Bezpieczeństwo elektrycznego sprzętu gospodarstwa domowego według norm krajowych i norm Unii Europejskiej

Pełen tekst

(1)Zesz yty Naukowe nr. 685. 2005. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Stanis∏aw Hornik Katedra Towaroznawstwa Przemys∏owego. Bezpieczeƒstwo elektrycznego sprz´tu gospodarstwa domowego wed∏ug norm krajowych i norm Unii Europejskiej 1. Wprowadzenie G∏ównym celem Unii Europejskiej by∏o stworzenie rynku, który da∏by szans´ swobodnego przep∏ywu towarów pomi´dzy paƒstwami cz∏onkowskimi. Zasada swobodnego przep∏ywu towarów wymog∏a opracowanie systemu zapewniajàcego bezpieczeƒstwo produktu dla ludzi i Êrodowiska naturalnego. Du˝a iloÊç produktów doprowadzi∏a w praktyce do powstania rynku konsumenta, na którym konkurencyjnoÊç prowadzi do du˝ej dba∏oÊci o jakoÊç [4, s. 10–15]. Proces budowy zaufania do produktu obejmuje stworzenie mechanizmu obronnego, uniemo˝liwiajàcego dopuszczenie do obrotu towarowego tych produktów, które nie spe∏niajà okreÊlonych wymagaƒ [1, s. 32]. Realizacja takiego celu polega∏a na wdro˝eniu do praktyki szczegó∏owych uregulowaƒ w poszczególnych ga∏´ziach przemys∏u, m.in. równie˝ w odniesieniu do elektrycznego sprz´tu gospodarstwa domowego. Dba∏oÊç o skuteczne i dog∏´bne oddzia∏ywanie na wytwórców, by dostarczali na rynek ca∏kowicie bezpieczne wyroby, sta∏a si´ powodem opracowania tzw. dyrektyw nowego podejÊcia. Dyrektywy te w odniesieniu do omawianych w pracy wyrobów obejmowa∏y nast´pujàce regu∏y: – wymagania szczegó∏owe zawarte sà w normach zharmonizowanych [2, s. 1; 3, s. 1], – normy zharmonizowane dotyczà zapewnienia bezpieczeƒstwa, zdrowia i ochrony Êrodowiska, – jedynie wyroby oznaczone znakiem „CE” mogà byç wprowadzone na rynek dowolnego kraju – cz∏onka UE..

(2) 56. Stanis∏aw Hornik. Producenci elektrycznego sprz´tu gospodarstwa domowego mogà si´ dostosowaç do dyrektyw nowego podejÊcia poprzez produkcj´ tych wyrobów zgodnà z: – wymaganiami bezpieczeƒstwa, – europejskimi normami zharmonizowanymi. Potrzeba zapewnienia ca∏kowicie bezpiecznego u˝ytkowania urzàdzeƒ elektrycznych wyp∏ywa z samej ich istoty. Niespe∏nienie wymogów bezpieczeƒstwa w bran˝y wyrobów elektrycznych jest nie do pomyÊlenia ze wzgl´du na bezpoÊrednie zagro˝enie ˝ycia. Wymagania stawiane przez normy muszà w tym przypadku byç bardzo precyzyjne oraz muszà obejmowaç wszelkie warunki, w jakich urzàdzenia te mogà byç u˝ytkowane [13, s. 1; 14, s. 1]. W Polsce wymagania dotyczàce sprz´tu elektrycznego, u˝ytkowanego w gospodarstwie domowym zawarto w ustawie z dnia 22 stycznia 2000 r., a przede wszystkim w rozporzàdzeniu Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2001 r. W pierwszym akcie prawnym okreÊlono wymagania ogólne, a w drugim zestawiono wymagania szczegó∏owe [6, s. 1; 14, s. 1]. Wymagania szczegó∏owe dotyczà sk∏adu sprz´tu, konstrukcji i wykonania. Rozporzàdzenie RM z 2001 r. okreÊla wymagania zasadnicze dla sprz´tu elektrycznego, warunków i trybu dokonywania oceny zgodnoÊci oraz sposobu oznakowania sprz´tu elektrycznego. Rozporzàdzenie to dostosowuje wymagania odnoÊnie do bezpieczeƒstwa sprz´tu elektrycznego oraz warunków dokonywania jego oceny do wymagaƒ obowiàzujàcych w krajach cz∏onkowskich Unii Europejskiej. Jako obowiàzujàce normy wskazywane sà normy zharmonizowane, a wić takie, które niemal w pe∏ni, w identyczny sposób ujmujà poszczególne wymagania. W wypadku sprz´tu elektrycznego przeznaczonego do u˝ytku domowego obowiàzujàca jest w naszym kraju norma PN-EN 60335 wraz z póêniejszymi zmianami. Zastosowanie w tej dziedzinie majà tak˝e normy opublikowane przez Mi´dzynarodowà Komisj´ Elektrotechnicznà (IEC) [6, s. 4]. Rozporzàdzenie to nak∏ada obowiàzek zamieszczania na sprzćie elektrycznym podstawowych informacji, których znajomoÊç i przestrzeganie sà warunkiem jego bezpiecznego u˝ytkowania. W przypadku braku mo˝liwoÊci zamieszczenia takiej informacji bezpoÊrednio na wyrobie wymagane jest podanie tych informacji w instrukcji u˝ytkowania lub warunkach gwarancji [13, s. 1]. Szczególny nacisk po∏o˝ono na zastosowanie odpowiednich Êrodków technicznych w ca∏ej fazie zarówno przedprodukcyjnej jak i produkcyjnej, majàcych na celu zapewnienie: – ochrony przed niebezpieczeƒstwem pora˝enia bezpoÊredniego lub poÊredniego, – ochrony przed wzrostem temperatury, powstaniem ∏uku elektrycznego, promieniowania, mogàcych spowodowaç niebezpieczeƒstwo, – odpowiedniej izolacji w stosunku do przewidywanych warunków eksploatacji. Ze wzgl´du na szczególnie du˝e znaczenie bezpieczeƒstwa sprz´tu elektrycznego w normie przewidziane sà takie warunki do wykonywania badaƒ,.

(3) Bezpieczeƒstwo elektrycznego sprz´tu gospodarstwa domowego.... 57. które sà najmniej korzystne dla danego wyrobu. Taka koncepcja badaƒ ma na celu ca∏kowità eliminacj´ z rynku wyrobów mogàcych budziç wàtpliwoÊci co do bezpiecznego ich u˝ytkowania [5, s. 3]. Analiza opracowanych ostatnio w naszym kraju aktów prawnych dotyczàcych bezpieczeƒstwa sprz´tu elektrycznego uprawnia do stwierdzenia, ˝e wraz ze wstàpieniem Polski do Unii Europejskiej b´dzie istnieç pe∏na zgodnoÊç naszych aktów prawnych z odpowiednimi przepisami europejskimi.. 2. Ogólne wymagania w zakresie bezpieczeƒstwa i metody badania Dla elektrycznego sprz´tu gospodarstwa domowego norma PN-EN 60335-1 oraz zwiàzane z nià normy szczegó∏owe ujmujà w∏aÊciwoÊci, na które oceniajàcy bezpieczeƒstwo tego sprz´tu winien zwróciç uwag´. Sà nimi wymagania wobec: przewodów zasilajàcych, izolacyjnoÊci sprz´tu, odst´pów izolacyjnych, transformatorów bezpieczeƒstwa, ograniczników temperatury, wy∏àczników termicznych, ochrony przed dost´pem do cz´Êci czynnych, ochrony przed nagrzewaniem sprz´tu, zabezpieczenia przed zapaleniem, poziomu pràdu up∏ywowego i wytrzyma∏oÊci elektrycznej w temperaturze roboczej, odpornoÊci sprz´tu na wilgoç, wytrzyma∏oÊci mechanicznej sprz´tu [6, s. 1]. Stosowne normy podajà równie˝ opisy badaƒ, umo˝liwiajàcych dokonanie sprawdzenia spe∏nienia wymienionych wymagaƒ. W tabeli 1 podano wymagania odnoszàce si´ do przwodów przy∏àczeniowych. ZgodnoÊç z wymaganiami sprawdza si´ poprzez ogl´dziny, pomiar oraz przy∏àczajàc przewód o najmniejszym i najwi´kszym z podanych przekrojów ˝y∏. Tabela 1. Wymagania w zakresie przekroju przewodów przy∏àczeniowych Nominalny przekrój ˝y∏ [mm2] Pràd znamionowy A przewody gi´tkie ≤ 03 > 3 i ≤ 06 > 6 i ≤ 10 > 10 i ≤ 16 > 16 i ≤ 25 > 25 i ≤ 32 > 32 i ≤ 40 > 40 i ≤ 63. 0,5 i 0,75 0,75 i 1 1 i 1,5 1,5 i 2,5 2,5 i 4 4i6 6 i 10 10 i 16. przewody do instalacji sta∏ej 1–1,5 1–1,5 1–1,5 1,5–4 2,5–6 4–10 6–16 10–25. èród∏o: [6, s. 5].. Przyrzàdy wyposa˝one w przewód zasilajàcy nieod∏àczalny powinny mieç odcià˝k´ zabezpieczajàcà ˝y∏y przewodu przed rozciàganiem lub skrćaniem.

(4) 58. Stanis∏aw Hornik. w miejscu przy∏àczenia do zacisków przyrzàdu oraz zabezpieczonà izolacj´ ˝y∏ przewodów przed Êcieraniem. Wymaganie to dotyczy równie˝ przyrzàdów przewidzianych do sta∏ego przy∏àczenia do êród∏a zasilania za pomocà przewodu. Nie powinno byç mo˝liwe wepchnićie przewodu do przyrzàdu w taki sposób, aby mog∏o nastàpiç uszkodzenie przewodu lub wewn´trznych cz´Êci przyrzàdu. W zale˝noÊci od przeznaczenia sprz´tu elektrycznego norma przewiduje stosowanie jako zabezpieczenia elektrycznego izolacji podstawowej, dodatkowej, podwójnej i wzmocnionej. Stosowne normy podkreÊlajà znaczenie odst´pu izolacyjnego dla bezpieczeƒstwa elektrycznego sprz´tu. Wyró˝niajà pojćia odst´pu izolacyjnego powierzchniowego i powietrznego. Odst´p izolacyjny powierzchniowy oznacza najkrótszà odleg∏oÊç mi´dzy dwiema cz´Êciami wiodàcymi pràd lub mi´dzy cz´Êcià wiodàcà pràd a dost´pnà powierzchnià przyrzàdu, mierzonà wzd∏u˝ powierzchni materia∏u izolacyjnego. Odst´p izolacyjny powietrzny jest najkrótszà odleg∏oÊcià mi´dzy dwiema cz´Êciami wiodàcymi pràd lub mi´dzy cz´Êcià wiodàcà pràd a dost´pnà powierzchnià mierzonà w powietrzu. W celu zwi´kszenia elektrycznego bezpieczeƒstwa sprz´tu domowego normy zalecajà stosowanie w nim urzàdzeƒ zapewniajàcych eksploatacj´ sprz´tu przy napićiu bardzo niskim bezpiecznym. Napićie bardzo niskie to napićie uzyskiwane ze êród∏a mieszczàcego si´ w przyrzàdzie, które podczas pracy przyrzàdu przy napićiu znamionowym nie przekracza 50 V mi´dzy przewodami oraz mi´dzy przewodami a ziemià. Napićie bardzo niskie bezpieczne zaÊ to napićie nieprzekraczajàce 42 V mi´dzy przewodami oraz mi´dzy przewodami a ziemià, przy czym napićie przyrzàdu pracujàcego bez obcià˝enia nie przekracza 50 V [2, s. 11]. Dla prawid∏owego funkcjonowania w domostwach sprz´tu elektrycznego, a tak˝e ich bezpiecznego stosowania, du˝e znaczenie majà urzàdzenia zapewniajàce utrzymanie temperatury na okreÊlonym poziomie lub sterujàce pracà urzàdzeƒ w momentach wzrostu temperatury. Do takich urzàdzeƒ zalicza si´ termostaty, ograniczniki temperatury, w∏àczniki i wy∏àczniki termiczne [7, s. 1; 9, s. 1]. Termostat to urzàdzenie dzia∏ajàce na skutek zmian temperatury, które w normalnych warunkach pracy utrzymuje temperatur´ przyrzàdu lub jego cz´Êci w okreÊlonym przedziale w wyniku samoczynnego zamykania i otwierania obwodu i którego temperatura dzia∏ania mo˝e byç nastawiana lub sta∏a. Ogranicznik temperatury to urzàdzenie dzia∏ajàce na skutek zmian temperatury, którego temperatura dzia∏ania mo˝e byç nastawiana lub sta∏a i które w normalnych warunkach pracy dzia∏a, otwierajàc lub zamykajàc obwód, gdy temperatura przyrzàdu lub jego cz´Êci osiàga ustalonà wartoÊç. Wy∏àcznik termiczny to urzàdzenie, które w warunkach nienormalnej pracy ogranicza temperatur´ przyrzàdu lub jego cz´Êci w wyniku samoczynnego otwarcia obwodu lub zmniejszenia pràdu i jest tak skonstruowane, ˝e u˝ytkownik nie mo˝e zmieniç jego nastawienia..

(5) Bezpieczeƒstwo elektrycznego sprz´tu gospodarstwa domowego.... 59. W tabeli 2 podano dla przyk∏adu maksymalne (dopuszczalne) temperatury uzwojenia elektrycznych przewodów. Tabela 2. Dopuszczalny poziom temperatury uzwojenia dla sprz´tu elektrycznego Temperatura [°C] Rodzaj przyrzàdu. Przyrzàdy inne ni˝ pracujàce do momentu osiàgnićia stanu ustalonego Przyrzàdy pracujàce do momentu osiàgnićia stanu ustalonego: zabezpieczone impedancjà z urzàdzeniami zabezpieczajàcymi dzia∏ajàcymi: – w ciàgu pierwszej godziny – wartoÊç maksymalna – po pierwszej godzinie – wartoÊç maksymalna – po pierwszej godzinie – Êrednia arytmetyczna. klasa A. klasa E. klasa B. klasa F. klasa H. klasa 200. klasa 220. klasa 250. 200. 215. 225. 240. 260. 280. 300. 330. 150. 165. 175. 190. 210. 230. 250. 280. 200. 215. 225. 240. 260. 280. 300. 330. 175. 190. 200. 215. 235. 255. 275. 305. 150. 165. 175. 190. 210. 230. 250. 280. èród∏o: [6, s. 10].. Dla zapewnienia bezpieczeƒstwa sprz´tu elektrycznego nie powinny wyst´powaç wysokie pràdy pe∏zajàce. Warunki u˝ytkowania materia∏ów izolacyjnych ze wzgl´du na mo˝liwoÊç wystàpienia pràdów pe∏zajàcych zale˝à od intensywnoÊci tworzenia si´ warstwy przewodzàcej pràd i od czasu, w którym materia∏ izolacyjny podlega dzia∏aniu napićia elektrycznego. Rozró˝nia si´ nast´pujàce warunki u˝ytkowania: – normalne warunki u˝ytkowania: warunki, w których w zasadzie nie zachodzi osadzanie si´ substancji przewodzàcych pràd, a okres dzia∏ania napićia elektrycznego jest d∏ugi lub wyst´puje nieznaczne osadzanie si´ substancji przewodzàcych pràd, zaÊ okres dzia∏ania napićia elektrycznego jest krótki, – trudne warunki u˝ytkowania: warunki, w których zachodzi nieznaczne osadzanie si´ substancji przewodzàcych pràd, a okres dzia∏ania napićia elektrycznego jest d∏ugi, lub wyst´puje znaczne osadzanie si´ substancji przewodzàcych, zaÊ okres dzia∏ania napićia elektrycznego jest krótki, – bardzo trudne warunki u˝ytkowania: warunki, w których zachodzi znaczne osadzanie si´ substancji przewodzàcych pràd i okres dzia∏ania napićia elektrycznego jest d∏ugi lub wyst´puje bardzo znaczne osadzanie si´ substancji przewodzàcych, a okres dzia∏ania napićia elektrycznego jest krótki..

(6) 60. Stanis∏aw Hornik. Przyk∏adami materia∏ów izolacyjnych stosowanych w bardzo trudnych warunkach u˝ytkowania sà: – materia∏y izolacyjne zastosowane na te cz´Êci ch∏odziarki, które sà podatne na kondensacj´ lub znaczny osad substancji przewodzàcych pràd, przy czym ch∏odziarka jest przy∏àczona do sieci elektrycznej stale przez bardzo d∏ugi czas, – materia∏y izolacyjne zastosowane na te cz´Êci pralki lub zmywarki, które sà podatne na niszczenie wywo∏ane detergentami i krótki okres dzia∏ania napićia elektrycznego. Ze zrozumia∏ych wzgl´dów dla bezpiecznego u˝ywania sprz´tu elektrycznego du˝e znaczenie ma odpowiednie jego zabezpieczenie przed wilgocià [12, s. 2]. Przyrzàd powinien wytrzymaç prób´ wytrzyma∏oÊci elektrycznej, a ogl´dziny przyrzàdu nie powinny wykazaç Êladów wody na izolacji, mogàcej spowodowaç zmniejszenie odst´pów izolacyjnych powierzchniowych i powietrznych. Istotym problemem majàcym znaczenie dla bezpieczeƒstwa u˝ytkowania elektrycznego sprz´tu gospodarstwa domowego jest w∏aÊciwa ochrona przed dost´pem do cz´Êci czynnych. Sprawdza si´ to przy u˝yciu palca i ko∏ka probierczego. Dotknićie palcem probierczym cz´Êci czynnych lub cz´Êci czynnych zabezpieczonych tylko lakierem, emalià, nienasyconym papierem, tkaninà bawe∏nianà, pow∏okami tlenkowymi, koralikami izolacyjnymi lub masà zalewowà, z wyjàtkiem samoutwardzalnych ˝ywic, nie powinno byç mo˝liwe. O bezpieczeƒstwie u˝ywania elektrycznego sprz´tu decyduje w wyraêny sposób jego ogólna wytrzyma∏oÊç mechaniczna. Przyrzàdy powinny charakteryzowaç si´ dostatecznà wytrzyma∏oÊcià mechanicznà i powinny byç tak skonstruowane, aby wytrzymywa∏y niedba∏e obchodzenie si´ z nimi, jakie mo˝e wystàpiç przy normalnym u˝ytkowaniu. ZgodnoÊç z wymaganiami sprawdza si´ za pomocà uderzeƒ spr´˝ynowym m∏otkiem probierczym. Aby sprawdzian by∏ poprawny, nale˝y uwzgl´dniç kilka uwag: – wykorzystujàc m∏otek probierczy do sprawdzenia os∏ony elementu grzejnego, ˝arzàcego si´ w sposób widoczny podczas normalnej eksploatacji – nale˝y zwróciç uwag´, aby g∏owica m∏otka przechodzàc przez os∏on´ nie uderza∏a w element grzejny, – nie bierze si´ pod uwag´ uszkodzeƒ pokrycia, nieznacznych wgnieceƒ nie powodujàcych zmniejszenia odst´pów izolacyjnych, powierzchniowych i powietrznych, a tak˝e ma∏ych odprysków, które nie powodujà zmniejszenia zabezpieczenia przed dost´pem do cz´Êci czynnych lub zabezpieczenia przed wilgocià, – nie bierze si´ pod uwag´ p´kni´ç niewidocznych nieuzbrojonym okiem i p´kni´ç powierzchni wyprasek wzmocnionych w∏ókien lub wykonanych z podobnych materia∏ów, – jeÊli pod pokrywà dekoracyjnà znajduje si´ obudowa wewn´trzna, nie bierze si´ pod uwag´ p´kni´ç pokrywy dekoracyjnej, je˝eli po jej zdjćiu obudowa wewn´trzna wytrzyma prób´,.

(7) Bezpieczeƒstwo elektrycznego sprz´tu gospodarstwa domowego.... 61. – w celu zapewnienia sztywnego zamocowania przyrzàdu mo˝e byç potrzebne oparcie go o masywnà Êcian´ z cegie∏, betonu lub z podobnego materia∏u – pokrytà p∏ytà z poliamidu, ÊciÊle przymocowanà do Êciany, z tym ˝e mi´dzy Êcianà a p∏ytà nie powinno byç ˝adnej znaczàcej szczeliny powietrznej. P∏yta ma twardoÊç wed∏ug Rockwella R100, gruboÊç co najmniej 8 mm i tak du˝à powierzchni´, aby ˝adna cz´Êç przyrzàdu nie by∏a nara˝ona na nadmierne napr´˝enia mechaniczne na skutek niedostatecznej powierzchni wsporczej tej p∏yty. Tabela 3. Moment obrotowy do badaƒ wkr´tów, Êrub i nakr´tek Ârednica nominalna gwintu [mm] ≤ 30 > 3 i ≤ 60 > 6 i ≤ 10 > 10 i ≤ 16 > 16 i ≤ 25 > 25 i ≤ 32 > 32 i ≤ 40 > 40 i ≤ 63. Moment obrotowy [N . m] I. II. III. 0,20 0,25 0,30 0,40 0,70 0,80 0,80 –. 0,4 0,5 0,6 0,8 1,2 1,8 2,0 2,5. 0,40 0,50 0,50 0,60 0,60 0,90 1,00 1,25. èród∏o: [6, s. 6].. W tabeli 3 podano momenty obrotowe, które winny byç uwzgl´dnione przy badaniu wytrzyma∏oÊci mechanicznej sprz´tu.. 3. Szczegó∏owe wymagania dotyczàce wybranych wyrobów W niniejszym punkcie omówione zostanà szczegó∏owe wymagania dotyczàce nast´pujàcych wyrobów: sprz´t ch∏odniczy, przyrzàdy do piel´gnacji skóry i w∏osów, kuchnie elektryczne, kuchnie mikrofalowe, ekspresy do kawy, ˝elazka. W wypadku sprz´tu ch∏odniczego najwi´kszy nacisk k∏adzie si´ na bezpieczeƒstwo urzàdzeƒ spr´˝arkowych, a w szczególnoÊci wykorzystujàcych palne czynniki ch∏odnicze. Sprz´t tego typu powinien wytrzymywaç ciÊnienie 3,5 razy wi´ksze ni˝ ciÊnienie pary nasyconej czynnika ch∏odniczego w temperaturze 343 K – w wypadku cz´Êci usytuowanych podczas normalnych warunkow pracy po stronie wysokiego ciÊnienia, oraz ciÊnienie 5 razy wy˝sze ni˝ ciÊnienie pary nasyconej czynnika ch∏odniczego w temperayurze 293 K – w wypadku cz´Êci usytuowanych w warunkach normalnej pracy po stronie niskiego ciÊnienia. Wymagane jest tak˝e, aby masa czynnika ch∏odniczego w ka˝dym z odr´bnych obwodów ch∏odniczych nie przekracza∏a 150 g [9, s. 2]. Wyroby, w których stosowane sà palne czynniki ch∏odnicze, powinny byç tak skonstruowane, aby w wypadku wycieku czynnika ch∏odniczego sprz´t nie.

(8) Stanis∏aw Hornik. 62. by∏ podatny na zagro˝enia zwiàzane z po˝arem lub wybuchem. W wypadku wycieku do komory do przechowywania produktów ˝ywnoÊciowych nie powinno dochodziç do powstawania wybuchowej atmosfery poza tà komorà, a w szczególnoÊci w obszarach, gdzie wyst´pujà aparaty elektryczne. Temperatura na powierzchniach, które mogà byç nara˝one na wyciek palnych czynników ch∏odniczych, nie powinna przekraczaç temperatury zap∏onu zastosowanego czynnika ch∏odniczego, pomniejszonej o 100 K. Dane dotyczàce stosowanych czynników ch∏odniczych zestawiono w tabeli 4. Tabela 4. Temperatury zap∏onu czynników ch∏odniczych Oznaczenie umowne czynnika ch∏odniczego. Nazwa czynnika ch∏odniczego. Temperatura zap∏onu [K]. WartoÊç dolnej granicy wybuchu czynnika [% V/V]. R50 R290 R600 R600a. metan propan butan izobutan. 810 743 645 767. 4,4 1,7 1,4 1,8. èród∏o: [9, s. 4].. OdnoÊnie do przyrzàdów do piel´gnacji skóry lub w∏osów (suszarki do w∏osów karbówki do loków, sauny do twarzy oraz inne urzàdzenia rozpylajàce wod´ lub wytwarzajàce par´) norma wymaga, aby nale˝a∏y one do 2 lub 3 klasy ochrony przed pora˝eniem elektrycznym. Natomiast suszarki do w∏osów mocowane, przeznaczone do przy∏àczenia na sta∏e do instalacji elektryczej oraz przyrzàdy wytwarzajàce par´ lub rozpylajàce wod´ przeznaczone do stosowania w zak∏adach fryzjerskich powinny nale˝eç do 1 klasy ochrony przed pora˝eniem. W wypadku przenoÊnych suszarek do w∏osów wymagane jest tak˝e umieszczenie symbolu lub ostrze˝enia, dotyczàcego zakazu u˝ytkowania wyrobu w pobli˝u wody [6, s. 9]. W wypadku suszarek he∏mowych wszystkie elementy przewodzàce kaptura nale˝y traktowaç jako elementy mogàce mieç stycznoÊç ze skórà lub w∏osami i w zwiàzku z tym muszà byç odizolowane od cz´Êci pozostajàcych pod napićiem, izolacjà podwójnà lub wzmocnionà. W trakcie normalnej pracy takich przyrzàdów nie powinno nast´powaç nadmierne nagrzewanie r´kojeÊci i uchwytów wyrobów, przy czym je˝eli wykonane sà z metalu, przyrost temperatury nie powinien przekroczyç 303 K, je˝eli z porcelany lub materia∏u szklistego 313 K, natomiast w wypadku t∏oczyw, gumy lub drewna nie powinien przekroczyç 323 K. Kuchnie, p∏yty kuchenne, piekarniki ze wzgl´du na wytwarzanie wysokich temperatur powinny byç odpowiednio oznakowane i posiadaç ostrze˝enia w instrukcji obs∏ugi, dotyczàce nagrzewania si´ elementów wyrobu. Je˝eli przyrzàd wyposa˝ony jest w p∏ytki grzejne lub p∏yty kuchenne posiadajàce powierzch-.

(9) Bezpieczeƒstwo elektrycznego sprz´tu gospodarstwa domowego.... 63. nie wykonane ze szk∏a, ceramiki lub podobnego kruchego materia∏u, w których umieszczony jest element grzejny, lub b´dàce cz´Êciami obudowy elementów znajdujàcych si´ pod napićiem, to konieczne jest zamieszczenie ostrze˝enia, aby w wypadku stwierdzenia jakiegokolwiek p´knićia natychmiast od∏àczyç przyrzàd od sieci elektrycznej [8, s. 3]. W celu minimalizacji zagro˝enia zwiàzanego z samoczynnym w∏àczeniem si´ urzàdzeƒ w wypadku urzàdzeƒ wyposa˝onych w termostaty posiadajàce po∏o˝enie wy∏àczenia, niedopuszczalne jest w∏àczenie urzàdzenia spowodowane przez zmian´ temperatury otoczenia. W wypadku urzàdzeƒ wyposa˝onych w regulatory dotykowe wymagane jest, aby sposób obs∏ugi wymaga∏ wykonania co najmniej dwóch czynnoÊci rćznych w celu uruchomienia sprz´tu. Je˝eli chodzi o kuchnie mikrofalowe – ze wzgl´du na ich specyfik´ – szczególny nacisk zosta∏ po∏o˝ony na zabezpieczenie przed emisjà promieniowania mikrofalowego na zewnàtrz urzàdzenia. ZgodnoÊç z wymaganiami w tym zakresie sprawdza si´ dokonujàc pomiaru g´stoÊci strumienia energii promieniowania mikrofalowego w odleg∏oÊci 5 cm od zewnetrznej powierzchni przyrzàdu. Zmierzona wartoÊç nie mo˝e przekraczaç 50 W/m2. W celu zabezpieczenia u˝ytkownika przed dzia∏aniem promieniowania mikrofalowego przyrzàd musi byç wyposa˝ony w co najmniej dwie blokady, przy czym co najmniej jedna blokada musi wy∏àczaç megatron w momencie otwierania drzwi, uniemo˝liwiajàc emisj´ promieniowania mikrofalowego przy otwartych drzwiach, a tak˝e nie powinno byç mo˝liwe uruchomienie rćzne co najmniej jednej z tych blokad. System drzwiczkowy, obejmujàcy zawiasy, uszczelnienia mikrofalowe i inne zwiàzane z nim cz´Êci, powinien byç zaprojektowany i wykonany w taki sposób, aby uniemo˝liwiç jego zu˝ywanie podczas normalnej eksploatacji przyrzàdu. Zabrudzenia mogàce powstaç podczas eksploatacji na uszczelnieniach, jak równie˝ wzrost temperatury (w kuchniach, w których zastosowano tak˝e konwencjonalne elementy grzejne) nie powinny powodowaç wzrostu promieniowania mikrofalowego na zewnàtrz wyrobu. Gdy urzàdzenie ∏àczy w sobie mo˝liwoÊç wykorzystywania obok energii mikrofalowej równie˝ konwencjonalnych elementów grzejnych, wóczas nale˝y przeprowadziç dodatkowo badania dla konwencjonalnego uk∏adu grzejnego, zgodnie z wymaganiami dla kuchni, p∏yt grzejnych i piekarników. Oczywiste jest, ˝e kuchnie mikrofalowe muszà spe∏niaç wymagania dotyczàce nagrzewania powierzchni zewn´trznych oraz powierzchni sàsiadujàcych z wyrobem [10, s. 5]. Ekspresy do kawy muszà spe∏niaç wymagania okreÊlone dla wyrobów kroploszczelnych. Konstrukcja ekspresów do kawy musi wykluczaç mo˝liwoÊç naruszenia izolacji elektrycznej przyrzàdu w wyniku kondensacji pary wodnej lub wycieku wody [6, s. 7; 12, s. 3]. Podczas normalnej pracy wyrobu nie mo˝e dochodziç do nadmiernego nagrzewania uchwytów, podobnie jak w wypadku przyrzàdów do piel´gnacji skóry i w∏osów..

(10) 64. Stanis∏aw Hornik. W wypadku ekspresów ciÊnieniowych ich konstrukcja powinna zabezpieczaç u˝ytkownika przed skutkami nadmiernego wzrostu ciÊnienia. Badanie zgodnoÊci z tym wymaganiem przeprowadzane jest przy zablokowanym filtrze na kaw´ i zamkni´tym zaworze pary. Dokonuje si´ pomiaru ciÊnienia, a nast´pnie poddaje wyrób dzia∏aniu ciÊnienia dwukrotnie wi´kszego ni˝ maksymalne, zarejestrowane ciÊnienie normalne. Podczas badania ekspres nie powinien p´knàç ani wykazywaç wycieków innych ni˝ przez otwory do tego wyznaczone. ˚elazka powinny byç konstruowane jako urzàdzenia nale˝àce do 1 lub 3 klasy ochrony przed pora˝eniem elektrycznym, a tak˝e powinny byç wyposa˝one w termostatyczny regulator lub wy∏àcznik termiczny, ograniczajàcy temperatur´ stopy ˝elazka [7, s. 3]. W wypadku ˝elazek z nawil˝aczem konstrukcja powinna byç tego typu, by przelanie lub wyciek wody nie móg∏ uszkodziç izolacji elektrycznej. Je˝eli zbiornik nawil˝acza jest zbiornikiem zamkni´tym, to powinien byç on wyposa˝ony w zawór bezpieczeƒstwa, który powinien zadzia∏aç przy ciÊnieniu poni˝ej 50 kPa, natomiast sam zbiornik musi wytrzymywaç bez wykazywania wycieków dzia∏anie ciÊnieniem 100 kPa w czasie 1 min. Zawór bezpieczeƒstwa oraz inne zawory powinny byç usytuowane w taki sposób, aby w wypadku ich zadzia∏ania strumieƒ pary lub goràcej wody nie by∏ skierowany w sposób umo˝liwiajàcy poparzenie u˝ytkownika lub pogorszenie izolacji elektrycznej wyrobu. Nale˝y dodaç, ˝e ˝elazka tego typu powinny byç konstruowane w taki sposób, aby uniemo˝liwiç przelanie si´ wody lub wytryÊniecie pary wodnej, które mog∏oby groziç poparzeniem u˝ytkownika w czasie, gdy ˝elazko jest za∏àczane, u˝ytkowane lub nape∏niane w sposób zgodny z zaleceniami zawartymi w instrukcji obs∏ugi. Z kolei ràczki ˝elazek powinny byç tak skonstruowane, aby nie mog∏y si´ obracaç nawet w wypadku obluzowania si´ elementów mocujàcych.. 4. Analiza stopnia dostosowania przepisów polskich do wymagaƒ Unii Europejskiej. Podsumowanie W obecnie obowiàzujàcych normach krajowych, dotyczàcych sprz´tu elektrycznego przyj´to akceptowany w skali mi´dzynarodowej poziom zabezpieczenia przed zagro˝eniami, takimi jak: elektryczne, mechaniczne, termiczne, ogniowe i wskutek promieniowania od elektrycznych przyrzàdów powszechnego u˝ytku, pracujàcych w warunkach normalnego u˝ytkowania. Uwzgl´dniono tak˝e prac´ w warunkach nienormalnego u˝ytkowania, które mogà wystàpiç w praktyce [6, s. 4; 11, s. 2]. Stosowane przepisy szczegó∏owe przewidujà sytuacj´, gdy przyrzàd spe∏nia wymogi odpowiadajàce postanowieniom ogólnej normy dotyczàcej bezpieczeƒstwa takich wyrobów, nie spe∏nia jednak wymogów odnoszàcych si´ do innych cech. Stwierdza si´ wówczas, ˝e wyrób nie jest bezpieczny w u˝ytkowaniu. Dopuszcza si´ równie˝ takà sytuacj´, ˝e wyrób z tej bran˝y – zawierajàcy materia∏y lub majàcy kszta∏ty konstrukcji ró˝ne od okreÊlonych w wymaganiach nor-.

(11) Bezpieczeƒstwo elektrycznego sprz´tu gospodarstwa domowego.... 65. my ogólnej – mo˝e byç uwa˝any za bezpieczny w u˝ytkowaniu, jeÊli w wyniku badaƒ oka˝e si´, ˝e jest on rzeczywiÊcie równowa˝ny, a tak˝e ˝e spe∏nia wymagania normy ogólnej, dotyczàcej bezpieczeƒstwa sprz´tu elektrycznego. Normy krajowe, aktualnie opracowane i opublikowane, dotyczàce bezpieczeƒstwa sprz´tu elektrycznego, obejmujà wszystkie istotne postanowienia dyrektyw europejskich, tj.: – dyrektywy niskonapićiowej nr 73/23/EEC, – dyrektywy maszynowej nr 83/392/EEC, – dyrektywy dotyczàcej konstrukcji wyrobów nr 89/106/EEC. Nale˝y zaznaczyç, ˝e normy dotyczàce bezpieczeƒstwa sprz´tu elektrycznego dla domostw odnoszà si´ tak˝e do przyrzàdów nie przeznaczonych do eksploatacji w warunkach domowych, jednak mogàcych stanowiç êród∏o zagro˝enia dla u˝ytkowników. Sà to przyrzàdy przeznaczone do u˝ytkowania przez personel w sklepach, zak∏adach rzemieÊlniczych, niewielkich zak∏adach produkcyjnych, gospodarstwach rolnych, gastronomii, zak∏adach fryzjerskich itp. Nale˝y zarazem podkreÊliç, ˝e normy dotyczàce bezpieczeƒstwa u˝ytkowania sprz´tu elektrycznego w gospodarstwie domowym nie uwzgl´dniajà: – u˝ytkowania przyrzàdów przez ma∏e dzieci i osoby niepe∏nosprawne bez doglàdu, – zabawy ma∏ych dzieci przyrzàdami. Normy te nie dotyczà przyrzàdów: – przeznaczonych wy∏àcznie do celów przemys∏owych, – przeznaczonych do u˝ytku w Êrodowiskach, w których wyst´pujà specjalne warunki, np. w Êrodowiskach o wysokim niebezpieczeƒstwie wybuchowym (py∏y, pary, gazy), – odbiorników radiowych i telewizyjnych, odtwarzaczy i podobnego sprz´tu, – urzàdzeƒ medycznych, – rćznych urzàdzeƒ elektrycznych, – komputerów osobistych, – koców, poduszek i podobnych elastycznych przyrzàdów grzejnych, – ogrodzeƒ zasilanych energià elektrycznà, – przenoÊnych urzàdzeƒ elektrycznych z nap´dem silnikowym [6, s. 11]. Analiza opracowanych aktów prawnych w naszym kraju dotyczàcych bezpieczeƒstwa u˝ytkowanego w domostwach sprz´tu elektrycznego pozwala na w pe∏ni uprawnione stwierdzenie, ˝e Polska jest dobrze przygotowana pod wzgl´dem prawnym i spe∏nione sà wymagania unijne. Produkowane zatem w naszym kraju wyroby z tej bran˝y winny byç dopuszczone na rynki krajów zrzeszonych w UE. Spe∏nianie wymogów zawartych w aktach prawnych winno skutecznie zapewniç u˝ytkownikom bezpiecznà eksploatacj´ produkowanych w Polsce przyrzàdów elektrycznych do u˝ytku domowego. Istotne jest równie˝ to, ˝e tak˝e dost´pne na naszym rynku wyroby pochodzàce z importu b´dà musia∏y spe∏niaç wymagania zawarte w tych aktach prawnych..

(12) 66. Stanis∏aw Hornik. Litetatura 0[1] Cyrson E., Kompedium wiedzy o gospodarce, PWN, Poznaƒ 2000. 0[2] Dyrektywa nowego podejÊcia. Niskonapićiowe wyroby elektryczne. 93/68/EEC. 0[3] Dyrektywa nowego podejÊcia. Niskonapićiowe wyroby elektryczne. 73/23/EEC. 0[4] Galster J., Witkowski Z., Kompedium wiedzy o Unii Europejskiej, TNOiK, Toruƒ 1999. 0[5] Nowicki M., Wasilewski L., Przewodnik po dyrektywach nowego podejÊcia Unii Europejskiej, Instytut Organizacji i Zarzàdzania w PrzemyÊle ORGMASZ, Warszawa 1998. 0[6] PN-EN 60335-1. Bezpieczeƒstwo elektrycznych przyrzàdów do u˝ytku domowego i podobnego. Wymagania ogólne. 0[7] PN-EN 60335-2-3. Bezpieczeƒstwo elektrycznych przyrzàdów do u˝ytku domowego i podobnego. Wymagania szczegó∏owe dla ˝elazek elektrycznych. 0[8] PN-EN 60335-2-6. Bezpieczeƒstwo elektrycznych przyrzàdów do u˝ytku domowego i podobnego. Wymagania szczegó∏owe dla stacjonarnych kuchni, p∏yt kuchennych, piekarników i podobnych przyrzàdów. 0[9] PN-EN 60335-2-24. Bezpieczeƒstwo elektrycznych przyrzàdów do u˝ytku domowego i podobnego. Wymagania szczegó∏owe dla sprz´tu ch∏odniczego i wytwornic lodu. [10] PN-EN 60335-2-25. Bezpieczeƒstwo elektrycznych przyrzàdów do u˝ytku domowego i podobnego. Wymagania szczegó∏owe dla kuchenek mikrofalowych. [11] PN-EN 60335-2-30. Bezpieczeƒstwo elektrycznych przyrzàdów do u˝ytku domowego i podobnego. Wymagania szczegó∏owe dla ogrzewaczy pomieszczeƒ. [12] PN-EN 60335-2-35. Bezpieczeƒstwo elektrycznych przyrzàdów do u˝ytku domowego i podobnego. Wymagania szczegó∏owe dla przep∏ywowych ogrzewaczy wody. [13] Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2001 r. w sprawie wymagaƒ zasadniczych dla sprz´tu elektrycznego, warunków i trybu dokonywania oceny zgodnoÊci oraz sposobu oznakowania sprz´tu elektrycznego, Dz.U. nr 120, poz. 1276. [14] Ustawa z dnia 22 stycznia 2000 r. o ogólnym bezpieczeƒstwie produktów, Dz.U. nr 15, poz. 179.. Safety of Electric Household Equipment According to Polish and UE Standards The free flow of goods between the members of the European Union has contributed to the formation of a system which ensures the safety of products both for a user and the environment. Poland, when entering the EU, must also fulfill the requirements as regards the safety of products. The safe use of electric equipment is of special importance as in this case unfulfillment of definite requirements creates a direct danger to life. In this paper general standardized requirements as regards the safety of electric household equipment are presented. In the case of selected products detailed requirements are given. The results of the carried out analysis of the degree to which our country fulfills the above requirements entitles us to state that in the legal aspect, as regards the safety of electric equipment, we are well prepared. Poland meets the EU requirements..

(13)