INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr 4/2011, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddziaá w Krakowie, s. 97–108
Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi
Anita Kwartnik-Pruc, Piotr Parzych, Jarosáaw Bydáosz
PROBLEMY PRZEZNACZANIA, NA TERENACH WSI,
GRUNTÓW ROLNYCH I LEĝNYCH
NA CELE INWESTYCYJNE
____________
PROBLEMS OF DESTINATION OF AGRICULTURAL AND
FOREST LAND FOR INVESTMENT PURPOSES
IN THE COUNTRY AREAS
StreszczenieAutorzy przeanalizowali przepisy prawne i techniczne oraz postĊpowania administracyjne prowadzone w sprawie wyáączenia gruntów rolnych i leĞnych z produkcji. Pozwoliáo to na wskazanie problemów powstających w trakcie reali-zacji przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leĞnych oraz propozycji ich rozwiązania.
W publikacji przedstawiono obowiązujące procedury związane ze zmianą przeznaczenia gruntów rolnych i leĞnych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. W pracy zwrócono równieĪ uwagĊ na zmniejszanie siĊ po-wierzchni gruntów rolnych w Polsce. Kolejnym zagadnieniem opisanym w pracy jest problematyka ustalenia granic konturów klasyfikacyjnych po zakoĔczeniu procesu inwestycyjnego. Zwrócono tu uwagĊ na koniecznoĞü synchronizacji ak-tów prawnych dotyczących ewidencji grunak-tów i budynków z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leĞnych.
Sáowa kluczowe: wyáączenie gruntów rolnych i leĞnych z produkcji, cele
inwe-stycyjne
Summary
The authors analyzed the legal regulations, technical and administrative proceedings held on the exclusion of agricultural and forest land from appropriate production. This allowed to identify not only the problems which arise during the implementation of act on the protection of agricultural and forest land, but pro-posals for their solution as well.
The paper presents the current procedures related to the change in use of agricultural and forest land that are made in the local spatial plan. The reduction in the amount of agricultural land in Poland is also noted in the study. Another problem described in this work is the issue of identifying the classification con-tours boundaries when finishing investment process. The attention has also been paid to the synchronization of legislation on grounds and buildings cadastre and the law on the protection of agricultural and forest land.
Key words: exclusion of agricultural and forest land from production, investment
purposes
WSTĉP
W Polsce coraz wiĊcej gruntów wykorzystywanych dotychczas rolniczo jest przeznaczanych na inne cele. W ciągu ostatnich lat powierzchnia gruntów rolnych stale maleje (rys. 1). Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leĞnych [Ustawa 1995] w swym zamyĞle miaáa ograniczyü ten trend. Aby moĪliwe byáo wyáączenie gruntów rolnych i leĞnych z produkcji, potrzebna jest zmiana treĞci miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz postĊpowanie admi-nistracyjne zakoĔczone decyzją zezwalającą na faktyczne wyáączenie gruntu z produkcji rolniczej lub leĞnej.
18800000 18900000 19000000 19100000 19200000 2004 2005 2006 2007 2008 2009 P o wier zc h nia w h a
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych GUS. Source: own study based on CSO data.
Rysunek 1. Powierzchnia gruntów rolnych w Polsce w latach 2004–2009 Figure 1. The area of agricultural land in Poland in 2004–2009
Takie zezwolenie wiąĪe siĊ z doĞü wysokimi opáatami, które zasilają Fun-dusz Ochrony Gruntów Rolnych powoáany do ochrony, rekultywacji i poprawy jakoĞci gruntów rolnych. Z dniem 1 stycznia 2009 roku weszáa w Īycie noweli-zacja ustawy o ochronie gruntów rolnych i leĞnych, która zliberalizowaáa przepi-sy dotyczące przeznaczania gruntów rolnych (leĞnych) na cele inwestycyjne.
Autorzy przeanalizowali przepisy prawne i techniczne z tego zakresu oraz po-stĊpowania administracyjne prowadzone w sprawie wyáączenia gruntów rolnych i leĞnych z produkcji. Celem artykuáu jest przedstawienie praktycznych proble-mów powstających w trakcie realizacji przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leĞnych oraz propozycji ich rozwiązania.
ANALIZA PRZEPISÓW USTAWY O OCHRONIE GRUNTÓW ROLNYCH I LEĝNYCH ODNOĝNIE TERENÓW WIEJSKICH
Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie gruntów rolnych i leĞnych prze-znaczenia gruntów rolnych i leĞnych na cele nierolnicze i nieleĞne dokonuje siĊ w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Plan miejscowy ustala przeznaczenie terenu, rozmieszczenie inwestycji celu publicznego oraz okreĞla sposoby zagospodarowania i warunki zabudowy terenu. Tworzony jest w trybie okreĞlonym przepisami ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospo-darowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z póĨn. zm.). O przystąpieniu do jego opracowania decyduje rada gminy w drodze uchwaáy. Ta sama rada dokonuje zmiany przeznaczenia gruntu, jednak w niektórych przypadkach usta-wa o ochronie gruntów rolnych i leĞnych zobowiązuje gminĊ do uzyskania zgo-dy organów wyĪszego stopnia na taką zmianĊ. Z dniem 1 stycznia 2009 roku zmniejszyá siĊ katalog przypadków, kiedy gmina musi taką zgodĊ uzyskaü (rys. 2).
NastĊpnym etapem w procedurze zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leĞnych na cele inwestycyjne jest postĊpowanie administracyjne zezwalające na faktyczne wyáączenie gruntów z produkcji. Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leĞnych wskazuje katalog podmiotów mogących wystąpiü z wnioskiem o wszczĊcie takiego postĊpowania. Są to: wáaĞciciel, uĪytkownik wieczysty, posiadacz samoistny, zarządca, uĪytkownik lub dzierĪawca (art. 4 ust. 4). W zaleĪnoĞci od rodzaju gruntu na terenie wiejskim, odpowiednią decyzjĊ wydaje: − starosta w odniesieniu do gruntów stanowiących uĪytki rolne wytworzo-ne z gleb pochodzenia miwytworzo-neralwytworzo-nego i organiczwytworzo-nego, zaliczowytworzo-ne do klas I, II, III, IIIa, IIIb (decyzja konstytutywna) oraz uĪytki rolne klas IV, IVa, IVb, V i VI wytworzone z gleb pochodzenia organicznego (decyzja deklaratoryjna),
− dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów PaĔstwowych w stosunku do gruntów leĞnych przeznaczonych na cele nierolnicze i nieleĞne (decyzja kon-stytutywna),
− dyrektor parku narodowego odnoĞnie gruntów wchodzących w skáad parków narodowych.
Jak widaü w powyĪszego wyliczenia, nie wszystkie grunty są objĊte obowiązkiem uzyskania decyzji o wyáączeniu, jednak w kaĪdym przypadku, gdy grunt jest przeznaczony pod inwestycjĊ powinien zostaü záoĪony wniosek.
PodjĊcie zamiaru przez RadĊ Gminy przeznaczenia gruntów rolnych lub leĞnych na cele inwestycyjne Wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o zgodĊ na zmianĊ przeznaczenia
gruntów rolnych lub leĞnych w planie miejscowym
Opinia dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów PaĔstwowych Opinia marszaáka
województwa
Opinia izby rolniczej
Zgoda w formie decyzji marszaáka województwa Opinia marszaáka
województwa
Zgoda w formie decyzji Ministra ĝrodowiska lub upowaĪnionej przez niego osoby.
Zgoda w formie decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Czy jest to grunt
rolny stanowiący uĪytek klas I-III o powierzchni powyĪej 0,5 ha?
Czy jest to grunt leĞny stanowiący wáasnoĞü Skarbu
PaĔstwa?
Czy są to pozostaáe grunty leĞne ?
Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych i leĞnych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Tak Nie Tak Tak Nie Nie
ħródáo: opracowanie wáasne. Source: own study.
Rysunek 2. Procedura uzyskania przez gminĊ zgody organu wyĪszego stopnia
na zmianĊ przeznaczenia gruntów rolnych i leĞnych na cele inwestycyjne
Figure 2. The procedure for obtaining by the commune,
the consent of a higher authority for the reassignment of agricultural or forest land for investment purposes
O tym czy w danej sytuacji zachodzi koniecznoĞü wydania odpowiedniej decyzji decyduje organ administracji. Na rysunku 3 przedstawiono powierzchnie gruntów objĊtych wyáączeniem z produkcji rolnej i leĞnej w Polsce w latach 1996-2009.
Jak wynika z poniĪszego rysunku, w roku 2009 spadáa iloĞü gruntów wy-áączanych z produkcji w trybie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leĞnych. Sytuacja taka wynika z faktu, iĪ od dnia 1 stycznia 2009 roku uĪytki rolne poáo-Īone na terenie miast zostaáy wyáączone spod dziaáania tej ustawy. Inne rodzaje gruntów rolnych wymienione w art. 2 ust. 1 pkt 2-10 oraz wszystkie grunty
rol-ne mogą zmieniü przeznaczenie w miastach wyáącznie w myĞl przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leĞnych, ich wielkoĞü wyáączona w 2009 roku jest zbliĪona do wartoĞci z lat ubiegáych.
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Grunty stanowiące uĪytki rolne Inne grunty rolne Grunty leĞne ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych GUS.
Source: own study based on CSO data.
Rysunek 3. Powierzchnia gruntów rolnych i leĞnych wyáączonych z produkcji
w latach 1996-2009
Figure 3. Area of agricultural and forest land excluded from production
in the years 1996-2009
Osoba, która uzyskaáa zezwolenie na wyáączenie gruntów z produkcji rolnej lub leĞnej, musi uregulowaü naleĪnoĞci i opáaty roczne z tego tytuáu. W przypadku wyáączenia gruntów leĞnych osoba, która je uzyskaáa jest zobo-wiązana zapáaciü jednorazowe odszkodowanie, jeĪeli dokona przedwczesnego wyrĊbu drzewostanu. Obowiązek zapáaty powstaje od dnia faktycznego wyáą-czenia gruntów z produkcji. Opáaty wynikające z wyáąwyáą-czenia gruntów z produk-cji rolnej lub leĞnej dzielą siĊ na:
1. naleĪnoĞci – jest to jednorazowa opáata z tytuáu trwaáego wyáączenia gruntów z produkcji,
2. opáaty roczne – są to opáaty z tytuáu uĪytkowania na cele nierolnicze lub nieleĞne gruntów wyáączonych z produkcji, w wysokoĞci 10% naleĪnoĞci páacone w razie trwaáego wyáączenia przez 10 lat, a przypadku nietrwaáego wy-áączenia – przez okres trwania tego wywy-áączenia, ale nie dáuĪej niĪ 20 lat od chwili wyáączenia tych gruntów z produkcji.
Nowelizacja ustawy o ochronie gruntów rolnych i leĞnych, wprowadziáa z dniem 1 stycznia 2010 roku stawki opáat za wyáączenie ustalone w záotych, zamiast dotychczasowych iloĞci ton Īyta (tab. 1).
Tabela 1. NaleĪnoĞü za wyáączenie z produkcji 1 ha gruntów rolnych Tabela 1. The payment for the exclusion from the production of 1 ha of agricultural land Grunty orne i sady, pod budynkami i
urządze-niami wchodzącymi w skáad gospodarstw rol-nych oraz pod zadrzewieniami i zakrzewieniami Ğródpolnymi, w tym pod pasami
przeciwwietrz-nymi i urządzeniami przeciwerozyjprzeciwwietrz-nymi
àąki i pastwiska trwaáe, pod budynkami i urzą-dzeniami wchodzącymi w skáad gospodarstw rolnych oraz pod zadrzewieniami i zakrzewie-niami Ğródpolnymi, w tym pod pasami
przeciw-wietrznymi i urządzeniami przeciwerozyjnymi klasa naleĪnoĞü (w zá) klasa naleĪnoĞü (w zá)
wytworzone z gleb pochodzenia mineralnego i organicznego
I 437 175 à I i Ps I 437 175 II 378 885 à II i Ps II 361 398 IIIa 320 595 à III i Ps III 291 450 IIIb 262 305
wytworzone z gleb pochodzenia organicznego
IVa 204 015 à IVi Ps IV 174 870 IVb 145 725 à V 145 725
V 116 580 Ps V 116 580
VI 87 435 à VI i Ps VI 87 435
ħródáo: ustawa o ochronie gruntów rolnych i leĞnych (art. 12 ust. 7). Source: Law on protection of agricultural and forestry (Article 12. 7).
Autorzy uwaĪają takie rozwiązanie za prawidáowe, dające jasną informacjĊ z jakimi kosztami musi siĊ liczyü inwestor wyáączając grunt rolny z produkcji. Jak widaü z powyĪszej tabeli są one niemaáe i z racji swojej wysokoĞci zniechĊ-cają do wyáączenia z produkcji rolnej gruntów najwartoĞciowszych. OdnoĞnie gruntów leĞnych stawki opierają siĊ na zmiennej cenie 1m3 drewna ogáaszanej przez Gáówny Urząd Statystyczny.
WysokoĞü naleĪnoĞci, wynikającej z tytuáu trwaáego wyáączenia gruntów z produkcji jest pomniejszana o wartoĞü gruntu, ustaloną wedáug cen rynkowych stosowanych w danej miejscowoĞci w obrocie gruntami w dniu faktycznego wyáączenia tego gruntu z produkcji. Tym samym, jeĞli wartoĞü gruntu przekra-cza naleĪnoĞü - opáata wynosi 0 zá.
W razie wyáączania z produkcji gruntów klas chronionych, w decyzji o wyáączeniu po zasiĊgniĊciu opinii wójta, moĪe zostaü ustanowiony obowiązek zdjĊcia oraz wykorzystania na cele poprawy wartoĞci uĪytkowej gruntów próch-nicznej warstwy gleby. W razie niewykonania tego obowiązku, osoba wyáącza-jąca grunty z produkcji uiszcza za kaĪdy 1 m3 wykorzystanej niewáaĞciwie próchnicznej warstwy gleby opáatĊ w wysokoĞci obowiązującej w dniu wydania decyzji o ustaleniu wysokoĞci opáaty. Od dnia 1 stycznia 2010 wysokoĞü tych opáat ustalona jest w kwocie záotych zamiast w równowartoĞci ceny tony ziarna Īyta i wynosi przykáadowo dla gleb klasy I i II oraz gleb pochodzenia organicz-nego - 291,45 zá.
W obowiązującej ustawie o ochronie gruntów rolnych i leĞnych szczególną opieką zostaáy objĊte lasy ochronne, poniewaĪ naleĪnoĞci i opáaty roczne z tytuáu wyáączenia z produkcji gruntów leĞnych w lasach ochronnych podwyĪszono o 50%.
NaleĪnoĞü i opáaty roczne oraz opáaty z tytuáu niewykonywania obowiązku zdjĊcia i wykorzystania próchniczej warstwy gleby oraz naleĪnoĞci i opáaty roczne podwyĪszone stanowią dochody Funduszy Ochrony Gruntów Rolnych. W razie zbycia gruntów objĊtych procesem wyáączenia z produkcji, obowiązek uiszczania naleĪnoĞci i opáat rocznych przechodzi na nabywcĊ. Zbywający jest zobowiązany uprzedziü o tym nabywcĊ (art. 12).
USTAWOWE MOĩLIWOĝCI ZMNIEJSZENIA OPàAT
W swojej pierwotnej wersji ustawa z dnia 2 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leĞnych nie przewidywaáa w ogóle moĪliwoĞci umorzenia caáoĞci lub czĊĞci naleĪnoĞci i opáat rocznych. Od dnia 29 czerwca 1997 roku zostaáy wprowadzone wyáączenia z produkcji rolnej i leĞnej bez opáat pod bu-downictwo mieszkaniowe oraz dopuszczono bonifikaty w przypadku wymienio-nych w ustawie inwestycji publiczwymienio-nych sáuĪących zaspokojeniu potrzeb lokalnej spoáecznoĞci. Od 1 stycznia 2010 r. rozszerzono katalog celów publicznych na wszystkie, wymienione w art. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomoĞciami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261 , poz. 2603 z póĨn. zm.).
Jak widaü z jednej strony wystĊpują uáatwienia w stosunku do celów pu-blicznych, z drugiej mamy
przepisy dyscyplinujące inwestorów do wyáączania z produkcji jak naj-mniejszego obszaru gruntów rolnych czy leĞnych na cele mieszkaniowe. JeĪeli wielkoĞü wyáączanego gruntu zmieĞci siĊ w wyznaczonych limitach wyáączenie to jest bezpáatne. Aktualne moĪliwoĞci zmniejszenia naleĪnoĞci i opáat rocznych przedstawia tabela 2.
Tabela 2. Aktualne moĪliwoĞci zmniejszenia opáat za wyáączenie gruntów
z produkcji rolnej i leĞnej
Table 2. Current ways of reducing the payment for the exemption
of land from agricultural or forest production
Przeznaczenie gruntu Warunek umorzenia Wnioskodawca Organ decydujący o umorzeniu Efekt wyáączenie pod budownictwo mieszkaniowe powierzchnia wyáączenia wynosi odpowiednio: do 0,05 ha w przypadku budynku jednorodzinnego do 0,02 ha, na kaĪdy lokal mieszkalny, w przypadku budynku wielorodzinnego brak obowiązku uiszczenia naleĪ-noĞci i opáat
Przeznaczenie
gruntu umorzeniaWarunek Wnioskodawca
Organ decydujący o umorzeniu Efekt inwestycja o cha-rakterze uĪyteczno-Ğci publicznej z zakresu oĞwiaty i wychowania,
kultu-ry, kultu religijnego oraz ochrony zdro-wia i opieki spoáecz-nej, jeĪeli inwestycja ta sáuĪy zaspokoje-niu potrzeb lokalnej spoáecznoĞci, oraz dotyczącej powiĊk-szenia lub zaáoĪenia
cmentarza
obszar gruntu podle-gający wyáączeniu nie przekracza 1 ha;
nie ma moĪliwoĞci zrealizowania inwe-stycji na gruncie nie objĊtym ochroną; organ wyko-nawczy jed-nostki samo-rządu terytorialnego marszaáek województwa -grunty rolne, dyrektor regio-nalnej dyrekcji Lasów PaĔstwowych -grunty leĞne, dyrektor parku – obszar parków narodowych -umorzenie caáoĞci lub czĊĞci
naleĪno-Ğci i opáat rocz-nych, a w odnie-sieniu do gruntów leĞnych równieĪ jednorazowego odszkodowania w razie dokonania przedwczesnego wyrĊbu lasu inwestycje zmierza-jącej do osiągniĊcia celów okreĞlonych w art. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomoĞciami przeznaczonej na cele inne niĪ
okre-Ğlone powyĪej
obszar gruntu podle-gający wyáączeniu nie przekracza 1 ha;
nie ma moĪliwoĞci zrealizowania inwe-stycji na gruncie nie objĊtym ochroną organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego marszaáek województwa umorzenie caáoĞci lub czĊĞci naleĪnoĞci i opáat rocznych w odniesieniu do gruntów rolnych
ħródáo: opracowanie wáasne. Source: own study.
PROBLEM USTALANIA ZMIANY GRANIC KONTURÓW UĩYTKÓW
Zadaniem projektanta, uczestnika procesu inwestycyjnego jest opracowa-nie projektu budowlanego zgodopracowa-nie z obowiązującymi ustawami, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej. Jednym z elementów projektu jest przedstawiona na mapie do celów projektowych koncepcja zagospodarowania i uzbrojenia te-renu inwestycji wraz z okreĞleniem obszaru do wyáączenia gruntu z produkcji rolnej lub leĞnej. Nie są okreĞlone w ustawie zasady ustalania przebiegu granic wyáączenia, ani odlegáoĞci tej granicy od projektowanego budynku, ani wyma-gania, co do jej ksztaátu. Z racji wysokich naleĪnoĞci z tytuáu wyáączenia oraz istnienia limitów pozwalających na wyáączenie bez opáat, projektanci wskazują do wyáączenia minimalny obszar, który przebiega czasami wzdáuĪ lub w nie-wielkiej odlegáoĞci od Ğcian budynku lub innych trwaáych elementów zagospo-darowania terenu np. chodników (rys. 4).
a) b)
ħródáo: Starostwo Powiatowe w Krakowie. Source: The County Office of Cracow.
Rysunek 4. Przykáadowe okreĞlenie obszaru do wyáączenia z produkcji rolnej:
a) pod budownictwo mieszkaniowe, b) pod pawilon handlowy
Figure 4. The example of area destined for the exclusion from agricultural production
(marked with a black line): a) area for housing, b) area for shopping
Obszar gruntu podlegającego wyáączeniu z produkcji rolnej (leĞnej) po wydaniu decyzji zezwalającej na to wyáączenie, powinien zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków staü siĊ uĪytkiem Bp - zurbanizowane tereny niezabudowane. Instrukcja G-5 „Ewidencja gruntów i budynków” wprowadzona do stosowania przez Gáównego GeodetĊ Kraju za-rządzeniem nr 16 z dnia 3 listopada 2003 r. precyzuje w § 15 ust. 13, iĪ do zur-banizowanych terenów niezabudowanych zalicza siĊ grunty, na których, na pod-stawie waĪnego pozwolenia na budowĊ, rozpoczĊty zostaá proces inwestycyjny, udokumentowany wpisem do dziennika budowy lub dokonano rozbiórki obiek-tów budowlanych a na ich miejsce nie wzniesiono nowych.
Zmiany w ewidencji, wg tej instrukcji powinny nastąpiü na podstawie dokumentacji geodezyjnej tyczenia obiektu budowlanego, podlegającej przeka-zaniu do paĔstwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego zgodnie z §13 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 16 lipca 2001 roku w sprawie zgáaszania prac geodezyjnych i kartograficznych, ewidencjonowania systemów i przechowywania kopii zabezpieczających bazy danych, a takĪe ogólnych warunków umów o udostĊpnianie tych baz (Dz.U. Nr 78, poz. 837) mówiącym, Īe jeĪeli w trakcie wykonania prac nie
wymagają-cych zgáoszenia (a do takich naleĪy tyczenie budynku), ich wykonawca stwier-dzi zmiany z zakresu danych ewidencji gruntów i budynków, mapy zasadniczej, geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu oraz bazy danych obiektów topo-graficznych lub wykona stabilizacjĊ osnowy geodezyjnej, praca taka w odpo-wiedniej czĊĞci podlega zgáoszeniu, a powstaáa z tych prac dokumentacja – przekazaniu do paĔstwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. W tym konkretnym przypadku bĊdzie to zmiana danych ewidencji gruntów i budynków – czĊĞü uĪytku rolnego lub leĞnego zmieni swoje oznaczenie na Bp. Geodeta w ramach powyĪszych czynnoĞci, na podstawie decyzji zezwalającej na wyáą-czenia, powinien opracowaü m. in. wykaz wspóárzĊdnych punktów zaáamania zmienionych konturów uĪytków gruntowych oraz wykaz zmian gruntowych okreĞlający pola powierzchni zmienionych uĪytków gruntowych. Natomiast dokumentacja sporządzona w wyniku geodezyjnej inwentaryzacji powykonaw-czej obiektów budowlanych winna zawieraü wykaz zmian opisowych danych ewidencji gruntów, gdyĪ granice zmienionych uĪytków zostaáy juĪ ustalone.
W praktyce wytyczne te nie są stosowane, mimo iĪ oĞrodki dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej mogą na podstawie § 5 Instrukcji 0-4 „Zasady prowadzenia paĔstwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego”, wydawaü wytyczne do wykonywania zgáoszonych robót w tym zobowiązaü geodetów do stosowania instrukcji G-5 nie mającej obecnie rangi geodezyjnego standardu technicznego. Granice zmienionego uĪytku są z reguáy wykazywane przez geo-detĊ realizującego pomiar powykonawczy obiektu budowlanego. W związku z powyĪszym, w praktyce wystĊpują problemy związane z prawidáowym, zgod-nym z regulacjami rozporządzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków ustaleniem granic zmienionego uĪytku, a rozstrzygniĊciami decyzji zezwalającej na wyáączenie. Zmiany konturów uĪytków nieobjĊtych tabelą klas gruntów (a do takich naleĪą grunty budowlane) obszarów nie objĊtych obowiązkiem uzyskania decyzji o wyáączeniu, ustalane są w oparciu o wyniki prac geodezyjnych i karto-graficznych okreĞlających faktyczny stan zagospodarowania terenu, wedáug kryteriów opisanych w zaáączniku nr 6 do rozporządzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Rozporządzenie 2001). Przykáadowo, do gruntów ornych (oznaczanych w ewidencji symbolem R) zalicza siĊ grunty poddane staáej upra-wie mechanicznej mającej na celu produkcjĊ ziemiopáodów rolniczych lub ogrodniczych w tym ogrody dziaákowe oraz szklarnie i inspekty. Tak wiĊc po-wstaje pytanie czy grunty nie wyáączone z produkcji, przedstawione na rys. 4 stanowiące grunt rolny klasy IIIa mogą byü w caáoĞci poddawane staáej uprawie mechanicznej? Czy dziaáka na przykáadzie a nie powinna zostaü w caáoĞci zali-czona do terenów mieszkaniowych, do których zalicza siĊ wg zaáącznika 6 grunty niewykorzystywane do produkcji rolniczej i leĞnej, zajĊte pod budynki mieszkalne, urządzenia funkcjonalnie związane z budynkami mieszkalnymi (podwórza, dojazdy, przejĞcia, przydomowe place gier i zabaw itp.) a takĪe ogródki przydomowe. Ogródki przydomowe zostaáy zdefiniowane w instrukcji
G-5. Zgodnie z §15 ust. 11 tej instrukcji przez ogródki przydomowe rozumie siĊ w szczególnoĞci rabaty, kwietniki, warzywniki poáoĪone w granicach obszaru zabudowanego, na który zostaáa wydana decyzja o wyáaczeniu z produkcji rolnej i leĞnej. Instrukcja ta zawiera równieĪ wytyczne, co do ksztaátu uĪytku grunto-wego oznaczonego B (§15 ust. 9). Powinien to byü obszar zwarty, o granicach w miarĊ moĪliwoĞci regularnych, zawierającym w sobie grunty zajĊte pod:
− budynki mieszkaniowe, gospodarcze i techniczne związane funkcjonal-nie z budynkami mieszkalnymi, w tym zespoáy garaĪy,
− komunikacjĊ wewnetrzną i podwórza,
− zieleĔ przydomową (drzewa, krzewy, trawniki),
− urządzenia techniczne związane z funkcją mieszkaniową (studnie, zbior-niki, przewody naziemne, skrzynki energetyczne, oczyszczania Ğcieków, urzą-dzenia do gromaurzą-dzenia i oczyszczania Ğcieków),
− Ğmietniki, skáadowiska odpadów, − place zabaw i wypoczynku, − obiekty malej architektury, − urządzenia sportowe,
− miejsca postojowe pojazdow mechanicznych, − ogródki przydomowe, oczka wodne, ogródki skalne
− inne grunty bezpoĞrednio związane z funkcją mieszkaniową.
Czyli z jednej strony mamy wytyczne zawarte w rozporządzeniu w spra-wie ewidencji gruntów, co do okreĞlania zmiany obszaru uĪytku rolnego (leĞne-go) na budowlany, które starają siĊ egzekwowaü organy prowadzące ewidencjĊ gruntów, z drugiej ustawĊ o ochronie gruntów rolnych i leĞnych, która takich regulacji nie zawiera, a równoczeĞnie przewiduje konsekwencje finansowe w sytuacji wyáączenia z produkcji obszaru innego niĪ wskazany w decyzji ze-zwalającej na wyáączenie. Zgodnie z art. 28 ust. 1 i 2 tejĪe ustawy w razie stwierdzenia, Īe grunty zostaáy wyáączone z produkcji niezgodnie z jej przepi-sami sprawcy wyáączenia ustala siĊ opáatĊ w wysokoĞci dwukrotnej naleĪnoĞci, a w razie stwierdzenia, Īe grunty przeznaczone w miejscowym planie zagospo-darowania przestrzennego na cele nierolnicze lub nieleĞne zostaáy wyáączone z produkcji bez decyzji zezwalającej na wyáaczenie, decyzjĊ taką wydaje siĊ z urzĊdu, podwyĪszając jednoczeĞnie wysokoĞü naleĪnoĞci o 10%.
WNIOSKI
W sytuacji stale zwiĊkszającej siĊ iloĞci inwestycji w Polsce, naleĪy wska-zaü organom administracji, projektantom oraz jednostkom wykonawstwa geode-zyjnego precyzyjnie sposób ustalania granic uĪytku budowlanego. Z racji wyso-kich opáat za wyáączenie gruntu z produkcji (tab. 1) oraz istnienia limitów powierzchni wyáączeĔ nieodpáatnych, projektanci wskazują na projekcie
zago-spodarowania terenu powierzchniĊ moĪliwie najmniejszą, która nie odpowiada kryteriom okreĞlonym w zaáączniku nr 6 do rozporządzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Geodeta uprawniony wykonujący pomiar inwentaryzacyj-ny obiektu budowlanego, czĊsto stawiainwentaryzacyj-ny jest przed faktem innego trwaáego zagospodarowania terenu, niĪ wynika to z decyzji zezwalającej na wyáączenie. W związku z powyĪszym autorzy uwaĪają, iĪ korzystnym rozwiązaniem byáoby wydanie rozporządzenia wykonawczego do ustawy o ochronie gruntów rolnych i leĞnych, w którym zostaáyby zawarte rozwiązania problemów aktualnie wystĊ-pujących w praktyce.
BIBLIOGRAFIA
Radecki W. Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leĞnych. Komentarz. Difin, Warszawa 2009, 196 ss. 2009.
ĝmiaáowska-Uberman Z. Kompendium wiedzy prawnej dla geodetów. Gall, Katowice, 2003 s. 317-342
Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leĞnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121,
poz. 1266 z póĨn. zm.)
Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w spra-wie ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. Nr 38, poz. 454)
Instrukcja techniczna O-4 „Zasady prowadzenia paĔstwowego zasobu geodezyjnego i
kartogra-ficznego”
Instrukcja techniczna G-5 „Ewidencja gruntów i budynków”. Wytyczne techniczne.
Praca zrealizowana w ramach badaĔ statutowych nr 11.11.150.005
Dr inĪ. Anita Kwartnik-Pruc, e-mail: akwart@agh.edu.pl Dr hab. inĪ. Piotr Parzych, prof. AGH, e-mail: parzych@agh.edu.pl Dr inĪ. Jarosáaw Bydáosz, e-mail: bydlosz@agh.edu.pl Wydziaá Geodezji Górniczej i InĪynierii ĝrodowiska Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie 30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 Recenzent: Prof. dr hab. Karol Noga
