147
RECENZJE
Rodzicielstwo. Wybrane zagadnienia kontekstów edukacyjnych
, red.
Danuta Opozda, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007, ss. 368.
Obecnie uwazúa sieþ, izú rozwój cz"owieka, jakos´c´, a takzúe kierunek tego rozwoju jest w duzúej mierze zdeterminowany przez s´rodowisko, zas´ rodzina wydaje sieþ jed-nym z jego najwazúniejszych elementów (Rostowska, 1995; Rostowski, 1986). Na szczególn þa uwageþ zas"uguj þa tu: obszar aktywnos´ci, pe"nienie ról, dzia"ania i czyn-nos´ci, stosunki i interakcje osobowe, procesy wzajemnego komunikowania, wymiana psychiczna i przekazy, a takzúe nadawanie i odbiór komunikatów. Wp"ynie ona na dos´wiadczenie cz"onka rodziny, a wieþc na jego s´lady pamieþciowe, obrazy materialne, inne reprezentacje zdarzen´, sytuacji i przezúyc´ minionych, zmiany w schematach czynnos´ci, zachowan´ i przezúywania.
Praca pt. Rodzicielstwo. Wybrane zagadnienia kontekstów edukacyjnych wpisuje sieþ w szeroko pojmowany nurt familiologii, tak wazúny w dzisiejszej psychologii i psychoterapii. Stanowi ona wyraz´n þa próbeþ potwierdzenia wazúnej tezy, izú rodzina – jej struktura oraz funkcjonowanie – stanowi þa rodzaj tzw. metazasobu w rozwoju jednostki. Aby w ten w"as´nie sposób rozumiec´ roleþ systemu rodzinnego, nalezúy przywo"ac´ tu pojeþcie salutogenezy, wprowadzone przez A. Antonovsky’ego (1995). Autor ten stworzy" oryginalne pojeþcia „immunogenów” oraz „patogenów”, a wieþc czynników o pozytywnym b þadz´ negatywnym wp"ywie na zúycie, rozwój i funkcjono-wanie jednostki. Dzisiejsza psychologia rodziny stara sieþ zaadoptowac´ te pojeþcia i okres´lic´ rozmaite cechy strukturalne i funkcjonalne rodziny w aspekcie „pato-” b þadz´ „immunogenów”.
Recenzowan þa praceþ mozúna scharakteryzowac´ jako próbeþ identyfikacji i okres´lenia immunogenów rodzinnych. Drugi jej cel to wskazanie z´róde" pomocy, potrzebnych systemom rodzinnym w przypadku sytuacji kryzysowej. Mozúna wieþc powiedziec´, izú praca zajmuje sieþ problematyk þa kryzysu w rodzinie zarówno z punktu widzenia teorii, jak i praktyki, a konkretnie – poszukiwania sposobów i z´róde" wsparcia.
W dwu pierwszych czeþs´ciach pracy autorzy poszczególnych artyku"ów wymienili nasteþpuj þace elementy funkcjonowania systemu rodzinnego, traktuj þac je jako czynniki immunogeniczne (sprzyjaj þace zdrowiu i rozwojowi): religijnos´c´ w rodzinie; wiedza rodziców o wychowaniu; traktowanie dziecka w sposób podmiotowy; kultura pedago-giczna rodziców; s´wiadomos´c´ rodziców w zakresie kszta"towania poczucia sensu zúycia dzieci.
Podsumowaniem niniejszych rozwazúan´ mozúe stac´ sieþ wieþc identyfikacja okres´lo-nych cech i zachowan´ w systemie rodzinnym, które na podstawie literatury potrak-towane mog þa byc´ jako immunogeny b þadz´ patogeny rodzinne (Bishop, 2000). Anto-novsky nazywa je z kolei Ogólnymi Zasobami Odpornos´ciowymi (1995), zas´ Olson – Mocnymi Stronami Rodziny (Olson, 1986, 1994). Taki w"as´nie zestaw immunoge-nicznych, a wieþc funkcjonalnych cech systemu rodzinnego zidentyfikowali autorzy omawianej pracy. W rezultacie zosta" opracowany rodzaj modelu salutogenetycznego
148 RECENZJE
rodziny, a wieþc systemu, który stwarza zúyj þacym w jego obreþbie jednostkom w opty-malne warunki do zúycia, funkcjonowania oraz rozwoju.
W czeþs´ci trzeciej autorzy pokusili sieþ o okres´lenie rodzajów oddzia"ywan´ po-mocnych oraz ich z´róde" w przypadku, gdy rodzina staje w obliczu kryzysu. Wspar-cie, jakiego dos´wiadcza osoba b þadz´ rodzina zmagaj þaca sieþ z kryzysem, jest w ostat-nich latach niezmiernie wazúnym zagadnieniem nie tylko dla psychologii, ale takzúe dla innych dziedzin nauki, np. pedagogiki spo"ecznej. Wsparcie spo"eczne mozúe byc´ potraktowane jako zasoby, które s þa uruchamiane w kontakcie z innymi osobami, jako pomoc, któr þa nios þa inni, b þadz´ wymiana zasobów (Knoll, Schwarzer, 2005). Ws´ród najwazúniejszych dzia"an´ i rodzajów aktywnos´ci, a takzúe obszarów poszukiwan´ wspar-cia wskazali oni na: szko"eþ rodzenia; przedszkole; szko"eþ, gdzie szczególnie istotna wydaje sieþ edukacja zdrowotna; parafieþ katolick þa; praseþ popularn þa oraz popularno--naukow þa; poradnictwo psychologiczno-pedagogiczne; wolontariat wobec rodzin nie-wydolnych wychowawczo.
Wsparcie, jakiego potrzebuje rodzina zmagaj þaca sieþ z sytuacja trudn þa, dzieli sieþ na wsparcie z tzw. pierwszego oraz drugiego kreþgu. O ile pierwsze sprowadza sieþ do oddzia"ywania pomocnego, jakiego dostarczaj þa sobie wzajemnie najblizúsi cz"on-kowie rodziny, o tyle kr þag drugi to wsparcie czerpane z dalszych z´róde", a wieþc z s þasiedztwa, instytucji, w których zasieþgu oddzia"ywania znajduje sieþ rodzina, rozmaitych grup wsparcia itd. Autorzy skupili sieþ tu na kreþgu drugim, wymieniaj þac s´rodowiska, w których rodzina powinna otrzymywac´ wsparcie. W ten sposób postulu-j þa oni zarówno praceþ nad doskonaleniem profespostulu-jonalnym osób zatrudnianych w wy-mienionych placówkach, jak i praceþ nad doskonaleniem systemu dystrybucji pomocy i wsparcia. Niniejszy sposób rozumienia wyp"ywa z zastosowania bardzo powszech-nego obecnie, tzw. modelu efektu g"ówpowszech-nego, dotycz þacego duzúych sieci wsparcia spo-"ecznego, które maj þa pozytywny wp"yw na stan cz"owieka (Sheridan, Radmacher, 1998).
Omawiana ksi þazúka jest prób þa stworzenia kompendium wiedzy teoretycznej doty-cz þacej podstawowych problemów rodziny wspó"doty-czesnej, jak i okres´lenia, gdzie i od kogo mozúe ona uzyskac´ pomoc. Mozúe ona stanowic´ cenny materia" do wykorzystania w kszta"ceniu studentów kierunków pedagogicznych (np. w zakresie pracy socjalnej), psychologii, jak i w codziennej pracy osób zajmuj þacych sieþ terapi þa i doradztwem, kuratorów s þadowych oraz samych rodziców.
BIBLIOGRAFIA
A n t o n o v s k y A. (1995). Rozwik"anie tajemnicy zdrowia. Jak radzic´ sobie ze stresem i nie zachorowac´, Warszawa: Fundacja IPN.
B i s h o p G. D. (2000). Psychologia zdrowia. Zintegrowany umys" i cia"o, Wroc"aw: Wyd. Astrum.
149
RECENZJE
K n o l l N., S c h w a r z e r R. (2005). „Prawdziwych przyjació"...”. Wsparcie spo"eczne, stres, choroba i s´mierc´, w: Wsparcie spo"eczne, stres i zdrowie, red. H. Seþk, R. Cies´lak, Warszawa: PWN.
O l s o n D. H. (1986). Circumplex Model VII: Validation studies and FACES III.
Family Process, 25, 337-351.
O l s o n D. H. (1994). Curvilinearity survives: The world is not flat, Family
Pro-cess, 33, 32-38.
R o s t o w s k a T. (1995). Transmisja mieþdzypokoleniowa w rodzinie w zakresie wybranych wymiarów osobowos´ci, ódz´: Wyd. U .
R o s t o w s k i J. (1986). Wp"yw poziomu jakos´ci ma"zúen´stwa oraz cch osobowo-s´ci rodziców na rozwój psychiczny m"odziezúy, w: Spo"eczne konsekwencje inte-gracji i dezintegacji rodziny, red. M. Ziemska, t. II, Warszawa: TWP.
S h e r i d a n C. L., R a d m a c h e r S. A. (1998). Psychologia zdrowia, Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia PTP.
Wioletta Tuszyn´ska-Bogucka Uniwersytet Marii Curie-Sk odowskiej w Lublinie
Tomasz B i e r n a t, Wolf D. S c h o l z, Miros"aw S. S z y
-m a n´ s k i, Hanna Z i e l i n´ s k a - K o s t y " o, Entwicklung und
Pflege der deutsch-polnischen Beziehungen in der Pädagogik
,
Olden-burg: BIS-Verlag der C. von Ossietzky Universität Oldenburg 2007,
ss. 88.
W ukazuj þacej sieþ od 1986 roku serii Oldenburger Universitätsreden publikowane s þa wyk"ady, przemówienia i artyku"y naukowców i gos´ci Uniwersytetu Carla von Ossietzkyego (UCO) w Oldenburgu. Jeden z ostatnich zeszytów pos´wieþcony jest analizie relacji niemiecko-polskich na polu pedagogiki. Szczególn þa okazj þa do podjeþcia tego tematu by"a obchodzona w 2006 roku dwudziesta pi þata rocznica nawi þazania wspó"pracy mieþdzy uniwersytetem oldenburskim a Uniwersytetem Miko-"aja Kopernika (UKM) w Toruniu.
W publikacji przedstawiono prace czterech przedstawicieli obu s´rodowisk nau-kowych. Ca"os´c´ zosta"a zatytu"owana: Die Entwicklung und Pflege der
deutsch--polnischen Beziehungen in der Pädagogik [Rozwój i kultywowanie kontaktów
nie-miecko-polskich w pedagogice]. Jest to jednoczes´nie tytu" pierwszego,
wprowa-dzaj þacego artyku"u autorstwa prof. Miros"awa S. Szyman´skiego, dziekana Wydzia"u Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego. Choc´ nie nalezúy on do zúadnego ze s´rodowisk naukowych obchodz þacych jubileusz, to jednak – jak zauwazúa we wsteþpie
