A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
FO LIA LITTERARIA PO LONICA 9, 2007
H a n n a T a d eu siew icz
KATEDRA BIBLIOTEKOZNAWSTWA
I INFORMACJI NAUKOWEJ (1945-2007)
N ie zakończyła się jeszcze druga w ojna św iatow a, kiedy wczesną wiosną 1945 r. przybył d o Łodzi z leżącej w gruzach stolicy prof, d r Ja n M usz- kowski i zaangażow ał się w działania K om itetu O rganizacyjnego Uczelni Państw ow ej, k tó re doprow adziły d o zainaugurow ania 22 m arc a zajęć d y d ak -tycznych n a różnych kierunkach studiów , w tym także w zakresie nauki o książce. F o rm aln ie akt praw ny pow ołał do życia U niw ersytet Łódzki 24 m a ja 1945 г., a 11 lutego następnego ro k u n a m ocy rozporządzenia m in istra ośw iaty pow stał w Uniwersytecie W ydział H um anistyczny, zaś w jego obrębie - K a te d ra B ibliotekoznaw stw a. W tedy kierow ana d o 1953 r. przez prof. M uszkow skiego K a te d ra podjęła ja k o pierw sza w kraju i p ro -wadzi do dziś kształcenie bibliotekarzy n a poziom ie akadem ickim , obchodząc w raz z m acierzystą uczelnią sześćdziesięciolecie działalności.
W ciągu tych lat K a te d ra przechodziła różne koleje, bory k ała się od p o czątk u istnienia z trudnościam i lokalow ym i, kadrow ym i, niedostatkam i m aterialnym i, finansow ym i. W pierwszym okresie pom ocy dydaktycznej udzielili placów ce pracow nicy Państw ow ego In sty tu tu K siążki, po 1949 r. - Biblioteki Uniwersyteckiej.
P rofesor J. M uszkow ski, naw iązując do w zoru studiów bibliotekarskich W olnej W szechnicy Polskiej, opracow ał p rogram pracy K a ted ry - później kilk ak ro tn ie zm ieniany. N ie było łatw o uzyskać zgodę M inisterstw a Oświaty n a uznanie bibliotekoznaw stw a za sam odzielny kierunek studiów (na m ocy Z arządzenia M inisterstw a z 1 lutego 1949 r. stanow iło o n o specjalizaq'ę w ram ach filologii polskiej, historii i socjologii). Pierwsi studenci ukończyli ją w 1952 r. W tym że roku w prow adzono dw ustopniow e studia biblioteko- znawcze: trzyletnie, tzw. zaw odow e i pięcioletnie m agisterskie, w 1948 r. prof. Ja n M uszkow ski doprow adził d o habilitacji w Uniwersytecie Łódzkim d r A d am a Łysakow skiego, w 1952 r. d o k to ra t otrzym ał m g r K a ro l G łom - biowski - były to pierwsze stopnie naukow e w zakresie nau k i o książce, uzyskane w łódzkiej uczelni, także pierwsze w Polsce.
P o śm ierci J a n a M uszkow skiego (zm. 29 stycznia 1953 r.) kierow nictw o K a te d ry B ibliotekoznaw stw a objęła dr H elena W ięckow ska, pow ołana na stanow sko p ro feso ra kontraktow ego, k tó ra pełniła jednocześnie funkcję d y re k to ra B iblioteki Uniwersyteckiej. W 1954 r. w yprom ow ała 13 m agistrów - słuchaczy prof. J. M uszkow skiego.
W ro k u akadem ickim 1954/1955 w prow adzono n a uniw ersytetach po l-skich pięcioletnie stu d ia m agisterskie. K atedrze B ibliotekoznaw stw a U Ł nie przyznano praw a d o rekrutacji studentów ; przez 2 la ta była dydaktycznie nieczynna. W 1956 r. uzyskała zezwolenie n a prow adzenie dw uletniego studium eksternistycznego. W 1955 r. prof. H . W ięckow ska, k tó ra tym studium kierow ała, została m ianow a profesorem nadzw yczajnym . W 1963 r. zorganizow ała o n a sem inarium doktorskie w zakresie bibliotekoznaw stw a, prom ując w Uniwersytecie Łódzkim 7 osób; 4 osoby habilitow ały się. Z końcem w rześnia 1969 r. prof. W ięckow ska przeszła na em eryturę, a od 1 października d yrekturę Biblioteki U Ł i kierow nictw o K a te d ry B iblioteko-znaw stw a objął doc. d r Bolesław Świderski. Tegoż ro k u uruchom iono M ię-dzyw ydziałow e Studium B ibliotekoznaw stw a, działające kilka lat w ram ach K ated ry . W 1970 r. K a te d ra B ibliotekoznaw stw a ja k o je d n o stk a organizacyj-n a została zorganizacyj-niesioorganizacyj-na organizacyj-na m ocy zarządzeorganizacyj-nia organizacyj-nr 26 re k to ra U Ł , bznaw stw o znalazło się w obrębie Z akładu N au k Pom ocniczych i B iblioteko-znaw stw a In sty tu tu Filologii Polskiej. Po dw u latach (Z arządzenie m inistra ośw iaty i szkolnictw a wyższego z 26 stycznia 1972) został pow ołany Zakład Inform acji N aukow ej i B ibliotekoznaw stw a n a W ydziale Filologicznym U Ł, k tó ry 2 listo p a d a 1981 r. przekształcono w K a te d rę B ibliotekoznaw stw a i Inform acji N aukow ej (Zarządzenie n r 8 re k to ra U Ł), funkcjonującą bez przerw y do dziś.
W 1975 r. uruchom iono bibliotekoznaw cze czteroletnie stu d ia stacjonarne 0 profilu hum anistycznym , kończące się m agisterium . Plan studiów , obejm ujących przedm ioty ogólne, przedm ioty kierunkow e, lek to raty oraz p ra k -tyki, zajęcia w ychow ania fizycznego i szkolenia o b ronnego zatw ierdziło M inisterstw o N auki, Szkolnictw a W yższego i Techniki. P lanu studiów i p ro -gram y n auczania z biegiem lat stale m odyfikow ano.
W 1977 r. uruchom iono m agisterskie studia zaoczne, także o profilu hum anistycznym , zaś w 1980 r. roczne studia podyplom ow e (od 1990 r. - dw uletnie, obecnie trzysem estralne), p ro w a d zo n e w try b ie zaocznym , w oparciu o „W ytyczne organizacyjnoprzedm iotow ych studiów pod y p lo m ow ych dla nauczycieli z wykształceniem wyższym m agisterskim ” . O p raco -wane w K atedrze program y nauczania uległy zm ianom . W ro k u akadem ickim
1982/1983 w prow adzono podział n a dwie specjalizaq'e: nauczycielską i ogól-ną, a w ro k u 1985/1986 uruchom iono specjalizację pn. biblioteki szkolne 1 pedagogiczne, m ające ch arak ter zajęć fakultatyw nych - p lan i program zajęć zatw ierdziła R ad a W ydziału Filologicznego. K ierow nikiem studiów
zaocznych i podyplom ow ych w zakresie bibliotekoznaw stw a i inform acji naukow ej był m gr (od 1992 r. d r) Bogum ił K arkow ski; po jego śmierci (zm. 1 czerw ca 2004 r.), od ro k u akadem ickiego 2004/2005 studiam i zaocz-nym i kieruje d r Jadw iga K onieczna, zaś podyplom ow ym i - d r A leksandra W ejm an-Sow ińska.
Po przejściu na em eryturę prof. dr. hab. B olesław a Świderskiego, od 1 października 1987 r. kierow nictw o K ated ry przejęła doc. d r hab. (od 1994 r. p rof.) H a n n a Tadeusiew icz i spraw uje je do dziś.
W ciągu sześćdziesięciu lat działalności K a te d ra B ibliotekoznaw stw a i Inform acji N aukow ej kilkakrotnie zm ieniała lokalizację. N ajpierw mieściła się w b u d ynku B iblioteki U niw ersytetu Ł ódzkiego przy ul. Składowej 43, następnie w raz z nią została przeniesiona w 1960 r. n a ul. M atejki 34/38; od 1995 r. zajm ow ała lokal przy al. K ościuszki 17, by w 2004 r. pow rócić na ul. M atejki 34a do przebudow anego paw ilonu, należącego uprzednio do W ydziału Filozoficzno-H istorycznego łódzkiej uczelni.
Stałe polepszanie sytuacji lokalowej i w yposażenia stw arzało też lepsze w arunki pracy dydaktycznej i naukow ej K atedry, prow adzonej przez zwięk-szającą się, rozw ijającą i zm ieniającą kadrę nauczucieli akadem ickich, obejm ującą asystentów , d oktorantów , adiunktów , wykładow ców, docentów i p ro -fesorów , k tó ry ch d ziałalność w spiera se k retariat p ro w a d zo n y przez m gr Jo lan tę S oboń.
W K a te d rze funkcjonuje laboratorium kom puterow e (15 stanow isk), którym opiekuje się m gr M agdalena Paczyńska oraz biblioteka (liczy 8 tys. jednostek), kierow ana przez m gr Elżbietę Szewczyk.
K orzy stając w pierw szych latach istnienia K ated ry z pom ocy K oleżanek i K olegów z Biblioteki U Ł , stopniow o pozyskiw ano w łasnych pracow ników , kolejno doktoryzujących się i habilitujących, zdobyw ających tytuły profesorskie. P o za łód zk ą k a d rą zatru d n ian o stale d o k to ró w habilitow anych i p ro -fesorów z innych ośrodków uniwersyteckich (z K atow ic, T o ru n ia, W arszawy) i bibliotek naukow ych (z Biblioteki N arodow ej i Biblioteki Polskiej Akadem ii N a u k ). W U niw ersytecie Ł ódzkim d o k tro ry z o w ali się: M . A ntczak, M . C ałka, E. G ertner, M . G ołębiow ska, B. K arkow ski, J. K onieczna, E. K ri- stanow a, J. L ad o ru ck i, M . M ozer, M . Przybysz-Staw ska, M . R zadkow olska, A. W ejm an-Sow ińska, zaś w Uniwersytecie W rocław skim : B. Jastrzębski, S. K u re k -K o k o ciń sk a, M . K w iatkow ska i M . M ajzner. S topnie d o k to ra habilitow anego w łódzkiej uczelni otrzym ali: d r d r J. D u n in , J. K apuścik, S. K u re k -K o k o c iń sk a , Z. Sokół, B. S ordylow a i H . Tadeusiew icz; we W rocław iu - d r d r S. K o n d ek i A. S itarska. W U niw ersytecie Łódzkim tytuły p ro feso rsk ie uzyskali d o k to rzy h ab .: J. D u n in , J. K apuścik i H . Tadeusiew icz, w T o ru n iu — d r hab. B. W oźniczka-Paruzel oraz we W rocław iu - d r hab. O. S. C zarnik. A ktualnie toczy się postępow anie dokto rsk ie w spraw ie m g r G . C zapnika i m gr A. W alczak o raz habilitacyjne
sam odzielnych pracow ników naukow ych będzie realizow ać zajęcia specjali-zacyjne w zakresie nauki o książce i inform acji naukow ej n a kierunkach: filologia p o lsk a i historia.
M am y nadzieję, że jest to stan przejściowy i - ja k ju ż byw ało w sześć-dziesięcioletniej historii K ated ry - p o okresie regresu, stu d ia biblioteko- znawcze odzyskają u traco n y statu s sam oistnego kieru n k u n a W ydziale F i-lologicznym U niw ersytetu Łódzkiego z wszystkimi należnym i m u p ra w am i1. S ytuacja K a te d ry ju ż zaczęła się zm ieniać n a lepsze; popraw ił się stan liczbowy sam odzielnych pracow ników nauki - stopień d r. hab. uzyskała Jadw iga K onieczna, pracę podjęła d r hab. E w a A ndrysiak. Pozw oliło to na rozpoczęcie w ro k u akad. 2007/2008 studiów I stopnia w trybie stacjonarnym i zaocznym oraz zaocznych studiów uzupełniających; kontynuow ane są studia podyplom ow e. W bliskiej perspektyw ie czasowej K a te d ra powiększy stan sam odzielnych pracow ników o dw u d o k to ró w habilitow anych. Będzie więc możliwe uruchom ienie studiów II stopnia i odzyskanie praw a doktoryzow ania i h abilitow ania w zakresie bibliologii na W ydziale Filologicznym U Ł.
1 Por. B. Ś w i d e r s k i , Historia Katedry Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŁ
w latach 1945-1987, [w:] Rozwój i perspektywy bibliologii polskiej, Łódź 1995 (masz. powiel.);
H. T a d e u s i e w i c z , Działalność Katedry Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej
