"Drei Marien. Die Gestalt des Glaubens", Heinrich Spaemann, Freiburg-Basel-Wien 1985 : [recenzja]

Andrzej Suski

"Drei Marien. Die Gestalt des

Glaubens", Heinrich Spaemann,

Freiburg-Basel-Wien 1985 : [recenzja]

Collectanea Theologica 57/1, 186-188

R E C E N Z J E R o z d z ia ł p ią t y je s t p rz y c z y n k ie m u k a z u ją c y m p o w s ta n ie i ro z w ó j te o lo ­ g ii f u n d a m e n ta l n e j u b o k u a p o lo g e ty k i w te o lo g ii p r o te s ta n c k ie j. W d r u g ie j c zę śc i te g o r o z d z ia łu o m a w ia a u t o r ró w n ie ż k s z t a łt u ją c ą s ię p r o b le m a ty k ę : te o lo g ii f u n d a m e n ta l n e j w A u s tr ii n a p r z e s tr z e n i s t u l a t (1722— 1820). R o z d z ia ł k o ń c z y się o m ó w ie n ie m te o lo g ó w k a to lic k ic h — B ru n o F. L. L i e b e r m a n n , G io v a n n i P e r r o n e , J o h a n n e s S c h w e t z ■— k tó r z y sw ą tw ó rc z o ś c ią k s z ta łto w a li te o lo g ię p rz e d i p o S o b o rz e W a ty k a ń s k im I. N a p r z y k ła d B. F. L ie b e r m a n n (1759— 1844) b y ł a u to r e m p ię c io to m o w e g o p o d ­ r ę c z n ik a te o lo g ii I n s t i t u t i o n e s teologic ae, k tó r y s łu ż y ł do n a u c z a n ia te o lo g ii z a ró w n o w E u ro p ie , j a k i w A m e ry c e . P o d rę c z n ik te n d o c z e k a ł się aż d z ie ­ się c iu w y d a ń i s t a ł się s y n o n im e m „ te o lo g ii sz k o ły r z y m s k ie j” . W t r a k t a c i e 0 O b ja w ie n iu o p u sz c z a a u to r część m ó w ią c ą o re lig ii n a tu r a ln e j , z a k ła d a ją c ,, iż to z o sta ło ju ż w y ło ż o n e w s tu d iu m filo z o fii. W p ie r w s z e j części teg o t r a k ­ t a t u w s k a z u je m o ż liw o ść O b ja w ie n ia , jeg o u ż y te c z n o ść , a n a w e t k o n ie c z n o ść w o b e c n e j k o n d y c ji lu d z k ie j. W d ru g ie j części d o w o d zi, iż o b ja w ia ją c y się B óg w s z e d ł w h is to r ię n a r o d u w y b ra n e g o , a w J e z u s ie p rz e m ó w ił n a jw y ż s z ą f o r m ą m iło ś c i w o b e c k a ż d e g o cz ło w ie k a . K s ią ż k a G. H e in z a s ta n o w i c e n n y w k ła d w p o z n a n ie h is to r ii te o lo g ii f u n d a m e n ta l n e j, z w ła sz c z a t r a k t a t u o O b ja w ie n iu . ks. J ó z e f K u l i s z S J , W a r s z a w a H e in r ic h S P A E M A N N , D rei M a r ie n . Die G e s t a l t d e s G la u b e n s , F r e i b u r g - B a - s e l-W ie n 1985, V e rla g H e r d e r , s. 114.

K o le jn a k s ią ż k a H. S p a e m a n n a , z n a n e g o p u b lic y s ty n ie m ie c k ie g o , słu ż y p rz e d e w s z y s tk im p o g łę b ie n iu d u c h o w o śc i b ib lijn e j. A u to r z m ie rz a do u k a z a ­ n ia w z o rc z y c h p o s ta w w ia r y n a p r z y k ła d z ie tr z e c h p o s ta c i N o w eg o T e s ta ­ m e n tu : M a r y i z N a z a re tu , M a r ii z B e ta n ii o ra z M a rii z M a g d a li. Ic h w s p ó ln e im ię o sią g a w e w a n g e lia c h ja k b y s y m b o lic z n e i p o n a d in d y w id u a ln e z n a c z e ­ n ie , g d y ż k a ż d a z ty c h p o s ta c i r e p r e z e n tu j e n a sw ó j sp o s ó b ty p c z ło w ie k a w ie rz ą c e g o , k tó r y o k a z u je B o g u c a łk o w ite p o s łu s z e ń s tw o , sz e ro k o o tw ie r a s ię n a d z ia ła n ie C h r y s tu s a i ż y je J e g o D u c h e m . M a tk a J e z u s a s ta n o w i u o s o b ie ­ n ie w ia r y to w a rz y s z ą c e j od p o c z ą tk u ta je m n ic o m S y n a . M a r ia z B e ta n ii t r a k t u j e s łu c h a n ie n a u k i J e z u s a ja k o n a jw a ż n ie js z ą s p r a w ę życia. M a r ia z M a g d a li t r w a w d z ię k c z y n n e j m iło ści, k tó r a je s t o d p o w ie d z ią n a la s k ę p r z e b a c z e n ia . J e s t to „ w ia r a d z ia ła ją c a p rz e z m iło ś ć ” (G a 5, 6). K s ią ż k a z a w ie r a łą c z n ie c z te rn a ś c ie ro z w a ż a ń n a d f r a g m e n t a m i e w a n ­ g e lii g łó w n ie Ł u k a s z a i J a n a . W e w s tę p ie a u to r p o d k r e ś lił zb ie ż n o ść p r z e ­ k a z ó w J a n o w y c h z w ła s n y m m a t e r ia łe m Ł u k a s z a . P o d o b n ie w d a ls z y c h c z ę śc ia c h w y s tę p u j ą s tw ie r d z e n ia o d n o sz ą c e się do s p o r n y c h k w e s tii h is to ­ r y c z n o - lite r a c k ic h (np. a u to r s tw a c z w a r te j e w a n g e lii, w y k o r z y s ta n ia m a t e ­ r i a łu sy n o p ty c z n e g o w p e ry k o p ie J 21,. u to ż s a m ie n ia g rz e s z n ic y w g Ł k 7 1 M a r ii z M a g d a li). J e d n a k w c a ło śc i sp o só b i n t e r p r e t a c j i fr a g m e n tó w e w a n ­ g e lii z n a c z n ie o d b ie g a od w s p ó łc z e s n y c h m e to d e g z e g e ty c z n y c h . H . S p a e - m a n n n a w ią z a ł t u r a c z e j do t r a d y c ji „ d u c h o w e g o ” w y ja ś n i a n ia P is m a Ś w ię ­ teg o , a k c e n t u ją c tr e ś c io w o w s p ó łb r z m ią c e w y p o w ie d z i b ib lijn e o ra z ic h z n a ­ c z e n ie d la ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o . D z ię k i te m u p u b lik a c ja w y c h o d z i n a p r z e ­ c iw d u c h o w y m p o tr z e b o m c z y te ln ik a i a n g a ż u je go do o so b is ty c h r e f le k s j i. P o d z ia ł k s ią ż k i n a tr z y części h a r m o n iz u je z tr e ś c ią ty tu ło w e g o s f o r m u ­ ło w a n ia . P ie r w s z ą część tw o rz y d z ie się ć ro z w a ż a ń p o ś w ię c o n y c h M a tc e J e ­ z u sa , ze sz c z e g ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m J e j w ia ry , k tó r a p r z e ja w ia w zo rc z e cech y . N a jp ie r w a u to r ro z w a ż a sło w a J e z u s a w e d łu g Ł k 11, 27. O k r e ś l a ją on e n o w ą p o d s ta w ę b lis k o ś c i M a tk i i S y n a : „ B ło g o s ła w ie n i ci, k tó r z y s łu ­ c h a ją sło w a B ożego i z a c h o w u ją je ” . T o p ro g r a m o w e z d a n ie n a le ż y o d czy ­ ta ć w ś w ie tle in n y c h w y p o w ie d z i e w e n g e lis ty n a te m a t M a r y i z a c h o w u ją c e j

R E C E N Z J E ₁₈₇

i ro z w a ż a ją c e j w s e r c u s p r a w y J e z u s a (Ł k 2, 19. 51). M a tk a J e z u s a je s t w ię c ty p e m c z ło w ie k a w ie rz ą c e g o , k tó r y p r z y jm u je sło w o B oże i n im ż y je . K o ­ le jn e r e f le k s j e r o z w ij a ją tę m y ś l n a k a n w ie a n a liz o w a n y c h te k s tó w e w a n ­ g elii. P r z y o m a w ia n iu ęc e n y z w ia s to w a n ia p o d k re ś lo n o w ia r ę M a r y i ja k o o d p o w ie d ź n a o b ja w ie n ie za p o ś r e d n ic tw e m a n io ła . W t e n sp o s ó b p r z y g o to ­ w a ła O n a ta j e m n i c ę W c ie le n ia H. S p a e m a n n s łu s z n ie d o s trz e g ł a n a lo g ię p o m ię d z y te k s ta m i Ł k 1, 26—38 i D z 1, 12— 14 w p o łą c z e n iu z 2, 1 n n . O p isy z w ia s to w a n ia i P ię ć d z ie s ią tn ic y p r z e d s ta w ia j ą D u c h a z s tę p u ją c e g o n a M a ry ję . O z n a c z a to d a r u d z ie lo n y w ie rz ą c e m u , g d y ż ty lk o w ia r ą m o ż n a p r z y ją ć D u ­ c h a Ś w ię te g o . W tr z e c h k o le jn y c h r e f le k s ja c h n a d s c e n ą n a w ie d z e n ia E lż b ie ty z o s ta ł p o d k r e ś lo n y d y n a m ic z n y a s p e k t w ia r y M a ry i, k tó r a p r z y j m u j ą c słow o B oże p o d d a je się je g o d z ia ła n iu i p r z e k a z u je to sło w o in n y m . „G ło s p o z d ro ­ w ie n ia ” s k ie ro w a n e g o do E lż b ie ty , w y w o łu ją c y ra d o ś ć z n a d e jś c ia c zasó w m e s ja ń s k ic h , s ta n o w i ec h o o b ja w ie n ia w N a z a re c ie . D la te g o E lż b ie ta k ie ­ r u j e do M a r y i p o c h w a ln e s ło w a : „ B ło g o sła w io n a je s te ś , k tó r a ś u w ie rz y ła , że s p e łn ią się sło w a p o w ie d z ia n e C i od P a n a ” (Ł k 1, 45). P r ó b ą d la w ia r y M a r y i b y ły la t a s p ę d z o n e w N a z a re c ie , a z w ła sz c z a ro z m o w a z d w u n a s to le tn im S y n e m w ś w ią ty n i („n ie z ro z u m ie li teg o , co im p o w ie d z ia ł”). B y ł to n ie •ty lk o o k re s p rz y g o to w a n ia do p u b lic z n e j d z ia ła ln o ś c i Je z u s a , a le ró w n ie ż czas d o jr z e w a n ia w ia r y J e g o M a tk i. O n a b e z p o ś r e d n io p rz y g o to w u je p ie r w ­ szy c u d M e s ja s z a w K a n ie G a lile js k ie j. P r z e d w ia r ą M a r y i o tw o rz y ła się w ó w c z a s p e r s p e k ty w a „ g o d z in y ” m e s ja ń s k ie j, k tó r ą b ę d z ie ż y ła w r a z z S y ­ n e m a ż do m o m e n tu J e g o o f ia r y n a k rz y ż u . K o ń c o w e ro z w a ż a n ie w te j c zę śc i d o ty c z y ta je m n ic y W n ie b o w z ię c ia ja k o w y p e łn ie n ia n a d z ie i z a w a r te j w w ie rz e .

. D ru g a część k s ią ż k i s k u p ia u w a g ę n a o so b ie M a r ii z B e ta n ii. R e fle k s je a u t o r a b a z u ją t u g łó w n ie n a tr z e c h te k s ta c h e w a n g e lii (Ł k 10, 39: J 11, 32; 12, 3). F r a g m e n t p r z e d s ta w ia ją c y M a r ię u s tó p C h r y s tu s a z o s ta ł z i n t e r p r e to ­ w a n y w ś w ie tle A p 3, 20. C ie k a w ie te ż w y g lą d a z e s ta w ie n ie o p isó w w s k r z e ­ sz e n ia Ł a z a rz a o ra z c u d u w K a n ie G a lile js k ie j. P ie r w s z y i o s ta tn i cu d C h r y s tu s a b y ł p rz y g o to w a n y w ia r ą o só b n o sz ą c y c h to sa m o im ię . O b y d w ie sc e n y k o ń c z ą się te ż p o d o b n y m i s tw ie r d z e n ia m i: „ u w ie rz y li w N iego J e g o u c z n io w ie ” (2, 11); „ w ie lu s p o ś ró d Ż y d ó w ... u w ie rz y ło w N ie g o ” (11, 45). W ia r a M a r ii z B e ta n ii w y r a z iła się g e s te m p ro f e ty c z n e g o n a m a s z c z e n ia J e ­ z u s a n a d z ie ń J e g o p o g rz e b u . O d p o w ie d z ią n a je j w ia r ę b y ł c u d w s k rz e s z e ­ n ia Ł a z a rz a . W e d łu g e w a n g e lii J a n o w e j d w a o s ta tn ie c u d a Je z u s a , tz n . u z d ro w ie n ie śle p c a i w s k rz e s z e n ie Ł a z a rz a , s y m b o liz u ją c h rz e s t ja k o s a ­ k r a m e n t w ia ry .

K o ń c o w a część k s ią ż k i je s t p o ś w ię c o n a M a r ii z M a g d a li. A u to r z a m ie ­ śc ił t u d w a r o z w a ż a n ia in s p ir o w a n e te k s ta m i Ł k 7, 36— 50 i J 20, 1— 18. P rz e w o d n im m o ty w e m p ie r w s z e j m e d y ta c ji są sło w a J e z u s a : „ O d p u sz c z o n e są je j lic z n e g rz e c h y , p o n ie w a ż b a rd z o u m iło w a ła ” (Ł k 7, 47). P o s ta w a M a rii M a g d a le n y w y r a ź n ie k o n tr a s tu j e z z a c h o w a n ie m S z j'm o n a f a r y z e u s z a . P rz y s p o t k a n iu z C h r y s tu s e m d o s tę p u je o n a ła s k i p r z e b a c z e n ia , k tó r e je s t o d p o ­ w ie d z ią B o g a n a je j ż a l i m iło ść. J e z u s n ie ty lk o o b ja w ia p rz e b a c z a ją c ą ła s k ę B ożą, a le ró w n ie ż u ja w n ia c z ło w ie k o w i jeg o w in ę . M ia rę w ie lk o ś c i p rz e b a c z e n ia B ożego o k r e ś la św . P a w e ł w R z 8, 32. D ru g ie r o z w a ż a n ie u k a ­ z u je M a r ię M a g d a le n ę n a tle w y d a r z e ń p o r a n k a w ie lk a n o c n e g o . M iłość k u J e z u s o w i k a z a ła je j p ó jś ć do g ro b u , „ k ie d y jesz c z e b y ło c ie m n o ” . E w a n g e lia J a n o w a n a d a je c ie m n o śc i s y m b o lic z n e z n a c z e n ie . M a r ia p rz e z w y c ię ż a c ie m n o ść k rz y ż a m iło ś c ią w y n ik a ją c ą z w ia ry . J e j w ia r a z o s ta ła n a g ro d z o n a p ie r w s z y m ' s ło w e m Z m a rtw y c h w s ta łe g o , k tó r y r z e k ł do n ie w ia s ty : „ M a rio !” W y p o w ia d a j ą c , to im ię J e z u s z a ś w ia d c z y ł o sw y m n o w y m ż y c iu po z m a r ­ tw y c h w s ta n iu . Z w o li C h r y s tu s a s ta ła s i ę ' M a r ia M a g d a le n a p ie r w s z y m z w ia s tu n e m Z m a r tw y c h w s ta n ia , n io s ą c d o b rą n o w in ę u c z n io m P a n a .

188

w ro z w ija n iu z a sa d n ic z e g o w ą tk u o r a z p rz y s tę p n y , a z a ra z e m w n ik liw y sp o só b w y ja ś n ia n ia ź ró d e ł b ib lijn y c h . C e n n y m w k ła d e m je s t t u n a w r ó t do d u ­ c h o w e j i n t e r p r e ta c j i P ism a. Ś w ię te g o , lecz w ła ś n ie z tę g o w z g lę d u w y p a d a p o s ta w ić a u to r o w i z a rz u t, że n ie z a w sz e p o z o s ta ł w ie r n y o b r a n e j m e to d z ie . U k a z a n y k s z ta łt w ia r y n a p rz y k ła d z ie , tr z e c h M a r ii m a d o n io s łe z n a c z e n ie d la k a ż d e g o , k to p r a g n ie p o g łę b ić sw e ż y c ie w e w n ę tr z n e w o p a r c iu o w z o r ­ c e b ib lijn e . E g z y s te n c ja ln y w y m ia r k s ią ż k i w y s u w a j ą n a czo ło w e m ie js c e w e w s p ó łc z e s n e j li te r a tu r z e re lig ijn e j.