst<;pnij, która trwać minia do kOllca 1989 r. i zasadniczą, której realizację przewidziano na ok. 2 lata. 10. Por. szerzej na temat warunków. wewnętrznej wymienialności:. z dnia 19 ~tycznia 1991 r. w sprawie zasad ustalania kursu. złotego. Uchwala Rady Ministrów w stosunku do walut obcych, MP. nr 2. poz. 12. II LD. Sachs, Ecimomic Tl'ansitioll muJ t/le Exchall8e-Rnte Regime, "Thc American Economic Rcvicw" 1996, nr 2. 12. W.M. Carden, EXc//af/ge Rate Policy in Dl!~ldopi1/g Coul/frics, Thc WOl'ld Bank, Washington.

(5) Rola polityki kursowej w Polsce w latach / 990-2000. I. Wyższy. kurs walutowy miał za zadanie rekompensować znaczące ograniczenie ulg podatkowych z tytułu eksportu i stwarzać, przynajmniej w początkowym okresie, nowe bodźce do eksportu. Drugim zatem celem makroekonomicznym, który postawiono przed polityką kursową już w 19901'., było utrzymanie konkurencyjności międzynarodowej przedsiębiorstw krajowych. Kurs walutowy kształtował się na niezmienionym poziomie aż do maja 1991 l'. Było to możliwe dzięki dobrej sytuacji w bilansie płatniczym przy równoczesnym wprowadzeniu dyscypliny budżetowej i skorelowaniu polityki monetarnej oraz uruchomieniu funduszu stabilizacji walutowej", który notabene pozo stal niewykorzystany. W 1991 r. bilans płatniczy, a dokładniej bilans obrotów bieżących, uległ jednak wyraźnemu pogorszeniu (stosunek salda na rachunku bieżącym do PKB, oznaczony na rys. I jako BOB/PKB, spadł poniżej - 2,5%), co stało się jednym z czynników wymuszających prawie 17% dewaluację względem dolara (17 maja 1991 1'.). Jednocześnie postanowiono zmienić sposób wyznaczania kursu złotego wobec walut wymienialnych - zerwano ze związaniem waluty połskiej z dołarem, ponieważ nie odpowiadało ono strukturze połskiego handlu zagranicznego". Narodowy Bank Polski (NBP) zaczął ustałać cenę złotego w stosunku do koszyka pięciu walut". Tym samym stały był kurs złotego względem koszyka, natomiast kurs między złotym a pozostałymi walutami mógł się nieznacznie zmieniać". Ta zmiana polityki kursowej nie była na tyle istotna, by doprowadzić do zmiany reżimu kursu walutowego. W dalszym ciągu w Polsce obowiązywał system kursu stałego, choć kurs zło tego stał się nieco bardziej elastyczny względem wałut obcy ci!. Jakkolwiek polityka stałego kursu dała wymierne rezultaty w sferze ustabilizowania cen", to nieznaczne, ale ciągłe pogarszanie się międzynarodowej konkurencyjności polskich przedsiębiorstw (realny efektywny kurs walutowy złotego oznaczony na rys. 1 skrótem REKW, istotnie wzrósł - reałna aprecjacja złotego)'" sIało się głównym powodem zmodyfikowania reżimu kursowego 13 Polami. The Par" lo a Market ECOIlOllly. L.P. Ebrill, A. Chopra, C. Christofides, P. Mylonils, I . Olker. G. Schwartz, ..Inłematiomtl Monełary Fund Occnsional Paper" 1994, nr 113, s. 45. 14 Znsndnic1.y problem dotyczył tego, że zloty podlega I takim samym wahaniom jak dolar, prze7. co jego war tość względem walut europejskich (handel z tymi krajami stnwal się coraz waż· niejszy) była zmienna. 15 Koszyk wal utowy obejmował oprócz dolara nmcryka(lskiego, markę niemiecką, funta brytyjskiego, franka francuskiego i franka szwajcarskiego. Szczegółowe zasady sprecyzowano w uchwale nr 71 Rady Ministrów z dnia 16 maja 1991 r. w sprawie zasad ustalania kursu złotego \V stosunku do walut obcych, MP nr 17, poz, III, Iti Jeśli np, dolar aprccjonował względcm walut europejskich, (O zloty tracił na wartości wzglę· dem dolarn. co nic mogło micć miejsca wCl,eśniej (bo kurs złotego był stały), natomiast zyskiwnl wzgh;dcm walut europejskich, ale nic tak bardzo jak poprzednio (wcześniej aprecjacja dolara przeklmłnln siC; w stosunku jeden do jeden na aprcejacje; złotcgo do walut europejskich), 17 Stopa rocznej inflacji spaclla w grudniu 1991 l'. do ok. 60% z poziomu prawie 250% w gllldniu. 1990 I'. (Biuletyn Informacyjny - Narodowy Bank Polski, 1991). II! Realna aprecjacja złotego w 19911'. przekroczyI;1500/0..

(6) I. Marek Alldrzej Dąbrowski. w polowie października 1991 r. Wprowadzony zastal system pelzającego kursu względem koszyka walutowego z miesięczną stopą dewaluacji na poziomie 1.8%. Przyjmując system pelzającego kursu walutowego. należy jednocześnie dokonać rozstrzygnięcia. jaką politykę kursową zastosować: pasywną czy aktywną. Pierwsza. zwana inaczej polityką nakierowaną na cel w zakresie zmiennych realnych (real targe! approach) polega na określeniu takiej stopy kroczącej dewaluacji. która amortyzowalaby zmiany poziomu cen krajowych". Chodzi. innymi slowy. o to. aby nominalny kurs poruszał się po ścieżce parytetu siły nabywczej. co z kolei gwarantowaloby niezmienność realnego kursu walutowego". Pasywność takiej polityki wynika z tego. że podtrzy mując mię dzynarodową konkurencyjność krajowych przedsiębiorstw. władze monetarne rezygnują z wykorzystania kursu do walki z inflacją. Celem aktywnej polityki kursowej. a ujmując rzecz nieco szerzej. ukierunkowanej na cel dotyczący wielkości nominalnych (namillat anc/ror approach). jest stabilizowanie poziomu cen krajowych poprzez wyznaczenie stopy kroczą cej dewaluacji poniżej poziomu zapewniającego pełną absorpcję wahalI cenowych. Cel takiej polityki sprowadza się więc do zbliżenia krajowej inflacji do wyznaczonej z góry ścieżki dewaluacji. Powodzenie takiego programu uzależ nione jest od wiarygodności rządu - jeśli panuje przekonanie. że będzie on w stanie stlumić inflację. to oczekiwania inflacyjne uksztaŁtują się na ni ższy m poziomie; jeżeli nie. to rząd zostanie wkrótce zmuszony do przeprowadzenia dewaluacji" . Chociaż wspomniana wyżej potrzeba ochrony polskich przedsiębiorstw przed utratą międzynarodowej konkurencyjności byla zasadniczym powodem wprowadzenia kursu peŁzającego. to glównym celem makroekonomicznym polityki kursowej nadal pozostala waŁka z inflacją . Wladze monetarne wybraIy bowiem politykę ukierunkowaną na cel dotyczący wielkości nominalnych i ustaliły tempo kroc zącej dewaluacji (1.8%) na niższym poziomie niż ten. który wynikalby z neutralizowania róż nic w poziomach cen między krajem a zagrani cą12. Dodatkowym powodem zmiany systemu kursowego byŁo niemal nieustanne (z wylączeniem krótkiego okresu między majem . kiedy dokonano dewuluacji. 19 Oczywiście. cel takiej polityki. wygląda. inaczej w innych systemach kursu walutowego. Przy.. kladowo w systemie kierowallego kursu płynnego chodzi o utrzymanie kursu w takim paśmie wahań, które zapewnia stabilność reulnego kursu walutowego. 20 Można jeszcze pomy~lcć o lIstaleniu stopy dewaluacji powyżej różnicy miodzy poziomem. inflacji krajowej i zagranicznej. W takiej sytuacji realny kurs walutowy deprecjacja waluty krajowej). poprawiając tym samym. zmniejszałby się. (realna. po zycję konkurencyjOlł pf"ledsiębiorstw. krajowych. 21 Programy stabilizacyjne lego rodzaju podejmowane były w pm\stwach Ameryki Południowej (ok re ś lano je nazwą "Tablitn"). Por. szerzej na ten temat: M.A. Kiguel. ExcJumge RlUe Policy, ,he Real Exclumge Rale alld bif1atioll: Lessollsfrom Lalill America, The World Bank, Washington 1992. s. 14-15. 22 Po/alld. Tli" PalL .• s. 46 i 54..

(7) Rola polityki kursowej w Polsce w latach 1990-2000. a wrześniem 1991 r.) obniżanie się rezerw walutowych NBP". Ten proces był związany z ujemnym wynikiem na rachunku bieżącym. Liczono, że wprowadzenie pełzającej dewaluacji poprawi sy tuację i zahamuje dałszy spadek rezerw. Jednak stopa kroczącej dewaluacji okazała się nieco za niska, by odwrócić ten niekorzystny trend. W konsekwencji niezbędna stała się dewaluacja złotego (o 12% względem koszyka) pod koniec lutego 1992 r. Efektem tego posunięcia było nie tylko zahamowanie spadku rezerw wałutowych", ałe także poprawa konkurencyjności międzynarodowej krajowych przedsiębiorst w i związana z tym nadwyżka w bilansie bieżącym.. 145. 8. 8. .,..II '"~. 130. I~. 11 5 100. ""g. 85. ~. 70. ~. 6. 55 40. fili'l. l'R1. I~I. m:1I. i ..... i1". J:ill]. ~. 'Y. -. I~ "0: "1'i'l: ~"+t( -ł-i! Al) L~~ - ~I ~t. i',~. [ ~. '". ~ ij~tl 'Ul". 'rt~&,L. ,c< 'u. ""~. o. ~. I g:. <,I. M. g:. ""~. -. "~. a-. REKW. .,.. g:. '" aa-. 4. ./. r-. g:. ""~ a-. a-. 2 O. -2 -4. -6. ~. ele,. '"o '". -8. g<,I. [llillJ BOB/PKIl. Rys. I. Realny efeklywny kurs walutowy i bilans obrotów bieżących w Polsce w latach 90. Żródlo: oprncowanie własne na podstawie Intclllational Finclllcial Statistics, June 200 I.. Z upływem czasu sytuacja w bilansie handlowym i płatniczym ulegała pogorszeniu - ponownie pojawił się deficyt na rachunku obrotów bieżących, a rezerwy NBP zaczę ły maleć, ponieważ tempo kroczącej dewałuacji było wolniejsze niż tempo int1acji. Obie ścieżki, tj. ścieżkę nominalnego efektywnego kursu wałutowego (NEKW) uwzględniającą pełzającą dewaluację oraz ścież kę wskaźnika cen konsumpcyjnych (WeK) mierzącego inflację przedstawiono na rys. 2. Jak można zauważyć, ceny "doganiały" kurs walutowy, co oznacza, że stopniowa dewaluacja złotego była znacząco wolniejsza od wzrostu cen.. 23 W 1991 r. rezerwy dewizowe NBP spadly oprzeszlo 866 mln dol. (Biuletyn Informacyjny - Narodowy Bank Polski, 199 I) . 24 Rezerwy dewizowe NBP wzrosly w 1992 r. O 186 mln doI..

(8) I. Marek Alldrzej Dąbrowski. W tej sytuacji konieczna stala się kolejna dewaluacja (o 8% wobec koszyka) , którą przeprowadzono 27 sierpnia 1993 r. Dodatkowym powodem zdewaluowania złotego był wzrost cen produkcji przemysłowej wynikający z wprowadzenia podatku od towarów i uslug (tzw. VAT) w lipcu 1993 r. Bez takiego dostosowania kursu walutowego mialaby miejsce realna aprecjacja (przy uwzględnieniu wskaźnika cen producenta)". 200 \80 \60. § '"~" "",g,. 140 120 100 80. .r. .r-. ./. '.. ~.r..J"V'l. /~. ./.7". -'/. 60. -J . / '. 40 20. o -"r '""" § '" ::.. -. /-'" O;. N. '"'" ::.""~ "'"'". -~. ".,. '"~ '" '" t"-. ---NEKW. ~. 00. ~. S. '"~. -. o. 8. <:'. -weK. Rys. 2. Nominalny efektywny kurs walutowy i wskaźnik cen konsumpcyjnych w Polsce w latach 1989-2000 Żródlo: opracowanie wlasne na podstawie: Inter/latiollal Fimlllólll Slllfistics, Junc 2001.. Polityka kursowa zachowala swój aktywny charakter przez pozostałą część okresu, w którym obowiązywal reżim kursu pelzającego. Przejawem ukierunkowania polityki kursowej na tiumienie inflacji byla w pierwszej kolejności rezygnacja ze skokowych zmian kursu i poprzestanie na kroczącej dewaluacji wedlug przyjętej stopy miesięcznej. Ponadto zaczęto stopniowo redukować tę miesięczną stopę dewaluacji - z 1,8% mies. w 1991 r. do 1,2% mies. w lutym 1995 1'.". Analizując prowadzoną w pierwszej polowie lat 90. politykę kursową, nie można pomin ąć decyzji NBP, która przyczynila się do wsparcia rozwoju mię dzybankowego rynku walutowego. Otóż od stycznia 1992 l'. NBP wprowadzi! zasadę, zgodnie z którą kurs walutowy mógl we wszystkich transakcjach dewizowych, rozrachunkach i rozliczeniach (z wyjątkiem tych z NBP) odchyl ać się 2S Por. szerzej na tcn lemat Biuletyn Informacyjny - Narodowy Bank Polski, 1994. 2/'; K. Borzym, Jak kursy ciągną celly. "Gazeta Bankowa" 1996, nr 23..

(9) Rola. """"u",. w Polsce w lalach 1990-2000. maksymalnie o +/-2% od kursu średniego podawanego przez NBP". W polityce kursowej pojawił się więc nowy jakościowo cel makroekonomiczny oprócz ograniczania inflacji i podtrzymywania międzynarodowej konkurencyjn ości przedsiębiorstw krajowych położono nacisk na rozwój międzybankowego rynku walutowego. Ta decyzja była,jak się wydaje, jednym z pierwszych kroków, które uczyniono w kierunku odległego wówczas upłynnienia kursu złotego. Z biegiem czasu zaczęła narastać potrzeba przeprowadzenia gruntownych zmian nie tylko w polityce kursowej, ale w całym reżimie kursu walutowego. Szczegółowym uzasadnieniem konieczności tych zmian były cztery powody natury systemowej. Po pierwsze, swoboda prowadzenia polityki monetarnej była nadmiernie ograniczona utrzymywaniem kursu na zaplanowanym poziomie. Po wtóre, w kształtowaniu kursu walutowego dominująca rola wciąż przypadała czynnikowi administracyjo-urzędowemu, a nie rynkowemu. Po trzecie, podnoszono, że kurs płynny łepiej amortyzuje zakłócenia (niestabilność), które często występują w procesie integracji krajowego i międzynarodowego rynku wałutowego . Po czwarte wreszcie, argumentowano, że płynny kurs bardziej sprzyja rozwojowi rynku dewizowego". Bezpośrednią przyczynę zmiany systemu kursowego stanowiły jednak względy bieżącej polityki monetarnej" . Pośród nich naczelne miejsce zajmowały duże trudności z narastającymi szybko od końca 1993 r. i lawinowo od początku 1995 r. rezerwami walutowymi". Rezultatem tego zjawiska był niekontrolowany wzrost podaży pieniądza , czego nie można było zaakceptować ze względu na dominujący antyinflacyjny charakter polityki gospodarczej. Pomimo takiej motywacji, przyjęta modyfikacja reżimu kursowego (pasmo 27 Zasadą tą. nie. zostały objęte. transakcje terminowe, obrót mh;dzy osobami fizycznymi oraz. obrót kantorowy, Por. Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 18 grudnia 1991 r. w sprnwic stosowania klll's6w w złotych walut obcych, wartości dewizowych wyrażonych w walutach obcych oraz jednostek rozrachunkowych, MP nr 46, poz. 328, które weszło w żyeie 12 styczniu 1992 r. (choć praktycznie był to 13 stycznia, j uko że 12 wypadal dzień wolny od prucy). Gdy chodzi o transakcje Z NBP, lo bank centralny wprowadził kurs kupna i s przcdaży , które wynosi ły odpowiednio 99,5% i 100,5% kursu średniego dla banków oraz 98% i 102% kursu średniego dl. innych klientów (Biuletyn InFormacyjny - N.rodowy Bank Polski, 1992, s. 30). 2& E. Pietrzak, Dylematy polskicj polityki kurso wej, "Nowa Europa" 1996, nr 7, suplement Gdy chodzi o ostatni argument, to mil;dzybankowy rynek walutowy formnInie tworzylo ok. 50 bali-. ków. Jednak ważną rolę na tym rynku odgrywaly z.ledwie 21ub 3 banki, co świadczylo li pl ytkości i nadal niskim poziomic rozwoju tego rynku W. Kiciński, O obl'Otach sfer kursowych, "Nowe Życic Gospodarcze" 25.05.1995, s. 9. 29 Sw iadczq o tym Za/ożcl/ia polityki pieniężnej 11(1 rok /995 (załącznik do uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 grudnia 1994 r. w sprawie zalożeń polityki pieniężnej na 1995 r., Mi> z 1995 L, nr 2, poz. 16), w których przyjęto, że "Polityku kursowa będzie nadal oparta na pclzajljcej dewaluacji zlotego. Polilyka ta będzie wykorzystana do ograniczania infiacji oraz osiqgnię cia nie z bę dnego poziomu rezcrw oficjalnych brutto, lj. około 6.2 mld dolarów". Nic planowano więc zmiany reżimu kursowego na 1995 r. Por. także: A. Wojtynn, CI'{/włillg BalJd w Polsce, "Nowe Zycie Gos podarcze" 13.07.1995, s. 50. 311 Średni miesięczny przyrost rezerw NBP liczony w mln dolarów wynosił: w drugiej pol. 1993 r. 133, w 1994 r. - 146, natomiast w okresie od stycznia do maja 1995 r. aż 801 na miesiąc..

(10) I. Marek Andrzej Dąbrowski. na rynku walutowym. Takie możliwości NBP nadal zachował, jakkolwiek nie był już zobowiązany do zawierania transakcji z bankami komercyjnymi". Wydaje się, że omówione zmiany w polityce kursowej doprowadziły w istocie do modyfikacji całego systemu kursu walutowego. Ostatecznie okazało się, że pasmo dopuszczalnych wahaJI rozszerzono ponad dwukrotnie (z 14% do 30%), przy jednoczesnym wycofaniu się NBP ze stabilizowania kursu rynkowego. Tym samym reżim kursowy zbliżył się znacząco do systemu kierowanego kursu płynnego". Przyjęcie w 1999 r. przez Radę Polityki Pieniężnej (RPP) strategii bezpośred niego celu inflacyjnego wymagało gruntownej zmiany w systemie kursu walutowego. Realizacja takiej strategii jest bowiem możliwa tylko przy stosunkowo płynnym kursie walutowym, a więc w warunkach kiedy władze monetarne dysponują autonomiczną polityką pieniężną. Dopełnieniem zmian, o których była mowa powyżej (rozszerzanie pasma wahml oraz redukcja tempa kroczącej dewaluacji), było wprowadzenie od 12 kwietnia 2000 r. systemu płynnego kursu złotego". Przyjęcie. przez bank centralny strategii bezpośredniego celu inflacyjnego, a potem wprowadzenie systemu płynnego kursu walutowego, nie było równoznaczne ani z rezygnacją z dalszego stabilizowania poziomu cen, ani z zaniechaniem prowadzelJiajakiejkolwiek polityki kursowej. Gdy chodzi o inflację, to przyjmując strategię bezpośredniego celu inflacyjnego, RPP zadecydowała się de facto na wykorzystywanie wszystkich dostępnych instrumentów polityki pieniężnej do osiągnięcia przyjętego na dany rok celu inflacyjnego"'. Podstawowym instrumentem polityki monetarnej prowadzonej w ramach tak rozumianej strategii pozostały operacje otwartego rynku. Przed polityką kursową z kolei postawiono cel, który tradycyjnie już przypisywany jest kursowi walutowemu w systemie kursu płynnego, tj. amortyzowanie szoków zewlJętrz nych. Przyjęcie takiego priorytetu było, jak się wydaje, bardziej pochodną zmian w strategii procesu dezinflacji, aniżeli rezultatem celowej reorientacji :n A.. Sławiński,. op. cit" s. 17-18.. 3R Podstawy prawne zawarto w dwóch uchwałach RPP z 1J uchwalę w sprawie tempa kroczącej dewaluacji, MP nr 11, poz. w sprawie dopulizczalncgo przedziału walmil kursów walutowych zowych wyrażonych wZlotycll, MP nr 11, poz. 232. 39. Z. Polmlski, Polityka kursu walutowego w Polsce. IV. kwietnia 2000 r.: uchylającej. 231 oraz tlchylajqccj uchwałę walut obcych i warloki dewi·. latacII 90. Stabilizacja,. kOllkfłl'ellcyj~. Iw,fc.( i przepływy kapitałowe, "Ekonomista" 1999, nr 1-2, s. 146. ,10 Celem banku centralnego w pierwszym roku stosowania strategii bezpośredniego celu inflaM cyjnego, tj. w 1999 r., było obniżenie inflacji pod koniec roku do poziomu 8-8,5% (uchwała RPP z 29 września 1998 r. w sprawie ustalenia zalożeli polityki pienityżnej na rok 1999, MP 111' 36, poz. 501 ze zm.). Cel ten zweryfikowano potem do poziomu 6,6-7,8% (uchwala RPP z 24 marca 1999 r. zmieniająca uchwałę w sprawie ustalenia zatożCJl polityki pieniężnej na rok 1999, MP 111' II, poz. 163). Z kolei na 2000 r. zalożono cel na poziomic 5,4-6,8% (uchwala RPP z 22 września 1999 r. w sprawie lIstalenia zalożell polityki pieniężnej na rok 2000. MP nr 32, poz. 499). Za cel średniookre sowy uznano obniżenie inflacji poniżcj 4% do końca 2003 r. (uchwala RPP z 23 września 1998 r. w sprawie średniookresowej strategii polityki pieniężnej na lata 1999-2003, MP nr 36, poz. 5(0)..

(11) Rola polityki kursowej IV Polsce. IV. latach 1990-2000. I. polityki kursowej. Wniosek taki nasuwa się na podstawie analizy roli , jaką polityce kursowej wyznaczono w ramach strategii bezpośredniego celu inflacyjnego. Otóż jej rola sprowadza się w zasadniczo do wzmacniania efektywności (skuteczności) polityki pieniężnej poprzez zwiększanie stopnia płynno ści kursu walutowego. Choć NBP dodatkowo zachował prawo dokonywania interwencji na rynku walutowym, co sam wyraźnie podkreśla, to de facto celem polityki kursowej stało się minimalizowanie oddziaływania zakłóceń zewnętrznych na gospodarkę polską. Dodatkowym celem, który daje się osiągnąć przy przejściu do systemu kursu płynnego jest możliwość określenia kursu równowagi. Realizacja tego celu przez NBP jest niezwykle ważna wziąwszy pod uwagę perspektywę członkostwa Polski w unii walutowej i związaną z tym konieczność nieodwolalnego (bez możliwości późniejszych zmian) zablokowania kursu złotego". Wyznaczenie poprawnego kursu parytetowego, a więc odpowiadającego stanowi długookresowej równowagi wewnętrznej i zewnętrznej, wymaga dysponowania informacjami dającymi się zebrać jedynie wtedy, gdy rynkowe wahania kursu walutowego nie podłegają żadnym administracyjnym ograniczeniom". W podsumowaniu działań podjętych przez bank centralny w latach 1999 i 2000 nałeży stwierdzić, że kładąc większy nacisk na wykorzystanie podstawowych instrumentów polityki pieniężnej, NBP postawił przed polityką kursową nowe jakościowo cele makroekonomiczne, tj. amortyzowanie szoków zewnętrznych i umożliwienie identyfikacji kursu równowagi. Warto zauważyć, że pojawiła się również inna propozycja, konkurencyjna względem zupełnego uwolnienia kursu walutowego, mianowicie likwidacja złotego i jednostronne przejście na euro. Operacja taka miałaby polegać na przyjęciu stałego kursu wymiennego między złotym a euro i stopniowym wycofywaniu waluty polskiej z obiegu - tak jak to dzialo się w 1995 r. i w latach kolejnych, kiedy przeprowadzano denominację zlotego". Podstawową korzyści!) takiego zabiegu byłoby skokowe obniżenie stopy inflacji do poziomu europejskiego. Z kolei po stronie kosztów należałoby zapisać utratę suwerenności monetarnej . W takich warunkach polityka kursowa przestałaby odgrywać jakąkolwiek rolę w osiąganiu założonych celów makroekonomicznych, ponieważ jedynym celem banku centralnego i to tak w polityce kursowej , jak i w ogóle pieniężnej byłoby utrzymanie kursu na stałym poziomie..... ,11 Jednym z warunków przystąpienia do UGW (tzw. kryterium konwergencji sprecyzowanym. Trnklllcic z Maastricht) jest stabilność kursu walutowego. Warunek ten dotyczy utrzymywania kursu bel powai.nych napi~ć w paśmie +/-15% od przyjctego kursu parytetowego przez okres co \II. najmniej dwóch lat. Chodzi tu zatem o okres p17.Cjściowy, kiedy kraj jest już członkiem UE i włą. cza swoj,j walut~ do Europejskiego Mechanizmu Kursowego - 2 (EMK2), alc () członkostwo w UGW dopiero zabiega (E. Pietrzak, Polityk{/ dewizowo .", li, 18) . .12'Teza ta znajduje potwierdzenie w stanowisku RPP (powoływana uchwala RPP z 23 września 1998 r.). I\;!. Z koncepcji} tak" wystąpili A ,S, Bratkowski i J .Rostowski, ZliklVido\ll{/(..: z/otego,"Rzcczpo-. spolit"" 6-7.03.1999. <14. pomysłu przekracza ramy niniejszej pracy. Por. szerzej na temat kor/.yści posuni~cia dyskusje; ujr;tt} w "Zcszyu\ch BRE Bank - Casc" 1999, nr44.. Omówienie lego. i kosztów lego.

(12) fJBa Tabela I. Systemy kursu walutowego w Polsce w latach 90. wraz z podejmowanymi w ramach polityki kursowej dzialaniami Reżim. Okres. kursowy. Od l stycznia 1990. kurs Od 17 maja 1991. stały. Polityka kursowa. 14,4% dewaluacja wobec koszyka (16 ,8% wobec dolara). kompozycja koszyka: dolar amerykański (45%), marka niemiecka (35%), funt brytyjski 00%), frank francuski (5%), frank szwajcarski (5%); kurs walutowy: 11 100 zł za doL. Od 13 stycznia 1992. przedział odchyleń. miesięcznej. średniego. Od 13. wrześni.. 1994. Od 30 listopada 1994 Od 161urego 1995. dewaluacji 1,8% kursu +/-2%. wokół. NBP. 12% dewaluacja wobec koszyka. kurs pelzający. za doL. dopasowanie systemu kursowego do struktury. stopa. Od 27 sierpnia 1993. zł. odejście od ustalania kursu w oparciu o dolara na rzecz koszyka walut. Od 15 pażdziemika 1991. Od 26 lutego 1992. Uwagi. ujednolicenie kursu oficjalnego i wolnorynk0- tłumienie inflacji wego wobec walut wymienialnych oraz 3 1,6% kurs walutowy: 9 500 dewaluacja. 7,4% dewaluacja wobec koszyka stopa miesięcznej dewaluacji 1.6% stopa miesięcznej dewaluacji 1.5% stopa miesięcznej dewaluacji 1,4% stopa miesięcznej dewaluacji 1.2%. polskiego handlu zagranicznego. pogarszanie kursu. się konkurencyjności. wspieranie rozwoju walutowego. eksportu. międzybankowego. rynku. zahamowanie spadku rezerw walutowych kurs wal utowy: 13360 zł za dol. głęboki deficyt handlowy oraz wprowadzenie podatku od lowarów i usług w lipcu 1993 r. dążenie. do redukcji inflacji oraz zmniejszenia przyrosru rezerw walutowych. dążenie. ;. I. !. : i I ,. do redukcji inflacji oraz zmniejszenia przyrostu rezerw walutowych. I. dążenie. i. do redukcji inflacji oraz zmniejszenia przyrostu rezerw walutowych. ~. ;;;. "". :... ~. ~.. l'c<3. ~.

(13) '" '"se. o. Reżim. Olcres. Pasmo pełzające. Od 16 maja 1995. Polityka kursowa. kursowy. pasmo. wahań. +/-7%. wokół. kursu centralnego. (NBP). Od 8 stycznia 1996 Od lipca 1997. - -. - --. Od 26 lutego 1998. stopa. miesięcznej. dewaluacji J ,0%. kurs plynny. Od 17 lipca 1998. (?). Od 10 pażdziemika 1998. ;:;. ograniczanie oczekiwań inflacyjnych ograniczenie. pasmo wahań +/-10% wokół kursu centralnego stopa miesięcznej dewaluacji 0.,8%. przyrost rezerw walutowych o przeszło 2,6 mld. napływu kapitału. walutowym. wysokie koszty sterylizacji zagranicznego. stopa miesięcznej dewaluacji 0 ,65%. ograniczanie. pasmo waharl +/-12,5%. wokół. oczekiwań. o ;;. spekulacyjnego. dol. w 1997 f . i dalszy wzrost w 1998. ~.. ;;. f.. ;:,o. napływu kapitału. ~. " ;;. inflacyjnych. :si>. kursu centralnego ograniczanie oczekiwań inflacyjnych. g.. stopa miesięcznej dewaluacji 0,,5%. ...... Od l stycznia 1999. zmiana kompozycji koszyka w związku z wprowadzeniem euro. kompozycja koszyka: dolar (45%) i euro (55%). Od 23 marca 1999. pasmo wahail. +/-15% wokół kursu centralnego stopa miesięcznej dewaluacji 0,3%. dążenie. Od 7 czerwca 1999. zlikwidowanie tzw.fixingu transakcyjnego. Od 12 kwietnia 2000. kierowany kurs. źródło:. opracowanie. własne.. płynny. zlikwidowanie pasma wahail odejście od pełzającej dewaluacji. ~.. i::: ~. presja rynku na wzmocnienie złotego. rezygnacja ze stabilizowania kursu rynkowego. nieformalna rezygnacja z interwencji na rynku kierowany. od stycznia do maja wzrost rezerw walutowych o ponad 3 mld dol.. 6% rewaluacja wobec koszyka. Od 22 grudnia 1995. :s-. Uwagi. do większej. niezależności. ~. g. w polityce. "". pieniężnej (przyjęto strategię bezpośredniego. celu inflacyjnego) dążenie do dalszego zwiększenia roli międzybankowego rynku walutowego w kształtowaniu kursu złotego. w 1999 r. przyjęto strategię. bezpośredniego. I. celu. inflacyjnego, wola doprowadzenia kursu rynkowego do kursu równowagi paed jego usztywnieniem w ramach EMK2, dążenie do zwiększenia ryzyka kursowego. ,~.

(14) I. Marek Andrzej Dąbrowski. Wymienione cele pozostaną priorytetem polityki kursowej przynajmniej w najbliższych latach, ponieważ zgodnie ze swoją strategią NBP wprowadził system płynnego kursu walutowego, by w ten sposób zyskać jak największą autonomię w polityce pieniężnej". Dodatkowym argumentem, który przemawiał za takim wyborem celów, były zalecenia MFW. Wladzom monetarnym rekomendowano mianowicie zniesienie kroczącej dewałuacji oraz pasma dopuszczalnych wahań, które zdaniem MFW stały się zbędne". Wszystkie obowiązujące w Polsce w latach 1990-2000 systemy kursu walutowego wraz z podejmowanymi w ramach polityki kursowej działaniami oraz nadrzędnym celem makroekonomicznym przedstawiono w tabeli l.. 4. Wnioski Przeprowadzone rozważania skłaniają do wyciągnięcia czterech wniosków. Po pierwsze, polityka kursowa była aktywnie wykorzystywana przez NBP do realizacji określonych celów makroekonomicznych. Po drugie, do celów tych należałoby zaliczyć: (1) redukowanie inflacji; (2) ochronę międzynarodowej pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw krajowych; (3) rozwój międzybankowego rynku walutowego; (4) amortyzowanie szoków zewnętrznych; (5) ustalenie poprawnego kursu parytetowego. Reałizacja dwóch pierwszych cełów jest możliwa w systemie zakładającym pewien stopień kontroli kursu walutowego. Z kolei postawienie przed polityką kursową któregoś z dwóch ostatnich celów wymaga znacznej płynności kursu. Nastawienie na realizację trzeciego celu wiąże się natomiast z koniecznością przejścia od kursu wyznaczanego administracyjnie, a więc bez udziału rynku, do systemu, w którym kurs określają rynkowe strumienie popytu i podaży (walut obcych i krajowej) . Po trzecie, nacisk na realizację poszczególnych cełów był odmienny. Dominującą pozycję, zwłaszcza w początkowym okresie przemian, zajmowało obniżenie inflacji. Ten priorytet pozostawał w sprzeczności z niedopuszczaniem do pogarszania pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw krajowych. Ten drugi cel był realizowany jedynie okresowo. Jak wynika z charakterystyki polityki kursowej jednym z jej priorytetów było poszerzanie i pogłębianie mię dzybankowego rynku walutowego. Możliwość osiągnięcia dwóch ostatnich celów pojawiła się dopiero wraz z decyzją o stopniowym uwalnianiu kursu złotego.. Po czwarte, rola polityki kursowej w realizacji wymienionych celów była Gdy chodzi o tłumienie inflacji, to największe znaczenie polityka kurso-. różna.. Por. obie powoływane uchwały RPP Z l J kwietnia 2000 r. .f6 Nic wszyscy dyrektorzy MFW byli jednak zgodni w tcj kwcsLii. CZ!fŚĆ z nich uważała. że wkich zmian można bętlzie dokonać dopiero po sl)l'Owadzcniu deficytu na mchunku obrotów bicżi) cyc h do bezpiecznego poziomu. (IMF COJ/clut/es Ar/ide IV COlł.mJIiII;oll wit" Polmul, 2000) . 45.

(15) Rola. w Polsce w latach} 990-2000. wa miała na początku procesu przemian systemowych. Z czasem jej znaczenie spadało, a bank centralny zaczął wykorzystywać inne instrumenty do osiągnię cia postawionego celu. Poza czterokrotnym zdewaluowaniem złotego, zalożo nym z góry tempem pełzającej dewaluacji i próbami utrzymywania kursu w wyznaczonym paśmie polityka kursowa nie odegrała większej roli w zapobieżeniu spadkowi międzynarodowej konkurencyjności przedsiębiorstw krajowych. Znaczącą rolę odegrała polityka kursowa, obok polityki dewizowej, w rozwijaniu rynku walutowego poprzez wymuszanie odpowiednich dostosowm\ ze strony banków. Co do roli polityki kursowej w realizacji dwóch ostatnich celów, to należy stwierdzić, że jest ona właściwie jedynym instrumentem w tym względzie, a więc że jej znaczenie będzie z czasem coraz większe. Dokonana analiza polityki kursowej pod kątem stawianych przed nią celów makroekonomicznych i jej roli w ich realizacji, prowadzi także do postawienia dwóch ważnych pytań. Po pierwsze, jakie kryteria brać poci uwagę przy rozstrzyganiu o tym, co powinno być celem polityki kursowej. Innymi slowy,jak optymalnie prowadzić politykę kursową. Po drugie, skoro rezygnacja z prowadzenia niezależnej polityki kursowej poprzez przyjęcie stałego kursu walutowego względem innych walut europejskich jest równoznaczna z pozbyciem się jednego z ważnych instrumentów polityki makroekonomicznej, to czy jest to krok we właściwym kierunku. Oba te problemy przekraczają ramy niniejszego opracowania. Warto zaznaczyć, że problemy te mieszczą się w sferze ekonomii normatywnej. Coraz bliższa perspektywa członkostwa Polski w UE, a także i w UGW, skłania do podjęcia badań w ukazanym kierunku i przeprowadzenia merytorycznej dyskusji.. Literatura Begg D., Dornbusch R., Fischer S., Ekollomia, PWE, Warszawa 1997, t. 2. Biuletyn Informycyjny - Narodowy Bank Polski,I991, 1992, 1994. Borzym K., .lak kUfSy ciągną ceny, "Gazeta Bankowa" 1996, nr 23. Bratkowski A.S., Rostowski J., Zlikwidować złotego, "Rzeczpospolita" 6-7.03.1999. Corden W.M., Exchallge Rate Policy ill Developillg Cowuries, The World Bank, Washington 1990.. Friedman M. Essays in Positive Ecollol1lics, The University ofChicago Press, Chicago 1953. Flood, R.P., Marian, N.P., Exclwllge rate regime clwice [w:] The New Palgrave Dictiollary of MOlley & Fillallce, P. Newman, M. Milgate, J. Eattwell (red.l, Macmillan, London-New York-Stockton, 1992, t. I. IMF COllcllldes Artide IV COllslIltatioll with Polalld 2000, http://www,imf.org/external/np ./sec/pn/ 2000/PN0025.htm Il/le/'1larional Fillllllcial Statistics, International Monelary Fund, Washington June 2001. Kiciński, W., O obrotach sfer kursowych, "Nowe Życie Gospodarcze" 25.05.1995. Kiguel M,A., Exchallge Rate Policy, Real Exchallge Rate alld illjlatioll: Lesso/lSfrom Latill America, The World Bank, Washington 1992. Kowalewski P., Illstytucja już lIiepotrzeblla, "Rzeczpospolita" 24.02.1998.. t'".

(16) I. Marek Andrzej Dąbrowski. Negoc.1acje członkowskie: Polska na drodze do Unii Europejskiej, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 1999. Pietrzak E., Dylemaly polskiej polityki kllrsowej, "Nowa Europa" 1996, nr 7, suplement. Pietrzak E" Polityka delViw"va i polityka kursowa w ,fwietle przystąpienia Polski do Unii EII/'Opejskiej, Narodowy Bank Polski, Stara Wieś 1997. PolalId. The Path lo a Market ECOIIO"')', L.P. Ebrill, A. Chopra, C. Christofides, P. Mylonas, I. Otker, G. Schwartz, "lntem"tional Monetary Pund Occasional Paper" 1994, nr 113. Polański Z., Polityka kllrsu ",allilowego IV Polsce IV lalach 90, Stabilizacja, kOllkwellcyjllo,ić i przepływy kapitałowe, "Ekonomista" 1999, nr 1-2. Program gospodarczy. GłówIle założenia i kierunki, Warszawa 1989. Sachs J.D ECOllomic TransitioH alld fhe Exchange-Rate Regime. "The American Economic Review" 1996, nr 2. Sławiński A" Ewolucja mechanizmu kursowego lV Polsce, "Gospodarka Narodowa" 1999, nr 7-8. Wojtyna A., CraIVlillg Balld w Polsce, "Nowe Życie Gospodarcze" 13.07.1995. Ol. The Role ol Exchange Rate Policy in Poland, 1990-2000 This article describes the role played by exchange rate policy in achieving macroeconornic goals. Weighing the significance or exchange fate policy is especially important in the light of Poland's imminent membership of the European Unian, and then of lhe Economic and Monetary Union (EMU). That the countries already party to EMU cannat pursue their own exchange rate, nor evcn monetary, policies adds a furthel' note of urgency. The first section provides a concise discussion of the most important theoretical issues and shows the differences between lhe exchange rate systems and exchange rate policies. The second section focllses on the nature of exchange rate systems and the exchange rate policies pursllcd in their contexts, and specifies four exchange rate regimes: the fixed rate, the crawling peg, the crawling band and the managed float. The paper places special emphasis on the macroeconomic goals the exchange rate policies were meant to achicve. During the years in question, the central bank lIsed exchange rate policy to (I) reduce inflation, (2) sllstain the international competitiveness ar Polish firms, (3) develop the interbank foreign exchange market, (4) accanodate external SllOCks and (5) set a correct parity exchange rate. The paper show s that differing cmphasis was placed on each of these goals. The analysis supports the conclusion that the form exchange rate policy taok, and the way it developed, depended on the importance attached to the particlllar goaI in question. Exchange rate policy did indeed play a significant role in reducing inflation - espccially in the opening phase of economic transition. But with this as apriority, exchange rate policy could not be used to remedy the declining competitiveness of Polish firnuL It is also the case that exchange rate policy inc1udes the most important instruments for achicving other macroeconomic goals. It follows that these goals cnnnot be achieved without following the appropriate exchange rate policy in a credible manner..

(17)