: AFRYKAN
Kl~ŁOW
. l .
O
WŁAśCiWE:
.
POBIERANIE
PRÓBEK SZlAMOWYCH
. Jednym i' najtrudniejszych zagadnień w pracach po;..· . - !owych przy badania!:!h sę-jsmicznyc~ jest
przyg.o-towfinie należytych odwiertów stuałowych. Jako na-leżycie przygotowane określaniy takie odw~erty, któ:....
. re ·zapewniają otrzymywanie . serii sejsmogramów
·
o
najwyższej jakości, . możEwej w danych warunkachgeologicznych. Odwierty· za płytk:e powodują powsta-. wanie w.· czasie wybuchu · materiałów wybuchowych
sZkodliwych ·fal . powierzchniowych. i . przypowierzch:.:.:
.. n1o"Wych, których częstość drgań jest inna . riiż fal
·właśCiwych·· odbitych c:z:y załamanych ·.od powi~rzchni
warstw w. głębi. .Tednocześnie głębokość odwiertów
nie powinna . przekraczać · granicy, kiedy powstają
trudności ż · podcżyszczaniem·. podcżas kolejpych · ·od-·,· strzałów "oraz przy zapuszczimiu ładunków materiałów
wybuchowych; Ze wzroste:tn . głębokości . ZaCZyYlają rosnąć koszty przygotowania 'takich odwiertów w spo-'
. :sób niewsp6łmieniy dó uzyskiwanej jakośCi wyników
na sejsmogramach, które mają pewną określoną gra-. ··nicę. Dla każdego terenu· można określić najbardziej .
.odl>owiednią głębokość odwiertów. Waha się . ona
. w bardzo szerokich. granicach i zależy od rodzaju ·przewierconych warljtw oraz. głębokośd badań.
Zwy:-:-kle wynpsiła. ona.· do~chcz~s ·od k~un~t~ do 20 ~ · ·30 m, a nawet WięceJ. Musuny stwierdziC, ze .w
obec-. nYiri:stadiurri ·możliwości grup sejsmicznych momentem . decydującym o głębokośCi odwiertów jest konieczność
iltrz.yirtania norm. wydajności i· zapewnienie wykona-nia planu. . . · . . · · ·- · .
Ka,tda polow1;1 ·grupą sejsmiczna w ciągu_ sezonu po-. lowego, odwierca· ponad ·sto odwiertów o łącznym .
me--trażu kilku tysięcy metrów.
·
w_
sumie rocznejodwier-ca się olbrzym:ą iloŚć kilkunastu .tysięcy metrów
b.'ie-. .żących. WykonyWanie tych odwioctów nie jest w
to-·. • ku badań sejsmicżnych. celem,· .lecz jedynie etape~
przy. osiąganiu wynikó_w .. w postaci .
pełnowartościo-wych . sejsmogramów. . _ · . ·. .
·· ' ;Dotychczas badania. prowad2;i.ł9 się jako regłonal
ne, systemem profili o dłlilgości prze);traczającej niera•z
sto kilometrów. Przygotowanie odbywa się obecnie
_wyłącżnie za pomocą urządzeń rńęchanicznych. z .
zastO-sowaniem· płucZki. Przy wierceniach pobiera się prób"' ki w p(>staci szlamu płuczkowego. · · ·
Przyjrzyjmy. się teraz do~adnie tern~, jak pobiera
· się próbki, jak'·s~ę je przechowuje .i jaka jest korzyść
•· iltakich próbek. .· .. ·' . · · . . . · ·, ·.
... ria-i.vniej, gdy odwierty przygotOwywano. za
pomo-cą urządzeń ręcznych, · pobieranie _próbek nie
przed-_ .. stawlało trudności techn!Czny'ch i nie bu(lziło
wątpH-. .wości · co do swej wa,r.toścL ·Próbkę · pobierał "z:wyklec
wiertacz· lub_ jego.· poinocriik. Ciężar takiej próbki wy-·
• nosił około 1~1,5. kg. Po usunięciu· zewnętrznej·
po-, wierzchni, ·gdzie ewentualnie mogły się osadzić .okru-:
. szyny z innych warstw· w czasie wyciągania uropku
· ·z odw;ertu, próbkę dawało się do zWy-kłej papierowej
· torebki; na której się· zaznaczało ołówkiem_ chemicz-'· · . nyni '.datę pobrania próbki, numer odwiertu oraz . gł~
boko§ć. Pr-óbk~ zbierało . się do . przygodnych >Skrzyń,
.
np.
po. materiałac}) wybuchowych; w których woZiło s:ę .. je do · chwili wysłania do Instytutu Geologicznego·lub oddziału geologicznego innego zleceniodawcy.
W chwili obecnej, gdy odwięrty przygotOwuje· się za
pomocą urządzeń ·· mechanicznych z :zastosbwaąiem.
płuczki, właściwe pobranie płuczki staje się o wiele
trudniejsze· ·z tej prostej przyczyny, że urobek wy-chodzi w
:Postact
szlamu razem z płuczką. i osadza sięw osadnikach. Osadzanie to nie ·_jest jednak kom-pletne, gdyż ze względu na prYffiityWność obiegu płu
czki i. urządzenia osad~ików część ilasta i
najdrob-niejsza nie zdąża osadzić się w. osadnik4, lecz krąży dalej z płuczką, i
to
w.
tym większej ilości 1 dłużej,_i.
·im gęstsza jest ·.płuczka Skutkiem tego. próbka
szla-rilu z osadnika nie daje· dokładnego obrazu ·warstw na. dane-j głębokośCi, lecz stilnowi mieszaninę urobku·
z góry · i
z
dołu: Bardzo często zdarza się . również; · żepróbka.· sZlrunu jest celowo Wypłuk;ana .w czystej wo-. dzie, by· nie "była ,,brudna-". W tym:' wypadku pozo..:· . stają bezywiście tylko cząsteczki najgrubsze i prz~
ważnie piaskowcowe, których nie dało się "wypłu:..
- kać". 'l'aką ,,próbkę" dalej suszy śię na desce · i po
wysuszeniu (jeżeli jest pogoda .!·czas) wkłada si~ do
. torebki, jak i w wypadku z· próbką z. wierc~a
rę-cznego. ' · ' . ·
.Wszelkie komentarze dotyczące przydatriości t"akiej ·
.próbki .są zbyteczne. Nie przedstawia ona niemal żad
nej wart9ści, zwłaszcza dla badan· mikrofaunistycz-·
nych: · · · · . · .. · · ·· · .· ..
·OlbrzYmia wartość próbek pobieranych z odwiertów,·
zWłaszcza głębszych, jest widoczna. Geologowie· w
cza-sie pr,ac· kartograficznyCh skrzętnie wyszukują wszel"'
kie wychodnie pr.zedplęjstoceńskle, by je zbadać na makro- czy mikrońiunę. Te odkrywki są płytkle i nie
zawsze znajdują się· we właściwej sytua.cjL
Tymcza-sem. profile sejsinicme z reguły są· prowadzone w
po-. prżek _rozciągło~ci warstw, dają ·więc możność
uchwy-cenia kolejilyeh zmian ~ w . następstwie . pionowym . warstw. Z.e •. względą na· stosunkowo wielką głębokość
odwiertów .. -próbki z nich· mogą stanowić doskonałY materiał. przede wszystkim mikrofaunistyczny.
Tym-cZasem wartość. próbek otrzymywanych w· spasób opisany wyżej jest bardzo .wątpliwa. Przedstawia ona·
z rem.lły przepłukany material kwarcowy. .
·Ponadto żachodzą tu inne okoliczności "bardzo ni~
. ·przyjemne dla ·mikrofatinis_ty. 'Pochodzi -to stąd, że-dla
sporzą.dzenia płuczki .używa się iłu bardzo często
· pr.zywiezionego albo z innych o4wiertów, albo
Po
pro-. stu z innycP, miejscowości.
W
.
..
ten 6posób inoże. zajśćwypadek,. że w próbce pochodzącej np. z okolic· Cheł-:-·
ma lub KielC można znaleźć okazy fauny eOceńskiej Karpat,· Je;:;t to 'bardzo_ przykry wypadek zanieczysż..;_
czania mikrofauny, z którym, bardzo często tr2el:la się
poważnie liczyć. Najczęściej jednakże ił pochodzi . z pobliskich miejscowości, gdzie warunki geologicme i mikrofaunistyczne mogą być zbliżone. ·Próbki i· tu -będą zanieczyszczone, jełeli jednak są znane
warun-ki geologiczne owego miejsca pobrania iłu lub ili.ny,
wów.czas łatwo można będzie :wpi:ówadŻić PQtrzebna
"J>opraw~ę·" przez wyeliminow.anie-·. · przynlesiOI).ych form .. · Żjawianie s:ę tych· obcych . forrri jest przykrym mornaptern przy badaniu próbek.· Jest
to.
jednak mo-ment · .wtórny, zaś·. pierwszym· i najważniejsz~ jest. umiejętne pobieranie próQek w ogóle: Dotychczasowysposób nie daje gwarancji takiego pobrania. Na'leża-. łoby więc właściwe pobieranie próbek zapewnić w
ja-.kiś celowy i jednocześnie praktyczny spo~ób .. -SPQSOby
takie istnieją i są stosowane przy głębokich
wierce-niach. ,,Są one tam nieraz d()ŚĆ skomplikowane; jed-. naikże · ~ uw:agi ona d'l1ży kos:'ZJt ~;~amego wiereerrlla, cel,
'Względną "długotrwałość. oraz koniecmość ·pobierania.
dobrych · próbek szlamoviych, · są nieodżowne
I
mi-mo. wszystko stosowane. Pri,y ·Wierceniach sejsmicz-. . nych,. gdzie nieraz należy dWukrotnie w· ciągu doby·przenosić się z całym urządzeniem ·wiertniczym na
~nowe miejsee, takie skompliKowane urządzenie
byb-'by zbyt kosZtowne i niewygodne . vi użyciu. Dlatego_ ·tutaj ·należy stosować urządzenia proste, które by
jednak zapewniały ich skuteczność i celowość. . · . Najprostszym. takim· urządzeniem są kombinacje sil,
przez które powinna przechodżić-· cała płuczka
ze szla-
·.mem. W . ten sl>osób przy prżecedzaniu móżna osiąg
nąĆ" (ioś~ dobre. wyjałowienie:_ płuczki z milcrotauny, przez
co
następne głębsze próbki będą pozbawione. l
masowego .
\VYstępowarua
· f~rm~
·
clha:iakteryzując~cłi
wyższe pokłady; · ·
•J?ość ~ażną rzecżą jest ustalenie osoby
oqpowietlzial-.. neJ .za stan _pobieranyc.h próbek. Potychczasową opie-kę przez Wlertacza
czy
nawet . technika wierthiczego. pależy uznać za niewystarczającą. Jak d()tychczas
kie-rownik grupy sejsl'tlicżnej, często inżynier-geolog nie ' jest w najmnjejszym stopniu · odpowiedzialny za 'stan
· próbek w swej grupie. Tym bardziej żaden inny pra-cowilik grupy . nie czuje .się odpowiedzialny.
Opieka ·
ta
·
nie może -być dorywcia, leczm.USi
być ·stała i napraw.dę ttoskliwa, O wartości próbki
decy-. duje nie· jej i!ość, lecz przede wszy~tkim spósób, 'w·
ja-. ki ją zbierano. Personel techniczny. zazwyczaj nie jest
za!nteresowany pobieraniem próbek. Czynność ta jest
poniekąd przeszkodą przy operacji wim:cenia, ·
po-. chłaniającej całość uwagi. ·
Posiadanie O.Sobnego . geologa-kolektora ·tylko do
wierceń sejsmictllych jest luksusem. W późniejszym
czasie, gdy do grup· będą dopływaligeologowie~geofizy
cy, pawstanie · rneżność zlecania im obowiązku. nad- . zoru ·nad pobie.raniern próbek, zatrudniając ich jed-·
nocześnie przy. interpretacji materiałów sejsrnie:mych . .
. ~Do tego je~ak czasu całkowitą .odpwiedzialnością .za stan próbek należy wyraźnie obarczyć kierownika
gru-py sejsmicznej, który z kolei powinien zapewnić właś
ciwe naukowe pobieranie próbek: Wielką· pomocą dla .
niego mogą ,być w okresie letnim
studenci-praktykan-. ci delegowani przez.zleceniodawcę. W jego bowiem in-teresie leży otrzymanie :maksimum materiałów geolo- · gicznych,. wśród których badania .mikr_ofaunistyczne powinny odgrywać j~ną
r.
głów~y~h rpL Próbki szia-· r /·
.mowe :WY~~ają. _sta~annlejszej .. opieki . i.· umiejętli~i.
w · pob1eraruu, . mz própki rdzeniowe~ Mogą one ·być ..
równ~e cenne 1 dobre pod warunkiem jednak że zo-·
stały we właściwy sposób pobrane. i . przecho,;"ane do
.. ci_lwili. ic~ zb~da?-ia pod mikroskopem. Takiego po..;
b1etanu~ 1 op1ek1 PQwi~o się żądać zważy:wszy na
koszty }Ch pobra~ia . (koszty wiercenia) oraz wielką
wartośc. d1a nauk1, i to nie
w
drodze rad lub próśo ·lecz właściwych zarządzeń odgórnych. Nieraz bowie~.
· żąda si~ specjaln:rch · w!erceń gęologicznych płytkich; ·
kopie s1ę · srurfy .ltp., tymcza:;e~ stoją do dyspozycji.
tysiące metrów ódwiertów, któcych się nie wykorzy-c · .
. · stuje, pozostawialąc sprawę :pObierania ·,,łaskawej" opiece· pomocnika wiertacza ·lub .
w
najlepszym razie techni-ka wiertniczego. ··Należałoby sądZić, że tutaj.istnieje jakaś "dziura", przez którą ucieka wiele
cen-nego ,materiału geologicznego, Nie trzeba :zapominać
· 6'' rzeczach najprostszych, jak dostarczenie właściwych torebek na próbki lub sposób dokumentacji; gdyż m1j-lepiej ;rebra~a próbka w rozmokłej torebce lub· nie-· czytelnie opisana powoduje wyrzucenie całej próbki.' ·
.. Nie trzeba też zwalać całego cif:źaru i odpowiedział,.
· hości na gmpę, bo· grupa operująca w terenie .i
po-. siadająca bazę .. we
w-sr
lub miiłym . miasteczkU nie może sama dostarczyć potnzebnych ·materiałów,zabez-pieczających pobranie lub przechowanie· próbek.
To
wszystko należy dostarczyć, . znormalizować,
przysto-Isować do łatwego wykonania w terenie. Wtedy można
być spokojnym, że próbki będą miały wartość .. Trze- · ba też wpoić przekonanie w grupy terenowe że cała
·czynność z pr6bka:r0i nie jest .zawadą; w pracy
gru-.Py,· lecz koJPyścią dla lpteipretacji materiałów
