Funkcjonowanie EkoFunduszu w systemie ochrony środowiska

Pełen tekst

(1)wG' 645. 2004. w Krakowi.. Artur Holuj Katedra G•• podarkl Re,lellaln_.. Funkcjonowanie wsysten1ie. środowiska. l. Charakterystyka Ek.Fundus:lu Nie osadzona w realiach ekonomicznych polityka polskiego rządu, a także ułomność systemu gospodarki planowanej były przyczyną zadłużenia u 16 państw zachodnich. W latach ł 971-1978 zaciągnięto pożyczki na k wolę 18 mld USD. Niewywiązanie się z umowy z wierzycielami (niespłacanie kolejnych rat pożyczki w ustalonych umownie terminach) doprowadziło do zwięk szenia wysokości tego długu do 33 mld USD w 1991 r. Na początku lat 90. Polska stanęła przed szansą przekształcenia gospodarki centralnie planowanej w gospodarkę rynkową. Wysokie koszty, jakie pociągnęła za sobą ta zmiana, a także wywołane nią zamieszanie w dziedzinie finansów państwa spowodowało wstrzymanie spłat zadłużenia. Z uwagi na zaistniałe okoliczności, w kwietniu 1991 r. członkowie Klubu Paryskiego postanowili zredukować ten dług do połowy jego wysokości. Warunkiem była spłata dalszych 50% do 2010 r. Kolejne porozumienia polskiego rządu i aprobata USA w czerwcu 1991 r. dały możliwość redukcji długu o następne 10%. Wraz ze wspomnianym kolejnym zmniejszeniem wartości pozostałych do spłacenia środków stworzono podstawy nowego rozwiązania w dziedzinie finansowania inwestycji proekologicznych poprzez tzw. ekokonwersję, czyli zamianę zadłu żenia zagranicznego na inwestycje w ochronie środowiska w walucie krajowej (ze środków budżetowych). Naturalną konsekwencją stworzenia funduszu ekokonwersji było powołanie instytucji, która zajęłaby się zarządzaniem i wydatkowaniem tych środków finansowych'. Działając w imieniu Skarbu Państwa, w kwietniu 1992 r. minister finansów powołał EkoFundusz, nadając mu status niezależnej, nie nastawionej na zysk. J. Dzialalno,(:d EkoFunduszu w latach /992-2000, www.ekofundusz.org.pl..

(2) Artur Ho/uj. fundacji. Jego charakter wyróżnia go na tlc funkcjonujqcych fundu szy ekologicznych, ponieważ dofinansowywane przedsięwzięcia lllog'1 mieć charakter regionalny, krajowy, międzynarodowy, globalny, ale nigdy lokalny. Osobowość prawną Fundusz uzyskal 19 sierpnia 1992 r.. po wpisaniu do rejestru fundacji przez Sąd Rejonowy w Warszawie. Zatrudnienie pierwszych pracowników oraz wynajęcie lokalu niezbędnego do funkcjonowania EkoFundu szu nastąpi lo wraz z wplynięciem na konto Fundacji pierwszej transzy środków, tj . dnia 18 listopada 1992 r. Należy podkreślić, że jeszcze tego samego roku rozpoczęto dotowanie 5 projektów proekologicznych na kwotę 4 ,3 mln z\. Decyzje o ekokonwersji części polskiego dlugu w wyniku podpisanych umów podjęly: w 1991 r. Stany Zjednoczone (370 mln USD, konwersja 10% długu), w 1993 r. Francja (63 mln USD, konwersja I % długu) oraz Szwajcaria (63 mln USD, konwersja 10% długu), w latach 1997 i 1999 Szwecja (13 mln USD, konwersja 4% długu), w 1998 r. Włochy (32 mln USD, konwersja 2% długu), a w 2000 r. Norwegia (27 mln USD, konwersja 10% długu) . W zwiqzku z powyższym Polska otrzyma la łącznie ok. 2280 mld zł na finansowanie przedsię wzięć prockologicznych w rocznych ratach w okresie od 1992 do 20 \O r. EkoFundusz jest niezaleiną fundacj'l działaj'lcą na podstawie przepisów prawa polskiego, a w szczególności ustawy o fundacjach z 1984 r. oraz statutu. Najważniejszym jego organem jest Rada Fundacji, której członkami są przedstawiciele fundatorów, ministerstw i organizacji pozarządowych. Zadaniem Rady jest określenie 7.asad polityki EkoFunduszu, zatwierdzenie wniosków o udziełenie dotacji z jego środków na określone przedsięwzięcia proekołogiczne oraz powoływanie i odwoływanie członków Zarządu. Organem wykonawczym Fundacji jest jej Zarząd. Kieruje on bież'lcą działalnością EkoFundusZll, jego biurem, jest przedstawicielem na zewnątrz, przeprowadza selekcję projektów, przedstawia wnioski do zatwierdzenia przez Radę Fundacji oraz nadzoruje wydatkowanie przyznanych dotacji ' .. 2. Warunki I kryteria finansowania oraz specyfika proJektów Wydatkowanie środków, w tym ich wielkość przeznaczana na poszczególne projekty jest uzależniona od ich trafności oraz efektu, jaki musi mieć miejsce w ekologicznej rzeczywistości. Wsparcie finansowe przez EkoFundusz ma postać bezl.wrotnych dotacji, a od 2001 r. równiei. preferencyjnych pożyczek. W celu wyłonienia najlepszych projektów organizowane "I ogólnopol skie konkursy w następujących dziedzinach : - redukcja emisji zanieczyszczeń powietrza w uzdrowiskach i parkach narodowych, 2 Zasady działania. EkoflUulus:.u. II'. rokIl2()()3 . EkoFundusz, WarszJwa 2002 ..

(3) . EkoFundus:u w svstemie ochronv• •. .środowiskll. - oszczędność energii w miejskich systemach grzewczych, - ochrona obszarów wodno-błotnych, - ochrona przyrody w parkach krajobrazowych, - ochrona zagrożonych gatunków flory i fauny, - zwiększenie małej retencji wody w lasach. Innym, równie skutecznym sposobem aktywizacji inwestorów jest opracowywanie przez EkoFundusz własnych programów terytorialnych i sektorowych. Dzięki dofinansowaniu przez Fundację zrealizowano już takie programy, jak': - eliminacja spalania węgla na obszarze starego miasta w Krakowie, - ochrona orłów i innych ptaków drapieżnych zagrożonych wyginięciem, - ochrona bociana białego w Polsce, - ochrona i reintrodukcja żółwia błotnego, - przywracanie czystości wód Biebrzy w Biebrzańskim Parku Narodowym, Narwi oraz wód Zatoki Puckiej i Gdańskiej, - ochrona i restytucja kuraków leśnych, - rewitalizacja lasów Sudetów Zachodnich, - ochrona i restytucja rodzimych gatunków ryb wędrownych, - przywracanie czystości wód Wielkich Jezior Mazurskich, - poprawa jakości wody dla aglomeracji miejskich Krakowa, Górnego Śląska, Wrocławia, - ochrona czystości środowiska w Borach Tucholskich, - eliminacja niskich źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza w Kotlinie Kłodzkiej,. - modernizacja schronisk PTTK w parkach narodowych, - "zielona energia dla Warmii i Mazur". W 2001 r. przeprowadzono również akcję, mającą na celu wsparcie finansowe miejscowości, które szczególnie ucierpiały na skutek powodzi. Dofinansowano 27 projektów na łączną kwotę 18 mln zł (w województwach: małopoł skim, pomorskim, świętokrzyskim oraz lubelskim). Aby dofinansowanie mogło zostać przyznane, każdy projekt jest dokładnie kontrolowany pod względem ekologicznym, technologicznym, ekonomicznym, a także organizacyjnym we wszystkich jego fazach. Inwestor musi wykazać się płynnością finansową, a co za tym idzie, możliwością pokrycia niedotowanej części projektu przez Fundację. Przekazanie środków finansowych przez EkoFundusz następuje w momencie całkowitego wykonania i zatwierdzenia danego etapu. Dzięki stosowanej procedurze projekty są realizowane terminowo i zgodnie z wcześniejszymi wytycznymi. Rozpatrywanie projektów przez EkoFundusz odbywa się na trzech płasz czyznach: innowacyjnej, technicznej i przyrodniczej. Wspierając projekty inno:\ Dzi(llaltJO,~(: EkoFullduszu w JatacJI 1992-2000, www.ekofundusz.org.pl..

(4) Artur Holuj. wacyjne (tabela I) , Fundacja wprowadza rozw iązania techniczne oraz technologiczne sprawdzone i stosowane poza granicami kraju . Na pla szczyź nie technicznej wyróżnia s ię projekty komercyjne, wytwarzające zyski po sfi nalizowaniu inwestycji, oraz niekomercyjne, których celem jest pozytywne oddziaływanie na ś rodowisko przyrodnicze. Tabela I. Warunki udzielania dOlacji dla projeklów innowacyjnych oraz lechnicznych W ysokość. (w zl). _.._--_.----_._---- .. Prt..cdsiębiorcy. Samnr/Ałd y .. -. _--. ---~" .. _.do __ ..50 _...._--. .. do 70. -. do 60 - grupa II (:c ~ 12(0) --------------_. __._----III (x < 16(0) do 50 - grupa -,-_._, .... __ .. ._---_ ..•. ,- ._........... _._-" .. ........ _..................... _......... _ ,"' '". 1(00) - grupa IV (x .......>......... """ ,. ,,,,,.. ....... ................ ". ... wł.:w~ trzna. •. --.,. ............... , ". .. - ____ o_.. ___ ...... __ • __ .. __ . .. . .... .. do 70. do 60. .. -----------. do 40. ""---,~,. .. ,•..._..... .. .. ~. "". .......... ~. ......... .. do 30. _.. ,,,,"""" , ,,.,,-,, ,.,,, ,," . . ......-- ... . --_ .. -.. _----- ..... -- .. -- . .... 20 ----_ ._._--- ._. .... do... _._----_. ". -_.- ---_._---. . -'-'--'. .. do 50. .. do 40 "" . , •• "' - , .,- ,_,_ o .. .. ... _. Inne jxx.imioty IRR -. ~_.. .-. --.--.-. . ,0 _. 40 -_do .._- __ .._..------ - ."_. __.__ ... w tym :. - grupa I (x< 1050). ... .. projekty projekty nickomercyjne komercyjne (IRR $ IRR graniczny) (lRR ~ IRR graniczny) ,. na mieszkańca. .. ogółem. dotacji dla projektbw innowacyjnych (w%). ~. Podmioty - dochód. dotacj i dla projektów techniczn)'l.: h (w %). Wielkość. ------------ ----_. __ .. -_._-_._ ..__do .. ...40 _---- .-. ~----. ---- ---- .-. do 30. - _ . _ - - ..... _ ... " ,,,--,. _____ o _ _ _ o. ..,,", . ,. _. ... ,"". _.. do 20 , ,,,, . ,,. .. '",.". do 10 ", . " ". do 30. do 50. Slopa zwrolu (dochód ogółem na mieszkańca, liczon y jako. ś rednia. arylmctyct'_-. na lego wskaźnika z lat 1999-200 ł ) Źródło: ankieta. www. ckofundusz .org .pl. Tabela 2. Zasady finansowania przez EkoFundusz projektów zgłaszanych przez przedsiębiorc ó w Projekty nickomercyjne (lRR S IRR graniczny) typowe poi.yclka do 30%. r =5%. dotacja do 15%. .. .. mnowacYJne pożyczka. do 30% r :;: ;:-()%. dotacja do 15%. Projekty komercyjne (lRR. do 45%. r=8%. .. IRR graniczny) .. mnowacYJne. Iypowe poi.yclka. ~. dotacja. x. pożyczka. d045%. r=5 %. dotacja. x. Źródło : ankieta. www.ckofundusz.org.pl. W labelach 2 i 3 przedstawiono zasady finansowania przez Ekofundusz projektów zgłaszanych przez prLedsiębiorców oraz władze samorządowe . Projekty obejmujące ochronę bioróżnorodności mogą u zyskać dotacje do 80% wartości przedsięwzięcia.. Priorytetowe dziedziny przy podejmowaniu decyzji o finan sowani u działań związanych bezpośrednio z ochroną środowiska są następujące:.

(5) EkoFll1uJuszu w svstemie ochrorlV • •. ,~rodowiskll. l) ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (freony, metan oraz CO 2 - tzw. ochrona klimatu). Fundacja finansuje głównie projekty dotyczqce oszczędności energii i jej efektywnego wykorzystania oraz odnawialne żródła energii, do których należą np.: - oszczędność energii w miejskich systemach zaopatrzenia w ciepło, - wykorzystanie energii odpadowej z procesów przemysłowych, - zamiana węgla na paliwa o znacznie mniejszym współczynniku emisji, - eliminacja emisji metanu z kopalń węgla kamiennego oraz eliminacja biogazu z wysypisk miejskich i oczyszczalni ścieków: 2) ograniczenie transgranicznego transportu NO, i S02 oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza). W szczególności na dotację EkoFunduszumog"liczyć inwestorzy realizujący takie przedsięwzięcia, jak: - eliminacja siarki w paliwach oraz uszlachetnianie paliw, - promocja najlepszych technologii redukcji emisji zanieczyszczeń z gazów odlotowych, - zmniejszanie zanieczyszczet\ atmosfery powodowanych przez samochody na terenach miejskich, - zmiana w technologii spalania węgla dla wytwarzania energii (kotły z paleniskami tluidalnymi, paliwo bezdymne, modernizacja kaliów węglowych): 3) przywrócenie czystości wód Morza Bałtyckiego oraz ochrona zasobów wody pitnej (ochrona wód). Do najważniejszych zadań Funduszu w tej dziedzinie należą: - budowa oczyszczalni ścieków w miejscowościach nadmorskich oraz w dorzeczu dolnej Wisły i Odry, - zmniejszenie spływu zanieczyszczeń z pól, ląk i dróg do wód powierzchniowych, - ochrona przed zanieczyszczeniem jezior, - ochrona ujęć wody pitnej: 4) ochrona różnorodności biologicznej: - zwiększenie retencji wody na obszarach leśnych, - rewitalizacja obszarów klęski ekologicznej, - ochrona najcenniejszych obszarów wodno-błotnych, - ochrona lub renaturyzacja ekosystemów, - aktywna ochrona zagrożonych gatunków flory i fauny, - czynna ochrona na terenach parków narodowych i rezerwatów przyrody; 5) gospodarka odpadami oraz rekultywacja gleb zanieczyszczonych: -tworzenie kompleksowych systemów selektywnej zbiórki, recyklingu i utylizacji odpadów niebezpiecznych oraz komunalnych obsługujących 50-250 tys. mieszkuilców, - przedsięwzięcia związane z eliminacją powstawania odpadów niebezpiecznych w procesach przemysłowych i likwidacja składowisk takich odpadów,.

(6) Artur Ho/uj. - rekultywacja gleb zanieczyszczonych odpadami niebezpiecznymi. klóre slanowią zagrożenie dla ludzi i ich otoczenia. Tabela 3. Zasady finansowania przez EkoFundusz projekli>w zglaszanych przez władze samorządowe Zasobn ość samorządów. Projck'y niekomercyjne pożyc zka. dotacja. po7.yczka. x. do 45%. do 45% r-O. .. _----'.-. ... .. __ ....--- .. _.. "._ ... " ... _....... ._-- ---_._... __o -. ~. Grupa I (x $ 980). __ • _______ _ _ _ . _ • • _ " . -. do l 5% r- O. Grupa II (98 1$ x < I 120) -~ .. _. ._. -. .-... -. ~._ --- _. .. _. ------- _.- .... _._.. _ ._ --~ --_._-- ---. Grupa III ( I l 21 < x $ I 5(0). __ ....... ... ---- -- --- -- -- --_.- _. ,-_..- .._Grupa IV ( 1501 < x < nIX»). ~---_.-. -.. ~ ---. -. ----.. ~.. -. .................. , -. -,., ......... . _.. --. Grupa V (x > 22UO). ----...-.... -~._.-. ......... ~. - dochód ogółem na mic s zknńca (w zl). - •• _ _. ._._-_.. __ ._....... " " " - - - " - ' _ . " - ' - " -. ---._... .. -- -. -----.. .. . .. -. - - .._~. ,. --- .-------- .. --. _ _......--..... • •• _. _----. _., ~. _--,_._- _ .,.- . -. .-. ----'''. do 45% r ; 5%. -_.._- ---- _.. _...- ... _--". --,- ". ....... ._._-do l 5% do 45 % ,. - 8% '" ..... ~. ______ v· ... _ , •••••• _ . ___ ________. do 5%. do 40% r - 8%. ......... ... __ .. _.. _....... .. ". do 50%. do 30% r - 5% ~. Projekty komercyjne. ... . .... .. x. ---.. ----.. do 45 %. ,. - !O(/tl. ............ _. ,., ...----, -,." -_ .,, ....... " " ............. ", - ,.. , . ,.. do 45% r - !()%. -------. '". ... ...... ",. ..... " ... ......... ",. do 45% - 12%. ,.. r - stopa opmccntowania w skali roku dla warunków 2002 r. Zródło:. anki eta. www.cknfundusz.mg.pl. Aby projekt spełniający kryterium podstawowe mógł być realizowany, musi być również zgodny przynajmniej z jednym z warunków szczegółowych: - projekt wykazuje się wysoką efektywnością (stosunkiem korzyści do kosztów, jakie trzeba ponieść, aby te korzyści osiągnąć), - promuje na polskim rynku nowe technologie, metody organizacyjne, - umożliwia wprowadzenie krajowej produkcji proekołogicznej oraz stymułuje rozwój krajowego przemysłu urządzeń służących ochronie środowiska , - ma szczególnie duże znaczenie dla ochrony zdrowia, edukacji ekologicznej społeczeństwa lub podnoszenia poziomu wiedzy polskich specjalistów'. W celu uzyskania dofinansowania ze środków EkoFunduszu należy dOSlarczyć najpierw "Ankietę projektu" (czas jej rozpatrzenia trwa do 2 mies ięcy), zaw ierającą niezbędne informacje do podjęcia przez Zarząd Fundacji decyzji co do możliwości przekazania stosownych środków na realizację przedsię wzięcia. Najważniejsze na tym etapie jest przedstawienie projektu w świetle priorytetów EkoFunduszu oraz udokumentowanie źródeł finansowania inwestora . Pozytywna opinia Zarządu będzie podstawą złoi.enia "Wniosku o udziełenie dOlacji", w którym inwestor przedstawia płan realizacji i wszystkie inne nicA. Czyż, EkoFundusz. jego cele, progrom i za.wu(v Warszawa 2002 . 4. działania.. Fundacja EkoFundusz ..

(7) E'koFunduszu zbędne. .\:rodowiska. HI . . '.. ---. projektu. Sprawdzenie wniosku odbywa się na trzech płaszczyznach: technologicznej, finansowej i ekonomicznej przez kompetentne osoby. Pozytywny wynik oceny daje możliwość zatwierdzenia wniosku przez Zarząd. Ostateczną decyzję o przyznaniu dotacji podejmuje Rada EkoFunduSZlI, czego następstwem jest podpisanie "Umowy o udzielenie dotacji" (na aprobatę projektu przez EkoFundusz należy poczekać do 5 miesięcy). Do biura EkoFunduszu w 2001 r. wpłynęło 6200 pism dotyczących projektów, z czego 173 ankiety dają możliwość złożenia wniosku o udzielenie dotacji. 249 wniosków zaopiniowano pozytywnie do realizacji'.. 3.. dotyczące. dane. Wpływy. I wydatki EkoFunduSll:u w latach 1992-2002. Środki finansowe, jakimi dysponuje EkoFundusz, w największym stopniu pochodzą. z ekokonwersji polskiego długu (pozostała część to darowizny oraz wpływy z operacji kapitałowych). Rachunek Fundacji jest zasilany z budżetu państwa polskiego, co wynika z umów podpisanych z krajami - donatorami (Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Szwecja, Włochy oraz Norwegia). Z tego tytułu w latach 1993-1994 wpływy EkoFunduszu wyniosły 12-19 mln zł rocznie. W 1995 r. wpływy EkoFunduszu wzrosły trzykrotnie (rząd USA zadecydował o rozłożeniu spłaty długu w latach 1995-2010 w równomiernych ratach). W 1998 r. Fundacja dotowała 69 projektów (tabele 4 i 5) na łączną kwotę ponad 90 mln zł. Dofinansowano 24 projekty w obrębie ochrony klimatu na kwotę 29,3 mln zł oraz 34 z zakresu bioróżnorodności (19,2 mln zł). EkoFunduszu z tytułu ekokonwersji 1998. Kraj donator. w mln. w mln. USD 24,2. 84,4. Stany Zjednoczone. . , ...... w ..... __ , "_ .... ··w·,_·_··,·,,_·,_,_.". " .. ,' ".'_ .•. ". -. Francja........... Norwegia ....................... ". .. " ... ". .... " ..... 1,8 "n. n''' ...... '',. _. " .. ". 1,6. Szwecja. 1,5. Razem Źródlo: ~. "". ...... x. ... "''''',,' ". 29,1. -. x. ..... ..... ....... ........... ....................... .. ......... .... ... .. " ....... .. "". WIochy. ........ ". ,"--. ........ ". ..... -- ... 1,8 --. '~'''''-'-''-. x. ................ , .. ..' ...................... 5,1. 2,2. 9,1. ". 101 ,3. "". '_._----_.. ........ " ... 7,2. x. 72,9. 7,4 _..... I ,7--x 1, 1. ......... " ... ----- .... 1,8. .. "-- .... ,,.. 104,6. 98,0. 5,7. ". 245. 24,2. .... .............. , . " .. .......... " ......... " .... ............. ........... .......... USD. USD. 6, I. ............ --. w mln. w mln. I ,O. 4,0. 31. 125,7. ... USD. -_. ~--_._-. 7,2. ... .. "._, .. " .. .. " ....... " " .... -- .. ". .. ............................. ... 1,3. ". ... ... " ..." ... ,......... ". I ,2. .... -- .. "".'---. 31 ,7. -. 287,1 · .. ··,,"·""·n.. 79,1. .. ..... .... " ......... 20,7. 5,7. 5,0. I ,1. 5,0. 1,4. 8,3. 5,3. 21 ••o. 5,8. 5,0. 19,7. 5,4. 5,3. 2,2. 9,3. 2,6. 135,9. 91 ,8. 363,0. 100,0. ..... .... ....... .. .......................... .. ................... ....... . ............ .. ..-. .. w mln struktura w% zł. __.--_5,3_. -_ .. _.. _--------. 1,9. pochodzenia. Razem w latach I998-2(KXl. w mln zl. w mln zl. . ,_ .. .... , .. _-- . ... _--, ... x. Szwajcaria. .... _................... . ....... _........... 1999. w mln zl. według źródeł. 20()(). ~. Wpływy. _. Tabela 4.. 5,5--_. ........ -- ......... ... . ...... --._ ... ----- .-- ....... .. opracowanie własne na podstawie: Ochrona .frodowiska, GUS, Warszawa 200 I .. D:;:ialalno.\:d EkoFunduszu w latach 1992-2000, www.ekofundusz.org.pl..

(8) Tabela 5. Wydatki EkoFunduszu w latach 1998-2000 1998. Wyszczegól· . . menle. .... Ochrona JXlwierrza. _-_._... ,. - --~ - ,-. 1999. dotacje. liczba projektów. w tys . l i. w%. 4. 15729. 18. . .._-----. Ochrona. 7. Bal tyku ----.-Ochrona. -. ... dotacje. liczba projektów. 3. -.- _.,,""------_._-_ .. --'.----- -_._,--..._----. _.,. 26277. ------. 24. 29271. w%. 31 089. 29. __.. 26883 '. .. -. 32. w tys . zł. -,.,_.',_ .. _- ----- .. .... 12. 29. 2000. ... 23242. 38. '--,"-'. dotacje. liczba projektów. w tys. zl. 2 --. .....,...__.., .. '- ,. 26 ._--. . --- -','. -,. _.--. 34. 34. 19233. 21. 54. 21688. różn orodności. __. biologicznej . .. ... .. . .. -. W ykorzystanie odpadów -. Raze m __ ........ 69. . ... _ -. ... . .. --. __. ._.. ... 90 5 10. 100. Zródło : opracowanie wlasne na podstawie:. ..• -. 2405. 2 109. 21. -. ..... -. 105 307. .._••... __-_.. ... 2 100. -. 39. - - .. _. _". ,."". 6 85. ----. 24597. _.. '. 23 - - - --. 134 220 . _... ... .- . ~ _. 96. _._-----_ ..... ". •. .. ,. ,. 27 .8. 127. 8. 82 7 17. 25 .1. 655 18. 19.9. , _.... __.._--_. ..._ _.....__•.. 8980. _ . - - --. 100. 24.5. --- - - - - ----------- -------- ._--. ... _.... _...... __ ._........ 5. -. 91939. -. 18. ....__. __._._... _"... 80 883. . -_ ... ,...._---------------- ...• ,...... _--_. __ .__ . •.•,." .. ".-. .-. -.... ... 23. 6575. --..... ... -. ._ -',. _ " ''"'-. 29. 30 204. klimatu Ochrona. -. 38 779. ---------. 9. 25. ....., ...... .... .'- --'._._-_..... dotacje struktura w% w tys . z ł. liczba w % projektów. 34065. 4. 22. Ogólem. 263. 330 037. '. 2.7. - --. 100.0. Ochrona środowiska , GUS , Warszawa 200 1.. '"-. :" ~.

(9) Funkcjonmvan;e EkoFundusZll w. .~rodowjsJw. W tym samym okresie na konto EkoFunduszu wpłynęło ponad 101 mln zł. Dzięki wpływom w wysokości ł 25 mln zł w ł 999 r. powstało 109 projektów o lącznej kwocie dofinansowania ponad 105 mln zł. Wydano 26,9 mln zl na realizację 12 projektów dotyczących obszaru ochrony Bałtyku; 23,2 mln zl na ochronę klimatu (38 projektów) oraz 21,7 mln zl na dotację aż 54 projektów w sferze różnorodności biologicznej . Wsparcie finansowe w 1999 r. ze strony Fundacji obarczone by lo wydatkami rzędu 105,3 mln zł. W 2000 r. wplynęlo na rachunek EkoFunduszu niespelna 136 mln zl, z czego dofinansowano 85 projektów na lączną kwotę 134,2 mln zl, w tym: ochrona Baltyku 38,8 mln zl (4 projekty); ochrona powietrza 34 mln zł (2 projekty); ochrona klimatu 30,2 mln zl (34 projekty); ochrona różnorodności biologicznej 24,6 mln zł (39 projektów) . W zakresie ochrony zagospodarowania odpadów przeznaczono ok. 6,6 mln zl na 6 projektów. W latach 1998- 2000 przychody z tytulu ekokonwersji wyniosly 91,8 mln USD przy lącznych wplywach prawie 200 mln USD (ok. 35% calkowitej kwoty) za lata 1992- 2000, z czego Fundacja dotowała ponad 600 projektów (łączna wartość dofinansowania to 600 mln 1.1). W 200ł r. na rzecz EkoFunduszu z tytułu ekokonwersji polskiego długu wplynęlo ok. 163 mln zl, z czego 18,8 mln zl pochodzi lo z operacji kapitalowych Fundacji. Łączne wydatki na projekty pochlonęly 153 mln zł. Rozliczono i zakoriczono 120 projektów, w tym: - zbudowano 24 kotlownie opalane slomą lub odpadami z drewna, - zainstalowano 735 m2 kolektorów słonecznych, - zainstalowano 21 pomp ciepła, - zakończono budowę dwóch pierwszych w Polsce farm wiatrowych o łącznej mocy 23 MW, - uruchomiono 12 nowoczesnych oczyszczalni ścieków, - zbudowano 96 kilometrów kolektorów sanitarnych, - przebudowano 1660 ha monokultur leśnych, - zorganizowano ochronę 1560 gniazd ptaków drapieżnych, - wypuszczono do środowiska 550 młodych żólwi błotnych, - odtworzono 6 ł śródleśnych zbiorników wodnych, - stworzono możliwośc i techniczne dla odzyskiwania 4300 tJrok makulatury, 5370 ton tworzyw sztucznych, 3870 ton szkła i dła produkcji kompostu 12000 (on rocznie . Poniesione wydatki Fundacji na dofinansowanie projektów w 200 I r. byly wyższe o 14,3% ni ż w 2000 r., co stawia EkoFundusz wśród liczących się instytucji inwestującyc h w poprawę środowiska przyrodniczego. W 2001 r. nastąpila zmiana w strukturze dofinansowania projektów. W sektorze ochrony klimatu nastąpił duży wzrost wydatków, gdyż aż o 81 mln zl, z czego w odnawialne źró dła energii zainwestowano ze środków Fundacji prawie 51 mln zł. Wyraźny ń. {, Rekord projektrhv i dotacji, "EkoFinanse" 2002. nr 4. s. 6- 1I ..

(10) Artur Holuj. wzrost wydatków m ożn a rów nie ż zaobse rwować w sektorze ochrony przyrody (35,3 mln zł). Na cele zw iązane z gospodarkq odpadami w 200 1 r. przeznaczono łącznic 10,4 mln zł. W ramach ochrony czyst ośc i Ba łt yk u rokrocznie zmniejsza s i ę liczba projektów. Wysokość dotacji ze strony EkoFundusZlI na ten rodzaj inwestycji wyni os ła ju ż 200 młn zł ,co stanowi ok. 20% zainwestowanych środ ków na tcn ceł. Można mnożyć przy padki, w których dofinansowanie okre ś l o nego proje ktu przez EkoFundusz powodowa lo wydatkowanie znaczn ie w ię k szyc h ś rod k ów przez inwestorów, co dawalo m oż li wość realizacj i znacząc yc h z ekologicznego punktu widzenia przeds i ęwzięć. Najw iększy m spadkiem udziału w wydatkach Fundacji charakteryzowal s ię sektor oc hrony powietrza. Dotacje na projekty z tego zakresu w 2001 r. pochłonęł y ł ączni e 17 ,7 mln zł. Do maja 2002 r. Fundacja po stanowiła dotować projekty na kw o tę ponad 50 mln zł. Zatwierdzono n aj wi ęcej projektów z zakresu ochrony przyrody. atmosfery. a nastę pni e gospodarki odpadami oraz ochrony wód. Wybrane projekty EkoFunduszu zatwierdzone do reali zacji w 2002 r. przedstaw iono w tabeli 6. Tabe la 6. Charak terystyka projektów EkoFunduszu w 2002 r. Wyszczególn ie nie. Efekt ekologiczny. Budowa J;.(u ł ow ni opalanej slo m ą w Skwierl ynie. - " """" " " " "'". .,,_...._.,... ,. -_. , _. ,- ~ ,-, ._". ,- - _. ....__ .._._... --_._---"-. Budowa kot łow n i opalanej rozdrobn ionym drewnem po produk ~ cYJnym w Piszu ........ . , ., " , " " . . ", ... '". ,. ... " .... " _ .,, .. '". ,,-,. ......_. . ... ... _---. --_.. Budowa opalanej drewne m ciepłowni w Nowej D~b i c . _._-. ------_._.._,-_.. Budowa kotłow ni opalanej -~,-. _-~-.---.~._-._- _. . _ -. ---. sl omą. w K rl,yżow ic ac h ----_. . . _.. _. _ _ o. -. ,. _ _ _ . _ . _ • • _ _ o,. ••• _ _ _ _ _ _ _ . _. redukcja em isj i 502 () 72 %, CO;! o 97%, pyłów o 91%, tlenków azotu o 32%, zmniejszen ie zU7,yeia węg t a o ok . t .3 tys. ton/rok _.- ... .. ....•---,,.--,.".._.,".,-... _-,--_., .... ... .. redukcja em isj i 502' tlenków azotu oraz pylów o 85% i CO 2 o \00% . zmniejszenie zu życ i a w ęgla () ok. 8,4 tys. ton/rok ----.. .. ,-_.. .... __ ........ _...._... _.,-- .... -.. _._--,-_._---,, -,., .... .... . ._ ... redukcja emisji CO 2 o 100%. 50, () 72%. py łu o 87%. zmniejszenie zu zycia wę gla o ok . 4 tys . ton/rok. - -~ _. _,. ... . __. " ~ .,. ,.--". ". --. Budowa kOI ł owni miejskiej opalanej sł om :j we Fromborku. ", - - " . ",. .,. • _ _ . ______ __ __. ,. ~. _. _. . __ .. ___ ._. __ '''_H ' _'H. _,. _.~-"'. •. ~._-. • Modemil.4lcju k o tł o w ni w ~m •mle W ińsko (wykorzystanie biomasy). ,.,. ,. - --. - -. -. " -. ' _ _ o ' . _ _ ••• _ . _. . _ ' . _ , _ .. . .. _ _ . _ _ .. _. _ _ __. ................ .. .... --. ............. -. 2300. .. .......... ........ 46CXJ. ------- -- -- -- ---- --- - -. t 200 .__.. --- -- ------. 3060. -. redukcja em isj i 50, " 96%. CO, 100%, py ł ów o 84%. tlenków azotu 077% - - ----- ------------.._.--_ ._.__ .,-,-"-----,,-------_ .. .Modcrni1.'lcj.l systemu grzewczego redukcja emisji 50,0 t(XJ%. CO, • w Mycl.kowicac h o 88%, zmniejszenie z u życia węg t a o ok. 0,68 tys . ton/rok. ". 930. .__ .•.-".•. ....-- . _---. redukcja emi sji CO z o tOO%.SO, 083% ..__._.-_.. - - ------ ------ .. -- .. -----_ .. . _.. _. _.'_.- . redu kcja emisji SD.,• i CO,• o tOO%. py łów o 84%. tlenków alOlU o 44 % - -_ .~ --. ---. Wysokosc dot;:ICj i EkoFunduszu (w tys . zl). - - ------ - -------. 805. __. ... ._._.. __ . . .. ---- .. _... _.. __ ._. _.. --. 723.

(11) EkoFunduszu. .środowiska. \.l'. cd. tabeli 6 Wysokość. dotacji EkoFunduszu (w tys. zł). Wyszczególnienie. Efekt ekologiczny. Budowa elektrowni biogazowych na wysypiskach odpadów komunalnych w gminach Wołomin. ograniczenie emIsJI łatwopalnego metanu do atmosfery o 70%. 558. _. _. .. _ _. _. _______. _. ___ . . _ .. ___. _. '''0 ...... ~. . . . . " . " __ . . . . . , . . , , __ . . . . . . . , . , . . . . _. .. __ ,_. _. ... ". ~. • •••••••••• ' ' ' '. ~. •• _._., , .. .. iKrośniewice _____. __ .... ____ . . . .. _ . . . . . . . _ .. ,. . . . . _.... ............ ....... •. wstrzymanie odprowadzania ścieków do środowiska, ochrona ujęć wody pitnej dla Górnego Śląska. 44(X). Budowa sortowni odpadów oraz selektywna zbiórka w Tychach i gminach Wyry, Kobiór (etap 1). odzysk surowców wtórnych, tj.: tektura, makulatura, stłuczka opako~ waniowa, opakowania PET, pp, PE, złom stalowy, drewno i mne. 1040. Budowa oczyszczalni ścieków i kolektorów przesyłowych w miejscowości Rytel. likwidacja odprowadzanych do środo wiska zanieczyszczeń: w sezonie ok. 550 m'/d, po 300 m'/d. 19fX). Budowa oczyszczalni w Pszczynie. • • _ _ _ _ o . . _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ . . __ . . . _ _ _ _ _ _ _ _. ~_. .. ___ . . . " .. ścieków. .. .. _________ .. _ _ _ .. _____ .. ________ .. ,. . . . . . . . . . . . . __ . . , , __ . . . . . . _ _ _ " ". _ _ _ _ _ _ _ _ _ . . , , " " __ •. ___ ". .. ". ____________ • _____________ . - __. ~.. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ .. __. _. __ . . . . . . . . . . . . . . __ . . _ . , , __ . .. ... Rozbudowa i modernizacja oczysz- poprawa wydajności oczyszczalni pod czalni ścieków wGrajewie względem redukcji związków biogennych, co wpływa na klasę czystości rzeki Ełk. 2620. Modernizacja i rozbudowa oczysz- zwiększy się wydajność oczyszczalni czalni ścieków w miejscowości oraz nastąpi pełna pasteryzacja i stabiBystre lizacja osadów. 3750. Ochrona bociana ". .. ..............""". ... ........ białego. ....... .._ ........ -.. _.... " .. _---_ .. ---- ..... --". (etap III). renowacja 5000 gniazd oraz <x:hrona terenów żerowiskowych. .... - . -- ...... - .. -- .. ------ ... -_ .. -- .. _------ -----_ .. _-----, .. _------ ----_ ..... ... _ - - - - _ .. _--. (ctap II). .. _-_ ...... _-- -. -------_ ........ ----... ... ---- .. --_ . . . -- .. ----_ .... - - ". _ ... _ .. ,. -- . . . . . -. .. _. ...... -. .. -- .. _ , . . . .. Ochrona ekosystemów leśnych na terenie nadleśnictwa Śnieżka. ........... __ . . . . . . . . . __ o . . . . .. .. . . . . . . . . ". ...... _...... . . ___. . . . . . . . . . . __ . . . . . . . . . . _. . . __ . . _ _ _ _ _ . . _ _ _ _ . .. __. . . . ____. __... Ochrona cietrzewia I głuszca w północno-wschodniej Polsce ... _ .... __ .. _...... __ .. __. __ __ ........ " .. _______ .. ... ___ ........ __. ...... ___ ........ .. __ .......... __ . _... __ ....... ... _...... __ .... __. ............ -. .--_.... . . ... --- ... - - . " , , - - .. - - " - - . . . . . - - " ... , , , . . - , , ". . . - - - - - - - - - - . - - " . . , - - - - " . . " , - , - - - - - - , __ o. __ . " . . _ . . . . . , , _ _ _ _ _ _ . . . .. prlebudowa drzewostanu regla dolnego i górnego ok. 400 ha (1,44 mln sadzonek buka,jodły,jaworu, świerka), prleprowadzone zostaną również inne zabiegi renowacyjne flory i fauny. (ctap II). ......... ..... ... ........ ". przebudowa drzewostanu regla dolnego I górnego ok. 400 ha (2,4 mln sadzonek buka, jodły ,jaworu, świerka), przeprowadzone zostaną również mne zabiegi renowacyjne flory i fauny. Ochrona ekosystemów leśnych na terenie Nadleśnictwa Szklarska Poręba. _---- . _--- _-------_ _.. . . _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ . . _ _ _ _ _ _ _ _ _ . . __ . " • • •. - - _ .. _ - - - - - - - - - . " . - - . .. __ . .. . . . . . . _____ . . _. ..... __ o. __ . . . . . . . . . . . . . _ _ _ _ _ _ _ . . __ • • " ". 1790. _0--_ . "--. _. _. _ . . _ _ _ ".... _ ..._. . . . . _ ._ .. poprawa oraz ochrona prawna warun· ków siedliskowych .. .. - .... Ll70. 457. .._ .... " ...... _ ... _." ..... _ ... ____ ... " .. __ .. ___ · .. - .. ----0.0· .. _" ... 0·0 __ '_'.0_· ... ""''', ...... ·,.. .. ... __ , .• 0" __ ". Ochrona płomykówki i nietoperzy montaż 1080 sztuk budek lęgowych, w obiektach sakralnych w Polsce zabezpieczenie przed gniciem drewnianych konstrukcji. 550. . . _____ ". __ . ..

(12) Artur HO/II; cd . łabeli. 6 Wysokosć. Wyszczególnienie. Efekt c:kologiczny. . .. ... .. Ochrona troci Jeziorowej w jezlorze Wdzydzc. ---•. ----. ~._-. ~-_.,. Jotacji EkoFunouszu (w łys. /1). -- --. 453. dzięki. IXlwslalcmu ośrodkowi w Skor/.cwic rocznic bl;dzic powstawać (w łyS . ) : 15 dwuletnich smoltów . 20 rOC'i'..ncgo narybku troci . \(X)() SZI . s ielawy. 300 siei i 400 szczupaka. --- -. .- C--.. ~------------. .. ~. .. --.--. .. - •• _ _ o. .. Przebudowa iJrzcwostanów na prtywróccnic naturalnego stanu rów. terenie otuliny Parku Narodowego nDwagi ekosystemów leśnych oraz. Gór Stołowych. ........... ", "" ........... .. •••••••. 0.0. ••••••••. 0.0. •••••••••••••••••••••. rói.!lOfOdno ści ••••••• • • ,. """". •. •. _. •. • •. _. •• •. •• _ _ •. •••••• _. Budowa kompostowni na terenie oc 'I.y szc 1'<11 n i ścieków w Slupsku. -_._--. --------- ------. ----- ------_.. Modernizacja spalarni otJpadbw w Nowej Soli. Źródło:. • •. biologicznej. ___ .m.,""",,',· __ . ,. • ... _ ... , _ '" """ ••• •,. __ •• , _ ,•• "."" ,. . ..... .. • •. _ .............. _ .............. ....... ,,"" . " . , - " ""' ' "". zwiększenie ilości. wykor/.ystywanych osadów ściekowy c h, odpadów komunalnych, z rolnictwa . leśnictwa, sadownictwa . pr/.clwórstwa drewna. ._-. .-. ._------- - ..----- -----_._-.--_.- - -_._-, .-. rcdukf.;ja częsci emitowanych zanicczys/.czen oraz zmniejszenie kosztów utr/,ymania kotłowni. w tym emisji CO 2. .. _.- --- .--.--"-.-. 929 . .... _..... ...... .. _--. 15m. __ -. _________ n. 0. __ 0. _____. 1000. oprarowanic własne na podstawie informacji www.ckofundusz .org.pl. 4. DotacJe źródeł. na rozwóJ odnawialnych. energII. Promowanie projektów wdrażających wykorzystanie odnawialnych źródeł energii jest dla EkoFunduszu kierunkiem priorytetowym z uwagi na fakt, że jego zadaniem jesl wdrażanie takich inicjatyw, klóre pozwalaj'l na realizację postulalów z zakresu ekologii przyjętych w międzynarodowych porozumieniach podpisanych przez Polskę. Jednym z nich jesl konwencja ONZ o ochronie klimatu. Wskazane przez nią priorytetowe kierunki działania mają na celu zmniejszenie emisji do atmosfery gazów powodujących powsIanie efektu cieplarnianego. Szczególną uwagę zwrócono na redukcję zanieczyszczenia powieIrza dwuilenkiem węgła. Polska energetyka w głównej mierze oparta jest na tradycyjnych źródłach energii, których wykorzystanie charakleryzuje znaczna emisja zanieczyszczeń. Stąd też EkoFundusz promuje inwesłycje oparte na alternatywnych źródłach energii. Podstawowe znaczenie wśród nich ma szerokie wykorzystanie biomasy i energii słonecznej, a także energii wialrowej i wodnej. Żródła energii solarnej oraz wiatrowej pełnią w Polsce drugoplanową rolę ze względów ekonomicznych i prawnych ..

(13) · EkoFlIlld/ls:,u. .\"rodowiska. 1\ '. Bio masą.. wykorzyslywan:1 do celów energelycznych mog;1 sIać się odpady z produkcji rolniczej czy l eś nej. ale laki.c specjalne odmiany ro ś lin (np . wierz ba energctyczna). klóre cechuje szybki przy roSi masy. dzięki czemu niekiedy jej pozyskanie jesllUlisze ni ż materiałów Slanowiących odpad. EkoFunuusz dofinansowuje projekly zwi:lzane z budowaniem kOIłowni na biomasę oraz produkcję biopaliw. W zakre sie wykorzyslania energii słonecznej dofinansowuje s ię projekly budowy kolekIOrów s ł o nec znych . co napolyka jednak na lercnie Pol ski dwa znaczące problemy. Na l eżą do nich: znacwe zmiany warlośc i promieniowania s ł o necznego w ciągu doby. a lahe nierównomierne nasłonecz nie n ie . Sląd też rozwój tego rodzaju energelyki moi.e mieć miejsce tylko na wybranych lerenach '.. 5. StrategIa EkoFunduszu do 2004 r. Finansowanie pol skich zobowi :lzań w ochronie ś rodowi s ka wynikaj'lcych z konwencji międ zy na rodowyc h. wspomaganie realizacji zobowiązań wynikających z negocjacji. rozdziału dotycz:lcego ś rodowiska. Polski ze strukturami Unii Europejskiej. innowacyjność oraz uzupełnienie dla funduszu ISPA to priorytety przyjętej przez Radę EkoFunduszu strategii d z iałania na lata 2002- 2004. W tych lalach Fundacja mo że d o finansować projekty na łączną kwolę ok. 473 mln zl oraz przeznaczyć na p ożyczki ok . 53 mln zł. W poszczególnyc h d z iałach finan sowanych przez EkoFundu sz wiełkość oraz charakter dofinansowania przedstawia się następująco : - ochrona atmosfery (1()- 15% środków) na : produkcję czystych paliw. nowe technologie spalania węgla. zmniejszenie emisji z transportu miejskiego. likwidację niskich źródeł emisji w parkach narodowych i uzdrowiskach oraz w miastach o ponadnormatywnych stężeniach; - oc hrona klimatu (35-40 % środków) na : zmniejszenie emi sj i CO 2 i innych gazów cieplarnianych, promocja odnawiałnych źródeł energii; . - ochrona wód ( 10- 15% środków) na: ochronę obszarów do lnej Wisly i Odry, oczyszczanie jezior. przeciwdziałanie eutrofizacji. zatrzymanie spływu ście ków z rolnictwa. oc hronę podziemnych zbiorników wodnych; - gospodarka odpadami (15-20% środków) na: kompleksowe zagospodarowanie odpadów. system zbiórki odpadów. recykling oraz wtórne wykorzystanie. produkcję kompostu . wykorzystanie nowych technologii w zakresie odpadów przemysłowych;. - ochrona przyrody (15- 20%. środków )'.. 7 M . Nowicki, [)O/(Uji' EkoFll lldllS::'1I d/a odnawitJhlych t l"ódel el/aRii. "CzyS Ia Energia". 2002 . nr 11, s. 20-21. ~ "E koFinansc" 200:!, nr 4, s. 4- 6..

(14) Artur Ho/u). Dane statystyczne wyraźnie odzwierciedlają postęp w dziedzini e ekologii na terenie Polski, jaki ma miejsce dzięki m.in . Fundacji EkoFundu sZll. Po 10 latach dzialalności Fundacja zrealizowała setki projektów wano śc i wielu milionów USD, ale czy czas samoistnienia i środki finansowe, jakie pozostały EkoFunduszowi do funkcjonowania, będą wy s tarczające, aby do 20 lO r. przezwy c iężyć polską ek o l og iczną szarość? Czy i stniejące fundus ze i fundacje będ'l w stanie poświęcić tyle pieniędzy rocznie na inwestycje ekologiczne, ile przeznacza EkoFundusz? A jaki będzie los polskich fundu szy celowyc h po przyst'lpieniu do struktur unijnych? Jest jeszcze wiele pytari, na które nie znajdziemy właściwej odpowiedzi. Pewny pozostaje fakt, że oprócz wysublimowanej świa domości polskiego społeczeństwa potrzebne są i będą zaspokajaj'lce ekologiczne potrzeby źródła dochodów, dzięki którym życie w środowisku przyrodniczym nie będzie tylko egzy stencją. LIteratura Czyż. A,. EkoFllndllsl. jego cele, program i zasady dz.ialania, Fundacja Eko Fllndusz,. Warszawa 2002 . Dzialalno.\:d EkoFunduJz,1I w latach 1992-2()()(), www.ekofundusz.org. pl. Nowicki M., Dotacj e EkoFunduJZIl dla odnawialnych ź ródef en ergi; , "Czysta Energia" 2002, nr II. GUS . Warszawa 200 I . Rekord projekló w; dOloLji, "EkoFinanse" 2002, nr 4. la.mdydzia/ania Ekoftmdusl ll w roku2()()3 , EkoFundusz, Warszawa 2002 .. Oc:hrolla. środowiska .. How the EcoFund Operates in the Envlronmental Protecłlon System The article 1s subject is the idea behind the creation ofthe EcoFund, its scope 01' activity, and the resuJts of its operalion as an innovative solu tion for debt rcducti on in Eastern European countries. The EcoFund is pJanned to functi on until 2010 . In its firsl eight years. the Et'oFund rcceived about 200 million USD: incomc from donations reachcd al most 4 million US D . In lerms ol' oullays, EcoFulld approvcd 600 projects, for which il allocated about 600 million zlotys in sllbsidies . The main recipients or EcoFund financing are priori ty areas including reduction ol' air pollUlant emissions at health resorts and national parks, saving energy in municipaJ heating systems, wetland conscrvation, nature conservation in Jandscape parks , endangered plant and animaJ species protection. and also enlarging smali rcservoirs in 1'orests. Thc EcoFund płace s specia ł strcss on the applicalion 01' modem, innovative 50lutions, and on the use 01' rencwabłe energy sources in thc [>Ower seclor. Al prcsenl thc Polish currcllcy equivaJent of about 370 miJlion USD awaits use ..

(15)