LITERATURA
l. Dęb ;ski K. - Hydro}oglia, Wa:rszawa 1970. 2. F a l k o w tS tk i tE. - 'Ewo-lucja holoceń:skiej iWisły
na odeiiiliku Za'Wicho'st--Solec i ilnżyniersko-geolo
gkzna prognoza }ej da(lszego .ro!ziwoju . .Biu!l. Ins:t. Geol. WB7, nr W8. Z badań geo1. ~nż. w ,Po~rs·ce, t. IV.
3. I n 1g a T d e tn R. - R:?Jeiki i • ka1nały ·żegloWine w były·ch trzech ,zalbo:ratch, Kraków .1920.
SUMMARY
Rises of river water due to ice jams results in specific erosion and sedimentation in flood-plain areas. Forms originating in result of these processes are easily traceable in air photos and they may be subdivided into two groups: single erosional fur-rows (Fig. l) and digitate erosional incisions (Figs.
2, 3, 4).
Ice jams usually originate in zones of numerous sandbanks and thick deposit bodies in river channel and at terrace surface. The activity of waters dam-med by ice jams is one of agents resulting in local modifications of morphogenesis of Middle Vistula River floodplains.
4. Kra u ż 'l i s K. - Wpływ ru:c:hów
neote'ktoni<c;z-.nych .na morrfo}Oigię i litollogię taratsÓ'W Warty
środkowej. Kra'}owe Sytmpo!zjum "Rozwój den do-linnych rzek niżowej części doliny Odry", Wroc-ław-tPozmań Ir974.
5. S z u m a ń 1s ki A. - Changes in the Deve.lopment of the L ower San Cha'nnel Pa ttertn im the La te Pleilstocen Holocene, Ex'CiUDsion Guide Book Sym-polsium of ~the INQUA Commission on Studie,s orf
the Ho'loc:e.ne, Polatnd 197:2. PE310ME
Bbi31BaHHbie JI~,Z:\JI'HbiMM 3a'Dopa,MM ntpUJI,t1Bbi noJibiX
BO,Il; .HBJI.HlOTC.H np:VfqJi1HOH OBOeo6pa3JIOrO pa3BJi1TH.H !3p03MJi1 M OCai,Il;KOHaKOIIIJI€H'Ji1.H B npe:)l,eJiaX IIO:i1JMe'HIHOM Teptpa·Cbi, o6pa3y.H O'łeHb 'łl:tTa6eJibHbi.e <PopMbi Ha a3pOC''beMrKtaX. '3TM cpOptMbi 'MQI1KHO pa'3,,Il;eJIHTb Ha \Z];Be 'łeTK.Ji1e rpynrrbr: O,D;Ji11HO"!Hbre 3p0.31MOHIHbie 1KeJio6a (pJ.11C. l) M B€'11BJI.Hlll.Ji1eC'.H B B'M,Il;e paCTOIIbDpeHHbiX rraJibl.'t;e.B 3.p03l10HHb]e paC'C€'ł€HM.H (pJ.11C. 2, 3, 4).
Jiey:c.HHMe 3aTOpbi OtCOI6eHHO JI·er<KO· 06pa3y!O"'IC.H B
30-HaX C' 'MHOrO"!M'CJieHHbiMM MeJI.HMM, a TaK1Ke O•Oa,$(aM:M B pycJie l1 Ha TeppatCaX. ,ZJ;eHTeJibHOCTb 3ta.'TO!pHbiX iBOI,Il; .HBJI.H'eT•C.H O·,n:HYEM U3 cpaKTOpOB JLO<Kta.JlbtHO
BJ.1l,Il;0Yf3Me-H.HIOI.IJ;MM !MOip:ciJOII'eHe3%C IIOMMeiHHOM TeppaCbi
cpe,n:-Hero y-qac'I1Ka p. BwcJibr.
W•Ł.A!DYtSŁA W SUOW AŃtSKI Instytut Geologiczny
KARTO
.
GRAFIA GEOLOGICZNA W DORZECZU
WISŁYW tswej doty•chcza·sowej bo:gatej działa:lnośd w zakresie ikartolgra;fi!i tgeologi'CZJnej I,rus•tytut Geolol gicz-ny od idaw1na tt'rak,tował •obszar dorzecza Wisły, a
zwłaszcza jej dolitnę, jako jeden z główny,c.h 'terenów prowadzamych pr,a·c .i !badań, realizowa.ny•ch 1na r.zecz Iróżmych dzia·łów geolo1gi>i .stosowanej i tym !Sa:mym -rÓ'Żtnych !gałęZii gospodaTiki na1rodowej.
S.z:c,zegó1ny wy,raz zna.Iaz.ła ta tendencja w otkresie powoje:nny:m, ik:,iedy to ·obok jednocześtnie .sporządza ny-oh i :pu!bHkowany,ch, głównie w for:mie atla'sów,
opracowań .synte,tytcZin}"ch w s.lmJa,ch. 1:1 000 000-1:3 000 00•0, a •taik1że map re:gtiOina.l,ny·ch :i spe•cjalrrwch, w :ty1m np. "1Ma:pa ge•ologkz,na Tatr" i ",Ma•pa ,g. eo1o-.gkzma pienińts'kie1go pa.sa .s•ka,łkowego 1:10 000", "Atla·s geologiczny Warszawy l :20 000", czy też syntetyczna "Mapa geologiczna Karpat Polskich 1:200 000", pod-jęto opra·cowatnie kilku ·jednolitych dla •całe.go kraju
·edycj·i seryj1ny;ch map geol01gkzny>Cl11. Ohodzi 1tu w
1Szcze1gólnośd o "Prze;glądową ma:pę ,geologi·czną
Pol-:slki l :30:0 0100", "Mapę geolo:gk.zną Polskti l :'2·0·0 000" i "S.Z'cze,gół·ową imapę geologkzną IPotlski 1:50 00,0". W
o•pra1cowa.niu ttych trz·e·ch edy,cji ma!p seryjmy.ch, ·obok wiodącyc·h .geolo:gów -katrto:g1mrfów Itns'tytu tu Geologicz-me\g.o, miały i :mają coTa.z poważiniej:szy udZJiał ze-społy wy1żtszyc;h uczell>ni, a obectnie również :kombina-tów lg·eololgkztny·ch CUG. 1Ma·py ,te, ze wzg-lędu .na ich podstawowy tcharaikter ·i <mo•żliwo:ść w.szechstrontnego, wie1l olkier.ulll:kowego wyk orzy·sta·nia, zostaną :szerzej
,s,etha.ra,kteryzowane, przy uwz;g:lę'Clnieniu te ma tyki tni-niejtszego a'r,ty:kmłu, tj. obszaru dorzec.za Wtis1y.
W :lattatcth 19~6'--~W5'5 spor.ządzono i opublikowano
pod tkierunk·iem pr01f. dr E. Ruhle.go ·dw.ie wer1sje (A - mapa utworów powierzchniowych, B - mapa
bez utworów czwartorzędowych) 28 ar:kuszowej
se-ryjnej "Przeglądowej mapy geologicznej Polski w skali 1:300 000", z których to 21 arkuszy przypada na obszar doliny Wisły i jej dorzecza. Przy zestawieniu mapy wykorzystano wszystkie istniejące wówczas materiały geologiczne, geomorfologiczne i
gleboznaw-cze, a wobec niewystarczającej ich ilości wykonano
UKD 550.8:528:061.6 :55].002(084.3/ .4)(282.243+282.4)"1946/1980+ 313"
jednocześnie lokalnie przeglądowe prace terenowe. Mapy rękopiśmienne zestawiono w skali 1:100 000; obejmują one dla całej Folski 371 arkuszy, a dla omawianego obszaru 220 arkuszy. Mapa ta, w obu wydaniach, ilustruje budowę geologiczną dorzecza Wisły w około 180 barwnych wydzieleniach, dotyczą cych zwłaszcza litologii i petrografii, a także
straty-grafii i genezy utworów występujących na
powierz-chni oraz budowę geologiczną i rzeźbę powierzchni podczwartorzędowej w około 160 (dla całej Polski 181) wydzieleniach stratygraficzno-facjalnych. Na kanwie tej mapy opracowano kolejne edycje specjal-ne z zakresu geofizyki, hydrogeologii, geologii inży nierskiej i geologii surowcowej, które nie są tema-tem niniejszego artykułu.
Obecnie sporządzana jest i drukowana seryjna (77 arkuszy) "Mapa geologiczna Folski w skali 1:200 000" w wersji zakrytej i bez czwartorzędu, wielobarwna, obejmująca 733 wydzielenia litologiczne, petrograficz-ne, genetyczne i stratygraficzne. Jest to najnowsze obecnie ujęcie kartograficzne w skali przeglądowej,
odzwierciedlające współczesny stan wiedzy o budo-wie geologicznej obszaru, sporządzane głównie w
wy-"niku przeglądowych prac zdjęciowych lub zestawia-nia innych map w skali bardziej szczegółowej, oparte na ogromnej ilości profilów wiertniczych zgromadzo-nych głównie w archiwach IG, w tym również prac geofizycznych i wierceń projektowych i wykonywa-nych specjalnie dla celów omawianej mapy. Tryb i zakres oraz forma sporządzania do druku "Mapy geologicznej Polski" określone zostały Instrukcją opublikowaną w 1973 r. Mapa w założeniach ogól-nych nawiązuje do ustaleń służb geologicznych kra-jów-członków RWPG, różni się jednak w szczegó-łach ze względu na specyfikę budowy geologicznej oraz aktualny stan kartografii geologicznej w Polsce. Mapa ta służy ~a podstawę:
ustalania ogólnych założeń budowy geologicz-nej i rozmieszczenia kopalin na danym obszarze;
- trafniejszer;o wyboru obszarów przy
planowa-niu poszukiwań kopalin i planowaniu zdjęć
geolo-gicznych w skalach większych;
- badań ogólnych w zakresie geologii
regional-nej, geologii inżynierskiej, hydrogeologii,
gecmorfo-logii i gleboznawstwa;
- planowania gospodarczego i in.
"Mapę geologiczną Folski" publikuje się na dwóch
różnych podkładach topograficznych; w wersji
jed-nobarwnej w skali 1:50 000 służącej do celów
robo-czych, uzupełniania innymi danymi, interpretacji
su-rowcowej i hydrogeologicznej, odrysów do projektów
badań geologicznych, analizy materiałów
dokumen-tacyjnych itp., oraz w wersji wielobarwnej -
stano-wiącej, wraz z opracowywanymi po raz pierwszy dla
przeglądowej mapy Folski przekrojami
geologiczny-mi, a także profilami syntetycznymi, podstawowy
.do-kument z zakresu kartograficznej prezentacji
aktu-alnego stanu wiedzy o przypowierzchniowej i wgłęb
nej budowie geologicznej Polski. Mapa ta wraz z
"Objaśnieniami", została opracowana i opublikowana
dla 70% obszaru dorzecza Wisły. Zakończenie prac
autorskich i redakcyjnych dla tego obszaru
przewi-duje się na koniec 1982 r., druk zaś -- na koniec
1983 r.
Obecnie głównym zadaniem Instytutu
Geologicz-nego i współpracujących zei1 jednostek państwowej
służby geologicznej w zakresie podstawowej
karto-grafii geologicznej jest intensyfikacja prac zdjęcio
wych dla możliwie, jak najs'l.ybszego opracowania i
wydania jednolitej edycji "Szczegółowej mapy
geo-logicznej Folski w skali 1:50 000".
Edycja ta liczy 1029 arkuszy, z czego około 600
obejmuje obszar dorzecza \Visły. Dotychczas dla tego
obszaru wydano i złożono do druku 94 arkusze, w
opracowaniu zaś znajduje się 48 arkuszy, co
stano-wi około 24%, przy czym bardziej zwarte tereny
po-kryte zdjc;ciem szcze:gółowym to obsz'lr środkowego
odcinka ·wisły wraz z regionem północnego
Mazow-sza, region kielecko-sandomierski oraz nowotarski.
Intensywne prace kartograficzne trwają natomiast
w rejonie lubelskim i dolnej Wisły.
W 1977 r. opublikowana została znowelizowan'l
"Instrukcja w sprawie opracowania ·i vvydania
"Szczegółowej mapy geologicznej · Folski w ujęciu
kompleksowym", poprzedzona Zarządzeniem prezesa
Centralnego Urzędu Geologii z dnia 21 października
1975 r. W instrukcji tej położono duży nacisk na
kompleksowość rozwiązywania problematyki
geolo-gicznej z uwzględnieniem zagadnień z zakresu
geo-logii złóż, hydrogeologii i geologii inżynierskie], a
także na pełniejszą niż dotychczas dokumentację źród
łową z zakresu geolo;sii stosowanej. Użyteczność każ
dego z arkuszy polega jednak nie tylko na możliwo
ści bezpośredniego korzystania z opracowanych
szki-ców: surowcowego, hydrologicznego i
geologiczno--inżynierskiego dla celów utylitarnych, lecz także na
korzystaniu w tym celu z materiałów podstawowych
zawartyc,h w treści opracowanej mapy geologicznej,
przekrojow, profilów, a także tekstu "Objaśnień"
wraz z i:·mymi elementami (szkice strukturalne,
geo-morfologiczne, liczne wyniki analiz, np.
litologiczno--petrograficznych, zweryfikowanych w trakcie prac
zdjęciowych danych dokumentacyjnych itp.).
Opracowany w 1977 r. w Instytucie Geologicznym
"Program opracowania i wydania Szczegółowej mapy· geologicznej Polski", zatwierdzony \V styczniu 1978 r.
przez Centralny Urząd Geologii, zakłada zakończenie
całej edycji do około 2000 r., około zaś 300
pierwszo-planowych arkuszy tej mapy dla wytypowanych
ob-szarów priorytetowych - do około 1990 r. Jednym
z tych obszarów, obok obszarów górniczych,
zwar-tych rejonów objętych planem zabudowy
przestrzen-nej, wyznaczonych okręgów górniczych oraz aglome-·
racji miejskich - jest obszar doliny Wisły z waż
niejszymi jej dopływami. Na obszarze tym w trybie
pierwszoplanowym "Program" przewiduje wykonanie
do 1990 r. około 200 arkuszy mapy 1:50 000, co łącz
nie z już opublikowanymi i złożonymi do druku dn.
liczbę 290 arkuszy obejmujących całą dolinę VTisły
wraz z jej ważniejszymi dopływami. Należy tu
rów-nież zaznaczyć, że zgodnie z założeniami
projekto-516
·
wymi arkusze położone w tej strefie (np. obszar
warszawski) sporządzane są w wielu przypadkach
przy zwiększonej dokumentacji, przekraczającej
nie-jednokrotnie 10 pkt!km2, co można założyć jako
re-gułę dla doliny Wisły, bądź przynajmniej
wskaza-nych jej odcinków. Również elastycznie można
po-dejść do wytypowanych obszarów priorytetowych.
Te trzy omówione edycje prezentują (każda w
swoim czasie i zakresie) kartograficzne ujęcie
ob-szaru Wisły i jej dorzecza w sposób zwarty i
ujed-nolicony. Są to mapy ważne dla problematyki
zagos-podarowania doliny i dorzecza ponieważ ujawniając
znaczną szczegółowość elementów budowy
geologicz-nej obejmują jednocześnie cały obszar kraju, a tym
samym obszar Wisły. Kolejne prace kartograficzne
w większych skalach, uściślające problemaatykę z
zakresu geologii stosowanej, lokalizowane będą dzię
ki tym mapom w sposób merytorycznie uzasadniony
i nieprzypadkowy, a opracowania dokumentacyjne z
dziedziny hydrogeologii czy geologii inżynierskiej
uzyskały szerokie. tło umożliwiające prawidłową
in-terpretację budowy geologicznej dla poszczególnych
obiektów, będących przedmiotem szczegółowych prac
specjalistycznych.
' Instytut Geologiczny dysponuje ponadto ogromną
ilością map średnioskalowych i małoskalowych
uj-mujących obszar Polski, a co za tym idzie obszar
dorzecza Wisły, w sposób syntetyczny. Są to mapy
litologiczno-facjalne, tektoniczne, palecgeograficzne
geostrukturalne, petrograficzne, mapy miąższościowe poszczególnych horyzontów stratygraficznych i in.,
w skalach 1:200 000 - 1:3 000 000. Nie omawiam tych.
map szerzej, ponieważ w zasadzie nie mają one
bez-pośredniego związku z tematem niniejszego artykułu,
jakkolwiek mileży podkreślić, że znajomość zagadnień
prezentowanych na tych mapach jest niezbędna dla
zrozumienia historii rozwoju Wisły i procesów
za-chodzących w okresach poprzedzających jej
ostatecz-ne u-~'ormowanie.
W ścisłym związku z omówionym dorobkiem z
za-kresu podstawowej kartografii geologicznej znajdują
sie bogate materiały zarównn archiwalne, jak też
r·ublikowane w wydawnictwach Instytutu Geologicz-nego, które dla obszaru dorzecza ·wisły oceniać
nale-ży. n 'l powyżej 1000 pozycji. Prezentują one
niejed-nokrotnie bardzo obfity materiał, który z przyczyn
obiektywnych nie wszedł w skład drukowanych map
geologicznych oraz ich objaśnień tekstowych. Są to
m.i~1. oryginalne ujęcia kartograficzne, przekroje
geo-logiczne założone na innych niż na mapach liniach;
~ą to również wyniki badań specjalistycznych z
za-kresu litologii, petrografii, geochemii, paleobotaniki,
paleozoologii i in. Materiały te uzupełniają w sposób
niewątpliwy podstawowy materiał zawarty w
omó-wionych wcześniej mapach i z tego względu nie
mo-gą być pominięte przy omawianiu, a także
korzysta-niu z dorobku kartograficznego.
Fodstawa rozwoju kartografii geologicznej
Insty-tutu Geologicznego to głównie określenie celu,
jakje-mu ma ono służyć, to wysoko wykwalifikowana
ka-dra specjalistów, to wiele dokumentów prawnych i organizacyjnych, z których na specjalną uwagę
za-sługuje Statut Instytutu Geologicznego i zawarte
w nim sformułowanie, że do zadań IG należy
wy-konywanie zdjęć i map geologicznych oraz
nadzoro-wanie i koordynonadzoro-wanie prac geologiczno-zdjęciowych
w Polsce, to wreszcie bogate tradycje i szeroko
roz-winięte prace metodyczne z zakresu kc;.rtografii i wie-le instrukcji sporządzania różnaskalowych i różno
tematycznych map geologicznych. Celem, o którym
była mowa wyżej, są od 1945 r. głównie potrzeby
życia gospodarczego i praktyczne:;o.
Kartografia geologiczna, jako jeden z najlepszych
nośników informacji, jest również jednym z
naj-wspanialszych świadectw postępu wiedzy o budowie
geologicznej i zasobach surowcowych naszego kraju.
Biorąc pod uwagę rozpiętość skal (od 1:5000 do
l: 3 000 000), zróżnicowanie tematyki, a także licznych
odbiorców, jakimi są prawie wszystkie resorty
gospo-darcze - należy uznać kartografię geologiczną jako
jedno z podstawowych narzędzi polityki społeczno
-gospodarczej Polski. W polityce tej "Program Wisła''
SUMMARY
The paper presents marked achievements of the Geological Institute in the field of geological map-pin; of the country, especially the area of the Vis-tula River drainage basin, evidenced by numerous published atlases, synthetic elaborations, and various regional and special maps in scales ran_gin~ from
l: 10,000 to l: 3,000,000. A special attention is paid to the published and currently prepared map series, representing the basie material for the practice: Re-view Geological Map of Foland in the scale l :300,000,
Geological Map of Foland in the scale 1:200,000, and Detailed Geological Map of Foland in the scale
1:50,000. The three editions (the first of which, pu-blised in the years 1946-1955 and widely used there-after for several years as basie cartographic mate-rial comprisin5 the whole area of the country, is nowadays of mainly historical importance) give co-herent ·and uniform image of the area of the Vistula R.iver and its drainage basin. The Geological Map of Foland in the scale 1:200,000, representing the re-suit of review mapping works supplemented with analyses of rich geophy~;ical and borehole data and with geological cross-sections and profiles, is at pre-sent at the final stage oE preparation to print.
The current major tasks of the Institute and the State Geological Survey in the field of geological mapping include are connected with intensifi-cation of mapping \vorks to complete and publish the Detailed Geological Map of Foland in the scale
l :50,000 as soon as possible. The pa per presents the
accepted premises of detailed mapping works plan-ned for the years till 1990, especially in the iVistula River drainage basin. In that time, about 290 sheets of that map, covering the drainage basin area, should be completed. The map is being prepared taking into account a wide array of problems of applied geology from the point of view qf needs of national economy.
PE3IDME
C O·co6eHHbi'M y"<I.CTO<M 6acce:M:aa p. BMCJibi rrpe,JJ;-cra'BJie<Hbi 6oraTbie ,lJ;:O'C'T:vf:tK•eHIJii.H feOJIOrlii"<IeC'KOrO
J1H-·CTJ1'TY'Ta B reoJiorw:reoKOM KapTHpoBaHMlii IloJibiiiM, KOTOpbie 'Bbl'pa:lKeHbi MIHOrO"Y:J1CJieHHbiMlii orry6JI'MKOBaH-Hb]M::lii aTJia~caMM, C1BO~HbiM.lii pa60TaMlii, a TaK:lKe
MHOii'O-'T'e'lVIaTIJil'"Y:eC!KMIMl/1 perl/IO:HaJibiHbiMM 'lii CITel~liiaJibHbrMJil
KapTaMlii M8JCUITa6a l : 10 000 - l : 3 000 000, I1'0,?J;"Y:ep-K1J1Ba.H pOJib 'l/I~)l;aHHbiX lii B HaiC'TO.HIIJ;ee BpeMJI COC' TaB-JI . .He'MbiX cepliiMHbiX Ka:pT, BJBJI.HIO~liiXC.H OCHOBHbiM ilVIla-Te!pliiaJIOM .D;JI.H yTMJI1J1'TapHbiX IJ;eJie:M:. 3To: 063opHa.r.r
reoJioru-y:ecKa.H KapTa IIoJibiiilii MaCIII'Ta6a l : 300 000,
feOJIO•r:vr"<IeC!Ka.H KaipTa ITOJibllilii MaCIUTa6a l : 200 000 M ,ll;eTaJibHa.r.r reoJiorM"<IeoKa.r.r K~apTa TIOJibiiiM Ma·
CIIITa-6a l :50 000.
Tplii BhrrueyKa3aHHbiX VI3)J;a'Hlii.H (J1'3 KOTOpbiX nep-Hoe, o.rry6JI.liiKOB.CłiHHOe B 1946-1955 rr., MHO'l'O JieT MICIIOJib3yeMOe KaK OCHO'BHOe KatpTOrpacp.J1•IeCKOe rrpe,D;-cTaBJieHIMe HoJibiii'lii, B HacTo.r.rru;ee BpeM.r.r MMeeT y:tKe 'MIC'TOplii"Y:eOKOe 3Ha"<IeHliie) ,D;aiO'T R!paiTKOe lii u;eJibHOe rrpe,n;.cTa1HJieHvre o IrJIOUJ;•a,D;:vr 6a:oce:M:Ha p. Blil'CJibi. reo-JIOrlii"<Ie'CIKa.H KarpTa TIOJibiiiH Ma!CIUTa6a l : 200 000,
.l'LBJI.HIOUJ;a.HC.H ::vrTOrOM cpe,ITiHeMCłiCIII'Ta6HOM reOJIOrW'Ie>C-KOM c'heMKM, a TaK:lK·e 6oraTbiX reocpM:3H"<Iec'K:vrX M 6y-poBbiX MaTepliiaJIOB, ,ll:OIIOJLH'eHHa.H reO'JIOTlii"<IeCK:liiMlil pa'3tpe318.Mlii lii KOJIOHKaMIM, •CeM"<I•a:C Ha:XO,Il)IITC.H 1B 3a:Bep-IIIaiOru;e:M: cpa3e ·coe'DaBJieHM.H 111 rre"<IaT'lil. B Ha:cToHru;.ee BipeM.H rJiaBHOM 3a,D;a"<IeM feOJIO•rYI"Y:e'C:KOTO lllJH'C'TIJ1'TyTa
M rocy;a.apCTBeHtHOM reOJIOr.:V:NeCKOM CJiy:tK6bi B o6Jia-1C'TJ1 Ka:ptTMpOIBiatHM.H .HIBJI.HeT,C'.fi liiHT2HC'liicp·MKa.IJ;li1.H reOJIO-TO-C'heMO"Y:HbiX pa60'T, "Y:T06bi B03M02I~H'O CKOpee CO-C'Ta'BJ1'Tb IJii Yf3,Il;aTb ,lJ;.eTaJibHyiO reOJIOrJiiqecKyłO KapTy ITo'Jibmlii MaiCIIITa6a l : 50 000. B 'cTaTbe .rrpe,n;,cTaiBJieHbi OCHO'BHbie ITJiaHOBbie IIOJIO:lKeH'J1'.fi 6y,D;yiD;liiX K. apT1Ji11p0-BO"Y::HbiX lii reOJIOrO-C'he'MO'LIHbi·X pa60T IIO 1990 r. C 0' C0-6e!HHbiM y"<IeTOM 6a,ece:M:Ha p. Blii!CJibt. B · 3TO'T rrepliiO!,Il; npe,JJ;ycMa'TPM!BaeTc.r.r ~cocTaBM'Tb ,n;JI.r.r 3TOM: nJIOI.u;'a,D;·lil OKOJI,o 290 Jiilii!C'TOB. KapTa B liiMpOKOM o6'heMe y:.r: M'Tbi-uaeT rr:po6JieMa'T'liiKY nrpM'KJI•a)J;!H'OM reoJIOTliiM c ·TO"<IIKH 3peHM.r.r HY:lKifl. HaipO.D;HO'l'O xo3.HMC'DBa.
GENOWEFA KOCISZEWSKA-MUSIAŁ
Uniwersytet Warszawski
..
MOŻLIWOŚCI
WYKORZYSTANIA SUROWCOW SKALNYCH
PRZY REALIZACJI
"PROGRAMU
WISł...
A"
Realizacja "Programu Wisła" wymagać będzie
harmonijnego współdziałania wielu przedsięwzięć
w
dziedzinie planowania i wykonawstwa. Dotyczy to
między innymi zabezp~:eczenia w materiały budo-wlane.
Nierównomierność rozmieszczenia surowców skal-nych i ich różnicowanie jakościowe i ilościowe po-woduje duże obciążenia transportu przy realizacji in-westycji budowlanych w układzie liniowym,
przeci-nającym obszar kraju, jak w przypadku autostrad, czy regulacji dużych rzek. Zabudowa hydrotechnicz-na Wisły i jej dorzecza jest pierwszym w Polsce programem wieloletniej, liniowo programowanej,
in-westycji obejmującej budowę 13 stopni na górnej,
12 na środkowej i 5 na dolnej 'Wiśle oraz zapory na kilku rzekach dorzecza. Ponadto przewiduje budowę 12 dużych portów, 32 przeładowni, stoczni, baz re-montowych i innych obiektów towarzyszących (4). Tak dużą inwestycję należy umieścić w realnych pro-gramach zabezpieczających dostateczną ilość surow-ców budowlanych, o dobrych jakościowo parame-trach.
Harmonogram budowy stopni i zagospodarowania przewiduje w kolejności do 1985 r. realizację kaska-dy na górnej Wiślr:: oraz budowę stopnia wodne];o "Ciechocinek" na dolnej Wiśle. Następne w harmo -nogramie budowy hydrotechniczne górnej Wisły bę rl::J. zrealizowane do 1991 r., wówczas, gdy na
środ-UKD 553.571 +553.62].043.041(438) :338.984.2(282.243.61)
kowej Wiśle nastąpi nasilenie w realizacji "Progra -mu". W dziesięcioleciu 1980--1990 problem zabezpie-czenia w surowce budowlane dotyczyłby zatem gór-nej Wisły do ujścia Sanu i niewiele poniżej, a w ostatnich latach tej dziesięciolatki, po Zastów Fola-nawski przed Kazimierzem Dolnym.
Analiza opracowań . geologiczno-surowcowych prowadzonej od wielu lat dyskusji w zakresie moż liwości i wykorzystania regionalnej bazy surowców skalnych pozwala mi stwierdzić, że realizacja "Pro-gramu Wisła" musi być oparta o rozwój racjonalne-go wydobycia piaskowców karpackich i kruszyw na-turalnych południowej Polski. Różne ogniwa litostra-tygraficzne piaskowców karpackich są skałami o bar-dzo dobrych parametrach jakościowych. Ich własnoś ciom i możliwościom wykorzystania poświęcono wie-le prac (1, 6, 7, 8, 17, 9, 3, 13, 15, 16). Są doskonałym surowcem dla budownictwa hydrotechnicznego. Były wykorzystywane przy budowie zapór: w Porąbce
-piaskowce gadulskie, w Rożnowie i Czchowie - pias-kowce z warstw istebniański~h, oraz regulacji rzek - piaskowce ciężkowickie, magurskie i inne.
Słabe dotychczas wykorzystanie gospodarcze pias-kowców karpackich, w stosunku do obszaru wystę powania i zasobów, pozwoli bez problemu sprostać stawianym "Programem" zadaniom i wykorzystać gospodarczo rezerwy surowców skalnych południowej
Polski. ·
