Stan i perspektywy rozwoju systemu ksiąg wieczystych

Pełen tekst

(1)wl? 614. 2003. AkademII Ekonomlcznel w Krakowi.. Słowik. Urszula. Kat.dra Ek..... lkl NI.ruch .... icl I Pr.c.au Inw ••tycyl .. o.o. • roZWOJU. •. l. systemu. wieczystych. 1. Wprowadzenie Jednym z niezbędnych elementów prawidiowo funkcjonuj~cego rynku obrotu nieruchomościami jest sprawny i uporz:)dkowany system ksiąg wieczy stych. Regulacje obowiqzujqce obecnie w tym zakresie nasuwaj,) w.)tpliwości i zastrzeżenia. które dotycz~ przede wszystkim przewlekłości post~powania wieczystoksięgowego i zawilości metod stosowanych przy prowadzeniu ksiqg wieczystych . Księgi wieczyste odgrywają znacz~c.) rolę w rozwoju rynku nieruchomości i rozwoju gospodarki rynkowej . Instytucja ta. występując w praktyce notarialnej i sądowej. w dużym stopniu kSltaltujc również praktykę obrotu nieruchomościami. sferę bankow,! oraz procesy przcksztalceń własnościowych. Istotne znaczenie dla zrozumienia i umiejętności czytania ksi~g wieczystych ma nie tylko zapoznanie się z postępowaniem s'ldowym oraz zasadami rz:)dz~ cymi systemem. ale także poznanie historii. a przede wszystkim obserwacja zmian w zakresie usprawnienia systemu ksi:)g wieczystych, czyli dalsze kierunki reform tej instytucji.. 2. HlstorlCl kslqg wieczystych Księgi. wieczyste nic s~ instytucj.) no W,) w rozwoju historycznym . Przesłanką ich istnienia jest prywatna własność ziemi. Instytucja ta zawsze sprzyjala rozwojowi obrotu nieruchomosciami i zabezpieczeniu kredytu realnego. Wyrobienie w społeczelistwie pewnych poj~ć prawnych i rozwój kultury usprawniały orga nizaej~ i funkcjonowanie ksiąg wieczystych. Ich poczqtki sięgaj:) więc starożyt ności, kiedy istniały rÓŻnego rodzaju archiwa palistwowe, w których przechowywano akty nadania ziemi przez panujqcych oraz 'porzqdzano wykazy właścicieli i ciążących na nieruchom o ści długów. Na ziemiach polskich pocz.)tck ksi')g.

(2) wl? 614. 2003. AkademII Ekonomlcznel w Krakowi.. Słowik. Urszula. Kat.dra Ek..... lkl NI.ruch .... icl I Pr.c.au Inw ••tycyl .. o.o. • roZWOJU. •. l. systemu. wieczystych. 1. Wprowadzenie Jednym z niezbędnych elementów prawidiowo funkcjonuj~cego rynku obrotu nieruchomościami jest sprawny i uporz:)dkowany system ksiąg wieczy stych. Regulacje obowiqzujqce obecnie w tym zakresie nasuwaj,) w.)tpliwości i zastrzeżenia. które dotycz~ przede wszystkim przewlekłości post~powania wieczystoksięgowego i zawilości metod stosowanych przy prowadzeniu ksiqg wieczystych . Księgi wieczyste odgrywają znacz~c.) rolę w rozwoju rynku nieruchomości i rozwoju gospodarki rynkowej . Instytucja ta. występując w praktyce notarialnej i sądowej. w dużym stopniu kSltaltujc również praktykę obrotu nieruchomościami. sferę bankow,! oraz procesy przcksztalceń własnościowych. Istotne znaczenie dla zrozumienia i umiejętności czytania ksi~g wieczystych ma nie tylko zapoznanie się z postępowaniem s'ldowym oraz zasadami rz:)dz~ cymi systemem. ale także poznanie historii. a przede wszystkim obserwacja zmian w zakresie usprawnienia systemu ksi:)g wieczystych, czyli dalsze kierunki reform tej instytucji.. 2. HlstorlCl kslqg wieczystych Księgi. wieczyste nic s~ instytucj.) no W,) w rozwoju historycznym . Przesłanką ich istnienia jest prywatna własność ziemi. Instytucja ta zawsze sprzyjala rozwojowi obrotu nieruchomosciami i zabezpieczeniu kredytu realnego. Wyrobienie w społeczelistwie pewnych poj~ć prawnych i rozwój kultury usprawniały orga nizaej~ i funkcjonowanie ksiąg wieczystych. Ich poczqtki sięgaj:) więc starożyt ności, kiedy istniały rÓŻnego rodzaju archiwa palistwowe, w których przechowywano akty nadania ziemi przez panujqcych oraz 'porzqdzano wykazy właścicieli i ciążących na nieruchom o ści długów. Na ziemiach polskich pocz.)tck ksi')g.

(3) Stlili i perspektywy. ro:'W(~ju. syslemll. ksiąg. wiec:ystych. zainteresowanych. Od 1928 L przepisy te rozci'lgnięto na kresy wschodnie. Księgi wieczyste w tym systemie prowadzi I pisarz hipoteczny, ajego czynności zatwierdzal sędzia. Istniały osobne księgi hipoteczne dla większej wlasności przy s'ldach okręgowych, a osobne dla innych nieruchomości przy s'ldach powiatowych. Jakkolwiek omawiane wyżej przepisy utraciły moc z dniem I stycznia 1947 L, to jednak księgi hipoteczne, wieczyste i gruntowe pozostały. Nie mogły być bowiem od razu anulowane ani przepisane do nowego wzoru. Ustawodawca, poza pewnymi wyjątkami, zakazał jednak dokonywania w nich dalszych wpisów, uznając jednocześnie, że stały się one księgami wieczystymi w rozumieniu nowego prawa. Zaś dla wpisów dokonywanych po wejściu w życie prawa o księgach wieczystych nakazał zakładać dalszy tom do istniejącej księgi wieczystej, oczywiście wedlug nowego prawa. Ustalono zasadę, że prawa rzeczowe, istniej'lce w dniu wejścia w życic nowego prawa, pozostawały w mocy, jednak treść ich podlegała przepisom jednolitego prawa rzeczowego, chyba że chodziło. o takie ograniczone prawa rzeczowe, których nowe prawo nie. znało.. Te bowiem.. jeżeli nie zostały zniesione, podlegaly przepisom dotychczasowym. Natomiast, jeżeli treść prawa rzeczowego byla określona przez czynność prawn'l, np. umowę, to pozostawała ona w mocy, o ile nic była sprzeczna z przepisami nowego prawa. Funkcjonowały zatem na ziemiach polskich trzy systemy ksiąg wieczy-. stych: niemiecki, austriacki i rosyjski. Kres tej wielości regulacji prawnych polożyło dopiero zunifikowane i jednolite prawo o księgach wieczystych uchwalone dekretem z 1946 L' Dawne księgi wieczyste, które istniały w dniu I stycznia 1947 L, czyli w chwili wejścia w życic przepisów cytowanego dekretu z II października 1946 L, stal y się księgami wieczystymi w rozumieniu tego prawa. Formuła księgi wieczystej. jaka wówczas została ustalona. zasadniczo w niezmienionej postaci, jedynie z pewnymi modyfikacjami, wprowadzonymi nową ustawą o księgach wieczystych i hipotece z 1982 L oraz wydanymi na jej podstawie aktami wykonawczymi, obowiązuje do dnia dzisiejszego'. Wart. 114 tej ustawy przyjęto również zasadę, iż księgi wieczyste, istniej'lce w dniu jej wejścia w i.ycie, stały się księgami wieczystymi w rozumieniu tego aktu normatywnego. Następnie jednak znaczna ich część utraci la moc prawną i podlegała zamknięciu z urzędu na podstawie odrębnych przepisów, zachowuj"c jedynie znaczenie dokumentów. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, większość z nich została przekazana do właściwych archiwów palistwowych. Dotyczylo to ksi"g, w których po I stycznia 1947 L nie zostały dokonane żadne wpisy Dekret z dnia II października 1946 r. ~ Prawo o ksi\gach wicClyslych (Dz.U. nr 57. poz. ~20 i z 1950 r. nr lH, poz. 1491. Dekret ten ll!rat'il moc na pod~taw]c art. 126 pkt J ustawy I. dnia 1. 6 lipca 19R2 r. () ksi<;gach wieczystych i hipotece, która wprowad!ila jednolity dla calcj Polski system. ksi;jg wieczystych . .1 Ustawa z dnia 6 lipca 19H2 r. () ksi<;gach wieczystych i hipotece (Dz.U. nr 19. poz. 147 z. późn,. zm.)..

(4) Urs:'lIłll Słowik. działach odpowiadających działowi Ił. łII i łV Jeżcli zatem brak jest zamkniętych dawnych ksiąg. nowej księgi wieczystej . wieczystych w sądowym archiwum ksiąg wieczystych. to wówczas od szukanie ich stanic się możliwe jedynie we właściwym ~Irchiwum państwowym. Dekret z 1946 r. wprowadził także instytucję o charakterze tymczasowym. która miała na celu uregulowanie stanu prawnego nieruchomości do czasu zalożenia księgi wieczystej. Był to zbiór dokumentów stanowiący surogat księgi wieczystej . Złożenie do zbioru dokumentów miało skutki wpisu. ale nie było objęte działaniem rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych . Ustawa z 1982 r. wart. 123 i 124 przepisów przejściowych skończyła z możliwością zakladania zbiorów dokumentów. Zatem obecnie księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości'. Są one urz.ędowymi, publicznymi rejestrami kwali fikowanymi, prowadzonymi w celu ujawnienia stanu prawnego nieruchomości. !ch znaczenie wybiega jednak poza zwyklą rolę ewidencyjną. gdyż z dokonywanymi do nich wpisami lączą się okreś lone skutki materialno-prawne . w. 3. Treść I zasady kslqg wieczystych· Struktura ks:ęgi wieczystej pozwala na dokonanie w niej wpisów w sposób usystematyzowany. Zawiera ona cztery dzialy : - dzial pierwszy obejmuje oznaczenie nieruchomości oraz wpisy praw związanych z jej wlasnością, - dzial drugi obejmuje wpisy dotyczące wlasności i użytkowania wiecystego, - dzial trzeci przeznaczony jest na wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych z wyjątkiem hipotek. - dzial czarty przeznaczony jest na wpisy dotyczące hipotek . Księga wieczysta nic jest dokumentem idealnym .. w niektórych przypadkach można powiedzieć. że jest bardzo niedoskonala. Aby przywrócić jej pożądany wizerunek, konieczne bylyby liczne usprawnienia, li także zmiany w sposobie jej prowadzenia . Niestety. nic można tego dokonać. gdyż klóciloby się to z pierwotnymi założeniami . Z tego również względu wicie propozycji zmian, które moglyby udoskonalić ten system. nic zostało wprowadzonych. Księga wieczy sta jest urzędowym rejestrem i do jej pierwszoplanowych zadań należy ustalenie stanu prawnego nieruchomości. Do prowadzenia tego dokumentu zostały utwo-. rzone wyspecjalizowane wydzialy przy S~ldac:h Rejonowych. Jednak nie zawsze tak bylo, gdy7. dawniej należalo to do kompetencji sądów grodzkich, potem powiatowych. a następnie .. do 1991 r. .. do Palistwowych Billr Notarialnych . z dnia 17 lute go 1960 r. () utracie mocy prawnej niektórych ksiLlg wi (' czy ~ l y L'h (Dz.U. nr 11. poz. 67 z późno zm ,) i rozporz,]lizcnic Mini stra Sprawiedliwości z dnia 14 lipca 19H6 r. w sprawie prowadzenia ksi;lg wi cl.' zystych I.ałożonych przed dniem l stycznia 1947 r. oraz utraty JlIocy prawnej niektórych takkh ksi,]g (Dz.U, nr 2X, pnz . 141 l. o Zgodnie z ustaw;1 z dnia II maja 2001 r. o zmianie ustawy () księgach wieczystych i hipotece. •1. tJ ~ tawa.

(5) Stall i p erspektywy rozwoju system". ksiąg. wieczystych. Fundamentalnym założeniem księgi wieczystej jest to, że powstaje ona dla konkretnej nieruchomości i bez względu na zmianę osoby właściciela - jest przypisana do nieruchomośc i. W ramach prowadzenia KW dokonywane są wpisy, czyłi adnotacje dotyczące zmiany stanu prawnego nieruchomości i nie tylko. Każdorazowa zmiana właściciela musi mieć adnotację w KW, np.: odrębną własność lokalu można ustanowić w drodze umowy, powinna być ona zawarta w formie aktu notarialnego, a do powstania samej własności potrzebny jest wpis do KW, każda sprzedaż lub oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości wymaga zawarcia umowy i zaznaczenia w KW. Do najważniejszych funkcji KW należy zapewnienie bezpieczeństwa i pewności w obrocie gospodarczym na rynku . Ma też istotne znaczenie przy zabezpieczeniu kredytu hipotecznego. Obok powyższych funkcji istnieje przesłanka powszechności, rozumiana jako "powszechny" i bez og raniczeń dostęp do informacji zawartych w księgach wieczystych - k s ięgi wieczyste są jawne. I tutaj pojawiają się pewne wątpliwości : każdy zainteresowany może przeglą dać zawartość tego dokumentu, natomiast jeżeli chce u zyskać odpis jakiegoś wpisu, zastrzeżone jest, że musi wykazać interes prawny . Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w ramach "interesu prawnego" podać nieistniejącą przyczynę, np . "potrzebne dla notariusza" . Takie uzasadnienie dla sądu jest wystarczające, a dla innych może stwarzać dogodne warunki do różnych nadużyć. Z drugiej strony, byłoby niemożliwe i pozbawione jakiegokolwiek sensu (z różnych przyczyn) sprawdzanie wiarygodności każdego wniosku o odpis. Ze względu na powagę tego rejestru pod s tawą wpisu jest dokument sporządzony w odpowiedniej formie . Nie jest powiedziane, że musi to być dokument sporządzony w formie aktu notarialnego - może to być również decyzja administracyjna lub orzeczenie sądu. Według mnie,jeżeli tak wielką wagę przykłada się do instytucji księgi wieczystej, to każdą podstawą do wpisu powinno być pismo sporządzone w formie budzącej zaufanie, czyli w postaci aktu notarialnego. Kolejną istotną przesłanką KW jest ..domniemanie" , że dokonany wpis jest wiarygodny. W takim razie nasuwa się stwierdzenie, że - jeżeli jest to tylko domniemanie - nie ma calkowitej pewn ośc i, ż.e stan prawny nieruch o mości jest tylko taki, jaki jest opisany w księdze wieczystej, a to z kolei, w poł'lczeniu ze stwierdzeniem : "w razie niezgodności między stanem prawnym nieruc homośc i ujawnionym w księd ze wieczystej a rzeczywi stym stanem prawnym ... ", kłóci się z zasadą wiarygodności Ueżeli istnieje możliwość wyst'lpienia rozbież ności, to nie można mówić o wiarygodn ośc i) . Jedynym wyjątkiem dopuszczającym wystąpienie niezgodności może być różnica w czasie pomiędzy nabyciem nieruch o mości a odpowiednim wpise m do KW, czego obecnie nie da się uniknąć . Pomimo moich wątpliwości nie można zapomnieć o istnieniu rękojmi wiary publicznej (zasada wiarygodnośc i), która ustawowo daje pierwszeństwo prawom ujawnionym w KW, przed tymi nicujawnionymi. Porównanie informacji zawartych w księgach wieczystych, ewidencji gruntów, katastrze i ewidencji gruntów i budowli świadczy, że wspomniane rejestry.

(6) UnZlIla Stowik dotyczą praktycznie tych samych różnicą pomiędzy nimi jest fakt,. danych odnosnie do nieruchomości. Jedyną ie KW ustala stan prawny nieruchomości, kataster (w zależ.ności od rodzaju ~ fiskalny, prawny, fizyczny) zawiera różne dane, ewidencja gruntów i budynków opisuje przede wszystkim stan fizyczny nieruchomości. Poza tymi szczegółowymi informacjami, reszta zawartych danych pokrywa się we wszystkich przypadkach. Jeżeli chod zi o ewidencje gruntów i budynków Rada Ministrów może w drodzc rozporz"dzenia rozszerzyć zakres informacji objętych ewidencją .. 4. Prolekt dalszych reform systemu wIeczysto ksIęgowego Proponowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt' wprowadza następujące zmiany : ~ wprowadzenie możliwości zakladania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym, ~ rezygnacja z tzw. postępowania przynaglaj"cego, ~ wykluczenie mol.liwnści dokonywania wpisów w księgach wieczystych przez sąd z urzędu, .- usunięcie z ustawy n księgach wieczystych i hipotece przepisów procedur"lnych, reguluj'lcych przebieg postępow"nia wieczyslOksięgowego i przeniesienia ich do kodeksu postępowania cywilnego, ~ wprowadzenie obowi'lzku sklad,mia wszystkich wniosków o wpis n" urz~ dowych formularzach, .- zwiększenie roli notariuszy w postępowaniu wieczystoksięgowym. Zmiany te częściowo zostały wprowadzone w ustawie z II maja 200 I r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Trudno jednak przed wejściem w życie ustawy mówić o ostatecznym jej ksztalcie. Omawiany projekt ustawy wprowadza możliwość zakładania i prowadzeni" kSi'lg wieczystych w systemie informatycznym . Nie ulega w'ltpliwości. że przy obecnym stopniu rozwoju systemów elektronicznego przetw"rzania danych calkowitym anachronizmem jest prowadzenie ksi'lg wieczystych w tradycyjny sposób, tj. w formie ręcznych zapisów dokonywanych przy użyciu pióru lub dlugopisu . Wdrożenie nowoczesnego systemu komputerowego z centraln" bazą danych jest więc w tej dziedzinie w pełni celowe i uz"sadnionc. Należy jednak z"uw"żyć, że zast'lpicnie obecnie obowiązującego systemu elektronicznym projektodawcy odsuwaj" na bliżej nieokreślonlJ przyszlość . Projekt nie naklada jednak na Ministr" Sprawiedliwości obowi'IZku wydania takiego rozporz~łdzcnia ( .. minister może określić") ani nie wyznac za terminu, do którego nowy system obslugi ksilJg wieczyst ych powinien zostać wdroi.ony. W pf<lktyce oZl1<lcza ((), ze wprow"dzenie tego systemu będzie możliwe dopiero wówczas, gdy zostan" na ten cel przeznaczone środki pieniężne, co •. .~ Materiał y. •. Kalll:l'larii Sejmu RP, projekty ustaw..

(7) Stan i. przy obecnej kondycji finansowej sądownictwa w Polsce wydaje się mało prawdopodobne w ciągu najbliższych kilku, a może nawet kilkunastu lat. W obecnym stanie prawnym w sytuacji, gdy nowy właściciel nieruchomości nie złożył wniosku o ujawnienie swego prawa w istniejącej księdze wieczystej lub wniosek został złożony, ale istnieje przeszkoda do ujawnienia prawa, sąd prowadzący księgę ma obowiązek przynaglić opieszałego właściciela za pomocą grzywien do ujawnienia jego prawa (art. 35 ust. I obowiązującej ustawy o księgach wieczystych), Przepisy wykonawcze do ustawy o księgach wieczystych przewidują skomplikowany system wielokrotnego ( .. aż do skutku") nakładania grzywien na opieszałego właściciela, przy czym pierwsza grzywna nie może przekraczać 50 zł, a każda następna nie może być wyższa niż 150 zł, Każde wezwanie skierowane do właściciela może się opierać tylko na nowym postępowaniu sądu, a na każde postanowienie sądu rejonowego o nałożeniu grzywny ukaranemu wlaścicielowi przysługuje zażalenie do sądu okręgowego. Jeżeli kilkakrotne wezwania o usunięcie przeszkody do wpisu własności lub usunięcie braków formalnych wniosku okażą się bezskuteczne, sąd może zawiesić postępowanie w sprawie wpisu własności. Scharakteryzowane powyżej obowiązki sądu w zakresie prowadzenia postępowań przynaglających, zamiast zakładanego uporządkowania stanu prawnego nieruchomości, wywołują skutki przeciwne, a mianowicie powoduj'l nadmierne obciążenie pracą sędziów i sekretariatów sądów, co w konsekwencji prowadzi do dalszego wydłużania się postępowań wieczystoksięgowycl1. Z powyższych względów projektodawcy proponują rezygnację z przeprowadzania postępowań przynaglających i obciążania właścicieli negatywnymi skutkami niewywiązywania się z obowiązku ujawniania swego prawa w księdze wieczystej. Projekt daje sądom uprawnienie do jednorazowego ukarania opieszałego właściciela grzywną w wysokości od 500 do 10000 zł w celu spowodowania ujawnienia prawa wła sności. Wydaje się, że proponowana wysokość grzywny oraz zwolnienie sądów z obowiązku kilkakrotnego ponaglania właściciela mogą nieco usprawnić i przyśpieszyć postępowanie o wpis w księdze wieczystej. Projekt przewiduje, że sądy, organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego będą miały obowiązek - podobnie jak w obecnie obowiązuj'l cym stanie prawnym - zawiadomić sąd właściwy do prowadzenia księgi wieczystej o każdej zmianie właściciela nieruchomości, dla której założona jest księga. Sąd prowadzący księgę wieczystą nie będzie jednak mógł. jak dotychczas, z urzędu dokonać w tej księdze ujawnienia zamiany właściciela (wpis z urzędu). Będzie jedynie uprawniony do dokonania z urzędu wpisu ostrzeże nia, że stan ujawniony w księdze wieczystej stał się nie zgodny z rzeczywistym stanem prawnym. Powyższa regulacja, podobnie jak wprowadzenie zreformowanego systemu grzywien, ma na celu przerzucenie l1a właściciela negatywnych skutków niewywiązywania się z obowiązku ujawniania swego prawa w księdze wieczystej. W zamierzeniu projektodawców regulacja ta ma być silnym.

(8) Urszula S/owik środkiem mobilizującym zainteresowane osoby do dbałości o ich prawa zwią zane z własnością nieruc homości. Projektodawcy proponują wprowadzenie obowi:IZku składania wszystkich. wniosków w postępowaniu wieczyslOksięgowym na urzędowym formułarzu. do którego wnioskodawca będzie obowiązany dołączyć dokumenty. stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej. W okresie przej śc iowym jednego roku od wejścia w życie ustawy wniosek o dokonanie wpisu w księdze wieczystej można będzie składać również w dotychczasowej formie. bez zastosowania urzędowego formułarza. Projekt zakłada zwiększenie. roli notariuszy w postępowaniu o wpis w księ dze wieczystej . Stosowny zapis projektu przewiduje. że jeżeli akt notariałny w swej treści zawiera ustanowienie. zmianę łub zrzeczenie się prawa ujawnionego w księdze wieczystej bądź obejmuje umowę przenosZ<lcą własność nieruchomości. kt óra nic ma założonej księgi wieczystej ałbo której księga wieczysta zaginęła lub ulegla zniszczeniu. notariusz sporządzający taki akt będzie zobowiązany przesłać z urzędu wypis z aktu wraz z wnioskiem o dokonanie wpisu. w terminie trzech dni od daty sporządzenia aktu. do sądu wieczystoksię gowego . W razie niedotrzymania powy ższego obowi:IZku notariu sz będzie ponos ił odpowiedzialność cywiłną za szkodę wyrz:ldzoną komukolwiek na skUlek swego zaniedbania. Jednym z rozwiązań. nawiązujący m do zasad nowoczesnego notariatu europejskiego. jest propozycja przyznania notariuszowi uprawnienia do wnoszenia środków odwoławczych w imieniu zainteresowanych osób w trak cie postępowania wieczystoksięgowego. Ponadto projektodawcy proponują. aby to notariusz przy sporządzaniu aktu notariałnego pobierał opłatę sądową. oprócz pobieranej dotychczas przez. niego opłaty skarbowej. Ważną zmianą zawartą w omawianym projekcie ustawy jest propozycja wprowadzenia opłat stałych od wniosków składanych w postępowaniu wieczystoksięgowym, w miejsce obecnie stosowanego systemu opłat stosunkowych (procentowych). W aktualnym stanie prawnym nowy właścicicł nieruchomości, który chce. by jego nazwisko zostało wpisane do księgi wieczystej, musi uiścić op łatę sądową. której wysokość zależy od wartości nieruchomości. Wysok ość tej opłaty w konkretnym przypadku oblicza sąd i wzywa właścicieła do jej uiszczenia. W nowym stanie prawnym osoba składająca wniosek o wpis obowiązana będzie ui śc ić od razu oplatę w odpowiedniej stalej wysokości (prawdopodobnie w wysokości kilkuset złotych) . Wnioski. które nie będą nałeżycie ophlcone. s ąd będzie zwracał bez wezwania do ui szczenia opłaly_ Kon se kwencją wejścia w życie tych zmian będzie wyłączenie stosowania w postępowaniu wieczystoksięgowym zwolnieli od opłat sądowych. W sprawach. w których wnioski w postępowaniu wicczystoksięgowym zostaly złożone przed dniem wejścia w życic omawianego projektu ustawy. w zakresie wysokości opłat i kosztów sqdowych będą miały zastosowanie przepisy dotychczasowe. W cełu ułatwienia interpretacji przepisów i ujednolicenia praktyki sądowej projektodawcy proponują usunięcie z ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

(9) Stan i. , y ro::.woju systemu. ksiąg. )vicc::.ystych. regulacji proceduralnych, dotyczących przebiegu postępowania przed sądem, i przeniesienie ich do Kodeksu postępowania cywilnego. Usprawnieniu postę powania przed sądem ma również slużyć likwidacja odrębnego postępowania o założenie księgi wieczystej. Założenie wniosku o wpis prawa własności nieruchomości zawierać będzie w sobie także wniosek o założenie księgi wieczystej, o ile dla danej nieruchomości nic jest ona jeszcze prowadzona. Projektodawcy zapewniają, że wejście w życie omawianych wyżej zmian nic zwiększy obciążeń sądów i w konsekwencji nic spowoduje potrzeby zwiększenia zatrudnienia w wymiarze sprawiedliwości, ponieważ proponowane zmiany nie nakła dają na sądy żadnych nowych zad",\. Realizacja zmiany najbardziej fundamentalnej, czyli wprowadzenia komputerowego systemu ksiąg wieczystych z centralną bazą danych, będzie jednak ll7.ależniona od uzyskania odpowiednich środków finansowych na ten cel i przyjęcia wystarczających żródeł finansowania. Projektodawcy nie przedstawili żadnych, choćby przybliż.onych, szacunkowych kosztów niezbędnych do realizacji nowego systemu. Mimo przedstawionych wyżej zastrzeżeń, nie ulega wątpliwości, że zreformowanie obecnego systemu prowadzenia ksiąg wieczystych jest konieczne. Wydaje się, że zmiany zaproponowane w przygotowanym w Ministerstwie Sprawiedliwości projekcie idą wc właściwym kierunku, choć na widoczną poprawę sytuacji w tym zakresie przyjdzie nam zapewne poczekać jeszcze kilka lat.. 5. PodsumowanIe W ciągu ostatnich kilku lat pojawiło się wiele propozycji usprawnienia systemu ksiąg wieczystych. Niestety, każda próba natrafiała na wielkie trudności. Podstawowym ograniczeniem jest fakt, że zasadniczego wpisu mogła (do 1997 L) dokonać tylko jedna osoba - sędzia RP, podczas gdy pracownicy S~łdu są uprawnieni do samodzielnego: prowadzenia spisów dokumentów w aktach KW, prowadzenia ksi'lg biurowych, przyjmowania wniosków o wpis, zamieszczania w KW wzmianek o wniosku. załatwiania wniosków o wydanie odpisów dokumentów znajduj'lcych się w aktach KW oraz poświadczania tych odpisów, dokonywania czynności związanych z przeghldaniem, prowadzenia archiwum KW. Najważniejszą i najtrudniejsz~l do pokonania przeszkodą jest okres oczekiwania na wpis. Wszystko jednak zaczyna się od osoby uprawnionej do dokonywania wpisów w KW. Wspomnianego wpisu mógł dokonać jedynie sędzia RP, a ostatnio również wprowadzony ustawą - referendarz sądowy. Decyzja ta wiąi,c się z istnieniem tzw. zaufania publicznego. Do czego lO prowadzi? Znaczne zaległości w dokonywaniu wpisów spowodowane s'} w duż,ej mierze brakiem wystarczającej liczby uprawnionych sędziów. Konsekwencj~l tego Jest sytuacja, z którą (jak dotąd) nikt nie może sobie poradzić: aby cokolwiek poprawić, trzeba najpierw wyjść z dotychczasowych zaległości. Takie podstawowe zaloż.cnie przyświeca Centralnemu Ośrodkowi Rejestrów Sądowych (CORS), który opracowuje różne projekty zmian zarówno dla ksiąg wieczystych,.

(10) Urszula Stowik również dla rejestrów zastawnych. ksiąg wieczystych spowodowane jest. Kolejne opóżnienie w funkcjonowaniu tym, że przybywa coraz więcej wniosków. Problemem jednak jest nie sama ich liczba, lecz problematyka tychże pism. Ze względu na ciągle zmiany w brzmieniu aktów prawnych, obok zwykle wplywających wniosków (np. wniosek o wpis). pojawiają się nowe rodzaje spraw. Pomimo tych wszystkich trudności nic można zapomnieć, że od momentu uregulowania prawa O księgach wieczystych w 1946 r. wiele razy ustawa uległa przekształceniu na skutek nie tyłko przemiany systemu, ale również w następ stwie wprowadzenia zmian. Tak więc istnieje duże prawdopodobie"stwo, że kiedyś - nie zmieniając swego kształtu księga wieczysta - będzie sprawniej funkcjonować i będzie prostsza w obsłudze .. jak. literatura Dekret z tlnia 11 pa'i.dziernika 1946 r. Prawo o księga c h wicnystych (Dz.U . nr 57 , poz . :'10 i z 1950 r. nr 38. poz . 349) . Kołodziejska G., Seminarium :.organi;.owalle pr:.('~ Fwu!ac::i" fUl r;.('c:. Kf(~dy(lI Hipo(ec;.nego, Warszawa 200 l. MalCriały Kancehlrii Sejmu RP. projekty ustaw. Piaseck i K .. K.\'i" g i wiec y.w ' i II ipotl' kll, Bydgoszcz 1996 . Ustawil z dn ia 17 lutego 1960 r. o utracie mocy prawnej niektórych ksiąg wieczyslych (Dz.U. nr II . poz . 67 z pbźn . lm . ) i rozporz:,dzenie Ministra Sprawiedliwo ś ci l dnia 14 lipca 19X6 r. w sprawie prowadzeni;, ksiąg wicczystych z illo żonych przed dnie m I st ycznia 1947 r. oraz utraty mocy prawncj niektórych tak ich ks i ąg (Dz.U . nr 2H, poz . 141) . Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. () księgach wieczystych i hipotece (Dz .U . nr 19, poz. 147 z późno zm.).. Ustawa z dnia 1I maja 2001 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotecc.. The land and Mortgage Register: Present and Future The land and mort gage regiSlcr system is one ol' the factors shaping thc effic icncy ol' turnovcr in real cslate .Ind the Jcvel opment and growlh or the bank ing sector scrvicing iI. In Poland, the system bcgan in thc MiJdle Ages and thc dwngcs that took place al thallimc led In the development ot' the inslitulion as il is nowo Thc dcmands presented by ił growing real esłałc market mcan that the system must be cO'lIillllally rcformcd and l11odificd . Jt must also be ad.'ptl:d to the expeclaliolls of the economy and to the possibilities ilt'fortlcd by technologirai adv'lIlccs. Herc. łhough, onc comcs up 'lgainsl "I IC;ISIIWO barriers: Icg<ll .urg.anisalional obslrUClions. and . prescnting a dccidedly sh:rncr challenge .;:1 lad; of financl'I' rCSOUf(·CS . This anicie prnvidcs a brirf oUlline hislury ol" the land ;lIłd Illortgagc regi sler system covcring it s basil' cllmpollc,IlIS . Much lTlore illlport~Hlłly . pr:rhaps. ił looks at the direction funhcr reform ol' the system is Iikely lo takc..

(11)