TECHNIKA STOSOWANIA ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN
W UPRAWIE ZIEMNIAKA
dr Marek Wachowiak
Instytut Ochrony Roślin, ul. Miczurina 20, 60-318 Poznań
pecyficzne warunki redlinowej lub zago-nowej uprawy ziemniaka oraz koniecz-ność zapewnienia właściwego poziomu ochrony uprawianych roślin wymagają sto-sowania odpowiednich urządzeń, które umożliwiają optymalne wykorzystanie uży-tych środków ochrony. Dotyczy to stosowa-nia środków chemicznych zarówno w trakcie sadzenia bulw, jak i w całym okresie wege-tacji.
Zaprawianie bulw w trakcie sadzenia
Zaprawianie polega na nanoszeniu niewiel-kich dawek środka ochrony na bulwy tuż przed umieszczeniem ich w glebie. Do za-prawiania stosuje się specjalne aparaty współpracujące z sadzarkami, które umożli-wiają równomierne pokrycie sadzeniaków preparatem. Z dotychczas przetestowanych rozwiązań technicznych najbardziej
przydat-ne okazały się urządzenia skonstruowaprzydat-ne według wzorca opracowanego w Instytucie Ochrony Roślin. Są to specjalne opryskiwa-cze z pompą napędzaną przez WOM ciągni-ka. Zbiornik z cieczą użytkową zainstalowa-ny jest na sadzarce lub na ciągniku, a dwa lub cztery specjalne rozpylacze o niewielkim wydatkowaniu cieczy opryskują sadzeniaki na łyżeczkach sadzarki lub na tarczy wysa-dzającej (w zależności od modelu sadzarki). Zużycie cieczy użytkowej wynosi 30-60 l/ha. Drobnokroplisty oprysk bulw preparatem Prestige 290 FS za pomocą takiego urzą-dzenia zapewniał długotrwałą ochronę plan-tacji, a pokrycie 85-90% powierzchni wysa-dzonych bulw gwarantowało skuteczne zwalczanie chorób występujących we wcze-snym okresie rozwoju ziemniaka oraz stonki ziemniaczanej do kilkunastu tygodni od wy-sadzenia (tab. 1).
Tabela 1
Skuteczność zwalczania larw stonki ziemniaczanej po zastosowaniu preparatu Prestige 290 FS metodą zaprawiania sadzeniaków w trakcie sadzenia
Obiekt doświadczalny
Dawka na 1 ha
Skuteczność zwalczania larw w poszczególnych terminach obserwacji (%)
30 VI 3 VII 7 VII 11 VII
Prestige 290 FS 0,75 l 100 96,8 93,9 92,9
Prestige 290 FS 1,0 l 100 100 97,6 96,2
Kontrola (liczba larw na 10 mb rzędu) - (11) (31,25) (41,25) (52,5)
Zasadą działania innych urządzeń do za-prawiania jest pokrywanie bulw pianą zawie-rającą środki ochrony lub zwilżanie sadze-niaków preparatem poprzez przesuwanie ich pomiędzy gąbką nasyconą środkiem che-micznym. Sposoby te są jednak mniej przy-datne, zarówno ze względów technicznych, jak i nierównomiernego dozowania prepara-tów.
Opryskiwanie plantacji ziemniaka
Bardzo istotnym etapem produkcji ziemnia-ków jest zabezpieczenie plantacji przed chwastami, a także ochrona w późniejszych fazach wzrostu roślin, szczególnie poprzez zabiegi zwalczania stonki ziemniaczanej,
mszyc czy chorób – głównie alternariozy i zarazy ziemniaka. W tych sytuacjach do ochrony najczęściej wykorzystuje się trady-cyjne opryskiwacze polowe.
Do napędu opryskiwaczy do ochrony ro-ślin rolniczych uprawianych rzędowo, takich jak ziemniaki, należy zawsze dobierać cią-gniki o węższych oponach i rozstawie kół dopasowanym do szerokości redlin, aby w czasie zabiegu nie ugniatać nadmiernie ro-ślin. Zawsze należy używać ciągników bez obciążników na kołach, aby zmniejszyć ugniatanie gleby.
Na mniejszych plantacjach najczęściej stosuje się opryskiwacze zawieszane o po-jemności zbiornika 300 lub 400 l i belkach
polowych o szerokości roboczej 12 metrów. Na większych areałach wykorzystywane są opryskiwacze przyczepiane ze zbiornikami 1000 lub 2000 l i belkami polowymi najczę-ściej o szerokości 18 metrów. W ochronie ziemniaków ważne jest to, czy potrafimy nanieść preparat także na dolną stronę bla-szek liściowych. W celu uzyskania takiego efektu powstają nowe rozwiązania technicz-ne urządzeń rozpylających, w których do wspomagania procesu opryskiwania wyko-rzystywane jest powietrze. We wszystkich opryskiwaczach urządzeniem odpowiadają-cym za właściwe zdeponowanie preparatu na chronionej powierzchni jest rozpylacz. Rozpylacze stanowią wyposażenie każdego opryskiwacza i mają decydujący wpływ na skuteczność biologiczną stosowanych środ-ków ochrony.
Rozpylacze
W opryskiwaczach polowych wykorzystuje się rozpylacze szczelinowe nazywane cza-sami płaskostrumieniowymi, które wytwarza-ją krople o stosunkowo wąskim zakresie wielkości. Są one produkowane w bardzo wielu typach i wymiarach, tak aby można było je stosować w różnych warunkach agro-technicznych i pogodowych. Do najbardziej rozpowszechnionych typów rozpylaczy nale-żą:
● standardowe
● podwyższonej jakości rozpylania (inaczej o rozszerzonym zakresie ciśnień roboczych), ● przeciwznoszeniowe (inaczej antyzno-szeniowe lub niskoznoantyzno-szeniowe),
● eżektorowe.
Na polskim rynku rozpylacze płaskostru-mieniowe oferuje kilka firm, głównie zagra-nicznych. Poszczególne typy rozpylaczy mają liczne wymiary (określane czasami typowymiarem), różnicujące je pod wzglę-dem intensywności wypływu cieczy w jedno-stce czasu przy tym samym ciśnieniu. Inten-sywność wypływu oznaczana jest cyframi: 015, 02, 03, 04, 05 itd., co oznacza, jaka część galonu (3,78 litra) wypływa przez dany rozpylacz pod ciśnieniem 2,8 bara w ciągu 1 minuty. Ułatwieniem dla operatorów opry-skiwaczy w ich rozróżnianiu jest wprowa-dzona w ostatnich latach klasyfikacja kolory-styczna. Wymuszona przez system ISO
obowiązuje wszystkie firmy, które muszą produkować rozpylacze o takiej samej inten-sywności wypływu w jednakowym kolorze. I tak, niezależnie od producenta i typu rozpy-lacze o wypływie 015 mają kolor zielony, 02 – żółty, 03 – niebieski, 04 – czerwony, a 05 – brązowy.
Rozpylacze szczelinowe mogą mieć kąt rozpylania cieczy 80o, 110o lub 120o, co jest oznaczone na każdym egzemplarzu obok typu, intensywności wypływu i materiału, z którego wykonana jest część robocza rozpy-lacza. Kąt rozpylania cieczy ma istotne zna-czenie przy ustawianiu odległości belki robo-czej opryskiwacza od opryskiwanych roślin (powierzchni gleby). Przy większym kącie rozpylania belka powinna być ustawiona niżej, np. 120o – 35 cm, a przy kącie
mniej-szym, np. 80o – 60 cm. Przestrzeganie tej zasady gwarantuje równomierny rozkład poprzeczny cieczy na całej opryskiwanej powierzchni.
Wielkość kropli w dużym stopniu zależy od typu rozpylacza i ciśnienia roboczego. Im mniejsze typowymiary rozpylaczy oraz im większe ciśnienie robocze, tym mniejsze są krople. Przy doborze rozpylaczy należy pa-miętać, że ten sam rozpylacz przy różnych ciśnieniach roboczych może wytwarzać kro-ple różnej wielkości. Rozpylacz, który przy niskich ciśnieniach wytwarza na przykład krople średniej wielkości, może dawać krople nawet bardzo drobne po zwiększeniu ciśnie-nia. Mocno uproszczony podział na trzy pod-stawowe rodzaje oprysku: drobnokroplisty, średniokroplisty i grubokroplisty, jest po-wszechnie stosowany przez firmy produku-jące rozpylacze dla rolnictwa.
Rozpylacze standardowe (np. TeeJet TP, Lechler ST, Lurmark SD) są uniwersalne w użyciu i dlatego można je stosować zarówno do zabiegów zwalczania chorób i szkodni-ków, jak i chwastów. Wytwarzają one jednak dużo drobnych kropel podatnych na znosze-nie i stąd powinno się ich używać tylko w odpowiednich warunkach pogodowych. Za-lecane ciśnienie robocze dla standardowych rozpylaczy szczelinowych to 2 do 4 barów.
Rozpylacze o podwyższonej jakości roz-pylania (np. TeeJet XR, Lechler LU, Spray International UF) mogą pracować już przy ciśnieniu 1 lub 1,5 bara. Zaletą stosowania niskich ciśnień jest duża jednorodność
wy-twarzanych kropel i niewielka ilość kropel bardzo drobnych w rozpylanej cieczy. Roz-pylacze te można stosować we wszystkich zabiegach ochrony roślin w normalnych wa-runkach pogodowych. W czasie pracy w rozpylaczach tych ciśnienie nie powinno przekraczać 4 barów.
Rozpylacze przeciwznoszeniowe (np. Te-eJet DG, Lechler AD, Lurmark LD) najlepiej pracują przy ciśnieniu roboczym w zakresie 2-4 barów. Mają one wbudowaną w korpus kalibrowaną kryzę, która obniża ciśnienie cieczy docierającej do właściwej dyszy szczelinowej. Dzięki temu została znacznie zmniejszona ilość małych kropel, natomiast przeważająca ilość kropel średnich i grubych wytwarzana przez ten typ rozpylaczy czyni zabiegi chemiczne bezpieczniejszymi dla środowiska.
Największe krople można uzyskać w roz-pylaczach eżektorowych. Chociaż nie gwa-rantują one tak dobrego pokrycia opryskiwa-nych powierzchni jak kroplami drobnymi lub średnimi, to pozwalają na wykonanie zabie-gu w mniej korzystnych warunkach pogodo-wych. Rozpylacze te (np. TeeJet AI, Lechler ID, Hardi Injet) wymagają wyższego ciśnie-nia, od 3 do 8 barów, choć rozpylacze Lur-mark DB pracują efektywnie już od 2 barów. Rozpylacze eżektorowe zapewniają oprysk grubokroplisty w całym zakresie ciśnień ro-boczych. Urządzenia te posiadają we-wnętrzny układ napowietrzania kropel, dzięki czemu wytwarzają krople duże i bardzo du-że, mało podatne na znoszenie. Rozpylacze eżektorowe można polecać do zabiegów herbicydowych doglebowych oraz do stoso-wania herbicydów, insektycydów i fungicy-dów o działaniu układowym.
Aby opryskiwacz mógł spełniać podsta-wowe wymagania polowe i umożliwiać za-stosowanie różnorodnych parametrów opry-skiwania, powinien być wyposażony w mini-mum trzy komplety rozpylaczy, najlepiej o podwyższonej jakości rozpylania, względnie eżektorowe, o kącie rozpylania 110o
lub 120o i wymiarach 02, 03 i 04 (żółty, niebieski, czerwony).
Wariantowo można wykorzystywać głowi-ce do mocowania kilku rozpylaczy, co umoż-liwia zastosowanie w danym momencie od-powiednich typowymiarów rozpylaczy. Now-sze wersje takich rozwiązań to np. dwu- lub
czterorozpylaczowe głowice z zaworami pneumatycznymi Vario-Selekt firmy Lechler. Głowice takie umożliwiają skierowanie cie-czy do odpowiedniego rozpylacza bez ko-nieczności wysiadania z kabiny ciągnika. Jeszcze nowocześniejsze rozwiązania tego typu to głowice Vario-Wind-Selekt, które współpracują z wiatromierzem opryskiwacza. Gdy prędkość wiatru przekroczy określoną wartość graniczną, to na sygnał ze sterowni-ka mikroprocesorowego następuje odcięcie dopływu cieczy do rozpylaczy tradycyjnych i skierowanie jej do rozpylaczy wytwarzają-cych duże krople, bardziej odporne na zno-szenie. Dzięki zastosowaniu zaworów pneumatycznych przełączenie odbywa się natychmiast i jest możliwe nawet bez za-trzymywania opryskiwacza.
Opryskiwacze z pomocniczym strumieniem powietrza
W doświadczeniach nad zwalczaniem zara-zy ziemniaka, prowadzonych od wielu lat w Instytucie Ochrony Roślin w Poznaniu, stwierdzano, że najlepsze efekty pokrycia całych roślin preparatem zapewnia zastoso-wanie opryskiwaczy z pomocniczym stru-mieniem powietrza. Obecnie wiele renomo-wanych firm (także krajowych) zajmujących się produkcją aparatury do ochrony roślin polowych ma w swojej ofercie tzw. opryski-wacze rękawowe wykorzystujące pomocni-czy strumień powietrza.
Opryskiwacz rękawowy jest wyposażony w specjalnej konstrukcji belkę polową, której ważnym elementem jest lekki i długi rękaw powietrzny wykonany najczęściej z tworzy-wa. W dolnej części rękawa znajdują się specjalne otwory lub szczeliny, przez które wydostają się strumienie powietrza wytwa-rzane przez wentylator o dużej wydajności. Powietrze to jest tak ukierunkowane, aby mogło przechwycić krople cieczy wytwarza-ne przez rozpylacze usytuowawytwarza-ne poniżej rękawa. W wielu konstrukcjach takich opry-skiwaczy istnieje możliwość regulowania kąta ustawienia rozpylaczy w stosunku do rękawa i kąta pochylenia całej belki z ręka-wem w odniesieniu do opryskiwanej po-wierzchni. Strumień powietrza z rękawa de-cyduje o prędkości i kierunku przemieszcza-nia rozpylonej cieczy w głąb opryskiwanych obiektów. Krople mają bardzo dużą energię i
potrafią przedostać się w głąb nawet najbar-dziej zwartych łanów roślin. Dzięki regulo-wanej sile strumienia powietrza istnieje moż-liwość właściwego opryskania zarówno gleby przed wschodami roślin i upraw w początko-wych fazach rozwojopoczątko-wych, jak i najbardziej zagęszczonych łanów w pełni wegetacji. Aparaty te są szczególnie przydatne do ochrony plantacji przed chorobami, ale i w zabiegach zwalczania szkodników oraz chwastów wykazują bardzo dużą efektyw-ność.
Ogromną zaletą opryskiwaczy rękawo-wych jest również ich ekologiczny wyróżnik w stosunku do innych aparatów. Dzięki regu-lowanej sile strumienia powietrza urządzenie to pozwala kilkakrotnie ograniczyć
zagroże-nie znoszezagroże-niem, jakie często towarzyszy zabiegom ochrony roślin. Oprysk z wykorzy-staniem dodatkowego strumienia powietrza charakteryzuje się niedużym zużyciem cie-czy użytkowej, w granicach 50- -150 l/ha, oraz możliwością zmniejszenia zalecanych dawek większości środków ochrony.
W badaniach własnych zaobserwowano, że strumień powietrza z rękawa ma znaczny wpływ na jakość naniesienia środka na rośli-ny. Dodatkowy strumień powietrza zwiększa bowiem pokrycie liści preparatem, i to na obydwu stronach blaszek liściowych. Ale jeśli chodzi o ziemniaki, zaobserwowano jednak, że zbyt duży wydatek strumienia powietrza pogarszał nieco stopień pokrycia górnych stron liści wierzchołkowych (tab. 2).
Tabela 2
Wpływ pomocniczego strumienia powietrza na pokrycie roślin ziemniaka (w skali 1- 400) fungicydem Miedzian 50 WP
Pokrycie liści ziemniaka w skali 1-400 Miedzian 50 WP 4 kg/ha Obiekt doświadczalny
bez1 I pręd.2 II pręd.3
Górna strona liści wierzchołkowych 208 300 184
Dolna strona liści wierzchołkowych 56 100 88
Górna strona liści spodnich 104 248 236
Dolna strona liści spodnich 12 40 60
Średnio 95 172 167
Stosowano 250 l cieczy na 1 ha z użyciem rozpylaczy TeeJet TT 110-02 VP i ciśnienie 3 bary
1
oprysk bez pomocniczego strumienia powietrza
2
oprysk z pomocniczym strumieniem powietrza – ok. 300 m3/h na 1 mb belki
3
oprysk z pomocniczym strumieniem powietrza – ok. 600 m3/h na 1 mb belki
Osobną grupę nowoczesnych opryskiwa-czy ze wspomaganiem powietrznym stano-wią aparaty wyposażone w system rozpyla-nia cieczy określany symbolem airjet. Apara-ty te pracują z układem zasilania sprężonym powietrzem dostarczanym ze specjalnej sprężarki o dużej wydajności, współpracują-cej z ciągnikowym opryskiwaczem polowym. Pod belką polową takiego opryskiwacza są rozprowadzone dwa układy przewodzenia. Jeden, którym transportowana jest ciecz użytkowa do specjalnych elementów rozpy-lających, i drugi, którym do tych samych elementów dostarczane jest powietrze. Ele-menty rozpylające mają kształt zbliżony do obudowy rozpylaczy szczelinowych i są wy-posażone, poza rozpylaczami szerokokąt-nymi, w dodatkowy układ zawierający
spe-cjalne kryzy dozujące i układ mieszający ciecz użytkową z powietrzem. Elementy sys-temu airjet dają bardzo duże możliwości re-gulacji wielkości kropli, a także energii, z jaką krople opuszczają rozpylacz, oraz wiel-kości strumienia powietrza przenoszącego krople w głąb opryskiwanej uprawy. Stosując system airjet, zużywa się najczęściej od 20 do 200 l cieczy na 1 ha.
Sprawność aparatury i wykonanie zabiegu
Każdy opryskiwacz stosowany w ochronie roślin powinien mieć ważny znak pozytyw-nego wyniku obowiązkowych badań tech-nicznych w stacji kontroli opryskiwaczy. Wszystkie rozpylacze zamontowane na bel-ce polowej opryskiwacza muszą być tego
samego typu i wymiaru. Powinny mieć ten sam kąt rozpylania cieczy i jednakowe natę-żenie wypływu w l/min. Na specjalnych sta-nowiskach kontrolno-pomiarowych są sprawdzane wszystkie istotne elementy ro-bocze opryskiwaczy, a testem końcowym jest badanie rozkładu poprzecznego cieczy na specjalnym stole rowkowym. Do użytku są dopuszczone tylko te urządzenia, które gwarantują zastosowanie właściwej dawki środka ochrony roślin.
Ogromne znaczenie dla dobrego wyko-nania oprysku ma właściwa kalibracja apara-tu przed sporządzeniem cieczy użytkowej. Parametry uwzględniane w takiej regulacji to:
● prędkość jazdy opryskiwacza, ● typ i wymiar rozpylaczy, ● ciśnienie robocze.
Pomiary należy prowadzić do czasu, aż uzyska się wynik zapewniający
zastosowa-nie przyjętej ilości wody na hektar i zalecanej dawki preparatu. Wszystkie etapy kalibracji wykonuje się z użyciem czystej wody.
Oprysk należy wykonywać precyzyjnie przy stałej prędkości jazdy opryskiwacza, co zapewnia sprawnie działający obrotomierz ciągnika, oraz przy stałym ciśnieniu robo-czym kontrolowanym na manometrze lub wyświetlaczach komputerowych opryskiwa-cza. Należy pamiętać o wyłączaniu dopływu cieczy do rozpylaczy na uwrociach i zacho-waniu właściwej odległości pomiędzy kolej-nymi torami przejazdu (szerokość belki opry-skiwacza musi być dostosowana do rozsta-wy redlin ziemniaków).
Skuteczne zabiegi mogą wykonywać pra-cownicy posiadający niezbędne kwalifikacje, gwarantujące dobór właściwych parametrów pracy aparatury do zadań na plantacji ziem-niaków w konkretnych warunkach agrotech-nicznych.
