Badania ankietowe dotyczące sytuacji bytowej oraz zwyczajów żywieniowych studentów

KRYSTYNA PRZYBULEWSKA, KATARZYNA JANDA

BADANIA ANKIETOWE DOTYCZ¥CE SYTUACJI BYTOWEJ

ORAZ ZWYCZAJÓW ¯YWIENIOWYCH STUDENTÓW

QUESTIONNAIRE STUDIES ON THE VITAL SITUATION AND NUTRITIONAL

HABITS OF STUDENTS

Katedra Mikrobiologii i Biotechnologii Œrodowiska Akademia Rolnicza w Szczecinie

71-434 Szczecin, ul. S³owackiego 17 Kierownik: prof. dr hab. A. Nowak e-mail: kprzybulewka@agro.ar.szczecin.pl

Przedstawiono wyniki badañ ankietowych przeprowadzonych w roku akade-mickim 2001/2002 wœród 230 studentów Akademii Rolniczej w Szczecinie. Na ich podstawie dokonano oceny sytuacji materialno-bytowej oraz zwyczaje ¿ywie-niowe studentów podczas trwania nauki. Po przeanalizowaniu otrzymanych da-nych stwierdzono istotny wp³yw wybrada-nych czynników m.in. otrzymywania sty-pendiów, podejmowania pracy dorywczej na niektóre elementy ¿ycia studenckie-go oraz upodobania ¿ywieniowe.

WSTÊP

Preferencje ¿ywieniowe ró¿nych grup spo³ecznych, w tym równie¿ studentów, by³y

obiek-tem wielu opracowañ [3-6, 8, 13-15]. Nale¿y jednak podkreœliæ, ¿e styl ¿ycia studentów,

w tym równie¿ sposób od¿ywiania, uzale¿niony jest miêdzy innymi od ich sytuacji

mate-rialnej. Zwyczaje ¿ywieniowe w niewielkim stopniu poznane s¹ w grupie studentów [3, 19],

najczêœciej zamieszkuj¹cych w domach studenckich i kwaterach prywatnych, poza domem

rodzinnym. Jeszcze mniej liczne s¹ doniesienia dotycz¹ce szeroko pojêtej sytuacji

spo³ecz-nej studentów oraz absolwentów [10-12]. W niniejszym opracowaniu podjêto próbê

okre-œlenia sytuacji materialnej i zwyczajów ¿ywieniowych studentów Akademii Rolniczej

w Szczecinie. Okreœlono zale¿noœci wybranych czynników np. p³ci, roku studiów,

pocho-dzenia na niektóre elementy ¿ycia studentów podczas trwania nauki m.in. miejsca

zamiesz-kania, otrzymywania stypendiów, podejmowania pracy dorywczej, czy czêstotliwoœci

spo-¿ywania posi³ków.

MATERIA£ I METODY

Badania ankietowe przeprowadzono w roku akademickim 2001/2002. Objê³y one 230 losowo wybranych studentów drugiego i pi¹tego roku wydzia³u Kszta³towania Œrodowiska i Rolnictwa kie-runków Ochrony Œrodowiska, Biotechnologii oraz Ogrodnictwa Akademii Rolniczej w Szczecinie.

Ankietowane osoby wybrano z grupy 450 studentów ucz¹cych siê na wymienionych kierunkach. Studenci otrzymali kwestionariusz ankiety z pytaniami zamkniêtymi. Zwrotnoœæ ankiet wynosi³a 100%. Kwestionariusz sk³ada³ siê dwóch czêœci – w pierwszej zawarte by³y pytania dotycz¹ce da-nych osobowych oraz sytuacji materialnej, m.in. otrzymywania stypendiów, pracy dorywczej oraz zatrudnienia rodziców. Ka¿da z osób zosta³a scharakteryzowana za pomoc¹ kilku cech okreœlaj¹cych jej status spo³eczno-ekonomiczny. Pytania zawarte w kwestionariuszu dotyczy³y nastêpuj¹cych za-gadnieñ: p³ci, roku studiów, miejsca sta³ego zamieszkania, miejsca zamieszkania podczas nauki, wykszta³cenia oraz zatrudnienia rodziców, posiadania rodzeñstwa, otrzymywania pomocy finanso-wej od najbli¿szych, otrzymywania stypendium (naukowego, socjalnego), podejmowania pracy do-rywczej.

Czêœæ drug¹ stanowi³y szczegó³owe pytania dotycz¹ce od¿ywiania siê studentów, miejsca spo¿y-wania posi³ków, liczby posi³ków spo¿ywanych w ci¹gu doby, czêstotliwoœci spo¿ycia ró¿nych grup produktów, miêdzy innymi miêsa, ryb, owoców, warzyw, mleka i przetworów oraz u¿ywek.

Badania ankietowe z w³¹czonym kwestionariuszem przeprowadzono podczas zajêæ prowadzo-nych m.in. z oceny jakoœci ¿ywnoœci.

Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej [18]. Wstêpn¹ charakterystykê osób oceniono na podstawie utworzonych dla badanych zmiennych tabel liczebnoœci. Do oceny statystycznej nieza-le¿noœci cech przeprowadzono test Chi2_.

WYNIKI I ICH OMÓWIENIE

Wœród ankietowanych osób wiêkszoœæ stanowi³y kobiety, mê¿czyŸni stanowili prawie

30%, przy czym by³o ich mniej o kilka procent na pierwszych latach studiów. Wiêkszoœæ

studentów pochodzi³a z miast; studenci ze wsi stanowili 1/3 ankietowanych osób (Tab. I).

Na podstawie analizy statystycznej mo¿na przypuszczaæ, ¿e istnieje spadkowa tendencja

podejmowania studiów przez osoby pochodz¹ce ze wsi (wyniki te nie s¹ jednak

wystarcza-j¹ce i nale¿a³oby przeprowadziæ kolejne badania na przestrzeni kilku najbli¿szych lat

z wiêksz¹ liczb¹ ankietowanych osób). Sytuacja taka mo¿e byæ wynikiem pogarszaj¹cej siê

sytuacji materialnej wœród spo³ecznoœci wiejskiej [17]. Du¿e znaczenie w tym przypadku

ma równie¿ istotnie wiêksza liczba rodzeñstwa wœród osób zamieszka³ych na wsi co mo¿na

stwierdziæ na podstawie istotnej zale¿noœci tych czynników (p=0,0003) i danych

statystycz-nych [16]. Znacznie mniejszy dochód przypadaj¹cy na jedn¹ osobê w rodzinach

wielo-dzietnych jest prawdopodobnie jednym z wa¿niejszych czynników decyduj¹cych o

zakoñ-czeniu nauki na poziomie szko³y œredniej.

Na podstawie testu Chi

_{mo¿na stwierdziæ, ¿e miejsce zamieszkania ankietowanych osób}

w trakcie studiów zale¿a³o od roku nauki (p=0,0145) oraz miejsca ich sta³ego zamieszkania

(p=0,0012). Prawie po³owa studentów mieszka³a w domach studenckich, 1/3 wraz z

rodzi-cami, ponad 20% wynajmowa³o stancje i tylko kilka procent stanowi³y osoby posiadaj¹ce

w³asne mieszkanie. Wiêcej miejsc w akademikach (o 20%) przyznano studentom

ostatnie-go roku. Studenci drugieostatnie-go roku znacznie czêœciej mieszkali z rodzicami lub wynajmowali

kwatery prywatne. Wœród osób pochodz¹cych ze wsi wiêkszoœæ (ponad 70%) otrzymywa³a

miejsca w domach studenckich. Prawie po³owa studentów pochodz¹ca z miast mieszka³a

z rodzicami, w nastêpnej kolejnoœci by³y to akademiki i kwatery prywatne (Tab. I).

Statystyczna analiza wyników pozwoli³a stwierdziæ istnienie zale¿noœci pomiêdzy

miej-scem sta³ego zamieszkania studenta, a otrzymywaniem przez niego stypendium socjalnego

– czêœciej pomoc materialn¹ w tej formie otrzymywa³y osoby pochodz¹ce ze wsi (p=0,0025).

Stypendium socjalne otrzymywa³a prawie 1/4 ankietowanych osób, przy czym wiêksz¹

gru-5RNVWXGLyZ 6WXGHQFLRJyáHP ,, 9 'DQHSHUVRQDOQH .  Q  0  Q  RJy áHP Q  . Q  0  Q  RJy áHP Q  .  Q  0  Q  RJyáHP Q  PLDVWR          0 LH MV FH  VW Dá HJ R ]D  P LH V] ND QL D ZLH           GRPURG]LQQ\          GRPVWXGHQFNL          VWDQFMD          0 LH MV FH  ]D P LH V] ND QL D SR GF ]D VQ DX NL  ZáDVQHPLHV]NDQLH          SRGVWDZRZH          ]DZRGRZH          UHGQLH          PDWND Z\ V]H          SRGVWDZRZH          ]DZRGRZH          UHGQLH          : \N V] WD áF HQ LH UR G] LF yZ  RMFLHF Z\ V]H          SUDFXMH          PDWND EH]URERWQD          SUDFXMH          =D WUX GQ LH QL H UR G] LF yZ  RMFLHF EH]URERWQ\          EUDN                                                  5 RG ]H VW Z R            

Ta b e l a I . Miejsce zamieszkania studentów, wykszta³cenie i zatrudnienie ich rodziców oraz posiada-nie rodzeñstwa

Student’s residence, Parent’s education and occupation, as well as number of brothers and sisters

Ta b e l a I I . Sytuacja materialna studentów Akademii Rolniczej w Szczecinie Financial situation of students at the University of Agriculture in Szczecin

pê stanowili studenci pi¹tego roku; nie by³y to jednak ró¿nice istotne. Podobn¹ sytuacjê

stwierdzono w przypadku stypendium naukowego. Tê formê pomocy otrzymywa³o o kilka

procent wiêcej studentów ni¿ z puli funduszy socjalnych. (Tab. II). Wyliczony poziom

praw-dopodobieñstwa testowego (p=0,0034) dla statystyki Chi

_{wskazuje na to, ¿e badane cechy}

s¹ zale¿ne, tj. otrzymywanie stypendium naukowego zale¿a³o w sposób istotny od roku

nauki ankietowanych studentów.

Badania wykaza³y, ¿e wœród ankietowanych studentów 25% nie otrzymywa³o ¿adnej

pomocy finansowej od najbli¿szych (Tab. II). Pomoc materialn¹ otrzymywa³y nieco

czê-œciej osoby, które by³y jedynakami lub mia³y tylko brata lub siostrê. Na podstawie wartoœci

prawdopodobieñstwa testowego p= 0,7185 mo¿na stwierdziæ, ¿e otrzymywanie pomocy

finansowej od najbli¿szych nie zale¿a³o istotnie od liczby dzieci w rodzinie. Brak pomocy

finansowej ze strony najbli¿szych mobilizowa³ studentów do podejmowania pracy

(p=0,0083). Wœród badanych studentów 1/3 podejmowa³a pracê dorywcz¹, z czego

wiêk-szoœæ – 61% – to studenci ostatniego roku studiów. Poziom prawdopodobieñstwa

testowe-go p=0,0182 dla statystyki Chi

_{wskazuje, ¿e podejmowanie przez studentów pracy}

doryw-czej istotnie zale¿a³o od roku, na którym studiowali.

Na podstawie otrzymanych wyników (Tab. III, IV) okreœlono zwyczaje ¿ywieniowe

stu-dentów. Ró¿nice w sposobie od¿ywiania zale¿a³y od p³ci ankietowanych osób, co

potwier-dzaj¹ równie¿ niektórzy autorzy [1, 20, 21].

5RNVWXGLyZ 6WXGHQFLRJyáHP ,, 9 6\WXDFMDPDWHULDOQD .  ₀  _{RJyáHP .}  ₀  _RJyáHP .  ₀  _RJyáHP 7DN          6W\SHQGLXP VRFMDOQH _{1LH         } 7DN          6W\SHQGLXP QDXNRZH _{1LH         } 7DN          3UDFD GRU\ZF]D _{1LH         } EUDN          GR]á QDPLHVL F          GR]á QDPLHVL F            3RPRF ILQDQVRZD RGURG]LQ\ LQDMEOL  V]\FK _{SRZ\ HM} ]áQD PLHVL F          . ±NRELHW\0 ±P F]\ QL





5RNVWXGLyZ 6WXGHQFLRJyáHP ,, 9 3RVLáNL .  Q  Q 0  RJyáHPQ  Q .  Q 0  RJyáHPQ  .  Q Q 0  RJyáHPQ                                          /LF]ED SRVLáNyZ ZFL JX GQLD                     /LF]ED GD RELD GRZ\FK           FRG]LHQQLH          QLHUHJXODUQLH          QLDGDQLH QLJG\           FRG]LHQQLH          QLHUHJXODUQLH          2ELDG QLJG\          VWRáyZND            VSRU] G]DQH ZHZáDVQ\P ]DNUHVLH          ÄIDVWIRRG´          EDUPOHF]Q\          0LHMVFH VSR \ZDQLD RELDGyZ NXFKQLD D]MDW\FND           

Ta b e l a I I I . Czêstotliwoœæ oraz miejsca spo¿ywania posi³ków przez badanych studentów Akademii Rolniczej w Szczecinie

Consumption frequency of selected product groups by students of University of Agri-culture in Szczecin

K* – kobiety, M* – mê¿czyŸni

A¿ 30% studentów jad³o œniadania nieregularnie (nie ka¿dego dnia) lub nie jad³o go

wcale. Badania przeprowadzone przez wielu autorów [2, 6, 7, 9, 15, 21, 22] równie¿

po-twierdzaj¹ nieprawid³owoœæ zwi¹zan¹ z od¿ywianiem siê m³odzie¿y, dotyczy to m.in.

czê-stotliwoœci spo¿ywania posi³ków. Zdecydowana wiêkszoœæ osób, tj. 85% badanych

przygo-towywa³a obiady we w³asnym zakresie. Prawie po³owa studentów przygoprzygo-towywa³a obiady

z zakupionych lub wczeœniej samodzielnie przygotowanych pó³produktów. W sumie 15%

studentów jad³o obiady w sto³ówkach, barach mlecznych, punktach gastronomicznych typu

5RNVWXGLyZ 6WXGHQFLRJyáHP ,, 9 *UXS\ SURGXN WyZ &] VWRWOLZR ü VSR \FLD .  ₀  RJy áHP .  0  RJyáHP .  ₀  _RJy áHP SU]\QDMPQLHMUD] QDW\G]LH           SU]\QDMPQLHMUD] ZPLHVL FX          U]DG]LHM          5\E\ LSU]H WZRU\ QLJG\          SU]\QDMPQLHMUD] QDW\G]LH           SU]\QDMPQLHMUD] ZPLHVL FX          U]DG]LHM          0L VR LSU]H WZRU\ QLJG\          SU]\QDMPQLHMUD] QDW\G]LH           SU]\QDMPQLHMUD] ZPLHVL FX          U]DG]LHM          'UyE LSU]H WZRU\ QLJG\          FRG]LHQQLH          SU]\QDMPQLHMUD] QDW\G]LH           SU]\QDMPQLHMUD] QDPLHVL F          0OHNR LSU]H WZRU\ QLJG\          FRG]LHQQLH          SU]\QDMPQLHMUD] QDW\G]LH           SU]\QDMPQLHMUD] QDPLHVL F          2ZRFH LZD U]\ZD QLJG\         

Ta b e l a I V. Czêstotliwoœæ spo¿ycia wybranych grup produktów przez studentów Akademii Rolniczej w Szczecinie

Consumption frequency of selected product groups by students of University of Agricul-ture in Szczecin

„fast food” oraz serwuj¹cych dania kuchni azjatyckiej. Obiady przede wszystkim sk³ada³y

siê z jednego dania. Tylko 1/4 studentów spo¿ywa³a obiady, sk³adaj¹ce siê z dwóch dañ.

W badaniach okreœlono równie¿ czêstotliwoœæ spo¿ywania przez studentów produktów

i ich przetworów takich jak ryby, miêso, drób, mleko oraz owoce i warzywa. Prawie 1/4

studentów spo¿ywa³a ryby przynajmniej raz w tygodniu, po³owa przynajmniej raz na

mie-si¹c a prawie 20% – rzadziej. Piêtnaœcie ankietowanych osób, co stanowi³o kilka procent,

nie spo¿ywa³o w ogóle ryb. Wiêkszoœæ studentów – 84% spo¿ywa³a miêso i jego przetwory

FGWDE,9 FRG]LHQQLH          SU]\QDMPQLHMUD] QDW\G]LH           F]DVDPL          6áRG\F]H QLJG\          FRG]LHQQLH          SU]\QDMPQLHMUD] QDW\G]LH           F]DVDPL          &KLSV\ FKUXSNL LRU]HV]NL QLJG\          FRG]LHQQLH          NLONDUD]\ZW\ JRGQLX          F]DVDPL          1DSRMH JD]RZDQH QLJG\          SU]\QDMPQLHMUD] G]LHQQLH          NLONDUD]\ZW\ JRGQLX          F]DVDPL          $ONRKROH QLVNR SURFHQ WRZHSL ZR QLJG\          NLONDUD]\G]LHQ QLH          UD]G]LHQQLH          F]DVDPL          NDZD SRUFMD QLJG\         

przynajmniej raz w tygodniu, a kilka procent ankietowanych raz na miesi¹c lub rzadziej.

6% studentów nie jada miês w ogóle. Prawie 75% ankietowanych spo¿ywa³o drób

przynaj-mniej raz w tygodniu, nieca³e 20% przynajprzynaj-mniej raz na miesi¹c, a kilka procent – jeszcze

rzadziej. Czêœciej miêso drobiowe spo¿ywaj¹ studenci pi¹tego roku (p=0,0182), zaœ kilka

procent w ogóle nie jada drobiu.

Mleko i produkty mleczne codziennie spo¿ywa³a co druga ankietowana osoba, 1/3

stu-dentów przynajmniej raz w tygodniu, a kilka procent – rzadziej. Badania wykaza³y, ¿e

wiê-cej kobiet ni¿ mê¿czyzn deklarowa³o spo¿ywanie mleka i jego przetworów, a ró¿nica ta

by³a statystycznie istotna (p=0,0071). Zaledwie kilka osób (1,5%) nie spo¿ywa³o tego

ro-dzaju artyku³ów spo¿ywczych.

Ponad po³owa spoœród ankietowanych codziennie jada³a owoce i warzywa, prawie 40%

– przynajmniej raz w tygodniu, a nieca³e 5% – przynamniej raz w miesi¹cu. S³odycze

co-dziennie spo¿ywa³o ponad 20% pytanych, prawie 80% – przynajmniej raz w tygodniu lub

rzadziej. M³odzie¿ koñcz¹ca edukacjê czêœciej deklarowa³a spo¿ycie s³odyczy (p=0,0112).

Codzienne konsumowanie chipsów, chrupek i orzeszków zadeklarowa³o tylko kilka osób,

kilka razy w tygodniu – 25 osób (nieca³e 11%). Okazjonalne jedzenie tego typu przek¹sek

zadeklarowa³o prawie 80% studentów, zaœ ponad 10% stwierdzi³o, ¿e w ogóle nie spo¿ywa

takich produktów. Zdecydowana wiêkszoœæ studentów codziennie spo¿ywa³a miêso i drób,

a tylko po³owa ankietowanych z tak¹ sam¹ czêstotliwoœci¹ spo¿ywa³a warzywa.

Wypijanie przynajmniej jednej porcji kawy dziennie zadeklarowa³a po³owa badanych,

przy czym nale¿y podkreœliæ, ¿e czêœciej by³y to kobiety (p=0,0316). Ponad 1/4 studentów

pi³a kawê okazjonalnie, natomiast nieco mniejsza liczba osób odpowiedzia³a, ¿e nie pije

kawy w ogóle. Okaza³o siê, ¿e tylko 7% spoœród ankietowanych pi³o codziennie napoje

gazowane, 20% – kilka razy w tygodniu, a czasami – ponad 60%. Deklaracjê nie

spo¿ywa-nia tego typu napojów z³o¿y³o ponad 11% studentów. Analiza otrzymanych wyników

do-wiod³a, ¿e wœród osób pij¹cych napoje gazowane przewa¿ali mê¿czyŸni (p=0,0011).

Zde-cydowana wiêkszoœæ studentów zarówno mê¿czyzn jak i kobiet – 78% zadeklarowa³a

oka-zjonalne spo¿ywanie niskoprocentowych napojów alkoholowych w postaci piwa. Prawie

3% ankietowanych przyzna³o siê do wypijania kilku piw dziennie, a nieca³e 15% – do picia

go kilka razy w tygodniu. Zdecydowan¹ wiêkszoœæ wœród osób pij¹cych piwo stanowili

mê¿czyŸni (p= 0,0005). Zaledwie kilka osób odpowiedzia³o, ¿e nie pije tego rodzaju

napo-jów.

PODSUMOWANIE

W badanej grupie ankietowanych zdecydowan¹ wiêkszoœæ studiuj¹cych stanowi³y

ko-biety i osoby pochodz¹ce z miast. Prawdopodobnie istnieje spadkowa tendencja dotycz¹ca

podejmowania studiów przez m³odzie¿ wiejsk¹. Miejsce zamieszkania podczas nauki

zale-¿a³o od roku studiów oraz pochodzenia ankietowanych osób. Studenci ostatniego roku

stu-diów i osoby pochodz¹ce ze wsi czêœciej otrzymywa³y miejsca w domach studenckich.

Pomoc materialn¹ w postaci stypendium socjalnego przyznawano czêœciej m³odzie¿y

wiej-skiej, natomiast stypendium naukowe czêœciej otrzymywali studenci pi¹tego roku studiów.

Brak pomocy finansowej ze strony osób najbli¿szych mobilizowa³ studentów do

podejmo-wania pracy dorywczej, któr¹ czêœciej wykonywa³y osoby koñcz¹cy edukacjê.

ró¿nice w upodobaniach ¿ywieniowych czêsto zale¿ne by³y od p³ci. Posi³ki, w tym równie¿

obiady, najczêœciej przygotowywane by³y we w³asnym zakresie. Tylko nieznaczny procent

(12%) stanowili studenci korzystaj¹cy ze sto³ówek, barów mlecznych i innych punktów

gastronomicznych. Prawie 1/3 ankietowanych studentów od¿ywia³a siê nieregularnie.

Do-minowa³y obiady jednodaniowe, sporz¹dzane najczêœciej z kupionych lub przygotowanych

wczeœniej pó³produktów. Wiêkszoœæ studentów deklarowa³a spo¿ycie przynajmniej raz

w tygodniu miêsa, drobiu, s³odyczy oraz przynajmniej raz w miesi¹cu ryb. Co druga osoba

deklarowa³a codzienne spo¿ywanie owoców i warzyw, mleka i jego przetworów oraz

wypi-janie kilku porcji kaw w ci¹gu dnia; dotyczy³o to czêœciej kobiet. Wiêkszoœæ studentów

napoje gazowane, niskoprocentowe napoje alkoholowe oraz przek¹ski w postaci chrupek,

chipsów i orzeszków spo¿ywa³a okazjonalnie, przy czym byli to czêœciej mê¿czyŸni.

K . Przybulewska, K Janda

QUESTIONNAIRE STUDIES ON THE VITAL SITUATION AND NUTRITIONAL HABITS OF STUDENTS

Summary

Results of questionnaire studies carried out in 2001/2002 among 230 students of University of Agriculture in Szczecin were presented. It served for assessing their material and living situation during studying at the University. Women and people originating from cities dominated in studied group of respondents. Probably, there is a decreasing tendency referring to attending the University by country people. Residence during studying depended on the year of education and origin of respondents. Last-year students and country people were more often placed in hostel. Material help in a form of social scholarship was more often assigned to country youth, and scientific grants were more frequently given to fifth-year students. No finance help of student’s families made they under-took a part-time job that was made more often by final-year students. Significant differences refer-ring to consumption customs often depended on sex. Students themselves most often prepared me-als, including dinners. Only small per cent (12%) of students went to canteens, milk bars or other restaurants. Almost one-third of respondents fed irregularly. One-dish dinners consisting most often of purchased or earlier prepared semi-products dominated. Majority of students declared feeding meat, poultry, and sweets at least once a week, as well as fish – at least once a month. Every second person declared everyday consumption of fruit and vegetables, milk and its products as well as several cups of coffee daily; it referred more often to women. Most of respondents occasionally consumed sprinkle, low-alcoholic beverages and snacks in a form of chips and nuts, but they were more often men.

PIŒMIENNICTWO

1. Augustyniak., Brzozowska A.: Sposób ¿ywienia m³odzie¿y w Polsce na podstawie piœmiennictwa z ostatnich 10 lat (1990-2000). Roczn. PZH 2002, 53, 4.

2. Babicz -Zieliñska E., Przys³awski J., W¹do³owska L., Schlegel-Zawadzka M.: Preferences and choice factors for fats among female students of some Polish universities. Pol. J. Food Nutr. Sci. 2000, 9/50, 51-55.

3. Babicz-Zieliñska E.: Preferencje ¿ywieniowe wybranych produktów w œrodowisku studenckim. Pol. J. Food Nutr. Sci. 1998, 7/48, 135-139.

4. Chalcarz W., Klemczak L., Krajewski P.: Wp³yw wiedzy uczniów Zespo³u Szkó³ Gastronomicz-nych i ich miejsca zamieszkania na sposób ¿ywienia i stan od¿ywienia. Roczn. PZH 1991, 42, 325-332.

5. Czeczelewski J.: Czêstotliwoœæ spo¿ywania pierwszych i drugich œniadañ przez uczniów klas IV -VI na przyk³adzie szkó³ podstawowych miasta Bia³a Podlaska. Roczn. PZH 2001, 52, 321-328. 6. Czeczelewski J., Wilczewski A., Raczyñski G.: Ocena sposobu ¿ywienia i stanu od¿ywienia dzieci z regionu typowo wielkomiejskiego i wiejskiego naszego kraju. Pol. J. Food Nutr. Sci. 1997, 6/47, 115-126.

7. Gronowska-Segner A., Drywieñ M., Hamu³ka J.: Analiza stanu ¿ywienia dzieci w wieku przed-szkolnym i przed-szkolnym w oparciu o istniej¹ce piœmiennictwo z lat 1980-1995. Roczn. PZH 1998, 49, 377-383.

8. Grzybowski A.: Poziom wiedzy o zdrowiu uczniów koñcz¹cych szko³ê podstawow¹. Roczn. PZH 1989, 40, 333-339.

9. Hamu³ka J., Gronowska-Senger A., Tomala G.: Czêstotliwoœæ i wartoœæ energetyczna œniadañ spo¿ywanych przez m³odzie¿ szkó³ ponadpodstawowych Roczn. PZH 2002, 53, 81-87. 10. Lasek S., Niko³ajew J.: Studenci i absolwenci Wy¿szej Szko³y Morskiej w Szczecinie w œwietle

badañ socjologicznych. Zeszyty Naukowe WSM w Szczecinie 1986, 27, 259-286.

11. Niko³ajew J.: Spo³eczne problemy absolwentów Wydzia³u Rybactwa Morskiego i Technologii ¯ywnoœci Akademii Rolniczej w Szczecinie. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Szczeci-nie 1982, Seria Nauk Spo³ecznych i Ekonomicznych XIV, nr 97, 77-89.

12. Niko³ajew J.: Wybrane aspekty badañ spo³ecznych nad studentami i absolwentami Wydzia³u Rybactwa Morskiego i Technologii ¯ywnoœci, w: Gospodarka morska w 40-leciu PRL. Towarzy-stwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, Oddzia³ w Szczecinie. Zak³ad Poligraficzny PS „Za-pol” 1987, 143-156.

13. Szczepañska B., Siwiñska D., Majle B., Raczyñska B., Raczyñski G.: Poziom wiedzy o ¿ywieniu wœród m³odzie¿y uprawiaj¹cej sport. Pol. J. Food Nutr. Sci. 1997, 6/47, 125-133.

14. Szponar L., Mieleszko T.: Sposób ¿ywienia mê¿czyzn w Polsce w latach 1975-1984 (przegl¹d i analiza prac). Roczn. PZH 1991, 42, 41-50.

15. Szponar L., Rychlik E.: ¯ywienie zbiorowe dzieci i m³odzie¿y szkolnej w Polsce. Roczn. PZH 2000, 51, 149-161.

16. GUS, Rocznik Demograficzny. Warszawa 1998. 17. GUS, Rocznik Statystyczny. Warszawa 1998.

18. StatSoft Polska 2001 Statistica, Nowa Generacja 6. Kraków

19. W¹do³owska L., Przys³awski J.: Dietary habits of students from two universities. Pol. J. Food Nutr. Sci. 1997, 7/48, 567-577.

20. Pietruszka B., Brzozowska A., Puzio-Dêbska A.: Ocena sposobu ¿ywienia osób doros³ych w trzech wybranych wsiach woj. warszawskiego, radomskiego i bialskopodlaskiego. Roczn. PZH 1998, 49, 219-229.

21. Pierzynowska J., Wyrzykowska J., Gronowska-Senger A.: Analiza wp³ywu edukacji ¿ywienio-wej na zachowania ¿ywieniowe wybranej grupy studentów. Roczn. PZH 1998, 49, 491-498. 22. Stopnicka B., Jerulank I., Szamrej I, K.: Ocena jakoœci ¿ywienia m³odzie¿y zamieszkuj¹cej

w internatch szkó³ ponadpodstawowych województwa bia³ostockiego. Roczn. PZH 1999, 50, 191-208.