Szpetal Dolny, woj. włocławskie. Stanowisko 4

Leszek Wojda,Jerzy

Kmieciński,Leszek Kajzer

Szpetal Dolny, woj. włocławskie.

Stanowisko 4

Informator Archeologiczny : badania 18, 176-177

m

-STFZEMOWO, *■. Inow rocław Uni w er ey t o t i n . Adąąa H ick le w ic t a

w o j. b y d g o a k ie

S tin o w ia k o ЗА г * 1 ^ 1 “ <*ай Kui aw

. w P o z n a n iu

B a d a n ia >p r o w a d z ił z e s p ó ł pod k ie r u n k ie m d o c .d r hah* A le k s a n d ry C o f ty - B r o n le w a k le j. F in a n so w a ł U rząd wo­ je w ó d z k i w Bydgoszczy* P ie rw s z y se z o n b a d a ń . G ródek sto ż k o w a ty (p ó źn e ś r e d n io w ie c z e ? )*

Z lo k a liz o w a n o g r o d z is k o s to ż k o w a te w ym ieniane w n ie k t ó r y c h p u b l i k a c j a c h - ja k o tzw* ‘ k o p ie c w p ark u d w o r s k ie '· Z ałożono n i e w i e l k i wykop sondażow y o w ym iarach 150 *. 50 cm w c e n t r a l ­ n e j p a r t i i o b i e k t u .

O b ie k t p o ło żo n y j e s t na k ra w ę d z i p o łu d n io w e g o s to k u k o t l i n k i o podmokłym d n i e z a ję ty m c z ę ś c io w o p r z e z n i e w i e l k i e j e z i o r o . Ischow any j ê s t w f o rm ie c zw o ro b o czn eg o k o p ca p o s ia d a wymia­ r y 18 - 20 m - u podstaw y i 10 - 12 » - V k o r o n i e / o r a z m aksym alną w ysokość 2 ,5 m. N asyp zb u d o ­ wany j e s t z k i l k u r ó ż n e j m ią ż s z o ś c i w a rste w e k g l i n y 1 p r ó c h n ic y z a w ie r a ją c y c h p o n a d to p o le p ę 1 w ę g le . M a t e r i a ł ź ró d ło w y , n ie m a l w y łą c z n ie c e ra m ic z n y (w czesne Ś re d n io w ie c z e f a z a p , p óźne ś re d n io w ie c z e ) w y s tę p u ją c y w n i e k t ó r y c h w a rstw a c h w skazyw ałby n a p ó ź n o ś re d n io w ie c z n ą m e try k ę ogródka* N ależy s i ę l i c z y ć z pewną n i w e l a c j ą 1 'p rz em o d elo w an iem " p ie r w o t n e j form y k o p ca w c z a ­ sa c h now ożytnych*

M a te r ia ły 1 d o k u m e n ta c ja przechow yw ane b ę d ą w IP tJAM w P o z n a n iu ·

STRZELNO p a t r z

w o j, b y d g o sk ie w cze sn e ś r e d n io w ie c z e

S ta n o w isk o 1

SÎESTN0, gm. Mrągowo P o ls k a Akademia Nauk. 1

woj* o l s z t y ń s k i e I n s t y t u t H i s t o r i i K u ltu r y M a t e r i a l ­ n e j , Z ak ład A r c h e o lo g ii P o l s k i . Ś r o d ­ kowej

w Ł o d z i

B a d a n ia prow adzono pod k ie r u n k ie m d o c .d r . hab* A n d rz e ja Nowakowskiego* U c z e s t n i c z y l i i d r M arian G ło s e k , mgr M a riu sz M ie lc z a re k ( a u t o r s p r a w o z d a n ia ) · P in a n a o w a ł WKf w O l s z t y n i e . P ie rw sz y se z o n badań* żamek k r z y ż a c k i w ie ­ l o k r o t n i e przebudow yw any (XIV-XVIIX w t ) .

Celem b ad ań b y ło w stę p n e ro z p o z n a n ie ro z p la n o w a n ia zamku o r a z w ykonani« d o k u m e n ta c ji j e ­ go zachow anych fragm entów * O becnie w id o czn e s ą p r z e d e w sz y stk im mury domu zamkowego, o d s ł o n i ę t e w dużym s to p n iu p o d c z a s prow adzonych w l a t a c h s i e d e m d z i e s i ą t y c h p r a c a d a p ta c y jn y c h o b i e k t u na k a w ia r n ię · S tr o p zachow anych do niedaw na p iw n ic domu u l e g ł częściow em u z a w a le n iu w e f e k c i e wspom­ n ia n y c h ro b ó t*

w c e l u uchw ycenia n a r o ż n ik a p o łu d n io w o -z a c h o d n ie g o zamku z a ło ż o n o wykop sondażow y u s y t u ­ owany n a l i n i i p r z e b ie g u muru z a c h o d n ieg o * O d s ło n ię to z e w n ę trz n e i w e w n ętrzn e l i c o n a r o ż n i k a . M a te r ia łu zabytkow ego w w ykopie n i e s tw ie rd z o n o - t e r e n t e n b y ł u p r z e d n io n iw e lo w a n y . U s ta lo n o n a s tę p s tw o c h r o n o lo g ic z n e k o le jn y c h f a s przebudow y zamku*

B a d an ia b ęd ą kontynuow ane*

Zapoznano s i ę ta k ż e zę sta n em z ach o w an ia p o b l i s k i c h gródków (gm.gm. Mrągowo 1 S o r k w ity ) i w Wyszemborku, S y n d ak ach , S o rk w ita c h , M łyniku (L a s k i-P n ie w o ) . Na g ró d k u w W yszemborku wykonano t r z y o d w ie rty św idrem g e o lo g ic z n y m o ś r e d n i c y * 5 c u . W dwóch z n i c h (n a w schodnim s to k u n a s y p u , i n a je g o k o r o n i e , w b e z p o ś r e d n ie j b l i s k o ś c i r e p e r u j s tw ie rd z o n o i s t n i e n i e w a rstw y k u l t u r o w e j · Nie w ykazał j e j o tw ó r t r z e c i ulokow any w z a g ł ę b i e n i u w c e n t r a l n e j c z ę ś c i n a s y p u . S z e ś ć otworów wykonano n a to m ia s t na s i l n i ę z n iszczo n y m g ró d k u w iy n d a k a e h , k t ó r e g o n a s y p rów nano sp y c h aczem . T rzy % n ic h usytuow ano n a l i n i i p ó łn o c - p o łu d n ie w n a j n i ż s z e j c z ę ś c i z r o b io n e g o z a g łę b ie n ia * P o z o s ta łe u m iesz czo n o n a najw yższym o b e c n ie f ra g m e n c ie dom niem anego n a sy p u · W żadnym z otworów n i e u d a ło s i ę s t w i e r d z i ć i s t n i e n i a w arstw y k u ltu r o w e j

U n iw e r s y te t Ł ó d zk i K a te d ra A r c h e o lo g ii

B adaniam i k ie r o w a ł d r L e sz e k W ojda. O p iek ę s p ra w o w a li d o c .d r J e r z y K m ie c iń sk l i d o c * d r L e sz e k K a jz s r* F in a n ­ so w ał WKZ we W łocław ko. P ie rw s z y se z o n b a d a ń . Ś rednŁ o­ w ie c z n e o s a d n i c t w o 1 c m e n ta rz p r z y k o ś c ie ln y *

S ta n o w isk o z n a j d u j e s i ę n a praw y», wysokim b r z e g u r z e k i W is ły , w d o l n e j c z ę ś c i tz w . w zgórza S z p e t a l s k ie g o m iędzy u l · L ipnow ską, Z ja zd o w ą, a C y s t e r s k ą .

P ra c e m ia ły c h a r a k t e r w e r y fik a c y jn o -s o n d a ż o w y , a c e le m i c h b y ło ro z p o z n a n ie s ta n o w is k a , o k r e ś l e n i e je g o c h a r a k t e r u i p r z y d a t n o ś c i b a d a w c z e j. Wykonano V II wykopów o ł ą c z n e j p o w ie rz c h n i S% PETAL DOLNY

woj* w ło c ła w sk ie S tan o w isk o 4

* 1 7 1

-21 m , u sy tu o w a n y ch w o b r ę b ie ciągów o d w iertó w wykonanych n a z l e c e n i e łfK2 p r z e z PK&. L o k a liz a ­ c j a wykopów b y ła , t a k i e zd eterm in o w an a p r z e z p o k r y c ie te r e n u (uprawy i zgrom adzone m a te r ia ły budow lane) .

w wykopach IV-VI n i e s tw ie rd z o n o w y s tę p o w an ia w arstw y k u ltu ro w e j* M a t e r i a ł zabytkow y, j e s t zapewne m a te r ia łe m spływowym z w yższych p a r t i i w z g ó rz a , a je g o c h r o n o lo g ia zamyka s i e m ię­ d z y XIV a XIX w. w wykopach I - I I I i V II o d s ł o n i ę t o w arstw ę b ę d ą c a wynikiem n o w o ży tn ej d z i a ł a l ­ n o ś c i b u d o w la n e j. Z n a le z io n e t u z n is z c z o n e s z k i e l e t y l u d z k i e można w ią z a ć z tz w . cm entarzem z a ­ kaźnym lu b dawnym cm entarzem p r z y k o ś c ie ln y m . K o ś c ió ł na S z p e ta lu Dolnym i s t n i a ł d o XIX w. Po­ zy sk a n y m a t e r i a ł zabytkow y p o zw ala d ato w ać s ta n o w isk o na XIV-XIX w. N1« n a t r a f i o n o na c m e n ta ­ rz y s k o w c z e sn o śre d n io w ie c z n e b ad an e p r z e z J ,G rz e ś k o w ia k a w l a t a c h 6 0 - ty c h .

B a d a n ia z a k o ń c z o n o .

TCZEW - S t a r e M ia sto p a t r z

S e k to r c , P-R o k r e s now ożytny

TORUfl ł PP P ra co w n ie K o n se rw a c ji Zabytków ,

u l . D om inikańska 1-9 P racow nia A rc h e o lo g ic z n o -K o n se rw a ­

t o r s k a

O d d z ia ł w T o ru n iu 2

B a d a n ia p r o w a d z i l i mgr Z bigniew P o łc z y ń s k i ( a u to r s p r a ­ w ozdania) 1 d r J a n G rz e śk o w ia k . F in a n so w a ł KKZ w To­ r u n i u . T r z e c i se zo n b a d a ń . K o ś c ió ł Sw. M ik o ła ja i K la­ s z t o r

o.o.

(χιπ-κΐχ

> Z akończono e k s p l o r a c j ę w arstw k u ltu ro w y c h w w ykopie I troipoznaw czym ) o p o w ie rz c h n i 200 m 1 w ym iarach SO x 40 m. w w yniku e k s p l o r a c j i o s i ą g n i ę t o na p o w ie rz c h n i c a łe g o wykopu, pod w a rstw ą VI t j , c ie m n o b ru n a tn ą , p i a s z c z y s t ą z ie m ią , c a l e c , S ta n o w iła go w aretw a p ia s k u lu b żw iru o k o lo r z e pomarańczowym lu b b ia ły m . S tro p c a l c a w y s tą p i ł n a j n i ż e j w o d c in k u 8, t j . - n a w ysokości 46,S 3 m n . p . n . (o k o ło 370 cm od p o w ie rz c h n i wykopu) a n a jw y ż e j w o d c in k u 5 , t j , 4 6 ,0 9 m π , ρ . η . W c a l c u z a g ł ę b i a ł y s i ę t r z y jam y, ro b o c z o o k r e ś lo n e ja k o o b i e k t y . N y p e łn is k o ic h s ta n o w iła głów ­ n i e s z a r o c ż e r n a , g l i n i a s t a ziem l'a z r e s z tk a m i drew na i w ę g ie lk a m i drzew nym i. Odmienny c h a r a k t e r p o s i a d a ł o b i e k t n r 1 w o d c in k u 7 , g d z ie s tw ie rd z o n o w p r z y b l i ż e n i u poziomy u k ła d sp ą g u . O b ie k ty t e d o s t a r c z y ł y l i c z n e g o m a t e r i a ł u c e ra m ic z n e g o z X III-K IV w, (1359 fragm entów ) i k o stn e g o (1727 s z t u k ) . Poza tym n a ic h in w e n ta r z ruchomy s k ł a d a j ą s i ę r o g i i p o r o ż a , fra g m e n ty g r z e b i e n i i p ó ł ­ p ro d u k ty k o ś c i a n e , s z k ło o k ie n n e i n ac z y n io w e , l i c z n e skorodow ane p rz e d m io ty m e ta lo w e . W yeksplo­ row ano ró w n ie ż z a w a rto ś ó komory grobow ej n r 1, w k t ó r e j z n a jd o w a ły s i ę t r z y s z k i e l e t y bez wypo­ s a ż e n i a .

E k s p lo r a c je d o ln y c h p a r t i i n a w a rs tw ie ń k u ltu ro w y c h d o p ro w a d z iła do o d s ł o n i ę c ia kam ien­ nych fundam entów z a c h o d n ie j c z ę ś c i k o ś c i o ł a 1 k la s z t o r n e g o w ir y d a r г а . Fundam enty t e łą c z o n e by­ ł y w c z ę ś c i g ó r n e j , pod murent ce g la n y m , za p ra w ą w a p ie n n ą . N a to m ia s t w d o l n a j sto so w an o dw ie w a rs­ twy wyrównawcze z d ro b n e g o g ru z u c e g la n e g o i p i a s k u , r o z d z i e l a j ą c e t r z y .w arstw y k a m ie n i. D otyczy t o k o n s t r u k c j i murów k o ś c i o ł a , g d z io w ysokość fu n d am en tu w ynosi ś r e d n io 150' cm a ś r e d n i c a k am ie­ n i c z ę s t o p r z e k r a c z a 50 cm* O prócz n i c h n a t r a f i o n o n a fundam enty I n n e j bu d o w li “wmontowanej” w p o łu d n io w ą c z ę ś ć nawy g łó w n e j. Według w s z e lk ie g o p ra w d o p o d o b ień stw a j e s t t o budow la p o w s ta ła ju ż po c z a s i e r o z b i ó r k i k o ś c i o ł a . Tu wyeokośó fundam entów w ynosi o k o ło 50 cm*

D otychczasow e o d k r y c ia murów kam iennych i c e g la n y c h p o z w a la ją na ic h i n t e r p r e t a c j ę w se n ­ s i e o k r e ś l o n e j f u n k c j i w o b r ę b ie k o ś c i o ł a , w y ja ś n ie n ie c z ę ś c i z a g a d n ie ń d o ty c z ą c y c h k o n s t r u k c j i murów, z n a j d u j e s i ę j e s z c z e n a e t a p i e h i p o t e z ro b o czy ch *

B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w an e.

TORUŃ PP P racow nie K o n se rw a c ji Zabytków

K la s z t o r OO. F ra n c isz k a n ó w P ra co w n ia A rc h e o lo g l e z n o -K o n se rw a to r­ sk a O d d z ia ł w T o ru n iu B a d a n ia p r o w a d z i l i mgr M a łg o rz a ta S z c z e p a n ik ( a u to rk a sp ra w o z d a n ia ) i d r Jo n G rześkow iak* F in a n so w a ł WKZ w T o ru n iu , T r z e c i se z o n b a d a ń . K l a s z t o r i k o ś c i ó ł Od F ra n c is z k a n ó w . O k res p ó ź n o ś re d n io w ie c z n y .

Na t e r e n i e dawnego k l a s z t o r u OO. F ra n c isz k a n ó w prow adzono p r a c e w ykopaliskow e w ramach nadzorów a r c h e o lo g ic z n y c h nad p ra c a m i ziem nym i n a t e r e n i e Z e sp o łu S t a r o m i e j s k i e g o .

N w ykopie Z I I , usytuowanym p rz y p ó łn o c n e j ś c i a n i e k o ś c i o ł a , o d s ł o n i ę t o g o ty c k i erur c e ­ g la n y , d o ch o d ząc y p r o s t o p a d l e do n i e j . Na s ty k u muru ze ś c i a n ą k o ś c i o ła w y s tą p iły obudowane r e ­ l i k t y g o ty c k ie g o f i l a r u p r z y ś c ie n n e g o , zbudow anego z c e g i e ł p r o f ilo w a n y c h . N aw arstw ień z te g o wykopu w c h w i l i o b e c n e j n i e można i n t e r p r e t o w a ć , gdyż p o o s i ą g n i ę c i u g łę b o k o ś c i 0 ,6 0 m, p ra c e p rz e rw a n o a wykop z a b e z p ie c z o n o .