Zmienność dobowa warunków biotermicznych w Polsce w różnych masach powietrza w okresie letnim i zimowym (1991-2000) na podstawie wskaźnika fi zjologicznej temperatury odczuwalnej odczuwalnej

Zmienność dobowa warunków biotermicznych w Polsce w różnych

masach powietrza w okresie letnim i zimowym (1991-2000)

na podstawie wskaźnika fizjologicznej temperatury odczuwalnej

Daily variability of biothermal conditions in Poland in different air

masses, during summer and winter season (1991-2000),

based on Physiological Subjective Temperature index

Биотермические условия в Польше, суточная вариабельность

воздушных масс в летний и зимний периоды (1991-2000)

в соответствии с индексом физиологически воспринимаемой

температуры

Monika Okoniewska

Zakład Geografii Fizycznej i Ochrony Krajobrazów, Instytut Geografii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

w Bydgoszczy

STRESZCZENIE

Masy powietrza wpływając w odmienny sposób w poszczególnych porach roku na warunki termiczne oddziałują również na warunki klimatu odczuwalnego. Opracowanie ma na celu zbadanie przebiegu dobowego warunków biotermicznych w różnych masach powietrza w Polsce w okresie letnim i zimowym. Do analizy wykorzystane zostały dane terminowe z lat 1991-2000 z sześciu stacji reprezentujących różne regiony kraju: Koszalin, Białystok, Poznań, Warszawa, Wrocław, Rzeszów. Na podstawie danych temperatury powietrza, temperatury punktu rosy, zachmurzenia nieba i prędkości wia-tru obliczono wskaźnik temperatury odczuwanej fizjologicznie (PST) dla każdego dnia w okresie kalendarzowego lata i zimy, a następnie wybierając dni z określonymi masami powietrza obliczono wartości średnie wymienionego wskaź-nika. Wskaźnik obliczony został w programie BioKlima 2.5. W analizie ograniczono się do podziału na 4 masy powietrza: powietrze arktyczne, polarno-morskie – PPm, polarno-kontynentalne – PPk i powietrze zwrotnikowe. Przebieg dobowy analizowano w tych przypadkach, gdy przez całą dobę zalegała ta sama masa powietrza, określona według założeń klasy-fikacji geograficznej. Przeprowadzone analizy dotyczyły określenia przebiegów dobowych wskaźnika PST, procentowego udziału odczuć cieplnych występujących w różnych masach powietrza w okresie letnim i zimowym oraz występowania wartości maksymalnych i minimalnych wskaźnika. Wybrane miejscowości umożliwiły zbadanie rozkładu przestrzennego zmienności dobowej warunków biotermicznych w Polsce.

Przeprowadzone analizy wskazują że latem w godzinach nocnych we wszystkich masach powietrza przeważają odczucia typu „zimno”. Nieco bardziej zróżnicowane warunki występują w godzinach dziennych. W przypadku mas arktycznych dominują odczucia typu „chłodno”. Masy polarno-morskie z kolei są masami, w których warunki termiczne są najbardziej zbliżone do wa-runków komfortowych, przy czym w Polsce północnej są to masy warunkujące również występowanie odczuć chłodu, w Polsce południowej natomiast obok komfortu masy te są przyczyną odczuwania ciepła. Masy zwrotnikowe i polarno-kontynentalne są masami najcieplejszymi i w ciągu dnia przynoszą odczucia typu gorąco, a w Polsce południowej bardzo gorąco. W okresie zimowym w godzinach nocnych w przypadku mas arktycznych i polarno-kontynentalnych zanotowano występowanie odczuć typu „bardzo zimno”, w pozostałych masach odczucia „zimno”. W ciągu dnia natomiast dominującym rodzajem odczuć we wszystkich masach powietrza są odczucia zimna, a w sporadycznych przypadkach pojawiają się odczucia chłodu.

SUMMARY

The influence of air masses on thermal conditions varies between seasons. This is also true in case of biothermal conditions. The purpose of this paper is to evaluate daily cyclic behaviour of biothermal conditions in different air masses in Poland using direct comparison data for summer and winter seasons. The analysis uses data from six geographically dispersed stations; Koszalin, Białystok, Poznań, Warszawa, Wrocław, and Rzeszów. The data was gathered in time frames covering calendar summers and winters from 1991 to 2000.

Based on air temperature, dew point, cloud cover and wind speed physiological subjective temperature (PST, ºC) was calculated. Next, days with particular air masses were chosen and the PST averaged. The index was calculated in BioKlima ver. 2.5. Air masses were divided into four groups: arctic air (PA), maritime polar air (PPm), continental polar air (PPk) and tropical air (PZ). Data was only included where air mass remained consistent over a 24 hour period.

The analysis contains evaluation of daily cycle of Physiological Subjective Temperature, the frequency of occurrence of thermal sensations in different air masses and appearance of minimal and maximal values of the index.

The chosen cities enabled us to research the spatial range of daily variability of the biothermal conditions in Poland. The analysis show that there is a domination of the cold sensations at night hours during summer in all air masses. Day hours were more variable. The cool sensations are dominant in arctic masses. The comfortable conditions oc-curred in polar maritime masses however in the northern part of Poland this kind of masses cause cool conditions, whereas in the southern warm conditions. Polar continental and tropical masses are the warmest and they cause hot sensations, and in the southern part of Poland very hot sensations. There were very cold sensations in arctic and polar continental air masses at night hours during winter. The other masses in the same period caused cold sensations. There is domination of cold sensations during day hours in all types of air masses and cool sensations occurs occasionally,

Key words: bioclimatology, Physiological Subjective Temperature, air masses РЕЗЮМЕ Вариабельность различных воздушных масс в зависимости от времени года, влияют на термические условия климата. Целью работы является исследованиие сезонной (зима-лето) изменчивости биотермических условий в Польше. Для анализа были использованы данные за период 1991-2000 годов шести станций, представляющих различные регионы страны: Кошалин, Бялосток, Познань, Варшава, Вроцлав, Жешув. Принимая за основу даные температуры воздуха, температуры точки росы, облачности и скорости ветра, рассчитывали индекс физиологически воспринимаемой температуры (PST) для каждого календарного дня лета и зимы, в последующем выбирали дни с описанными воздушными массами и рассчитывали дни и средние значения исследуемого индекса. Индекс был рассчитан согласно с программой Bioklima 2.5. Анализ ограничивался распределением на четыре типа воздушных масс: арктический воздух, полярно – океанический ПОВ, полярно континентальный ПКВ и воздух тропический. Суточные различия анализировали в тех случаях, когда в течении суток сохранялась одна и та же воздушная масса, определяя ее в соответствии с географическими классификациями. Анализу подверглись изменения индекса PST, процентное соотношение ощущений духоты, возникающие при различных воздушных массах летом и зимой, а также ситуаций, сопровождающихся максимальными и минимальными значениями индекса. В отдельных местностях удалось провести исследование суточного изменения биотермического режима в Польше. Произведенный анализ выявил, что в летние ночи, при всех воздушных массах преобладает ощущение типа «зябко». Несколько разнообразнее ощущения регистрируются в светлое время суток. В случаях преобладания арктических воздушных масс доминирует ощущение типа «холодно». Полярно-океанические воздушные массы, являются теми, температурные условия которых наиболее близки к комфорту. В северной части Польши эти воздушные массы чаще ощущаются как холод, в южной Польше наоборот – чаще ощущаются как тепло. Тропические и полярно- континентальные воздушные массы являются самыми теплыми и в течение дня чаще ощущаются как жара, а южной Польше как зной. Зимой, в ночное время, наличие арктических и полярно- континентальных воздушных масс регистрировалось как ощущение «очень холодно», в остальных случаях как ощущение «холодно». В течение дня, доминирующим ощущением при всех воздушных массах было чувство зябкости, в отдельных случаях чувством холода. Ключевые слова: биоклиматология, физиологически воспринимаемая температура, воздушные массы, суточные изменеия

WSTĘP

7HPDW\NDZSï\ZXPDVSRZLHWU]DDWPRVIHU\F]QHJRQD GRERZ\SU]HELHJZDUXQNöZELRWHUPLF]Q\FKQLHMHVW]E\W F]ÚVWRSRGHMPRZDQDZbOLWHUDWXU]HELRNOLPDW\F]QHM=DOH- JDMÈFHPDV\SRZLHWU]DRGG]LDïXMÈFQDSRV]F]HJöOQHHOH- PHQW\PHWHRURORJLF]QHSU]\F]\QLDMÈVLÚUöZQLHĝGR]QDF]-QHMLQJHUHQFMLZbZDUXQNLNOLPDWXRGF]XZDOQHJR>@3UDFÈ SRGHMPXMÈFÈWHJRURG]DMXWHPDW\NÚE\ïDSUöEDFKDUDNWH- U\VW\NLZ\EUDQ\FKZVNDěQLNöZELRWHUPLF]Q\FKZb]DOHĝ-QRĂFLRGPDV\SRZLHWU]DSU]HSURZDG]RQDGOD%\GJRV]F]\ ZbRNUHVLH>@:bZ\PLHQLRQ\PRSUDFRZDQLX VWZLHUG]RQR]QDF]ÈFÈNRUHODFMÚPLÚG]\QDSï\ZDMÈF\PL PDVDPLSRZLHWU]DDbRGF]XFLDPLWHUPLF]Q\PL2ND]D-ïRVLÚĝHZDUXQNLQDMWUXGQLHMV]HZbRNUHVLH]LPRZ\PVÈ ]ZLÈ]DQH]bDGZHNFMÈSRZLHWU]DDUNW\F]QHJRLbSRODUQHJR NRQW\QHQWDOQHJR:bRNUHVLHOHWQLP]bNROHLZ\VWÚSRZDQLH PDV]ZURWQLNRZ\FKLbSRODUQRNRQW\QHQWDOQ\FKSRZRGXMH ]E\WGXĝHSU]HJU]DQLHRUJDQL]PX:\PLHQLRQDSUDFD GRW\F]\ïDZVNDěQLNöZWHPSHUDWXU\RGF]XZDOQHMVWUHVX WHUPRğ]MRORJLF]QHJRSU]HZLG\ZDQHMWHUPRL]RODF\MQR-ĂFLRG]LHĝ\RUD]GRSXV]F]DOQHJRSR]LRPXDNW\ZQRĂFL ğ]\F]QHMREHMPRZDïDMHGQÈPLHMVFRZRĂÊ:bQLQLHMV]\P RSUDFRZDQLXSRV]HU]RQR]DVLÚJSU]HVWU]HQQ\EDGDñWDN DE\Z\QLNLE\ï\UHSUH]HQWDW\ZQHGODNDĝGHJR]bUHJLRQöZ NUDMX:\NRU]\VWDQRUöZQLHĝZVNDěQLNWHPSHUDWXU\RG-F]XZDQHMğ]MRORJLF]QLHNWöU\ZHZF]HĂQLHMV]HMSUDF\QLH E\ïEUDQ\SRGXZDJÚ

&HOHP EDGDñ E\ïR RNUHĂOHQLH SU]HELHJX GRERZHJR ZDUXQNöZELRWHUPLF]Q\FKZbUöĝQ\FKPDVDFKSRZLHWU]D Zb3ROVFHZbRNUHVLHOHWQLPLb]LPRZ\P

MATERIAŁ I METODY

'R DQDOL]\ Z\NRU]\VWDQR GDQH WHUPLQRZH ]b ODW ]bV]HĂFLXVWDFMLUHSUH]HQWXMÈF\FKUöĝQHUHJLRQ\ NUDMX.RV]DOLQ%LDï\VWRN3R]QDñ:DUV]DZD:URFïDZ 5]HV]öZ'DQHREHMPRZDï\ZDUWRĂFLQDVWÚSXMÈF\FKHOH-PHQWöZPHWHRURORJLF]Q\FKWHPSHUDWXUÚSRZLHWU]Dŏ& WHPSHUDWXUÚSXQNWXURV\ŏ&]DFKPXU]HQLHQLHED LbSUÚGNRĂÊZLDWUXPV 3U]HSURZDG]RQHEDGDQLDGR-W\F]\ï\RNUHVXNDOHQGDU]RZHJRODWDREHMPXMÈFGQLRG F]HUZFDGRZU]HĂQLDLbNDOHQGDU]RZHM]LP\ļRG JUXGQLDGRPDUFDODW5RG]DMHPDVSRZLH-WU]DRNUHĂORQRQDSRGVWDZLHGROQ\FKPDSV\QRSW\F]Q\FK (XURS\>@2JUDQLF]RQRVLÚGRSRG]LDïXQDPDV\SR-ZLHWU]DSRZLHWU]HDUNW\F]QHSRODUQRPRUVNLHļ33P SRODUQRNRQW\QHQWDOQHļ33NLbSRZLHWU]H]ZURWQLNRZH 1DSï\ZDMÈFHQDG3ROVNÚSRZLHWU]HDUNW\F]QHSRFKRG]L JïöZQLH]QDG*UHQODQGLLLbSREOLVNLFKDNZHQöZPRUVNLFK 6SLWVEHUJHQXLbSöïQRFQHMF]ÚĂFL6NDQG\QDZLL3U]\QR-VLRQRSRJRGÚ]PLHQQÈ]H]QDF]Q\PLRFKïRG]HQLDPL =HZ]JOÚGXQDPDïÈ]DZDUWRĂÊSDU\ZRGQHMSRZLHWU]H WRRG]QDF]DVLÚPDï\P]DFKPXU]HQLHPGXĝÈSU]H]UR-F]\VWRĂFLÈFRZDUXQNXMHVLOQHZ\SURPLHQLRZDQLHFLHSïD ]bSRGïRĝDLb]QDF]QHVSDGNLWHPSHUDWXU\ 0DV\SRODUQRPRUVNLHQDSï\ZDMÈFHQDG3ROVNÚ]b]D-FKRGX]QDGSöïQRFQHMF]ÚĂFL2FHDQX$WODQW\FNLHJRVÈ PDVDPL FHFKXMÈF\PL VLÚ GXĝÈ ZLOJRWQRĂFLÈ :b ]LPLH VSURZDG]DMÈRQHRNUHVRZHRFLHSOHQLDLbRGZLOĝHZ]URVW ]DFKPXU]HQLDRUD]RSDG\DWPRVIHU\F]QHZbSRVWDFLĂQLHJX OXEGHV]F]X/DWHPSRZLHWU]HWRSU]\QRVLRFKïRG]HQLH ]bMHGQRF]HVQ\PZ]URVWHP]DFKPXU]HQLDLbZ\VWÈSLHQLH RSDGöZQLHNLHG\RbFKDUDNWHU]HEXU]RZ\P 3RZLHWU]HSRODUQRNRQW\QHQWDOQHQDGREV]DU3ROVNL QDSï\ZD]bUHMRQöZXPLDUNRZDQ\FKV]HURNRĂFLJHRJUD-ğF]Q\FK$]MLLb(XURS\:VFKRGQLHM]bUR]EXGRZDQ\FKQD W\FKREV]DUDFKXNïDGöZZ\ĝRZ\FK2G]QDF]DVLÚRQR PDïÈZLOJRWQRĂFLÈZb]LPLHSU]\QRVL]QDF]QHVSDGNL WHPSHUDWXU\]bPURěQÈEH]FKPXUQÈSRJRGÈ:bOHFLH DGZHNFMDW\FKPDVIRUPXMHSRJRGÚVïRQHF]QÈJRUÈFÈ LbVXFKÈ 3RZLHWU]H]ZURWQLNRZHQDSï\ZDEÈGě]bUHMRQX$]RUöZ Lb0RU]D¥UöG]LHPQHJRPDZöZF]DVFHFK\SRZLHWU]DPRU-VNLHJREÈGě]QDGSöïQRFQHMF]ÚĂFL$IU\NLLb]QDG0DïHM $]MLMHVWEDUG]RJRUÈFHLbVXFKH2JöOQLH]bQDSï\ZHPW\FK PDV]ZLÈ]DQHVÈJZDïWRZQHRFLHSOHQLD]LPÈLbZ\VWÚSRZD-QLHEDUG]RJRUÈFHMSRJRG\ODWHP>@ 3U]HELHJGRERZ\PDVSRZLHWU]DDQDOL]RZDQRZbW\FK SU]\SDGNDFKJG\SU]H]FDïÈGREÚ]DOHJDïDWDVDPDPDVD RNUHĂORQDZHGïXJ]DïRĝHñNODV\ğNDFMLJHRJUDğF]QHM 1DSRGVWDZLHSRVLDGDQ\FKGDQ\FKHOHPHQWöZPHWH-RURORJLF]Q\FKZbSURJUDPLH%LR.OLPDYHUREOLF]RQR ZVNDěQLNWHPSHUDWXU\RGF]XZDQHMğ]MRORJLF]QLH367 ŏ& :VNDěQLN WHQ LOXVWUXMH VSHF\ğF]QH ZDUXQNL WHU-PLF]QHNV]WDïWXMÈFHVLÚZbRWRF]HQLXUHFHSWRUöZFLHSïD Lb]LPQD]QDMGXMÈF\FKVLÚZbVNöU]HSRGZDUVWZÈRG]LHĝ\ SRWUZDMÈF\FKPLQXWSURFHVDFKDGDSWDF\MQ\FKRUJD-QL]PX)L]MRORJLF]QHRGF]XFLDFLHSïDOXE]LPQDSRZVWDMÈ ZbREUÚELHPö]JXMDNRHIHNWV\JQDïöZGRFLHUDMÈF\FKWDP ]bUHFHSWRUöZFLHSïDLb]LPQD]QDMGXMÈF\FKVLÚZbVNöU]H LbZ]GïXĝUG]HQLDNUÚJRZHJR:VNDěQLN367XZ]JOÚGQLD ERGěFHWHUPLF]QHRWRF]HQLDFKDUDNWHU\]RZDQHĂUHGQLÈ WHPSHUDWXUÈSURPLHQLRZDQLDSRGZDUVWZÈRG]LHĝ\RUD] Z\QLNRZÈZDUWRĂÊVDOGDZ\PLDQ\FLHSïDNV]WDïWXMÈFÈVLÚ SRRNUHVLHPLQXWWUZDQLDSURFHVöZGRVWRVRZDZ-F]\FKRUJDQL]PX>@ 1DSRGVWDZLHZVNDěQLNDRV]DFRZDÊPRĝQDRGF]XFLD WHUPLF]QHZJQDVWÚSXMÈFHMVNDOL 367ŏ& SRQLĝHM ļPURěQLH RGGR ļEDUG]R]LPQR RGGR ļ]LPQR RGWR ļFKïRGQR RGWR ļNRPIRUWRZR RGWR ļFLHSïR RGWR ļJRUÈFR RGWR ļEDUG]RJRUÈFR SRZ\ĝHM ļXSDOQLH 3U]HSURZDG]RQHDQDOL]\GRW\F]\ï\ ļ RNUHĂOHQLDSU]HELHJöZGRERZ\FKZVNDěQLND367 ZbUöĝQ\FKPDVDFKSRZLHWU]D ļ RNUHĂOHQLDZDUWRĂFLPLQLPDOQ\FKLbPDNV\PDOQ\FK ZVNDěQLND367ZbSRV]F]HJöOQ\FKPDVDFKSRZLHWU]D RGF]\WDQ\FK]bGDQ\FKWHUPLQRZ\FKLbXĂUHGQLRQ\FK GODEDGDQ\FKODW

ļ RNUHĂOHQLDDPSOLWXG\URF]QHMOLF]RQHMMDNRUöĝQLFD PLÚG]\ZDUWRĂFLÈPDNV\PDOQÈZbFLÈJXODWDDbZDU-WRĂFLÈPLQLPDOQÈZbFLÈJX]LP\ZbUöĝQ\FKPDVDFK SRZLHWU]D ļ FKDUDNWHU\VW\NLSURFHQWRZHJRXG]LDïXRGF]XÊFLHSO-Q\FKZ\VWÚSXMÈF\FKZbUöĝQ\FKPDVDFKSRZLHWU]D :\EUDQHPLHMVFRZRĂFLXPRĝOLZLï\]EDGDQLHUR]NïDGX SU]HVWU]HQQHJR]PLHQQRĂFLGRERZHMZDUXQNöZELRWHU-PLF]Q\FKZb3ROVFH

WYNIKI

Przebieg dobowy wskaźnika temperatury odczuwanej fizjologicznie 2NUHVOHWQL /DWHPQDMQLĝV]HZDUWRĂFLZVNDěQLNDWHPSHUDWXU\RG-F]XZDOQHMğ]MRORJLF]QLHQRWRZDQHVÈSU]\QDSï\ZLHPDV DUNW\F]Q\FK:DKDMÈVLÚRQHZbSRïXGQLHRGŏ&Zb5]H-V]RZLHGRŏ&ZH:URFïDZLX:bQRF\ZbPDVDFKW\FK QDMFLHSOHMMHVWZb.RV]DOLQLHJG]LHPLÚG]\JRG]LQÈDb 367PLHĂFLVLÚZbSU]HG]LDOHRGGRŏ&QDMFKïRG-QLHMQDWRPLDVWZb:DUV]DZLHLb5]HV]RZLH]bZDUWRĂFLDPL ZVNDěQLNDPLÚG]\Dbŏ&:bF]DVLHZ\VWÚSRZDQLD PDVSRODUQRPRUVNLFKQDMZ\ĝV]HZDUWRĂFLZbFLÈJXGQLD QRWRZDQHVÈZb5]HV]RZLHLb:URFïDZLXRNŏ&SU]\ F]\PPDNVLPXPZbW\FKVWDFMDFKZ\VWÚSXMHRbJRG]LQLH 1DMQLĝV]DZDUWRĂÊ367SU]\QDSï\ZLHSRZLHWU]DSR- ODUQRPRUVNLHJRZ\VWÚSXMH]bNROHLZb.RV]DOLQLH]DOHG-ZLHŏ&:bQRF\ZDUWRĂFLZVNDěQLNDZHZV]\VWNLFK VWDFMDFKVÈSRGREQHLbRVF\OXMÈZbJUDQLFDFKŏ& 3U]\QDSï\ZLHPDVSRODUQRNRQW\QHQWDOQ\FKQDMZ\ĝV]H ZDUWRĂFLZVNDěQLNDZ\VWÚSXMÈZH:URFïDZLXLb3R]QD-QLXJG]LHPDNVLPXPGRERZHZ\VWÚSXMÈFHRbJRG]LQLH Z\QRVLLbŏ&QDMFKïRGQLHMV]\ZbW\PF]DVLHMHVW .RV]DOLQ]bŏ&:bQRF\QDMQLĝV]HZDUWRĂFLZVNDěQLND Z\VWÚSXMÈZb5]HV]RZLHLb%LDï\PVWRNXŏ&RbJRG] :bPDVDFK]ZURWQLNRZ\FKZDUWRĂÊZVNDěQLNDQDMZ\ĝV]D MHVWZbJRG]LQDFKG]LHQQ\FKZb5]HV]RZLHLb%LDï\PVWRNX JG]LHZ\QRV]ÈRQHLbŏ&QDMQLĝV]DZb.RV]DOLQLH ļMHG\QLHŏ&:bQRF\V\WXDFMD]PLHQLDVLÚ5]HV]öZ MHVWVWDFMÈRbQDMQLĝV]HMZDUWRĂFLZVNDěQLND367.RV]DOLQ ]DĂRbQDMZ\ĝV]HM 2NUHV]LPRZ\ =LPÈ PDV\ SRODUQRNRQW\QHQWDOQH VÈ PDVDPL QDM-FKïRGQLHMV]\PL1DMZ\ĝV]HZDUWRĂFLZVNDěQLND367SU]\ QDSï\ZLHWHJRURG]DMXSRZLHWU]DZ\VWÚSXMÈZbJRG]LQDFK G]LHQQ\FKLbQRFQ\FKZb.RV]DOLQLHJG]LHZ\QRV]ÈRG ŏ&RbJRG]GRŏ&ZbSRïXGQLH1DMQLĝV]HZDUWR-ĂFLQRWRZDQHVÈZb:DUV]DZLHLb5]HV]RZLHJG]LHZDKDMÈ VLÚRQHZbJUDQLFDFKRGGRŏ&3U]\QDSï\ZLH SRZLHWU]DDUNW\F]QHJRQDMZ\ĝV]HZDUWRĂFLZVNDěQLN367 RVLÈJDZbFLÈJXGRE\SRQRZQLHZb.RV]DOLQLHRGGR ŏ&DbQDVWÚSQLH3R]QDQLXRGGRŏ&QDM-QLĝV]HZb5]HV]RZLHRGGRŏ&Lb:DUV]DZLHRG GRŏ&3U]\QDSï\ZLHFLHSOHMV]HJRRGPDVDUN- W\F]Q\FKLbSRODUQRNRQW\QHQWDOQ\FKSRZLHWU]DSRODUQR-PRUVNLHJRZVNDěQLNZDKDVLÚZbJRG]LQDFKG]LHQQ\FK RGŏ&ZH:URFïDZLXGRŏ&Zb.RV]DOLQLHLb%LDï\P-VWRNX:bQRF\QDWRPLDVWSU]\QDSï\ZLHW\FKFLHSï\FKPDV QDMZ\ĝV]HZDUWRĂFLQRWXMHVLÚ.RV]DOLQLHLb%LDï\PVWRNX ŏ&QDMQLĝV]HZb:DUV]DZLHRNŏ&:bEDGD-Q\PRNUHVLH]LPRZ\PZ\VWÚSRZDQLDPDV]ZURWQLNRZ\FK QLH]DQRWRZDQR

Wartości dobowe maksymalne i minimalne wskaźnika Temperatury odczuwanej fizjologicznie

2NUHVOHWQL /DWHPQDMZ\ĝV]HZDUWRĂFL]DUöZQRPDNV\PDOQHMDN LbPLQLPDOQHZ\VWÚSXMÈSU]\PDVDFK]ZURWQLNRZ\FKQDM-QLĝV]HSU]\QDSï\ZLHSRZLHWU]DDUNW\F]QHJRFRZ\QLND ]bFKDUDNWHU\VW\NLWHUPLF]QHMW\FKPDV :bQDM]LPQLHMV]HMPDVLHF]\OLZbSRZLHWU]XDUNW\F]Q\P QDMZ\ĝV]HPDNVLPDZ\VWÚSXMÈZb3R]QDQLXLb.RV]DOLQLH JG]LHZVNDěQLN367VLÚJDĂUHGQLRŏ&QDMQLĝV]HļRbŏ& PQLHMV]HZb:DUV]DZLH3U]\QDSï\ZLHSRZLHWU]DSRODUQR-PRUVNLHJRQDMZ\ĝV]HPDNV\PDOQHZDUWRĂFLZVNDěQLND VLÚJDMÈFHRNŏ&QRWRZDQHVÈZb3R]QDQLX:URFïDZLX Lb5]HV]RZLHQDMQLĝV]H]DĂZb.RV]DOLQLHMHG\QLHŏ& :bPDVDFKSRODUQRNRQW\QHQWDOQ\FKQDMZLÚNV]HPDNVL-PXPZ\VWÚSXMHZb.RV]DOLQLHQDMQLĝV]HZH:URFïDZLXļ RGSRZLHGQLRLbŏ&:bQDMFLHSOHMV]HMPDVLHļ]ZURWQL-NRZHMQDMZ\ĝV]\PPDNVLPXPWHPSHUDWXU\RGF]XZDOQHM ğ]MRORJLF]QLHFHFKXMHVLÚ:DUV]DZDJG]LHSU]HNUDF]DRQD ZDUWRĂÊŏ&QDMQLĝV]\PQDWRPLDVW.RV]DOLQ]bZDUWRĂFLÈ ŏ&7DNLXNïDGZDUWRĂFLPDNV\PDOQ\FKZbSRV]F]HJöO-Q\FKPDVDFKSRZLHWU]DZVND]XMHQDRNROLFH:DUV]DZ\ MDNRPLHMVFHSRMDZLDQLDVLÚQDMEDUG]LHMVNUDMQ\FKPDNVL-PöZZbRNUHVLHOHWQLPR]QDF]DMÈF\FKNRPIRUWWHUPLF]Q\ ZbPDVDFKDUNW\F]Q\FKLbRGF]XFLDEDUG]RJRUÈFRZbSRZLH-WU]X]ZURWQLNRZ\P1DMPQLHM]UöĝQLFRZDQ\SRGW\P Z]JOÚGHPMHVW.RV]DOLQJG]LHZbSRZLHWU]XDUNW\F]Q\P QRWRZDQHVÈRGF]XFLDW\SXFLHSïRSU]\QDSï\ZLHSRZLH-WU]D]ZURWQLNRZHJRLbSRODUQRNRQW\QHQWDOQHJR]DĂW\SX JRUÈFRU\F :bSU]\SDGNXPLQLPDOQ\FKGRERZ\FKZDUWRĂFLZVNDě-QLNDSUDZLHZV]\VWNLHZDUWRĂFLPLHV]F]ÈVLÚZbSU]HG]LDOH

Rycina 1. Maksymalne wartości wskaźnika temperatury odczuwanej

fizjologicz-nie (PST, ºC) w różnych masach powietrza w okresie lata (1990-2000).

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 B ia ły st o k K o sz a lin P o z n a ń W a rs z a w a W ro c ła w R z e sz ó w PA PPm PPk PZ PST ( º C)

]LPQR6WDFMÈRbQDMQLĝV]\PPLQLPXPMHVW%LDï\VWRNJG]LH ZbSU]\SDGNXSRZLHWU]DDUNW\F]QHJRZDUWRĂÊPLQLPDOQD ZVNDěQLNDVSDGDSRQLĝHMŏ&3U]\PDVDFKSRODUQR-PRUVNLFKLbSRODUQRNRQW\QHQWDOQ\FKQDMQLĝV]HPLQLPD QRWXMHVLÚZb5]HV]RZLHSU]\F]\PPDV\SRODUQRPRUVNLH VÈ]GHF\GRZDQLHFKïRGQLHMV]H.RV]DOLQMHVWVWDFMÈ]bQDM- Z\ĝV]\PLZDUWRĂFLDPLPLQLPXPZVNDěQLNDZHZVSR-PQLDQ\FKWU]HFKPDVDFKPLPRWRVÈRQHZFLÈĝXMHPQH 'RSLHURZbSU]\SDGNXPDV]ZURWQLNRZ\FKPLQLPDWHP-SHUDWXU\RGF]XZDOQHMSU]HNUDF]DMÈŏ&:bW\FKFLHSï\FK PDVDFKQDMQLĝV]HPLQLPXPZ\VWÚSXMHZb5]HV]RZLHRN ŏ&QDMZ\ĝV]HZb3R]QDQLXJG]LHSU]HNUDF]DZDUWRĂÊ ŏ&ZFKRG]ÈFZbSU]HG]LDïRGF]XÊW\SXķFKïRGQRĵU\F PDOQÈZbRNUHVLH]LPRZ\P=bDQDOL]\Z\ïÈF]RQH]RVWDï\ PDV\]ZURWQLNRZH]HZ]JOÚGXQDWRĝHQLH]RVWDï\RGQR-WRZDQHZbRNUHVLH]LPRZ\P 1DMZ\ĝV]H Lb GRĂÊ Z\UöZQDQH DPSOLWXG\ Z\VWÚSXMÈ Zb PDVDFK SRZLHWU]D SRODUQRNRQW\QHQWDOQHJR ĂUHGQLR ŏ&QDMQLĝV]H]DĂSU]\QDSï\ZLHSRZLHWU]DDUNW\F]QHJR ŏ&¥ZLDGF]\WRRbGXĝ\P]UöĝQLFRZDQLXZVNDěQLND367 ZbSRZLHWU]XSRODUQRNRQW\QHQWDOQ\PZb]DOHĝQRĂFLRGSRU\ URNX3RZLHWU]HDUNW\F]QHZ\GDMHVLÚZSï\ZDÊZbPQLHMV]\P VWRSQLXQD]PLHQQRĂÊWHPSHUDWXU\RGF]XZDOQHMğ]MRORJLF]- QLHZbRNUHVLHOHWQLPLb]LPRZ\P2EOLF]RQHUöĝQLFHPLÚ-G]\VWDFMDPL]bQDMZ\ĝV]ÈLbQDMQLĝV]ÈZDUWRĂFLÈDPSOLWXG\ ZbREUÚELHNDĝGHMPDV\ZVND]XMÈQDSRGREQ\ZSï\ZPDV SRODUQRNRQW\QHQWDOQ\FKQDWHUHQLHFDïHJRNUDMXUöĝQLFD PLÚG]\VWDFMDPLZ\QRVLMHG\QLHŏ&RUD]QLHFRZLÚNV]H ]UöĝQLFRZDQLHSU]HVWU]HQQHZbSU]\SDGNXPDVDUNW\F]Q\FK ]bUöĝQLFÈZ\QRV]ÈFÈŏ&:bUR]NïDG]LHSU]HVWU]HQQ\P QDMZ\ĝV]H URF]QH DPSOLWXG\ QRWRZDQH VÈ Zb 5]HV]RZLH ZbPDVDFKNRQW\QHQWDOQ\FKJG]LHZ\QRV]ÈRQHDĝŏ& 1DMQLĝV]ÈDPSOLWXGÈURF]QÈFHFKXMHVLÚQDWRPLDVW:DUV]DZD ZbSRZLHWU]XDUNW\F]Q\P]bZDUWRĂFLÈRNŏ&WDE Przebieg dobowy odczuć cieplnych według wskaźnika temperatury odczuwanej fizjologicznie

2NUHVOHWQL /DWHPRGF]XFLDķEDUG]RJRUÈFRĵSRMDZLDMÈVLÚQDMF]Ú-ĂFLHMZbPDVDFK]ZURWQLNRZ\FK]D]Z\F]DMZ\VWÚSXMÈF -12 -10-8 -6 -4 -20 2 4 6 B ia ły st o k K o sz a li n P o z n a ń W a rs z a w a W ro c ła w R z e sz ó w PA PPm PPk PZ PST (º C)

Rycina 2. Minimalne wartości wskaźnika temperatury odczuwanej fizjologicznie

(PST, ºC) w różnych masach powietrza w okresie lata (1990-2000).

2NUHV]LPRZ\ =LPÈZDUWRĂFLPDNV\PDOQHQDMQLĝV]HVÈSU]\SRZLHWU]X DUNW\F]Q\PZb%LDï\PVWRNXLb5]HV]RZLHJG]LHZ\QRV]È SRQLĝHMŏ&1DMFLHSOHMV]\ZbW\FKPDVDFKMHVW.RV]DOLQ JG]LHZDUWRĂFLPDNV\PDOQHQLHSU]HNUDF]DMÈŏ&:\ĝV]H PDNV\PDOQHZDUWRĂFLWHPSHUDWXU\RGF]XZDOQHMğ]MRORJLF]-QLHQRWRZDQHVÈZbPDVDFKSRODUQRNRQW\QHQWDOQ\FKFKRÊ LbWX%LDï\VWRNMHVWVWDFMÈQDMFKïRGQLHMV]È=HZV]\VWNLFK PLHMVFRZRĂFLMHG\QLHZb3R]QDQLXPDV\WHZDUXQNXMÈZ\-VWÚSRZDQLHGRGDWQLFKZDUWRĂFLPDNV\PDOQ\FKZVNDěQLND 367ŏ&5öZQLHĝEOLVNLH]HUDFKRÊZFLÈĝXMHPQHVÈ ZDUWRĂFLPDNV\PDOQHZVNDěQLNDZb.RV]DOLQLHLb:URFïD-ZLX0DV\SRODUQRPRUVNLHMDNRQDMFLHSOHMV]HGDMÈWHĝ QDMZ\ĝV]HPDNVLPDZVNDěQLND]ZïDV]F]DZb3R]QDQLX :URFïDZLX5]HV]RZLHJG]LHSU]HNUDF]DMÈRQHŏ&1DM-QLĝV]HVÈZb%LDï\PVWRNXLb:DUV]DZLHļEOLVNRŏ&U\F :DUWRĂFLPLQLPDOQHZVNDěQLND367ZbRNUHVLH]LPR-Z\PVÈQDMQLĝV]HSU]\PDVDFKDUNW\F]Q\FKQLHFRW\ONR Z\ĝV]HSU]\SRZLHWU]XSRODUQRNRQW\QHQWDOQ\P3U]H- ELHJPLQLPöZMHVWWXWDMGRĂÊZ\UöZQDQ\ļQDMQLĝV]HZDU-WRĂFLQRWXMHVLÚZb5]HV]RZLHSRQLĝHMŏ&QDMZ\ĝV]H Zb.RV]DOLQLHRNŏļZJVNDOLVÈWRRGF]XFLDķEDUG]R ]LPQR3U]\SRZLHWU]XSRODUQRPRUVNLPSU]HELHJPL-QLPöZMHVWMHV]F]HEDUG]LHMZ\UöZQDQ\ļZHZV]\VWNLFK VWDFMDFKZDKDVLÚRQPLÚG]\Dbŏ&U\F

Wartość amplitudy rocznej wskaźnika PST

$PSOLWXGÚURF]QÈREOLF]RQRMDNRUöĝQLFÚPLÚG]\PDN- V\PDOQÈZDUWRĂFLÈZVNDěQLNDZbRNUHVLHOHWQLPDbPLQL--6 -5 -4 -3 -2 -10 1 2 3 4 B ia ły st o k K o sz a li n P o z n a ń W a rs z a w a W ro c ła w R z e sz ó w PA PPm PPk PST (º C)

Rycina 3. Maksymalne wartości wskaźnika Temperatury odczuwanej

fizjologicz-nie (PST, ºC) w różnych masach powietrza w okresie zimy (1990-2000).

-25 -20 -15 -10 -5 0 B ia ły st o k K o sz a li n P o z n a ń W a rs z a w a W ro c ła w R z e sz ó w PA PPm PPk PST (º C)

Rycina 4. Minimalne wartości wskaźnika Temperatury odczuwanej fizjologicznie

PLÚG]\JRG]LQÈDb]bF]ÚVWRWOLZRĂFLÈRGZb.R-V]DOLQLHGRZb5]HV]RZLHLb3R]QDQLXQDMF]ÚĂFLHM ZbSRïXGQLH:bVSRUDG\F]Q\FKSU]\SDGNDFKQRWRZDQH VÈUöZQLHĝZbPDVDFKSRODUQRNRQW\QHQWDOQ\FKDOHW\ONR Zb.RV]DOLQLH3R]QDQLX:DUV]DZLHLb:URFïDZLX2G-F]XFLDķJRUÈFRĵQRWRZDQHVÈ]D]Z\F]DMSU]\QDSï\ZLH SRZLHWU]D]ZURWQLNRZHJRLbSRODUQRNRQW\QHQWDOQHJR SU]\F]\PQDMF]ÚĂFLHMSRMDZLDMÈVLÚRbJRG]LQLHZbPD-VDFK]ZURWQLNRZ\FKZb3R]QDQLXLb5]HV]RZLHJG]LHLFK F]ÚVWRĂÊZ\VWÚSRZDQLDZ\QRVLSRZ\ĝHM1DWRPLDVW Zb3R]QDQLX:URFïDZLXLb5]HV]RZLHRGF]XFLDWHQRWR- ZDQHVÈUöZQLHĝZbPDVDFKSRODUQRPRUVNLFKLbDUNW\F]-Q\FK]bF]ÚVWRĂFLÈQLHSU]HNUDF]DMÈFÈQDMF]ÚĂFLHM Rb JRG]LQLH  2GF]XFLD W\SX ķFLHSïRĵ Zb SRZLHWU]X ]ZURWQLNRZ\PLbSRODUQRNRQW\QHQWDOQ\PSRMDZLDMÈVLÚ PLÚG]\JRG]LQÈLb1DMF]ÚĂFLHMVÈQRWRZDQHZb3R-]QDQLXRbJRG]LQLHļZbSU]\SDGNöZ:bPDVDFK SRODUQRPRUVNLFKZ\VWÚSXMÈRQH]bF]ÚVWRĂFLÈRNRïR ZbJRG]LQDFKRGGRZHZV]\VWNLFKEDGDQ\FKVWDFMDFK RSUöF].RV]DOLQD:bPDVDFKDUNW\F]Q\FKRGF]XZDQLH FLHSïDZ\VWÚSXMHVSRUDG\F]QLHQDMF]ÚĂFLHMZb3R]QDQLX Lb:URFïDZLX]bF]ÚVWRĂFLÈRNZbSRïXGQLH:DUXQ-NLNRPIRUWRZHQRWRZDQHVÈQDMF]ÚĂFLHMZbJRG]LQDFK SU]HGļLbSRSRïXGQLRZ\FKMHG\QLHZb.RV]DOLQLHZ\VWÚ-SXMÈZbJRG]LQDFKQRFQ\FK&]ÚVWRĂÊLFKZ\VWÚSRZDQLD GRFKRG]LGRZbPDVDFKSRODUQRPRUVNLFK]bNROHL ZbPDVDFK]ZURWQLNRZ\FKLbSRODUQRNRQW\QHQWDOQ\FK LFKOLF]ED]PQLHMV]DVLÚQDU]HF]RGF]XÊFLHSïRLbEDUG]R FLHSïR:bSRZLHWU]XDUNW\F]Q\PF]ÚVWRWOLZRĂÊNRPIRUWX ZbJRG]LQDFKRNRïRSRïXGQLRZ\FKQLHSU]HNUDF]D QDMZLÚNV]DMHVWZb%LDï\PVWRNX2GF]XFLDFKïRGQRQRWR-ZDQHVÈZHZV]\VWNLFKPDVDFKSU]\F]\PZbSRZLHWU]X ]ZURWQLNRZ\PLbSRODUQRNRQW\QHQWDOQ\PZ\VWÚSXMÈ

QDMF]ÚĂFLHMZbJRG]LQDFKQRFQ\FKZbPDVDFKSRODUQR-Tabela 1. Wartości amplitudy rocznej w poszczególnych stacjach w różnych

ma-sach powietrza; pogrubione wartości – najwyższe amplitudy w obrębie każdej masy, wartości podkreślone – amplitudy najniższe.

Stacja Amplituda w ºC PA PPm PPk Białystok 44,75 48,51 59,85 Koszalin 49,58 48,70 58,79 Poznań 50,81 53,62 57,03 Warszawa 43,05 50,50 60,67 Wrocław 50,66 53,01 56,41 Rzeszów 47,71 54,11 61,24

średnia wartość amplitudy ze

wszystkich stacji 47,76 51,41 59,00

różnica między stacjami o najniższej

i najwyższej wartości amplitudy 7,76 5,60 4,83

PRUVNLFKLbDUNW\F]Q\FK]bNROHLGRPLQXMÈZbJRG]LQDFK G]LHQQ\FKQDMF]ÚĂFLHMSU]\QDSï\ZLHSRZLHWU]DDUNW\F]- QHJRZb%LDï\PVWRNXLb:DUV]DZLHZbSRQDGSU]\- SDGNöZ2GF]XFLDķ]LPQRĵGRPLQXMÈZbQRF\]ZïDV]-F]DZbPDVDFKDUNW\F]Q\FKLbSRODUQRPRUVNLFKNLHG\ ZbJRG]LQDFKRGGREOLVNRRGF]XÊWRRGF]XFLD W\SXķ]LPQRĵ:bSRZLHWU]XDUNW\F]Q\PQRWRZDQHVÈ RQHUöZQLHĝZbFLÈJXGQLD]bF]ÚVWRWOLZRĂFLÈSRQDG ]ZïDV]F]DZb.RV]DOLQLHLb5]HV]RZLH 2NUHV]LPRZ\ =LPÈ ]DNUHV Z\VWÚSXMÈF\FK RGF]XÊ MHVW PQLHMV]\ :bSRZLHWU]XDUNW\F]Q\PLbSRODUQRNRQW\QHQWDOQ\P GRPLQXMÈZbJRG]LQDFKQRFQ\FKRGF]XFLDW\SXķEDUG]R ]LPQRĵNWöUHQDMF]ÚĂFLHMQRWRZDQHVÈZb%LDï\PVWRNX :DUV]DZLH Lb 5]HV]RZLH :b Z\PLHQLRQ\FK PLHMVFR- ZRĂFLDFKERZLHPPLÚG]\JRG]LQÈDbUDQRF]ÚVWR-WOLZRĂÊW\FKRGF]XÊZ\QRVLSRZ\ĝHM:bPDVDFK SRODUQRPRUVNLFKRGF]XFLDķEDUG]R]LPQRĵZ\VWÚSXMÈ U]DGNRQDMF]ÚĂFLHMZbJRG]LQDFKQRFQ\FKZb:DUV]DZLH Lb5]HV]RZLH]bF]ÚVWRWOLZRĂFLÈEOLVNR2GF]XZDQLH ķ]LPQDĵSU]\QDSï\ZLH]LPQ\FKPDVSRZLHWU]DDUNW\F]-QHJRLbSRODUQRNRQW\QHQWDOQHJRGRPLQXMHZbJRG]LQDFK G]LHQQ\FKZbQRF\]PQLHMV]DVLÚQDU]HF]RGF]XÊķEDUG]R ]LPQRĵ=bNROHLZbSRZLHWU]XSRODUQRPRUVNLPRGF]X-ZDQLHķ]LPQDĵSU]HZDĝDZbFLÈJXFDïHMGRE\3RQDGWR Zb3R]QDQLX:URFïDZLXLb5]HV]RZLHZbPDVDFKSRODUQR- PRUVNLFKZbJRG]LQDFKRNRïRSRïXGQLRZ\FK]bF]ÚVWRWOL-ZRĂFLÈRNRïRQRWRZDQHVÈRGF]XFLDFKïRGX

WNIOSKI

3U]HSURZDG]RQHDQDOL]\ZVND]XMÈQD]QDF]ÈF\ZSï\Z PDVSRZLHWU]DQDZDUXQNLNOLPDWXRGF]XZDOQHJRMHG- QRF]HĂQLHLQIRUPXMÈRbSHZQ\FK]UöĝQLFRZDQLDFKSU]H-VWU]HQQ\FKSU]HELHJXGRERZHJR :bJRG]LQDFKG]LHQQ\FKPLHMVFDPLRbQDMZ\ĝV]\FK ZDUWRĂFLDFKZVNDěQLNDEH]Z]JOÚGXQDURG]DMPDV\ SRZLHWU]DVÈ:URFïDZLb3R]QDñGRGDWNRZR]LPÈ.RV]D-OLQ:bJRG]LQDFKQRFQ\FKQDMZ\ĝV]HZDUWRĂFL]DUöZQR ODWHPMDNLb]LPÈQRWXMHVLÚZb.RV]DOLQLHLb3R]QDQLX %LRUÈFSRGXZDJÚQDSï\ZDMÈF\URG]DMSRZLHWU]DOD- WHPQDMFLHSOHMMHVWZbFLÈJXGQLDZbPDVDFK]ZURWQLNR-Z\FKZb5]HV]RZLHNLHG\RGF]XFLDPLZ\VWÚSXMÈF\PL ZbW\PF]DVLHVÈRGF]XFLDW\SXķEDUG]RJRUÈFRĵ1DM-FKïRGQLHMV]HVÈPDV\DUNW\F]QHSU]\QRV]ÈFHUöZQLHĝ Zb5]HV]RZLHRGF]XZDQLH]LPQD:bQRF\QDMFLHSOHMMHVW Zb.RV]DOLQLHZbSRZLHWU]X]ZURWQLNRZ\PQDMFKïRGQLHM QDWRPLDVWZbPDVDFKDUNW\F]Q\FKZb3R]QDQLXLb:DUV]D-ZLH:DUXQNDPLQDMEDUG]LHMNRPIRUWRZ\PLRG]QDF]DMÈ VLÚPDV\SRZLHWU]DSRODUQRPRUVNLHJRQLHZ\VWÚSXMÈ ZöZF]DVDQL]E\WF]ÚVWHRGF]XFLDJRUÈFDDQLFKïRGX =LPÈQDMFLHSOHMMHVWZbPDVDFKSRODUQRPRUVNLFKZbFLÈ-JXGQLDZH:URFïDZLXLb5]HV]RZLHZbQRF\QDWRPLDVW Zb.RV]DOLQLH:bW\PRNUHVLHQDMFKïRGQLHMV]HVÈPDV\ SRODUQRNRQW\QHQWDOQHZ\VWÚSXMÈFH]ZïDV]F]DZb:DU-V]DZLHLb5]HV]RZLH'RPLQXMÈFHRGF]XFLDZbFLÈJXGRE\ SU]\W\FKPDVDFKWRRGF]XFLDW\SXķEDUG]R]LPQRĵ

3LŋPLHQQLFWZR

1. Bąkowska M., Więcław M.: Dobowy przebieg wybranych wskaźników biometeoro-logicznych w różnych masach powietrza w Bydgoszczy. Ekologia i Technika, 2009, vol. XVII, nr 2.

2. Błażejczyk K., Matzarakis A.: Assessment of bioclimatic differentiation of Poland based on human heat balance. Geographia Polonica, 2007, vol. 80 no. 1.

3. IMGW, 1991-2000. Codzienny Biuletyn Meteorologiczny, Warszawa.

4. Kozłowska-Szczesna T., Błażejczyk K., Krawczyk B.: Bioklimatologia człowieka, IGiPZ PAN PAN, Warszawa, 1997, 1.

5. Woś A.: Meteorologia dla geografów, PWN, Warszawa, 1997.

Konflikt interesu:

Autorka nie zgłasza konfliktu interesów Pracę nadesłano: 11.03.2010 r. Zaakceptowano: 15.05.2013 r.

ADRES DO KORESPONDENCJI:

Monika Okoniewska

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Instytut Geografii

ul. Mińska 15, 85-428 Bydgoszcz ul. Kąkolowa 7/41

85-811 Bydgoszcz tel. 697-586-631