80 E. Świstak, S. Berger, E. Mikos
N ajbardziej znaczącym program em pom ocy żywnościowej w U SA , zarządzanym przez FN S jest P rogram K uponów Żywnościowych - FSP (T he F ood Stam p Program ), N ależy on do najstarszych, gdyż w drożono go już w 1964 roku, a jednocześnie obejm uje największą liczbę uczestników i w konsekwencji wymaga także najwyższych nakładów finansowych. Przykładow o w 1997 roku w FSP uczestniczyło praw ie 23 m in osób, a koszty tylko tego program u wyniosły ponad 26 mld dolarów (tab. I).
Głównym celem program u jest popraw a poziom u wyżywienia rodzin z gospodarstw dom owych o niskich dochodach. M a on form ę rozprow adzanych kuponów żywnościo wych upraw niających do nabycia różnych produktów i artykułów żywnościowych. W a runkiem uczestnictw a w FSP jest spełnienie wymagań dotyczących wysokości zarobków oraz w artości d ó b r m aterialnych: m iesięczne dochody b ru tto nie pow inny przekraczać
130% poziom u ubóstw a.
W przypadku gospodarstw , gdzie mieszka osoba starsza lub niepełnospraw na wyma gane je st spełnienie jedynie w arunków dotyczących dochodów netto. D ochody netto to kwota uzyskana po 2 0% opodatkow aniu, k tó re m oże być dodatkow o pom niejszane o część wydatków związanych ze w zrostem miesięcznych kosztów utrzym ania, koszty związane z opieką nad dziećmi, wydatki poniesione na: czynsz, o płatę gaz i energię, spłaty kredytów, opłaty telefoniczne, leki.
Rodziny m ogą otrzym ać różną ilość kuponów żywnościowych, a ich w artość zależy od liczby osób tworzących gospodarstw o dom ow e (np. w 1997 r. m aksym alna wartość kuponów dla gospodarstw a 1-osobowego wynosiła 122 U SD , a dla gospodarstw a 7- osobow ego 643 U SD ). K upony żywnościowe upraw niają uczestników F o o d Stamp Program do nabycia żywności i/lub nasion i roślin używanych do jej produkcji w o- gródkach przydomowych. Z a kupony nie wolno kupować: artykułów nieżywnościowych, tytoniu i alkoholu, leków, dań gorących gotowych do spożycia, żywności dla zwierząt domowych. K upony żywnościowe nie m ogą być wym ienione na gotówkę.
A naliza działania program u w 1995 r. wykazała, iż:
• p onad połow ę wszystkich uczestników stanowiły dzieci (poniżej 18-go roku życia), • 7% stanowiły osoby starsze (powyżej 60-go roku życia),
• 60% gospodarstw domowych korzystających z FSP wychowywało dzieci,
• 70% gospodarstw domowych stanowiły rodziny niepełne, w których dzieci wycho wywane były przez jednego z rodziców (w większości wypadków m atkę),
• około 42% uczestników FSP utrzymywało się wyłącznie z pieniędzy rządowych, • przeciętne m iesięczne dochody b ru tto dla jed n eg o członka gospodarstw a dom o
wego wynosiły 514 USD,
• średnia wielkość gospodarstw a dom ow ego wynosiła 2,5 osoby.
Najdłużej działającym program em dożywiania obejm ującym cały obszar Stanów Zjednoczonych, powołanym już w 1946 roku, jest Narodow y Program O biadów Szkol nych (N SLP - T h e N ational School Lunch Program ). Kierow any jest on do dzieci w wieku szkolnym i m a na celu zapew nienie im w szkole obiadu o wysokiej wartości odżywczej. Szkoły uczestniczące w tym program ie dostają z U S D A (M inisterstw o Rol nictw a) dotację w gotówce oraz produkty żywnościowe, które w ybierają dowolnie spośród żywności rozprow adzanej w ram ach NSLP. Lista tow arów żywnościowych obejm uje ponad 60 produktów , w tym między innymi: świeże, m rożone i konserwowe
82 E. Świstak, S. Berger, E. Mikos
T a b e l a I . Liczba uczestników i koszt najważniejszych programów dożywiania w USA w latach 1970 i 1997
N um ber of participants and costs of the main nutrition programs in the USA during 1970 and 1997
FSP - Program Kuponów Żywnościowych NSLP - Narodowy Program Obiadów Szkolnych SBP - Program Szkolnych Śniadań
SMP - Specjalny Program Mleczny
W IC - „Program uzupełniający dietę kobiet, niemowląt i dzieci" SFSP - Letni Program Pomocy Żywnościowej
ta k ic h , k tó ry c h d o c h o d y n ie p rz e k ra c z a ją 185% p o z io m u u bóstw a. D o d a tk o w y m w a ru n k ie m kw alifikującym d o uczestn ictw a w tym P ro g ra m ie je s t p o s ia d a n ie za św ia d cze n ia le k arsk ie g o , stw ie rd z ając eg o zły sta n zdrow ia spow o d o w an y n ie p ra w id ło w y m o d ży w ia n ie m się. O soby, k tó re sp e łn ia ją k ry te ria uczestn ictw a w p ro g ra m ie W IC , o trzy m u ją p o m o c żyw nościow ą p rzy jm u jącą dw ie form y:
• m ie się cz n y ch p a c z e k z żyw nością b o g a tą w sk ła d n ik i deficy to w e (b ia łk o , w apń, że la z o , w it. A , w it. C ) - głów nie są to soki ow ocow e i w arzyw ne, m le k o , ja ja , sery, p ła tk i śn ia d a n io w e o ra z odżyw ki dla dzieci w zb o g a co n e w żelazo,
• k u p o n ó w żyw nościow ych u p o w ażnionych do otrzy m y w an ia o k re ślo n y c h p ro d u k tó w żyw nościow ych.
A n a liz a u cz e stn ik ó w p ro g ra m u w 1995 r. w ykazała, iż w ięk szo ść z nich - 7 7 % - sta n o w iły dzieci (w tym n ie m o w lę ta 26,8% ), k o b ie ty c ię ż a rn e - 12% , k o b ie ty k a rm ią c e - 4 % , k o b ie ty n ie k a rm ią c e , ale p o p o ro d z ie - 7% o raz, że p o n a d 1/4 w szystkich u cz e stn ik ó w (2 8 ,3 % ) m ie sz k ała n a te re n ie je d n e g o z trz e c h stanów : K alifo rn ii, N ow ego J o r k u lub T ek sa su .
O so b y k o rz y sta ją c e z p ro g ra m u W IC m a ją p raw o do u cz estn ictw a ta k ż e w innych p ro g ra m a c h p o m o c y so cjaln ej. W 1994 r. o k o ło 2/3 u cz estn ik ó w p ro g ra m u W IC d o d a tk o w o o trz y m a ło p o m o c so c jaln ą w ra m a c h p ro g ra m ó w M e d ic a id (o fe ru ją c y św iad c z e n ia z d ro w o tn e i le k a rsk ie ) i FSP.
W ciąg u la t p ro g ra m sta le rozbudow yw ał się zw iększając liczbę u cz e stn ik ó w i fu n d u sz e p rz e z n a c z o n e n a je g o działalność. W 1994 r. w p ro g ra m ie W IC u czestniczyło
84 E. Świstak, S. Berger, E. Mikos
federalnych. Przew iduje się, iż do roku 2002 rząd federalny zaoszczędzi tą drogą 54,5 m ld U SD , w tym:
• 27 mld U S D z działalności F ood Stam p Program ,
• 3 mld U SD z działalności pozostałych federalnych program ów żywieniowych. M ożliwe to będzie dzięki zredukow aniu nakładów pieniężnych przeznaczonych na działalność poszczególnych program ów , zaostrzeniu kryteriów uczestnictw a w tych pro gram ach oraz w prow adzeniu nowych, niższych stawek wypłacanych zapom óg [1].
Z godnie z now ą ustaw ą do końca 1997 r. 25% osób otrzym ujących zasiłki z fun duszów federalnych zobowiązanych było podjąć pracę. W edług danych z D H H S (D e p a rtm e n t o f H ealth and H um an Services) stanem , w którym w największym stopniu, bo aż o 73% w stosunku do 1993 r. zm niejszono liczbę uczestników program ów pomocy socjalnej, był W yoming. W stanie W isconsin redukcja ta wyniosła 58% , O reg o n - 52%, C olorado - 51% , a w T ennessee - 49% [2].
N a mocy tej ustawy n iek tó re program y zniesiono lub ograniczono zasięg ich dzia łania. U zyskane w ten sposób fundusze zostały przeznaczono na działalność nowo utw orzonego program u T em porary A ssistance T o N eedy Fam ilies (T A N F ). Jego zadaniem je st tymczasowa pom oc byłym uczestnikom innych program ów do czasu podjęcia pracy, a tym samym odejścia od korzystania z pom ocy finansowej państwa. Każdy otrzym ujący pom oc w ram ach T A N F m oże korzystać z niej przez okres nie dłuższy niż 5 lat w ciągu całego swojego życia. W ydatki przeznaczone na T A N F rząd am erykański ustalił w wysokości 16 mld U SD rocznie [6].
M an k am en tem dokonanych zm ian jest fakt, iż w większości przypadków legalni im igranci (osoby nie m ające obywatelstwa am erykańskiego) są pozbaw ieni możliwości uczestnictw a zarów no w F ood Stam p Program , jak i w T A N F. W edług G en era l Ac counting O ffice, w grudniu 1997 roku 935 tys. legalnych im igrantów zostało pozbawio nych pom ocy ze strony państw a. Część z nich (ok. 250 tys.) nadal m oże korzystać z zasiłków wypłacanych przez rządy stanow e. Z ao strzo n e rów nież zostały kryteria uczestnictw a w tych program ach nieletnich m atek sam otnie wychowujących dzieci. N ow e rozporządzenie nakłada na nie obow iązek zam ieszkania z osobą p ełn o letn ią oraz podjęcia nauki lub uczestnictw a w program ach przygotowujących do podjęcia pracy. Nie zastosow anie się do tych wymagań jest podstaw ą odm owy pom ocy finansowej. P om oc taka nie przysługuje rów nież dzieciom urodzonym w czasie, gdy m atka korzy stała z T A N F.
Pom im o wynikających z reform y ograniczeń, program y dożywiania nadal stanowią ważny elem en t polityki Stanów Zjednoczonych w zakresie pom ocy socjalnej i opieki zdrow otnej, zwłaszcza w obec ludności o niskich dochodach.
D uża różnorodność form tej pom ocy umożliwia wykorzystanie dośw iadczeń am ery kańskich w w arunkach innych krajów, w tym także w Polsce w ram ach opracowywa nego aktualnie Strategicznego Program u R ządow ego dotyczącego popraw y stanu zdro wia ludności poprzez m.in. racjonalizację sposobu żywienia.
C U R R E N T N U TR ITIO N -SU PPO R TIN G PRO GR A M S O F T H E PO PU LA TIO N IN TH E USA
Summary
In this work main programs of nutrition-supporting in the USA were presented as a part of national and local social and health policy. Following programs were reviewed namely: FSP (The Food Stamp Program), NSLP (The National School Lunch Program), SBP (School Breakfast Program), SMP (The Special Milk Program), W IC Program (The Special Supplemental Food For Women, Infants and Children), SFSP (The Summer Food Service Program).
The level of monthly income per person (no more than 130% of poverty line) is the condition for participation in every program. Some programs (e.g. FSP) are addressed to all citizens, who are fulfilling income criteria, whereas other (e.g. WIC, SBP) are available to selected population groups only. Assistance within these programs may occur in various forms (e.g. food stamps for family, possibilities in using of low cost meals, free of cost milk for school children).
Authors suggest to utilize some of US experience in nutrition-supporting programs also in Poland.
PIŚM IENNICTW O
1. Burke V : Family cash welfare and draft Clinton bill, R eport for Congress, Congressional Research Service, W ashington D.C. 1996.
2. Change in W elfare Caseloads. Administration for Children and Families, Policy backgroun der no. 143. D epartm ent of H ealth and Human Services, W ashington D.C., 1997.
3. Children and A dult Care Food Program, Food Programs Facts, USDA, W ashington D.C., 1997.
4. Dwyer J.T.: Adolescence, (in:) Present Knowledge in nutrition. Seventh edition, ILSI Press, Washington D.C. 1996.
5. Kuhn B.A., Dunn P.A., Smallwood D. \ The Food Stamp Program and welfare reform. Journal of Economics Perspectives, v. 10, Spring 1996, 189.
6. The Personal Responsibility and W ork Opportunity Reconciliation Act of 1996. Fact Sheet. HHS Press Office. W ashington, August 1997.
7. The Surgeon G eneral’s R eport on Nutrition and Health. U.S. D epartm ent of H ealth and Human Services. Public H ealth Service. DHHS, Washington 1988.
8- Tin A. : Food Stamp Changes, Congressional quarterly - weekly report, v. 54, June, 1996.
Otrzymano: 1999.06.24
