Piotr Wójcik
Ewolucja działań wojennych
Kultura i Polityka : zeszyty naukowe Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie nr 4, 165-166
Piotr Wójcik"
EWOLUCJA DZIAŁAŃ WOJENNYCH
(Martin van Creveld, Zmienne oblicza wojny, przeł. Jan
Szkudliński, Poznań: Dom wydawniczy REBIS 2008)
„Wojna” to słow o, k tó re k ojarzy się z czym ś b ru taln y m , k o szto w nym, a p rz ed e w szystkim z ostatecznością, ja k ą je st w ejście w konflikt zbrojny. M imo to w o jn a była i je st nieod łączn y m elem en tem h isto rii człow ieka. Jest także k atalizato rem zm ian - w w ym iarze politycznym , dem ograficznym i społecznym . W ojna je d n a k nie tylko zm ien ia obli cze św iata - sa m e konflikty zb ro jn e rów nież zm ien iają swój c h a ra k ter. Tymi p rz e o b ra ż e n ia m i w łaśn ie zajm uje się w swej p ra c y M artin van Creveld.
H olender skupia się na okresie najistotniejszych zm ian w dziedzinie w ojskow ości, za któ ry u zn a ł czas od w ojen n ap o leo ń skich do w sp ó ł czesnych akcji zbrojnych w Iraku. Z ab iera nas w po d ró ż po p o lach b i tew XIX i XX w ieku - opisuje je, pokazuje, jak zm ieniał się sposób p ro w ad zen ia wojny, w skazuje n a ró żn ice m iędzy starciam i, sk u p ia się na rozw oju p ra w id e ł sztuki w ojennej. N ie je st to je d n a k w yłącznie re la cja z p ach n ą c y ch p ro c h e m i k rw ią p ó l bitew nych i opow ieść o uczest nik ach bitew. Van C reveld w sposób system atyczny opisuje czynniki - a z upływ em czasu było ich co raz w ięcej - k tó re w pływ ały n a k ształt w ojen i bitew. Od M arny po Irak.
A utor rozw aża najpierw w zględnie uporządkow ane realia w ojen n a poleońskich. W b itw ach ścierały się za so b ą w ielkie arm ie, sk ładające się z niezróżnicow anych zbrojnie oddziałów stających naprzeciw siebie w linii i w ybijających się w ry tm u d erzającej n ieo p o d al artylerii. Ten
dance macabre rozgryw ał się zazwyczaj n a określonym obszarze, który
rozrastał się sporadycznie, co gw arantow ało m inim alne straty w lu dno ści cywilnej. D ow ódcy w iern ie stosow ali taktykę ta k ich klasyków m y śli w ojennej ja k Sun-Tzu czy znacznie now ocześniejszy Clausew itz.
Van C reveld pośw ięca też w iele m iejsca obu w o jno m św iatow ym . Były to konflikty, w k tó ry ch ew olucja d ziałań zb ro jny ch n a b ra ła
za-+ P io tr W ó jcik (lir. 19 8 7 ), s tu d e n t tr z e c ie g o r o k u s to s u n k ó w m ię d z y n a r o d o w y c h o s p e c ja li z a c ji p o lity k a i p r o b l e m y g lo b a ln e w W y ż sz e j S z k o le E u r o p e js k ie j im . k s. J ó z e f a T is c h n e r a w K ra k o w ie . I n te r e s u je s ię r e k l a m ą i p o lity k ą z a g r a n ic z n ą , a z w ła s z c z a r e l a c j a m i Z a c h o d u ze ś w ia te m m u z u łm a ń s k im i w y d a r z e n ia m i n a B lisk im W s c h o d z ie , a p o n a d t o m u z y k ą , l i t e r a t u r ą i m o to ry z a c ją .
KATA R ZY N A K A ŁW A K
1ÓÓ
straszająceg o - dosłow nie i w p rze n o śn i - tem p a. W ojna zm ieniła sw e oblicze, np. w ojsko stało się zależne nie od zapasów , lecz od dostaw ; w zro sło z n ac z en ie w alk n a w o d zie i w p o w ietrz u ; d u że zn ac zen ie w ko nflik tach zb ro jn y ch za c zęła m ieć in fo rm acja i d ezin fo rm acja. O kres od 1914 do 1945 roku je st czasem galopującego p o stęp u te c h n o lo gicznego, w p ro w a d z a się gazy bojow e, czołgi (bez k tó ry ch nie m o żn a sobie w y o b razić w sp ółczesn eg o konfliktu zbrojnego), okręty p o d w o d n e i b ro ń m asow ego rażen ia. A utor nie zap o m in a o tw ó rcac h m yśli w ojskow ej, ta k ic h jak: B. H. L idd ell H art, E ric h L u d en d o rff i C lausew itz, k tó re g o „p ru sk a m a rs y lia n k a ” p rz y n io s ła w o k resie I w ojny św iatow ej k rw aw e żniw o. O w ocem now ych w y kładni sztuki w ojennej b ę d ą Plan S chlieffena czy Blitzkrieg.
W rezu ltacie m am y do czynienia z k siążk ą ciekaw ie i w y czerp u ją co o p isu jącą postęp, który się dokonał w dziedzinie konfliktów zb ro j nych. Postęp te n n ie jed n o k ro tn ie zaskakiw ał, i n a d a l zaskakuje. N ie m o żn a w ty m m iejscu p o m in ą ć kw estii znaczącej zm ian y p ro p o rc ji m iędzy siłą a liczebnością arm ii. W pew nym m om encie II w ojny św ia tow ej spostrzeżono, że m niejsze oddziały p rzy odpow iedniej znajo m o ści te re n u s ą w stan ie zad ać dotkliw e straty n aw et dużo liczniejszym siło m w ro ga. N iew ielka g ru p a marines, zn ająca n o w o czesn e m etody w alki i ze w sp ółczesn y m ekw ipunkiem , byłaby w stan ie zd ziesiątk o w ać, czy naw et zniszczyć, dywizję piechoty z okresu I w ojny światowej, a re g u la rn a a rm ia w A fganistanie czy Irak u m a p ro b lem z g a rstk ą g o rzej w yposażonych partyzantów .
Zmienne oblicza wojny to, m oim zdaniem , lek tu ra obow iązkow a dla
każdego, kto interesuje się tem atyką w ojenną. Co p raw d a w om aw ianej książce czytelnik nie znajdzie skom plikow anych w ykresów statystycz nych czy inform acji o p a ra m e tra c h u zb ro jen ia - co dla niektórych b ę dzie w a d ą tej pu blikacji i p o w o d em do z arz u cen ia jej p o w ierzc h o w ności - je d n a k z a w a rte w niej analizy, doty czące b a rd z o szerokiego m a teria łu , s ą n ie zm ie rn ie in te resu jąc e. K siążkę m o żn a p o lecić jak o źró d ło zro zu m iałej i p rzejrzy stej in fo rm acji o w ojnie, a ta k ż e jak o uzu p ełn ien ie nabytej w cześniej wiedzy.
*
P io tr W ójcik (1987) is a stu d e n t of In te rn a tio n a l R elations of T ischner E u ro p e a n U niversity (K rakow ). H is a re a of sp ecializatio n includes politics a n d global issues. H is in te re sts a re ad v ertisin g , fo reig n policy in th e in te ra c tio n s b e tw een th e W est a n d th e M uslim w orld, M iddle E a st issues.
