Kierunki badañ w dziedzinie geologii in¿ynierskiej (na lata 2008–2015)
Zbigniew Frankowski
1, Anna Szymañska
2Dla szczegó³owego opi-su œrodowiska, zw³aszcza w kontekœcie potrzeb zago-spodarowania przestrzen-nego, realizacji inwesty-cji i eksploatainwesty-cji z³ó¿ wraz z rekultywacj¹ zdegrado-wanych terenów, bardzo wa¿ne jest w³aœciwe roz-poznanie warunków geo-logiczno-in¿ynierskich. Decyduj¹ one o optymalnym wykorzystaniu dostêpnych rozwi¹zañ in¿ynierskich wraz ze wskazaniem dzia³añ mini-malizuj¹cych ryzyko œrodowiskowe i ekonomiczne. Uwzglê-dnienie warunków geologiczno-in¿ynierskich jest niezbêd-nym elementem okreœlenia g³ównych za³o¿eñ zwi¹zanych z tworzeniem planów zagospodarowania przestrzennego kraju. Przestrzenny geologiczno-in¿ynierski opis œrodowi-ska geologicznego musi uwzglêdniaæ wymogi dyrektywy 2007/2/WE INSPIRE dotycz¹ce tworzenia infrastruktury informacji przestrzennej na poziomie krajowym, regional-nym i lokalregional-nym. Istotn¹ kwesti¹ jest wiêc w³aœciwe groma-dzenie, przetwarzanie i udostêpnianie danych geologiczno--in¿ynierskich.
W dokumencie Kierunki badañ w dziedzinie geologii
in¿ynierskiej (na lata 2008–2015), przyjêtym przez
kie-rownictwo Ministerstwa Œrodowiska w sierpniu 2008 r., przedstawiono plany dotycz¹ce pozyskiwania, analizy i do-starczania danych z dziedziny geologii in¿ynierskiej ró¿nym instytucjom. Informacje te bêd¹ wspomagaæ procesy decyzyjne, oszacowanie ryzyka, a tak¿e umo¿liwi¹ dzia³ania zwi¹zane z realizacj¹ inwestycji budowlanych, w tym infrastrukturalnych.
Za najwa¿niejsze dla polityki gospodarczej pañstwa zosta³y uznane w tym dokumencie prace z dziedziny geolo-gii in¿ynierskiej realizowane w zwi¹zku z liniowymi inwe-stycjami infrastrukturalnymi oraz innymi inweinwe-stycjami budowlanymi istotnymi dla gospodarki kraju, a nastêpnie zadania, które s¹ powi¹zane z zagospodarowaniem prze-strzennym kraju, ochron¹ œrodowiska, w szczególnoœci zaœ z ochron¹ powierzchni Ziemi (litosfery), rozpoznaniem warunków eksploatacji z³ó¿ surowców mineralnych oraz regionalnych w³aœciwoœci gruntów i ska³.
Spoœród dotychczas zaplanowanych zadañ w dziedzi-nie geologii in¿ydziedzi-nierskiej zakoñczono prace dotycz¹ce:
wykonania bazy danych geologiczno-in¿ynierskich i atlasów geologiczno-in¿ynierskich, zrealizowanych w stan-dardzie Geograficznego Systemu Informacji (GIS) w skali 1 : 10 000, aglomeracji: Katowic, Krakowa, Poznania, Trój-miasta, i Warszawy;
aktualizacji instrukcji wykonywania technik¹ kom-puterow¹ atlasów geologiczno-in¿ynierskich miast, roz-szerzon¹ o zagadnienia zwi¹zane z obszarami górniczymi;
opracowania Zasad oceny przydatnoœci gruntów
spo-istych Polski do budowy mineralnych barier izolacyjnych.
Obecnie s¹ prowadzone jeszcze prace nad przygotowa-niem Zasad dokumentowania warunków
geologiczno-in¿y-nierskich dla celów likwidacji kopalñ i Zasad
dokumento-wania geologiczno-in¿ynierskich warunków posadowienia obiektów budownictwa morskiego i zabezpieczeñ brzegu morskiego.
W latach 2008–2015 maj¹ byæ kontynuowane prace ju¿ rozpoczête, a tak¿e realizowane nowe przedsiêwziêcia. W szczególnoœci:
Zadania geologiczno-in¿ynierskie zwi¹zane z inwe-stycjami budowlanymi, w tym z liniowymi inweinwe-stycjami infrastrukturalnymi, tj. budow¹ autostrad, tras szybkiego ruchu oraz modernizacj¹ i budow¹ nowych linii kolejo-wych, równie¿ tzw. kolei du¿ych prêdkoœci.
Oceny oraz prognozy zmian warunków geologicz-no-in¿ynierskich du¿ych aglomeracji miejskich, niezbêd-nych w zagospodarowaniu przestrzennym posadawianiu g³êbokich obiektów, lokalizacji ma³ych zbiorników wod-nych i elektrowni wodwod-nych, a tak¿e w ochronie œrodowi-ska. Konieczna jest realizacja tych prac na zasadach GIS oraz zgodnie z wymogami dyrektywy INSPIRE. Oceny i prognozy powinny byæ opracowane m.in.w formie karto-graficznej, z uwzglêdnieniem zagadnieñ waloryzacji i ryzy-ka, a tak¿e w postaci opracowañ metodycznych.
Syntetyczne badania gruntów antropogenicznych. Ze wzglêdu na wagê problematyki zagospodarowania gruntów antropogenicznych bêdzie potrzebne wykonanie ich charakte-rystyki geologiczno-in¿ynierskiej, a tak¿e okreœlenie ich przydatnoœci w ró¿nych sektorach gospodarki. Planowane jest opracowanie zasad wykorzystania gruntów antropogenicz-nych jako pod³o¿a budowlanego, materia³u konstrukcyjnego budowli in¿ynierskich, surowca i gruntów do rekultywacji.
Zak³ada siê przygotowanie nowych warstw informa-cyjnych, przydatnych do sporz¹dzania map ryzyka pod k¹tem ró¿nych funkcji terenu, np. poprowadzenia podziemnej infrastruktury. W ramach tego zadania ma zostaæ wykonana m.in. reambulacja atlasu geologiczno-in¿ynierskiego Warsza-wy, który by³ projektem pilota¿owym i wymaga unowo-czeœnienia oraz wzbogacenia o nowe warstwy informacyjne.
Zaplanowano opracowanie instrukcji i metodyki badañ geologiczno-in¿ynierskich dotycz¹cych g³êbokiego posada-wiania obiektów budowlanych i budowy tuneli o g³êbokoœci kilkudziesiêciu metrów, z uwzglêdnieniem minimalizacji wp³ywu tych obiektów na œrodowisko.
Przewiduje siê przygotowanie syntetycznych opraco-wañ warunków geologiczno-in¿ynierskich oceniaj¹cych istniej¹ce i projektowane odcinki dróg w fazie studium przebiegu trasy, a tak¿e wypracowanie zasad wykonywa-nia badañ geologiczno-in¿ynierskich inwestycji liniowych oraz metodyki badañ i analiz geologiczno-in¿ynierskich obszarów wymagaj¹cych rekultywacji.
Podsumowanie
W dziedzinie geologii in¿ynierskiej stawia siê na zadania zwi¹zane z inwestycjami budowlanymi oraz sporz¹dzaniem ocen i prognoz zmian warunków geologiczno-in¿ynierskich du¿ych aglomeracji miejskich. Ponadto przewiduje siê wyko-nywanie syntetycznych ocen parametrów ska³ oraz gruntów. Pe³ne wykorzystanie wiedzy geologiczno-in¿ynier-skiej, obejmuj¹cej przedstawianie wyników badañ w for-mie cyfrowych warstw informacyjnych, opracowañ i ocen regionalnych, a tak¿e konsultacje specjalistów, pozwoli na ograniczenie lub unikniêcie zagro¿eñ i szkód w planowa-niu przestrzennym i ochronie œrodowiska.
802
Przegl¹d Geologiczny, vol. 56, nr 9, 2008
A. Szymañska Z. Frankowski
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; zbigniew.frankowski@pgi.gov.pl
2
Departament Geologii i Koncesji Geologicznych, Minister-stwo Œrodowiska, ul. Wawelska 52/54, 00-922 Warszawa; anna.szymanska@mos.gov.pl
