R O C Z N I K I N A U K P R A W N Y C H T om X, z esz y t 1 - 2 0 0 0 K s . J Ó Z E F K R U K O W S K I Lublin P R A W N E M O Ż L I W O Ś C I U D Z I A Ł U K O Ś C I O Ł A W W Y K O N Y W A N I U F U N K C J I U Ż Y T E C Z N O Ś C I P U B L I C Z N E J 1
T ransform acje społeczno-polityczne, za inic jow ane w 1989 r., sp o w odow a ły zm ianę systemu relacji m iędzy Państw em a K o ś cio łem w Polsce, p o leg ają cą na przejściu od system u „separacji w ro g ie j” do system u „separacji p rz y ja z nej” , zwanej rów nież separacją skoordynow aną. S ystem te otw iera s to s u n k o wo szerokie m ożliw ości udziału instytucji k o ścielnyc h w w ykony w a n iu fu n k cji użyteczności publicznej.
M ówiąc o w ykonyw aniu „funkcji u ży teczności p u b liczn e j” , należy z a u w a żyć, iż w obow iązującym prawie polskim pojęcie to nie jest jeszc ze d o p re c y zowane. Na oznaczenie tego typu działalności uży w a się ogólniejszego te rm i nu „funkcje społeczne” , bądź w y m ienia się różne przejaw y tego typu działal ności, jak: działalność hum anitarna, działalność charytatyw na, działalność o ś w iatow o-w ychow a w cz a itp. Sądzę, że pojęcie to obejm uje d w a istotne elementy: materialny i formalny.
Elem entem m aterialnym „funkcji u ży teczności p u b lic z n e j” jest cel, w z g lę d nie kierunek działania, polegający na św iadczeniu w sposób stabilny pom ocy określonym grupom ludzi (gdy pom oc ta służy w prost jednostce ludzkiej, to udzielana jest z racji jej przynależności do określonej grupy). P rzejaw em tego typu funkcji jest opieka w zględem osób chorych, po m o c hu m an itarn a ofiarom wojny lub klęski żyw iołowej, pom oc duch o w a w ięźniom , pom oc ro d z ic o m w zakresie m oralnego i religijnego w ych o w an ia dzieci itp. D ziałalność ta p o d e j m ow ana jest w celach niezarobkow ych. K ościół p odejm uje tę działalność za pośrednictw em w yspecjalizow anych instytucji, ja k im i są: dom y opieki
spo-' R e fera t p r z e d s ta w io n y na m ię d z y n a r o d o w e j k o n f e re n c ji n a K a to lic k im U n iw e r s y te c ie P e ter P a z m a n y w B u d a p e s z c ie w d n iach 2 9 -3 0 lis to p a d a 1999 r. na tem a t p a rty c y p ac ji Kos'ciola w w y k o n y w a n iu fun kcji u ż y te c z n o ś c i p u b lic z n ej w E u r o p ie ś ro d k o w o - w s c h o d n i e j .
łecznej, organizacje pro w a d ząc e działalność ch arytatyw ną bądź hum anitarną, instytucje naukow e itp.
K ryterium form alne funkcji użyteczności publicznej stanow ią dw a wymogi ustawowe: 1. gw arancje p ro w a d zen ia tego typu działań przez podm ioty koś cielne; 2. gw a rancje ko rz y sta n ia przez te podm ioty z dotacji z budżetu pań stw a na tego typu działalność, na podstaw ie um ów zawieranych przez pod m ioty kościelne z organam i władzy państw o w e j lub sam orządow ej (np. z m i nistrem zdrow ia i opieki socjalnej, z m inistrem edukacji narodowej, z orga nem sam orządu lokalnego). U dzielanie przez państw o dotacji na realizację tego typu zadania przez p o dm ioty n iepaństw ow e, jakim i są organizacje poza rządow e, w tym organizacje kościelne, uzasadnione jest pożytkiem społecz nym. Instytucje te w p ew nym sensie w y rę cza ją instytucje państw ow e. D o św iadczenie w ykazuje, iż działalność instytucji kościelnych na cele społeczne jest znacznie efektyw niejsza i tańsza aniżeli podm iotów państwowych.
G w arancje w y k o n y w a n ia funkcji użyteczności publicznej przez instytucje kościelne w P olsce w pisane są do następujących aktów norm atywnych: K o n stytucji R P z 2 k w ietnia 1997 r. (Dz.U . z 1997 r., nr 78, poz. 483), K on k o r datu m iędzy S tolicą A p o s to ls k ą a R zec ząp o sp o litą P olską podpisanego 28 lipca 1993 r., a ra tyfikow anego 23 lutego 1998 r. (Dz.U. z 1998 r., nr 51, poz. 318), i do ustaw zw ykłych - pocz ąw szy od ustawy o stosunku Państwa do K ościoła katolickiego z dnia 14 m aja 1989 r. (Dz.U. z 1989 r., nr 29, poz. 154).
I. G W A R A N C J E K O N S T Y T U C Y J N E
O gólne p odstaw y udziału K ościoła w realizacji funkcji użyteczności p u blicznej zaw arte są w art. 25 konstytucji R P z 1993 r., w którym p roklam o w ane zostały zasady relacji instytucjonalnych między państwem a K ościołem katolickim i innymi zw iązkam i w y z n aniow ym i. S ą to: 1. zasada ró w n o u p raw nienia zw iązków w yznaniow ych; 2. za sada bezstronności władz państw ow ych w obec przekonań religijnych; 3. zasady poszanow ania przez państw o autono mii i niezależności zw iązków w y z n an io w y ch oraz w spółdziałania z nimi dla d o b ra w spólnego; 4. zasady regulacji stosunków m iędzy państwem a K o ścio łem w form ie u m ow y i ustawy.
1. Z asada ró w n o u p raw n ien ia zw iązków w yznaniow ych (ust. 1) oznacza
zakaz przyw ilejów , czyli p rz y zn aw a n ia przez państw o specjalnych uprawnień je d n e m u spośród zw ią zk ó w w y z n an io w y ch tam, gdzie w szystkie posiadają takie sam e cechy; a je d n o c z e śn ie nakaz odm iennego traktow ania ich tam,
gdzie jeden z nich posiada taką cechę, której inne nie posiadają. Z tego w y n i ka, że jeśli Kościoły i zw iązki w yz n an io w e p o d e jm u ją funkcje użyteczności publicznej, to m ają być przez w ładze p aństw ow e traktow ane jed n ak o w o .
2. Zasada zachow ania przez w ładze państw o w e i w ładze publiczn e b e z stronności w spraw ach przekonań religijnych, św iato p o g ląd o w y c h i filo zo fic z nych oraz gw arancja posza n o w an ia sw obody ich w y ra żan ia w życiu p u b lic z nym (ust. 2). Z takiej gw arancji konstytucyjnej w ynika, iż w ładze państw o w e zostały zobow iązane do traktow a nia instytucji kościelnych spełniających f u n k cje użyteczności publicznej tak samo, j a k innych p o d m iotów p a ń stw o w y c h lub pozarządowych.
3. Zasada p o szanow ania autonom ii i niezależności Kościoła i państw a, każdego w „swoim zakresie” oraz ich w spółdziała nia „dla rozw oju człow ieka i dobra w spó ln eg o ” (art. 3) ozn a cza w ykluczenie tzw. „separacji w ro g ie j” w wersji kom unistycznej bądź skrajnie liberalnej. Z asa da w spółdziała nia p ań stwa z K ościołem dla „dobra w s p ó ln e g o ” niew ątpliw ie stanow i m o c n ą p o d stawę partycypacji Kościoła w w y k o n y w a n iu funkcji użyteczności publicznej. 4. W spółdziałanie m iędzy państw em a K ościołem katolickim m a być re g u lowane w formie um owy m iędzyna rodow ej ze S to licą A p o sto ls k ą i ustawy (ust. 4), a z innym i K ościołam i i zw iązkam i w y z n an io w y m i w form ie ustawy, uchwalonej na podstaw ie poro z u m ie n ia zaw artego m iędzy R ządem R P i ich właściw ymi przedstaw icielam i (ust. 5). Z takiej gw arancji w ynika, iż udział Kościoła w realizacji funkcji użyteczności publicznej pow inien być u re g u lo wany w formie porozum ienia m iędzy kom petentnym i p o dm iota m i kościelnym i i państwowym i.
II. G W A R A N C J E K O N K O R D A T O W E I U S T A W O W E
Należy stwierdzić, iż istnieją gw arancje kon k o rd a to w e i u s taw ow e d o ty c z ą ce udziału instytucji kościelnych w realizacji zadań użyteczności publicznej. Gwarancje te dotyczą: 1. form partycypacji K o ścioła w w y k o n y w a n iu funkcji publicznych; 2. finansow ania działalności instytucji kościelnych służącej celom użyteczności publicznej.
1. F O R M Y U D Z I A Ł U K O Ś C IO Ł A
W W Y K O N Y W A N I U F U N K C J I U Ż Y T E C Z N O Ś C I P U B L I C Z N E J
P rze dm iot działalności instytucji kościelnych służącej funkcjom publicz
n ym obejm uje: działalność ośw iato w o -w y ch o w a w cz ą, spraw ow anie posługi religijnej w zględem grup ludzi znajdujących się w zakładach zamkniętych (w ojsko, szpitale, w ięzienia, zakłady resocjalizacyjne itd.), działalność hum a n itarn ą i ch arytatyw no-opiekuńczą.
1.1. D ziałalność e d u k a cy jn o -w y c h o w aw c za
S to sunkow o najszersze pole działalności Kościoła w wykonyw aniu funkcji użyteczności p ublicznej stanowi edukacja. G w arancje w tym przedm iocie obejmują:
1. nau c zan ie religii w szkołach publicznych;
2. praktyki religijne dzieci i m łodzieży w m iejscach zbiorow ego w ypo czynku, a zw ła szcz a na obozach i koloniach;
3. zak ła d an ie i p row a dzenie przez K ościół własnych zakładów i placów ek o ś w iato w y c h i w y c how aw c zych;
4. k ościelne szkoły wyższe.
1.1.1. N a u c za n ie relig ii w szkołach i p rzed szko la c h p ub liczn ych
E uropejskie p a ń stw a dem o k ra ty czn e uznają, iż wartości religijne stanowią istotny elem e n t edukacji szkolnej z uwagi na konieczność zachow ania tożsa m ości kultury narodow ej. R eligia - zw łaszcza religia chrześcijańska - stano wi b o w iem trw ały elem ent kultury europejskiej. Dlatego państw a nie poprze stają na n eg a ty w n y ch gw arancjach w olności religii w dziedzinie edukacji, ale w sensie p o z y ty w n y m za p e w n ia ją m ożliw ości organizow ania nauki religii w szkołach publiczn y c h . N auczanie religii w szkołach publicznych w Polsce g w a ra n tu ją następ u ją ce akty norm atyw ne: art. 53, ust. 3-4 konstytucji RP z 2 k w ietn ia 1997 r.; ustaw a z 7 w rześnia 1991 r. o system ie ośw iaty (Dz.U. 1991, N r 95, poz. 425); ro z porządzenie M inistra Edukacji Narodowej z 14 k w ietn ia 1992 r. w spraw ie w arunków i sposobów nauczania religii w szko łach publiczn y c h (D z.U . 1992, N r 36, poz. 155). P rzedm iotem tych gwarancji je st nau c zan ie religii w „szkołach publicznych podstaw ow ych i p onadpodsta w o w yc h oraz przedszkolach, prow adzonych przez organa administracji pań stw ow ej i sa m o rz ą d o w e j” .
1.1.2. Praktyki religijne dzieci i m łodzieży w m iejscach w ypoczy nku P aństwo polskie „D zieciom i m łodzieży katolickiej prz eb y w ają cy m na koloniach i obozach oraz k orzystającym z innych form z biorow ego w y p o czynku zapew nia m ożliw ość w y k o n y w a n ia praktyk religijnych, a w s zc zeg ó l ności uczestniczenia we Mszy św. w n iedziele i św ięta” (art. 13 konkordatu). S zczegółow e zasady określają: art. 30 ustaw y o stosunku P aństw a do K o ś c io ła katolickiego z 17 m aja 1989 r. i za rządzeniu M inistra Edukacji N arodow ej z 3 lipca 1992 r. w sprawie w arunków zapew nienia praw a w y k o n y w a n ia praktyk religijnych dzieciom i m łodzieży prz eb y w ają cy m w za k ładach w y c h o w aw czych i opiekuńczych oraz na obo za ch i koloniach (M .P. 1992, n r 25, poz. 181).
1.1.3. Szkoły katolickie
Gw arancje prawne w tym p rz edm iocie d o ty czą przedszkoli, szkół p o d s ta w ow ych i średnich i szkół wyższych.
1.1.3.1. Przedszkola, szkoły p o d s ta w o w e i średnie
Państwo gwarantuje K ościołow i praw o do zakładania i p ro w a d z e n ia w ła s nych placów ek ośw iatow ych i w y c h o w aw c zy ch , w tym przedszkoli oraz szkół wszystkich rodzajów, zgodnie z p rz episam i p ra w a k anonicz nego i na zasadach określonych przez odpow iednie ustaw y (art. 14, ust. 1 konkordatu). Pod względem przedm iotow ym praw o to obejm u je generalnie „placów ki o ś w ia to we i w y c h o w aw c ze”, jak: internaty, d o m y dziecka, zakłady dla n ie p e łn o sprawnych, a w szczególności „p rzedszkola i szkoły w szy stk ich r o d z a jó w ”. Z akładanie i prow adzenie w sp o m n ian y ch wyżej placów ek o ś w iato w y c h i w ychow aw czych odbyw a się z z a ch o w a n ie m norm n ależących do p ra w a kanonicznego i praw a polskiego.
Zastosow anie się do w ym o g ó w ustalonych przez praw o polskie je s t k o nieczne do uzyskania uprawnień zw ią zan y c h z uznaniem ich statusu p ra w nego w systemie szkolnictwa krajow ego.
Art. 14, ust. 2 K onkordatu stanowi, iż w arunkiem uzyskania przez szkoły katolickie statusu w system ie szkolnictw a krajow ego je s t spełnienie „ m in i m um p ro g ram o w eg o ”, ustalonego przez M inisterstw o E dukacji N arodow ej. Status prawny, jaki m ogą uzyskać szkoły p row a dzone przez instytucje k o ś cielne, jest zróżnicowany, tzn. m oże to być status szkół pryw atnych, sp o łecz nych lub publicznych. Szkoły te m o g ą uzyskać u praw nienia szkół p u b lic z nych.
P aństw o g w arantuje p ersonelow i nauczycielskiem u oraz uczniom szkól p ro w a d zo n y ch przez instytucje kościelne upraw nienia analogiczne do tych, jak ie m ają n au c zyciele i uczniow ie szkół publicznych, tj. państw ow ych i
sam orządow ych.
1.1.3.2. K atolickie szkoły wyższe
P aństw o uznaje praw o K ościoła do zakładania i prow adzenia szkół w y ż szych, w takich form ach, jak: uniw ersytety, odrębne własne wydziały, w y działy teologii na u n iw ersytetach państw ow ych, w yższe sem inaria duchowne, instytuty nauk o w o -b ad aw cze . Status praw ny tych szkół, „tryb i zakres uzn a w a n ia przez P aństw o kościelnych stopni i tytułów naukow ych oraz status praw ny w ydziałów teologii na uniw ersytetach państw ow ych regulują umowy m iędzy R ządem R zeczypospolitej Polskiej a K onferencją E piskopatu upow aż n io n ą przez Stolicę A p o sto lsk ą ” .
T aki status praw ny m ają następują ce szkoły wyższe:
1. K atolicki U niw ersytet Lubelski m a status uczelni prywatnej na prawach p aństw ow yc h, ureg u lo w an y w form ie odrębnych ustaw (Dz.U. 1938, nr 25, poz. 242; 1990, nr 65, poz. 386);
2. P apieska A k a d em ia T eo lo g icz n a w K rakow ie, Papieski W ydział T eolo giczny we W rocław iu, Papieski W ydz ia ł Teologiczny w W arszaw ie (składają cy się z dw óch auton o m iczn y c h sekcji - św. Jana C hrzciciela i św. Andrzeja Boboli, zw. B obolanum ) oraz W ydz ia ł Teologiczny T ow a rzy stw a Jezusowego w K rakow ie, m a ją status u regulow any zgodnie z u m o w ą z dnia 1 lipca 1999 r. za w artą m iędzy K o n fe re n c ją Episkopatu Polski a Rządem RP w spra wie statusu p ra w nego szkół w yższych zakładanych i prow adzonych przez K ościół katolicki, w tym uniw ersytetów , odrębnych w ydziałów i w yższych sem inariów duchow nych, oraz w sprawie trybu i zakresu uznaw ania przez P aństw o stopni i tytułów nau k o w y ch nadaw anych przez te szkoły wyższe.
3. w ydziały nauk kościelnych na uczelniach państwowych:
- w ydział teologii na U niw e rsy tecie Opolskim , erygow any w 1994 r.; wydział teologii n a U n iw e rsy tecie A d a m a M ickiew icza w Poznaniu, powstały przez w łąc zen ie P apieskiego W y d z ia łu T eologicznego w struktury tegoż uniw ersyte tu; w ydział teologii na U n iw e rsytecie W arm ińsko-M azurskim w Olsztynie, ery g o w an y m w 1999 r.; w ydział teologii i w ydział praw a kanonicznego na U n iw e rsytecie K ard y n ała Stefana W ysz yńskie go w W arszaw ie, utworzonym w 1999 r. przez p rzekształcenie A kadem ii Teologii Katolickiej w Warszawie.
2. O P IE K A D U S Z P A S T E R S K A W Z G L Ę D E M O S Ó B Z N A JD U JĄ C Y C H SIĘ W Z A K Ł A D A C H Z A M K N IĘ T Y C H
Opieka ta obejm uje
1. D uszpasterstw o wojskowe. Art. 16, ust. 1 K onkordatu gw a ran tu je spra wowanie opieki duszpasterskiej w wojsku za pośrednictw em O rdynariatu Wojska Polskiego, re aktyw ow anego przez Stolicą A p o sto lsk ą 21 stycznia 1991 r., na podstaw ie o art. 25-28 ustawy z 1989 r. o stosunku P ań stw a do Kościoła katolickiego.
2. D uszpasterstw o w zakładach penitencjarnych, w y c h o w aw c zy ch , z a k ła dach opieki zdrow otnej i społecznej. N a m ocy K onkordatu P ań stw o zapewnia: 1. warunki do w yk o n y w a n ia praktyk religijnych „i k o rz y sta n ia z posług reli gijnych osobom przebyw ającym w zakładach penitencjarnych, w y c h o w a w czych, resocjalizacyjnych oraz opieki zdrow otnej i społecznej, a także w innych zakładach i placów kach tego ro d z aju ”; 2. zatrudnianie kapelanów , skierowanych do tych zakładów przez biskupa diecezjalnego, do posługi duszpasterskiej osobom znajdującym się w konkretnym zakładzie (art. 17 Konkordatu).
3. ST O W A R Z Y S Z E N IA W IE R N Y C H
Państwo „uznaje praw o w iernych do zrzeszania się” zgo d n ie z praw em kanonicznym i polskim (art. 19 konkordatu). G w arancja ta obejm u je kościelne stowarzyszenia p ryw atne i publiczne. S tow arzyszenia te m o g ą - zgodnie ze swymi statutami - prow adzić działalność o charakterze użyteczności p u b lic z nej na równi z instytucjam i pozarządow ym i.
4. D Z IA Ł A L N O Ś Ć M IS Y JN A , H U M A N IT A R N A , C H A R Y T A T Y W N O -O P IE K U Ń C Z A
Kościół m a praw o do prow adzenia działalności o ch arakterze m isyjnym i cha rytatyw no-opiekuńczym oraz do tw orzenia specjalnych struktur o rg a n iz a cyjnych (art. 20 i 21 Konkordatu; art. 7, ust. 12, pkt 2-4 i ust. 3, pkt 7-9; art. 38-40 ustawy z 1989 r.). D ziałalność tę K ościół prow adzi za p ośrednictw em własnych organizacji, jak im i są „Papieskie D zieła M isy jn e ”, „Caritas P o ls k a ” i „Caritas d iecezji”. Państw o uznaje praw a instytucji m isyjnych, ch a ry ta ty w
nych i op iek u ń cz y ch do „urządzania publicznych zbiórek” na cele związane z ich działalnością.
I I I . F I N A N S O W A N I E D Z I A Ł A L N O Ś C I I N S T Y T U C J I K O Ś C I E L N Y C H S Ł U Ż Ą C E J U Ż Y T E C Z N O Ś C I P U B L I C Z N E J
Funkcje użyteczności publicznej Kościół w ykonuje w pew nej mierze ze środków w łasnych. Jedna kże środki te nie w y starcza ją na realizację tak szero kiej działalności, jak a została z a gw ara ntow ana instytucjom kościelnym . P a ń stwo w zasadzie nie w spom aga K o ścioła na cele zw iązane z realizacją jego zadań w łasnych, ale g w arantuje finansow anie lub w spółfinansow anie działal ności instytucji kościelnych, służącej w ykony w a n iu funkcji użyteczności publicznej. D otacje z budżetu p ań stw a na zadania instytucji kościelnych w róż nych sferach życia p u blicznego stan o w ią sw oisty punkt styczności między d z iała ln o ś c ią państw a i podm iotu p o za rzą d o w eg o nie nastaw ionego na zysk. U staw y g w a ra n tu ją dotacje z budżetu p ań stw a lub organów samorządu teryto rialnego na następujące zadania.
1. D o tacje dla p lacó w ek o św iatow yc h i szkół katolickich „w przypadkach i na zasadach określonych przez o d p ow iednie u s ta w y ” (art. 14, ust. 4 K o n kordatu). G w a ran c je te s łu żą p osza now aniu rów ności praw rodziców jako p o d atn ik ó w posyłających swe dzieci do szkół pryw atnych lub społecznych z tymi rodzicam i, którzy p osyłają je do szkół publicznych.
2. D o tac je dla kościelnych szkół w yższych. Art. 15, ust. 3. Konkordatu gw a ran tu je dotacje pań stw o w e dla P apieskiej A kadem ii Teologicznej w K ra kow ie i K a tolickiego U niw ersytetu Lubelskiego. K onkordat nie zobow iązuje strony p a ń s tw o w e j do udzielania pom ocy finansow ej dla innych uczelni koś cielnych, ale tylko daje obietnicę rozw ażenia takich m ożliwości w p rz y szłości.
3. D otac je z F unduszu K ościelnego. Taki fundusz miał być utworzony na podstaw ie ustaw y z dnia 20 m arca 1950 r. „o przejęciu przez Państwo dóbr m artw ej ręki i utw orzeniu F unduszu K ościelnego" (Dz.U. z 1950, nr 8, poz. 87), na m ocy której nastąpiło u p aństw ow ie nie kościelnych nieruchom ości ziem skich. D o c hody tego F unduszu m iały być oparte na dochodach z u p a ń stw o w io n y ch nieruchom ości kościelnych oraz na dotacjach państwowych. M iało to być odszko d o w a n ie za przejęte przez państw o nieruchom ości k o ś cielne. W okresie kom unistycznym fundusz ten był fikcją. Dopiero rozporzą dzenie R ady M inistrów z dnia 23 sierpnia 1990 r. (D z.U . 1990, nr 61, poz. 354) środki F unduszu K ościelnego p o ch o d z ące z dotacji przeznacza m.in. na:
1. w spom aganie kościelnej działalności o św iato w o -w y ch o w a w cz ej i o p ie k u ń czo-w ychow aw czej, a także inicjatyw zw ią zanyc h ze zw alcza nie m patologii społecznych oraz w spółdziałania w tym zakresie organów adm inistracji rz ą d o wej z Kościołem K atolickim oraz innym i kościołam i i zw iązkam i w y z n a n io wymi.
4. O gólną podstaw ę finan so w an ia bądź w spó łfin an so w a n ia z budżetu p a ń
stwa działalności instytucji kościelnych na realizacje funkcji p ublicznych
stwarza art. 22 K onkordatu i art. 25 u staw y z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych.
1. Art. 22 Konkordatu stanowi: „D ziałalność służąca celom hum an itarn y m , charytatyw no-opiekuńczym , n aukow ym i o św iato w o -w y c h o w a w c z y m , p o d e j m ow ana przez kościelne osoby prawne, je st zró w n an a pod w z g lę d em p ra w nym z działalnością służącą analogicznym celom i p ro w a d z o n ą przez instytu cje p ań stw o w e”. Instytucje kościelne p row a dząc e działalność s łu ż ą c ą wyżej wym ienionym celom m o g ą więc korzystać z pom o cy państw ow ej na równi z instytucjami państw ow ym i pro w a d ząc y m i tego sam ego typu działalność.
2. Art. 25 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach p ublicznych (Dz.U. z 1998, nr. 155, poz. 573) stanowi, że praw o do realizacji zadań finansow ych ze środków p u blicznych p rz ysługuje „ogółowi p o d m io tó w ” . Z asa d ą tą objęte zostały w szystkie podm ioty p row adzące działalność sp o łe c z ną bez względu na to, czy jest to p o d m iot p o chodzący z sektora rządow ego, czy pozarządowego. Z a sa d ą tą objęte są więc rów nież instytucje kościelne, prow adzące działalność społeczną, na równi z organizacjam i poza rzą d o w y m i. Każdy podm iot w nioskujący o prz yznanie środków publicznych na realizację wyodrębnionego zadania pow inien p rzedstaw ić ofertę w y k o n a n ia zgo d n ie z zasadam i uczciwej konkurencji, g w a ra n tu ją c ą w yko n a n ie za dania w sposób efektyw ny, oszczędny i term inowy.
R easum ując należy stwierdzić, iż K ościół katolicki, pod o b n ie j a k inne związki w yznaniow e w Polsce w ostatnim dziesięcioleciu uzyskał szerokie gwarancje realizacji zadań użyteczności publicznej. Jedne z tych zadań z w ią zane są z pełnieniem posługi duszpasterskiej w z glę dem o k re ślonyc h grup społecznych, inne z prow adzeniem szerokiej działalności o ś w ia to w o - w y c h o wawczej, naukow ej, charytatyw nej, h u m anitarne j i kulturalnej. Instytucje kościelne na tego rodzaju działalność m o g ą uzyskać dotacje z b udżetu p a ń stwa na zasadzie równości z innymi p o d m iota m i pro w a d ząc y m i tego typu działalność, jeśli spełnią określone w arunki ustaw ow e. N iez b ęd n y m w a ru n kiem uruchom ienia tych funduszy je s t zaw arcie odpow iedniej um ow y m iędzy podm iotam i władzy kościelnej i państw ow ej.
L E G A L O P P O R T U N IT IE S T H R O U G H W H IC H T H E C H U R C H M A Y C A R R Y O U T H E R P U B L IC F U N C T IO N
S u m m a r y
F o llo w in g the so c io -p o litic a l tra n s fo rm a tio n s a fte r 1989, the C a th o lic C h u rc h , like o th er re lig io u s so c ie tie s in P o la n d , has b e e n g ra n te d b ro a d leg al g u a ran tee s to c a rry o u t h er p ublic task s. T h ese g u a ra n te e s a re w ritte n in the C o n stitu tio n , the C o n c o rd at o f 1993 and co m m o n law s. T h ey e m b ra c e the fo llo w in g sp h e res: e d u c a tio n a l, fo rm ativ e and sc ien tific a ctiv ity ,, re lig io u s m in istry to w a rd s th e p e o p le sta y in g , fo r in stan c e, in the a rm y , h o sp ita ls, p riso n , re h a b ilita tio n in s titu te s and the lik e, h u m a n ita ria n , c h a rita b le and w e lfare a c tiv itie s. T he c h u rch in stitu tio n s , c a rry in g o u t th is k in d o f a c tiv ity , m ay re ce iv e d o n a tio n s fro m the n a tio n a l budget, if th ey fu lfill so m e c o n d itio n s sta te d by the law .
