MARIUSZ W=GRZYN *
POPLIBERALIZM – ZARYS ANALIZY KULTURY
Przedmiotem poniHszych analiz bPdzie nowy typ kultury, w której wol-noVW jest najwyHszym, najwaHniejszym i ostatecznym celem Hycia jednostek i spoXeczeYstw. Temat artykuXu jest – jak to siP dziV mówi – kontrowersyjny. ZdajP sobie z tego sprawP. Dlatego zacznP od zastrzeHeY. Przedmiotem niniejszych badaY bPdzie popliberalizm, a wiPc nie liberalizm1 jako doktryna filozoficzna (liberalizm intelektualistów), lecz zbiorowy wymiar tego, co zostaXo nazwane „liberalizmem prymitywnym2” („liberalizm” mas). Analizie poddany wiPc bPdzie popliberalizm jako typ kultury masowej, a nie libe-ralizm polityczny czy gospodarczy. Dlatego bPdP analizowaX nie doktryny filozofów, a istotne treVci wspóXczesnego, kulturowego obrazu bytu3 i wy-nikajbcy z niego model postPpowania. Przedmiotem niniejszych badaY bP-dzie wiPc nowy typ kultury (operacyjne unio4) charakterystyczny dla
wspóX-Mgr MARIUSZ W=GRZYN – filozof kultury, absolwent WydziaXu Filozofii KUL, publicysta,
konsultant ds. public relations; adres do korespondencji – e-mail: mariuszwegrzyn@wp.pl 1 O historii liberalizm jako doktryny filozoficznej: G.F. G a u s. Contemporary Theories of
Liberalism. SAGE 2003; J. S z a c k i. Historii my5li socjologicznej. Warszawa: PWN 2002
s. 144-152; G. G a u s, S.D. C o u r t l a n d. Liberalism. W: E.N. Z a l t a (ed.). The Stanford
Encyclopedia of Philosophy (Spring 2007 Edition). http://plato.stanford.edu/ archives/fall2007/
entries/ liberalism/
2 J a n P a w e X II. Pami>? i to@samo5?. Kraków: Wydawnictwo Znak 2005 s. 42. 3 Chodzi o „byt” nie jako przedmiot metafizyki, lecz jako kulturowy fakt spoXeczny. 4 PojPcie unio zostaXo teoretycznie zarysowane w: M. W P g r z y n. Polska w Unii
Euro-pejskiej, Unia Europejska w 5wiecie – analiza fundamentalna. W: Civitas. Studia z filozofii polityki nr 9: Europa. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN 2006 s. 140-161. Unio to
kultura operacyjna spoXeczeYstwa. To funkcjonalne, nie muzealne elementy dziedzictwa kultury, które realnie Xbczb jednostki w grupy, grupy w spoXecznoVci i spoXecznoVci w dane spoXeczeY-stwo. PojPcie to wyjaVniam w: M. W P g r z y n. Religia – to@samo5? – polityka: ekscepcjonalizm
jako unio operacyjne Stanów Zjednoczonych Ameryki – casus polityki zagranicznej USA wobec 5wiata islamu. W: A.M. S o l a r z, H. S c h r e i b e r (red.). Religia w stosunkach mi>dzynaro-dowych. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2012 s. 119-122.
czesnych spoXeczeYstw Zachodu (USA, Kanada, UE) oraz jego spoXeczno--kulturowy background („teoretyczne” podstawy, uzasadnienia i supozycje). Dlatego w tekVcie przedstawiona bPdzie charakterystyka i analiza back-groundu popliberalizmu (liberalizmu „ludowego”, popularnego), artykuXo-wanego nie w elitarnym i technicznym jPzyku filozofii, ale w egalitarnym jPzyku codziennej komunikacji. AnalizowaW bPdP wiPc popliberalny back-ground formuXowany na poziomie popkultury, na co dzieY funkcjonujbcy w VwiadomoVci spoXecznej i ksztaXtujbcy wspóXczesnb mentalnoVW w skali masowej. Dlatego nie bPdP siP bezpoVrednio odnosiX do Hadnego z nurtów samego liberalizmu ani do Hadnego z nurtów jego krytyki. Nie liberalizm jako doktryna filozoficzna, artykuXowana w tekstach przez uczonych (libe-ralna episteme), jest bowiem przedmiotem poniHszych analiz, lecz domi-nujbcy wspóXczeVnie typ kultury odzwierciedlany w spoXecznej praxis: po-glbdach, dziaXaniach i wierzeniach milionów ludzi (popliberalna doxa). Pop-liberalna doxa wydaje siP mieW genezP w masowej multiplikacji, przez Vrodki masowego przekazu, niektórych bardzo uproszczonych tez liberalnej episteme5. Dlatego moHna chyba powiedzieW, He w niniejszym tekVcie ana-lizowane bPdb ostateczne, kulturowe konsekwencje liberalnej filozofii w po-staci nowego typu ateistycznej (vel agnostycznej) kultury lub nawet religii i religijnoVci6, pojPtej jako unio operacyjna spoXeczeYstw Zachodu. Przed-miotem poniHszych analizy bPdzie wiPc popliberalizm jako gXówny nurt wspóXczesnej kultury masowej (popkultury) a takHe – w bardzo ograniczo-nym, rozmiarami tekstu, zakresie – popliberalizm jako agnostyczna (vel ateistyczna) religia.
P l a n a n a l i z jest nastPpujbcy: po pierwsze, scharakteryzujP poplibera-lizm, definiujbc jego trzy istotne aspekty: (1) aspekt idei, które propaguje (ideologia popliberalna), (2) dziaXaY, które promuje (moralnoVW i etyka popliberalna) i (3) wzorów postaw i zachowaY, które popliberalizm lansuje (aksjologia/pedagogika popliberalna). Po drugie, wskaHP, jak spoXeczne skut-ki zasady permanentnej transgresji normy charakterystycznej dla poplibera-lizmu sb kompensowane funkcjonalnie dziPki absurdalnej istocie ideologii popliberalizmu: konsekwentnej, programowej niekonsekwencji i paradoksal-noVW popliberalnej doktryny i praktyki. Na koniec przedstawiP analizP popliberalnej koncepcji wolnoVci.
5 Relacje liberalnej episteme filozofów do popliberalnej doxa mas, choW jest istotnym tema-tem badaY, nie bPdzie jednak przedmiotema-tem analizy w ramach niniejszego tekstu.
6 PojPcie religijnoVci omawia m.in. W. Piwowarski (Religijno5? jako przedmiot badaO
Zanim przejdP do analiz, jeszcze jedna uwaga ontologiczna. Onto-logicznie pojPcie popliberalizmu jest – oczywiVcie – konstrukcjb teoretycz-nb, ale popliberalizm jako trend kulturowy nie jest konstrukcjb myVlowb, lecz realnym i dominujbcym prbdem wspóXczesnej kultury masowej7. Poni-Hej poddam analizie sztandarowe przykXady popliberalizmu, szczególnie w jego manifestacjach etycznych, takich jak masowa propaganda aborcji i eutanazji oraz zalegalizowana w wielu paYstwach, i osibgajbca w kulturze Zachodu status kulturowej normy, instytucja maXHeYstw jednopXciowych. Trzeba podkreVliW, He te realne istniejbce manifestacje etyki popliberalnej ufundowane sb na popliberalnej ideologii. Dlatego tak samo jak realna jest moralnoVW i etyka popliberalna, tak teH realna jest ideologia i pedagogika popliberalna. Bez popliberalnej ideologii bowiem moralnoVW popliberalna nie jest moHliwa ani w swych praktycznych realizacjach (szczególnie pod postacib paYstwowego lex) ani w teoretycznych czy kulturowych mani-festacjach. Obie zaV wspierajb i promujb w kulturze popliberalnb pedago-gikP. Popliberalizm jest wiPc dla spoXeczeYstw Zachodu (w USA, Kanadzie i wielu krajach Unii Europejskiej) nie konstruktem myVlowym, ale realnym faktem spoXecznym.
CHARAKTERYSTYKA TREpCI8
POPLIBERALIZMU
Popliberalizm ma trzy aspekty: (1) aspekt idei, które propaguje (ideologia popliberalna), (2) dziaXaY, które promuje (moralnoVW i etyka popliberalna), i (3) postaw oraz wzorów zachowaY, które szerzy (aksjologia i pedagogika popliberalna). Te trzy komponenty popliberalizmu moHna ujbW krótko, ale dokXadnie nastPpujbco:
◆ „MyVlP, co chcP – z supozycjb: i to jest rzetelne poznanie” (ideologia); ◆ „CzyniP, co chcP – z supozycjb: i to jest dobre. MogP wiPc wszystko”
(moralnoVW i etyka);
◆ „MogP wszystko, wiPc jestem ponad dobrem i zXem, poniewaH stanowiP
7 W dalszej czPVci tekstu zaprezentujP szczególnie jaskrawe, empiryczne manifestacje liberalizmu w kulturze Zachodu. Tekst niniejszy nie jest jednak empirycznym studium pop-liberalizmu, lecz wstPpnb próbb teoretycznej deskrypcji i eksplantacji tego fenomenu kultu-rowego.
8 Dla popliberalizmu charakterystyczna jest takHe metoda (inHynieria spoXeczna), co jedynie sygnalizujP, problematyka ta wymaga bowiem osobnego opracowania.
o tym, co dobre i zXe – z supozycjb: nie tylko dla mnie9, lecz w ogóle” (aksjologia).
ID E OL O G I A10 P O P L I B E R A L N A wydaje siP byW rezultatem dXugiego pro-cesu (longue durée11) ideowo-historyczno-kulturowego12, którego skutkiem jest skrajny subiektywizm kultur (pojPtych jako unio operacyjne) spoXe-czeYstw Zachodu. Subiektywizm ten manifestuje siP w negacji teoretycznej moHliwoVci przedmiotowego, obiektywnego poznania (szczególnie w dzie-dzinie spraw ludzkich, tzw. humaniora), a takHe w praktycznej afirmacji i spo-Xecznej absolutyzacji subiektywnego, podmiotowego myVlenia. Popliberalna wolnoVW myVlenia (resp. wolnoVW myVli) jest wolnoVcib poznania „od” ograni-czeY (prawdy), jakie ludzkiemu poznaniu w procesie poznania narzuca przed-miot poznania. WolnoVW myVli to dogmat popliberalizmu. MyVlenie dla pop-liberaXów nie ma bowiem Hadnych weryfikatorów vel falsyfikatorów. Dla myVlenia o przedmiocie wzorem i punktem odniesienia nie jest bowiem przed-miot – jego struktura czy natura. Ideologia popliberalizmu utoHsamia myVlenie z poznaniem, ale takHe myVlenie z prawdb. Same pojPcia „prawdy”, „obiec-tum” „natury” jako niesubiektywnej miary dla poznania ludzkiego podmiotu staXy siP „opresywne” i „politycznie niepoprawne”. Dlatego wolnoVW myVlenia o przedmiocie staje siP „wolnoVcib od” przedmiotu myVlenia. FaXsz i prawda nie majb podstaw w bycie: transsubiektywnym ontologicznie oraz metodolo-gicznie intersubiektywnie dostPpnym przedmiocie poznania. Transsubiektyw-ny ontologicznie przedmiot (byt, natura) to, dla popliberaXów, tylko ludzka kolektywna wola lub spoXeczna konwencja oraz zbiorowe wyobraHenie. Dlatego wspóXczesny popliberaX, konsument supermarketu religii i ideologii, jest twórcb nie tylko swojego Vwiatopoglbdu, ale wrPcz „stwórcb” swojego wszechVwiata. Dlatego faXsz i prawda sb równoprawne i nieodróHnialne. Wol-noVW poznania od przedmiotu poznania skutkuje deformacjb wolnoVci
dzia-9 Dobro jest zawsze dobrem dla kogoV i to tak, He coV dobre, np. dobry, syty obiad dla jednej osoby, np. atlety, jest zXy dla innej osoby, np. niemowlPcia. A r y s t o t e l e s. Etyka
Nikoma-chejska. II 6. 1106 a 28 – 1106 b 9.
10 M. S e l i g e r. Ideology and Politics. London: Allen & Unwin 1976; T. E a g l e t o n.
Ideology: An Introduction. London–New York: Verso 1991 s. 1-33; D. H a w k e s. Ideology.
London–New York: Routledge 2003.
11 F. B r a u d e l. On History. Chicago: The University of Chicago Press 1980 s. 25-54. 12 „To kartezjanizm daX podstawy teoretyczne do oderwania prawdy od rzeczywistoVci; filo-zofia, zamiast wyjaVniW rzeczywistoVW, staXa siP tylko koherentnym systemem logicznym, a na-stPpnie, z uwagi na przeorientowanie w czasach nowoHytnych celu nauki z teoretycznego na utylitarny, przyjPXa rolP ‘sXuHebnicy polityki’ i staXa siP ideologib]” (P. J a r o s z y Y s k i.
Ideo-logia. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. http://www.ptta.pl/pef/pdf/i/IdeoIdeo-logia.pdf); M.A.
Xania i staje siP vródXem rozlicznych indywidualnych i spoXecznych (kulturo-wych, ekonomicznych, politycznych, a nawet militarnych) konsekwencji dok-tryny popliberalnej13.
ET Y K A P OP L I B E R AL NA to (1) eksces jako norma, (2) konsekwentna
niekonsekwencja i (3) paradoksalnoVW. DziaXanie dla popliberaXa nie ma Had-nych nieprzekraczalHad-nych granic. Dla kultury popliberalnej charakterystyczny jest proces normalizacji ekscesu. Eksces w popliberalnej kulturze postrze-gany jest jako propozycja (zmiany) normy. MoralnoVW (jakakolwiek), trady-cja (czyjakolwiek) czy zasady (dowolne) nie wibHb popliberalnego dziaXacza. Jedynb staXb zasadb postPpowania popliberaXa jest to, He nie ma Hadnych staXych reguX postPpowania (zasada permanentnej transgresji). KaHdy eksces normy – co do zasady – z góry jest spoXecznie akceptowany. Paradoks etyki popliberalnej polega na tym, He eksces, który spowszedniaX, staje siP normb (zwyczajem). Dlatego to, co kiedyV byXo ekscesem nie do pomyVlenia, dziV jest monotonnb praktykb mas. Eksces transformowaX siP w spoXecznb normP i jednoczeVnie przesunbX spoXecznb normP. Proces normalizacji ekscesu transformuje aksjologiczny, religijny, postchrzeVcijaYski rdzeY kultury i de-formuje (vel rede-formuje, przeksztaXca) ramy spoXecznego, normatywnego odniesienia. Dlatego to, co jest normb („normalne”) dziV, jeszcze wczoraj byXo „nienormalne”. Po akceptacji w kulturze jako normy aborcji, homo-seksualizmu i eutanazji do transgresji w kolejce ustawiXy siP pedofilia, zoo-filia i inne dziV penalizowane czyny ludzkie. Intymne sprawy jednostek sb przedmiotem publicznego dyskursu na forum republiki – staXy siP res publicae. Seks i jego róHnorodne formy staXy siP politykb. Wydaje siP, He wkrótce politykb stanie siP nekrofilia, tak jak juH to siP dzieje – casus holenderskiej sceny politycznej – z pedofilib14.
13 „JeHeli wolnoVW przestaje byW zwibzana z prawdb, a uzaleHnia prawdP od siebie, tworzy logiczne przesXanki, które majb szkodliwe konsekwencje moralne. Ich rozmiary sb czasem nie-obliczalne. W tym przypadku naduHycie wolnoVci wywoXuje reakcjP, która przyjmuje postaW takiego czy innego systemu totalitarnego. Jest to jedna z form zniszczenia wolnoVci, której skut-ków doVwiadczyliVmy w wieku XX i nie tylko” (J a n P a w e X II. Pami>? i to@samo5?. Kraskut-ków: Wydawnictwo Znak 2005 s. 51).
14 Partia DobroczynnoVW, WolnoVW i RóHnorodnoVW (Naastenliefde, Vrijheid en Diversiteit – NVD), znana takHe pod angielskb nazwb Charity, Freedom and Diversity Party, zostaXa oficjalnie zarejestrowana 31 maja 2006 r. „Dutch pedophiles are launching a political party to push for a cut in the legal age for sexual relations to 12 from 16 and the legalization of child pornography and sex with animals, sparking widespread outrage. The party wants to cut the legal age for sexual relations to 12 and eventually scrap the limit altogether. The NVD party wants private possession of child pornography to be allowed although it supports the ban on the trade of such materials, and supports the broadcasting of pornography on daytime television, with only violent
Zasada permanentnej transgresji skutkuje dewiacjb „problemu libera-lizmu”15, o który „sXusznie moHna siP pytaW, czy to nie jest równieH inna postaW totalitaryzmu, ukryta pod pozorami demokracji”16. Dlatego poplibera-lizm wydaje siP wspóXczeVnie ideologib misyjnb ekspansywnego marginesu kulturowego, który postulat tolerancji transformuje w praktykP spoXecznej promocji i nobilitacji kultury marginesu. Margines promowany (afirmacyjnie tolerowany) staje siP wieloVcib mniejszoVci, która zaczyna dyktowaW normP kulturowb wiPkszoVci. WiPkszoVci spychanej przez publicznb promocjP mniejszoVci na ledwo tolerowany margines17.
Granica wstydu wczorajszej „normalnoVW” zostaXa dawno przekroczona. Kulturowej delegitymizacji wczorajszej „normalnoVci” dokonaXa masowa propaganda „moralnego permisywizmu, rozwodów, wolnej miXoVci, przery-wania cibHy, antykoncepcji, walki z Hyciem na etapie poczPcia, a takHe na etapie schyXku Hycia18”. Przed nami inne, dziV jeszcze – wydawaXoby siP – nieprzekraczalne granice, których przekroczenie jest jednak zarówno prak-tycznie pewne, jak i teoreprak-tycznie – w ramach popliberalnego paradygmatu kultury – nieuniknione. Popliberalizm jest bowiem naczelnb zasadb organi-zacji (kulturb) globalnie dominujbcego (ekonomicznie, militarnie i politycz-nie) typu spoXeczeYstwa. Jest kulturb, której arche19 jest zasada permanentnej transgresji (progresu) normy spoXecznej. Norma popliberalna jest, by tak rzec, „nienormatywna”. Dlatego kultura popliberalna jest postulatywnie aksjologicznie uniwersalnie inkluzyjna. Jej celem jest bowiem ekskludowaW ekskluzjP (wykluczyW wykluczenie) i zrównaW (znieVW) aksjologiczne róHnice (miPdzy dobrem i zXem, jakkolwiek pojPtym). Cel ten jest jednak
teoretycz-graphy limited to the late evening. The party advocates that toddlers should be given sex edu-cation and youths aged 16 and up should be allowed to appear in pornographic films and pro-stitute themselves. In addition, sex with animals should be allowed although abuse of animals should remain illegal, everyone should be allowed to go naked in public, all soft and hard drugs should be legalized, and there should be free train travel for all” (Reuters, May 30, 2006). Pro-gram „partii”: http://www.pnvd.nl/DE_Prog_Mai_2006.html
15 J a n P a w e X II. Pami>? i to@samo5? s. 50. 16 TamHe s. 55.
17 „Prokuratorzy powinni wXbczyW siP do walki z wszelkimi przejawami nacjonalizmu, homo-fobii, dyskryminacji, równieH wobec mniejszoVci seksualnych. To fragment zarzbdzenia, jakie zastPpca prokuratora generalnego przesXaX swoim podwXadnym” (T. P i e t r y g a w „Rzecz-pospolita” z 12 czerwca 2012. http://www.rp.pl/artykul/757643,890840-Prokuratorzy-powinni- walczyc-z-wszelkimi-przejawami-nacjonalizmu-homofobii-dyskryminacji.html).
18 J a n P a w e X II. Pami>? i to@samo5? s. 55.
19 Arche gr. !"#$. W: Perseus 4.0 (Perseus Hopper). http://www.perseus.tufts.edu/hopper/ morph?l=a%29rxh\&la=greek&prior=f#Perseus:text:1999.04.0057:entry=a%29rxh/-contents
nie absurdalny (sprzeczny sam w sobie), a praktycznie nieosibgalny. KaHda kultura bowiem musi mieW jakieV normatywne granice. Bez granicy nie ma bowiem toHsamoVci. Ograniczenie bowiem konieczne jest dla okreVlonoVci. OkreVliW (zdefiniowaW coV) to znaczy ograniczyW20. Bez normatywnych ograniczeY nie jest moHliwa konstrukcja indywidualnej i zbiorowej toH-samoVci21. Bez toHsamoVci nie moHna istnieW. Aby byW, trzeba byW czymV. Dlatego uniwersalnie inkluzyjna kultura nie ma – i mieW nie moHe – rela-tywnie trwaXej toHsamoVci. A uniwersalnie inkluzyjna aksjologicznie kultura nie tylko nie moHe realnie istnieW, ale – w swej istocie – nie moHe byW nawet niesprzecznie pomyVlana.
Praktycznb inkarnacjb teoretycznych zasad kultury jest porzbdek spoXeczny. Gdyby kultura popliberalna miaXa byW uniwersalnie inkluzyjna, to musiaXaby – na mocy swych wXasnych postulatów – zawieraW takHe caXy antyliberalny po-rzbdek spoXeczny, np. inkludowaW doktrynP i praktykP faszystów, antysemitów, terrorystów, fundamentalistów religijnych i tzw. homofonów, a takHe wszyst-kie inne moHliwe niepoprawne politycznie personifikacje „obcego” i „wroga” popliberalnej kultury. Jest to praktycznie i teoretycznie niemoHliwe. Kultura uniwersalnie inkluzyjna musiaXaby bowiem inkludowaW swoje wXasne przeci-wieYstwo. Kultura taka byXaby kulturb autoanihilacji – teoretycznie i praktycz-nie musiaXaby akceptowaW swoje wXasne unicestwiepraktycz-nie.
Praxis popliberalna ujawnia takHe liczne manifestacje totalitarnych i eks-kluzywnych spoXecznie skutków postulatywnie uniwersalnie inkluzyjnej kul-tury popliberalnej. PostPp transgresji normy transformuje bowiem zaXoHenia utopii popliberalnej w rzeczywistoVW quasi-totalitarnb22. Dlatego konsek-wentna akceptacja zasady uniwersalnej inkluzji to postulat zgody na samo-bójstwo europejskiej kultury i zmierzch cywilizacji Zachodu.
20 Etymologia „definicji” pochodzi bowiem od Xac. definitivus ‘okreVlajbcy; wyjaVniajbcy’ z Xac. definire ‘ograniczaW; wyznaczaW; wyjaVniaW, okreVlaW’. Przy tym finire to ‘ograniczyW; koYczyW’, z Xac. finis ‘granica; kres; koniec; cel’. W. K o p a l i Y s k i. SUownik wyrazów obcych
i zwrotów obcoj>zycznych, pierwsze wydanie w Internecie. De Agostini Polska, Sp. z o.o., Warszawa.
http://www.slownik-online.pl/kopalinski/753DD9910BD6A51A412565B7003CA3C2.php
21 Z zasady uniwersalnej inkluzyjnoVci pXynb teoretyczne i praktyczne trudnoVci z utrzy-maniem toHsamoVci i samego istnienia popliberalnych spoXeczeYstw wielokulturowych, np. USA czy Kanady.
22 „SPdziowe z Europejskiego TrybunaXu Praw CzXowieka uznali, He wsadzanie do wiPzienia za krytykP homoseksualizmu nie jest naruszeniem prawa o wolnoVci wypowiedzi, gwaranto-wanego przez Europejskb KonwencjP Praw CzXowieka. Kary wiPzienia w zawieszeniu czekajb czterech Szwedów, którzy publicznie skrytykowali homoseksualizm” (Fronda.pl, Portal po-VwiPcony, Do wiPzienia za krytykP homoseksualizmu. http://www.fronda.pl/news/czytaj/ tytul/ do_wiezienia_za_krytyke_homoseksualizmu_19241 (21 lutego 2012).
Czy jednak popliberalizm nie zna Hadnych wyjbtków, skrupuXów czy ograniczeY od wyHej zarysowanych dogmatów popliberalizmu? (Jest to pyta-nie o to, czy popliberalizm jest fundamentalizmem.) Pytapyta-nie to ujawnia kon-sekwentnb, programowb niekonsekwencjP i paradoksalnoVW popliberalnej doktryny. Sb to istotne atrybuty popliberalizmu, dziPki którym postulatywnie uniwersalnie inkluzyjne spoXeczeYstwa popliberalne, pomimo autodestruk-cyjnych mechanizmów (arche permanentnej transgresji), jednak cibgle ist-niejb i funkcjonujb.
KO N S E K W E N T N A N I E KO N S E K W E NC J A I D E OL O G I I: „MyVlP, co chcP”,
o ile moje myVli nie majb supozycji „niepoprawnych politycznie”, np. reli-gijnych, patriotycznych czy moralnych. “MyVlP, wiPc co chcP, o ile to, co chcP, aprobuje polityczna poprawnoVW. MyVlP, co chcP, ale nie wszystko mogP myVleW”, albowiem polityczna poprawnoVW, jako kulturowa cenzura, wyznacza granicP akceptowanych publicznie idei. „MyVlP wiPc, co chcP”, o ile moje myVli afirmujb popliberalny paradygmat kultury.
KO N S E K W E N T N A N I E KO N S E K W E NC J A E T Y KI, A K S J O L O G I I I P E D A
-G O -G I K I P OP L I B E R AL NE J: „CzyniP, co chcP, ale nie wszystko mogP
chcieW”, albowiem polityczna poprawnoVW – jako kulturowa cenzura – wyznacza granicP akceptowanych publicznie dziaXaY. „CzyniP wiPc nie to, co chcP, lecz to, co spoXecznie mogP, czyli to, na co pozwala mi kultura, w której HyjP. Nie czyniP wiPc tego, co chcP, lecz to, co czyniW wypada. MyVlP wiPc i czyniP, co chcP, o ile moje myVli i czyny afirmujb popliberalny para-dygmat kultury. Praktyczna granica wolnoVci to granica popliberalnej doktryny. Jestem wiPc wolny, o ile jestem liberaXem (a jeVli nie jestem pop-liberaXem, to o ile bPdP popliberaXem).
PA R A D O K SA L N O p DO K T R Y N Y I P R A K T Y K I P O P L I B E R A L N E J: Wol-noVW w popliberalizmie to wolWol-noVW negatywna (np. od przemocy fizycznej) pozytywnie limitowana zmiennymi w czasie wymogami tzw. poprawnoVci politycznej. SpoXecznie to „wolnoVW od” normatywnych wymogów kolek-tywnych jednostek spoXecznych: rodziny, narodu, paYstwa, KoVcioXa, ale takHe „wolnoVW do” normatywnych wymogów kultury popliberalnej: tolerancji (normalizacji ekscesu) oraz pseudo-indywidualistycznego, antyspoXecznego kosmopolityzmu. WolnoVW popliberalna nie jest wiPc wolnoVcib od presji kolektywu i kontroli spoXecznej. WolnoVW popliberalna to jednak wolnoVW aspoXeczna, wyzwalajbca od relacji ze wspólnotb bliskb i realnb do wspól-noty odlegXej i urojonej; „od” rzeczywistych ludzi, ale „do” postulowanej ludzkoVci. WolnoVW popliberalna jest antyspoXeczna, postulatywnie anihiluje wszelkie miPdzyludzkie relacje spoXeczne. Relacjb bowiem jest wiPzib, która
zniewala (wibHe) ludzi. Relacje sb fundamentem konkretnych powinnoVci (np. bycie mPHem i ojcem niesie z sobb prawa, ale i obowibzki). Dlatego relacje – w mniemaniu popliberaXów – niszczb wolnoVW. Kultura jest po-rzbdkiem spoXecznych relacji miPdzyludzkich. Dlatego popliberalizm, dekla-ratywnie wyzwalajbc ludzi od opresji relacji spoXecznych, realnie niszczy kultury i spoXeczeYstwa Zachodu. Dlatego popliberalne pojPcie wolnoVci jest oksymoroniczne. Popliberalna „wolnoVW” to niemetaforyczna, a pojPciowa antylogia (contradictio in adiecto); to teoretyczny absurd, a praktycznie geneza ziemskiego pandemonium. Konsekwencjb konsekwentnej implemen-tacji popliberalnej „wolnoVci” spoXeczeYstwom byXaby bowiem caXkowita de-strukcja kultury oraz caXkowita anarchia spoXeczna, polityczna i eko-nomiczna.
PA R A D O K S S A M O O D N I E S I E N I A (PO S T U L O WAN E J) R E G U Y U N I W E R
-S A L N E J: Popliberalizm jest doktrynb uniwersalnej inkluzji. Doktrynb, wedle
której ludzka wolnoVW nie ma, i mieW nie powinna, Hadnych ograniczeY spo-Xecznych, szczególnie w postaci norm religijnych lub moralnych. Jedyna uniwersalna reguXa postPpowania proklamuje, He nie istniejb Hadne uniwer-salne reguXy ludzkiego postPpowania23. ReguXa uniwersalna delegitymizujbca (ekskludujbca) reguXy uniwersalne znosi sama siebie. Jest bowiem wewnPtrz-nie sprzeczna. Stwierdza to, czemu przeczy, i przeczy temu, co stwierdza. Popliberalna doktryna uniwersalnej spoXecznej inkluzji (totalnej antyeks-kluzji) jest wiPc absurdalna.
AN A L I Z A P O P L I B E R AL N E J K O N C E P C J I W O L NO p C I: WolnoVW to
na-czelna zasada (arche) kultury i organizacji (spoXecznej, ekonomicznej i poli-tycznej) spoXeczeYstw popliberalnych24. WolnoVW jest najwyHszb zasadb ksztaXtujbcb Hycie ludzkie indywidualne i zbiorowe, prywatne i publiczne. Popliberalne pojPcie wolnoVci jest holistyczne, niejako totalitarne, postula-tywnie obejmuje bowiem wszystkie dziedziny kultury25: speculabile
(pozna-23 Polityczna poprawnoVW bowiem jest normb dowolnb, pXynnb, niejako nomadycznb – zmien-nb w treVci i zakresie obowibzywania oraz stosowazmien-nb ad hoc.
24 „This might be called the Fundamental Liberal Principle: freedom is normatively basic, and so the onus of justification is on those who would limit freedom, especially through coercive means. It follows from this that political authority and law must be justified, as they limit the liberty of citizens. Consequently, a central question of liberal political theory is whether political authority can be justified, and if so, how” (G a u s, C o u r t l a n d. Liberalism).
25 Klasycznb teoriP trzech dziedzin ludzkiego poznania: speculabile – agibile – factibile, tworzbcych podstawy ludzkiej kultury, prezentuje M.A. Krbpiec (Metafizyka, Lublin: TN KUL 1978 s. 41-49).
nie, teoriP, ideologiP popliberalnb), agibile (dziaXanie, praxis, etykP i aksjo-logiP), i factibile26 (wytwarzanie).
Realnie jednak popliberalne pojPcie wolnoVci liberalizuje wszystkie dzie-dziny kultury, lecz nie wszystkie w jednakowym stopniu. Sfera factibile minimalizuje bowiem roszczenia liberalistyczne popliberalnej kultury. W sferze factibile wolnoVW nie aspiruje do wyzwolenia np. ekonomii czy specjalnoVci inHynierskich od przedmiotowych ograniczeY np. matematyki. I to minimalizowanie totalitarnych, holistycznych aspiracji popliberalnej wolnoVci nie jest ani przypadkowe, ani nie pozostaje bez teoretycznych i praktycznych konsekwencji. Sfera factibile jest bowiem piPtb Achillesowb popliberalizmu. Factibile jest sferb kultury, która ujawnia fundamentalne teoretyczne bXPdy i praktyczne wady popliberalizmu. Dlatego sfera factibile jest gXównym polem implementacji zasady konsekwentnej niekonsekwencji w aplikowaniu popliberalnych dogmatów. W edukacji bowiem poplibera-Xowie postulujb wolnoVW i równoVW uczniów i nauczycieli w aspekcie nau-czania i wychowania. Postulat popliberalnej wolnoVci nie obejmuje jednak swym zakresem instytucji ufundowanych na prawie wXasnoVci (firm, przed-siPbiorstw, korporacji). WXasnoVW to sfera, gdzie wolnoVW pracowników i wolnoVW wXaVcicieli róHni siP zasadniczo. RóHnica w wolnoVci „do-i-od wXasnoVci” nie jest kulturowo – w ramach paradygmatu popliberalnego – kontestowana. Podobnie dyscyplina w procesie edukacji jest przejawem „faszyzacji” wychowania, ale na gruncie wXasnoVci jest spoXecznie akcepto-wana, propagoakcepto-wana, wymagana i egzekwowana.
Popliberalizm wolnoVW umieVciX na sztandarze. Ale popliberalna kon-cepcja wolnoVci jest nierealistyczna etycznie27. Zdaje siP bardziej opisywaW wolnoVW anioXa niH decyzjP czXowieka28. Popliberalna wolnoVW nie ma wiele wspólnego z ludzkb decyzjb. Ludzka, realna wolnoVW konkretyzuje siP
26 Popliberalne pojPcie wolnoVci jest aplikowane gXównie do tego, co marksiVci nazywali kie-dyV nadbudowb. PopliberaXowie zdajb siP bowiem dobrze pamiPtaW, He aplikowanie niedorzecz-nych ideologii do tzw. bazy koYczy siP zaXamaniem ideologicznej nadbudowy.
27 „Specyficzne pojmowanie wolnoVci, które szeroko rozpowszechnia siP dziV w opinii pub-licznej, odsuwa uwagP czXowieka od odpowiedzialnoVci etycznej. To, na czym dziV koncentruje siP uwaga, to sama wolnoVW. Mówi siP: waHne jest, aHeby byW wolnym i wykorzystaW tP wolnoVW w sposób niczym nieskrPpowany, wyXbcznie wedXug wXasnych osbdów, które w rzeczywistoVci sb tylko zachciankami. To jasne: jest to forma liberalizmu prymitywnego. Jego wpXyw tak czy owak jest niszczbcy” (J a n P a w e X II, Pami>? i to@samo5? s. 42).
28 Ojcowie liberalizmu wierzyli, He naturalnym stanem ludzi jest „a State of perfect Freedom to order their Actions … as they think fit … without asking leave, or depending on the Will of any other Man” (J. L o c k e. The Second Treatise of Government in Two Treatises of Government. Ed. P. Laslett. Cambridge: Cambridge University Press 1960 s. 287).
w decyzji jako – mówibc jPzykiem liberaXów – „wolnoVW pozytywna” – „wolnoVW do”. Ludzka decyzja to wybór celu i Vrodków prowadzbcych do jego realizacji. „WolnoVW negatywna” – „wolnoVW od” (przemocy, opresji) to tylko konieczny, ale idealny warunek ludzkiej autonomii. CzXowiek jako byt przygodny, nigdy nie jest wolny od ograniczeY. Ograniczenie to conditio sine qua non bytu. OkreVlonoVW to warunek istnienia. Ale przede wszystkim ograniczenie to la condition humaine. CzXowiek jest bowiem fundamentalnie zaleHny zarówno od „obiectum” przyrodniczego kosmoglobu, jak i od „sub-iectum” ludzkiej socjosfery29.
Popliberalizm pojmuje wolnoVW wyXbcznie jako wolnoVW negatywnb: „wolnoVW od” – od przemocy, od ograniczeY. Pomija teoretycznb i prak-tycznb doniosXoVW wolnoVci „do”30. „WolnoVW do” wymaga ograniczenia „do” tego lub owego. Sama natura dziaXania ogranicza dziaXanie: wybór celu, skierowanie dziaXania w pewnym kierunku, ogranicza dziaXanie. Cel (jego natura) wyznacza bowiem moHliwe Vrodki do jego osibgniPcia. Samo dzia-Xanie zaV zawsze jest zdeterminowane. Po ustaniu przymusu (zaistnieniu wolnoVci negatywnej) nie ma bowiem próHni. Po wyzwoleniu z koniecznoVci niewoli wolnoVW zawsze wypeXnia czyn (jakieV dziaXanie lub niedziaXanie). Niewolnicy marzb o wolnoVci od opresji przemocy (wolnoVW w niewoli). Wolni zaV zawsze sb wolni wolnoVcib „do”. WolnoVW wolnych jest „do” czegoV, co wolnoVW wypeXnia. WolnoVW wolnych realizuje siP bowiem poprzez wybór celu dziaXania i realizacjP sekwencji dostPpnych Vrodków prowadzbcych do jego osibgniPcia.
WolnoVW dziaXania to w rzeczywistoVci swoboda wyboru celu dziaXania i dysponowanie Vrodkami prowadzbcymi do jego osibgniPcia. Postulowana popliberalna wolnoVW absolutna to caXkowita dowolnoVW (niezdetermino-wanie) celu i dowolnoVW Vrodków dziaXania. Cel dziaXania jednak nie moHe byW absolutnie dowolny, po pierwsze bowiem musi byW zdeterminowany, okreVlony, po drugie zaV wybór celu zawsze jest ograniczony: przez kultu-rowy i indywidualny obraz rzeczywistoVci oraz przez indywidualne charak-terologiczne dyspozycje, np. maXodusznoVW. DowolnoVW Vrodków dziaXania jest ograniczona z racji kulturowego i indywidualnego obrazu rzeczywistoVci
29 O pojPciach kosmoglobu i socjosfery zob. M. W P g r z y n. Unia Europejska jako globalny
gracz. Szanse i zagro@enia dla Polski. W: J.M. F i s z e r (red.). Polska w Unii Europejskiej. Aspekty polityczne, mi>dzynarodowe, spoUeczno-gospodarcze i wojskowe. Warszawa: Instytut
Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk 2009 s. 217-265.
30 I. B e r l i n. ‘Two Concepts of Liberty’ in his Four Essays on Liberty. Oxford: Oxford Uni-versity Press 1969 s. 118-172.
oraz przez indywidualne charakterologiczne dyspozycje, np. skbpstwo i przez ograniczonoVW materialnych zasobów stojbcych do dyspozycji dziaXacza. JeHeli wiPc przez wolnoVW absolutnb rozumiemy caXkowitb dowolnoVW (niezdeterminowanie) celu i dowolnoVW Vrodków dziaXania, to tak pojPta wolnoVW absolutna jest dla czXowieka praktycznie nieosibgalna i teo-retycznie niemoHliwa.
Popliberalna koncepcja wolnoVci jest takHe nierealistyczna prakseo-logicznie. Popliberalizm ufundowany na zasadzie transgresji normy (norma-lizacji ekscesu) nie tylko bowiem nie uznaje obowibzywania powinnoVci moralnej, ale wydaje siP takHe negowaW istnienie powinnoVci prakseo-logicznej, instrumentalnej. „Wszystko mogP”, mogP wiPc jechaW z GdaYska do Torunia przez Zakopane. JeHeli jednak chcP celu, np. zdbHyW na kon-ferencjP, to powinienem chcieW Vrodków prowadzbcych do celu. Wtedy jednak nie czyniP tego, czego chcP, ale to, co muszP, aby cel osibgnbW. Popliberalizm popadXby w sprzecznoVW z wXasnymi zaXoHeniami i postula-tami (autoherezjP), gdyby przyjbX, He cel dziaXania i struktura rzeczywistoVci wyznaczajb powinnoVW ludzkiemu dziaXaniu. PowinnoVW – nawet prakseo-logiczna – jest bowiem ograniczeniem postulowanej niczym nieograniczonej swobody dziaXania. PowinnoVW, nie tylko moralna, ale takHe prakseologiczna, podwaHa dogmat (etyczny ideaX, spoXeczny oraz polityczny cel) poplibera-lizmu – promocjP absolutnej, niczym nieograniczonej wolnoVci jednostki. Dlatego naleHy stwierdziW, He popliberalne pojPcie wolnoVci jest para-doksalne. Prowadzi bowiem do teoretycznych wniosków i spoXecznych, praktycznych skutków sprzecznych z sobb i z przyjPtymi zaXoHeniami. Dzieje siP tak dlatego, He popliberalne pojPcie wolnoVci jest wewnPtrznie sprzeczne, niedorzeczne oraz oczywiVcie faXszywe31.
PODSUMOWANIE
Popliberalizm to zespóX arbitralnych i logicznie sprzecznych przekonaY, których indywidualna afirmacja nie jest aktem poznania i racjonalnej de-cyzji, lecz aktem irracjonalnej wiary, opierajbcym siP na spoXecznej presji pXynbcej z kulturowej „oczywistoVci” oraz spoXecznej, konformistycznej autolegitymizacji popliberalizmu jako kultury wspóXczeVnie
hegemonistycz-31 Logiczny status popliberalnego pojPcia wolnoVci – niestety – raczej zwiPksza niH zmniejsza jego propagandowb noVnoVW, spoXecznb atrakcyjnoVW i kulturowy wpXyw.
nej. Popliberalizm jest ideologib absolutyzujbcb (tj. deifikujbcb) niektóre elementy doczesnoVci: wolnoVW (pozytywnie limitowanb cenzurb popraw-noVci politycznej) i indywidualnoVW (odrPbnoVW) poszczególnych jednostek oraz czas, a w zasadzie jego spoXecznie stymulowanb cyklicznoVW jako tzw. „nowoVW” lub „modP”. Dlatego moHna mówiW o popliberalizmie jako Vwiec-kiej religii. Jest to jednak religia subiektywnego irracjonalizmu. GXówna narracja popliberalnej religii bowiem – transgresyjny, normalizujbcy wszelki eksces, uniwersalnie inkluzyjny logos – jest zasadniczo arbitralna, nie-dorzeczna, paradoksalna i absurdalna. AlogicznoVW i arbitralnoVW logosu popliberalnej religii wolnoVci uniemoHliwia – z jednej strony – wykrysta-lizowanie siP dogmatyki popliberalnej, a z drugiej strony wyklucza racjo-nalnb dyskusjP z wyznawcami tej nowej globalnej i Vwieckiej (ateistycznej vel agnostycznej) religii32. (Warunkiem minimalnym racjonalnoVci jest bo-wiem poszanowanie przez dyskutantów w rozmowie podstawowych praw logiki klasycznej).
Popliberalizm skXada siP z komponentu transgresywnego (etyka poplibe-ralna) i mesjanistyczno-ekstatycznego (aksjologia/pedagogika poplibepoplibe-ralna): „CzyniP, co chcP – z supozycjb: i to jest dobre. I mogP wszystko, jestem bowiem ponad dobrem i zXem”. Religie ekskluzywne etycznie stawiajb wymagania i normami okreVlajb granice ludzkiego dziaXania. Popliberalizm jest moralnie uniwersalnie inkluzyjny. Jedynb reguXb ograniczajbcb normP spoXecznb jest polityczna poprawnoVW. Transgresywnie pojPty postulat wol-noVci umoHliwia bowiem dowolne (ad hoc) ksztaXtowanie – np. za pomocb kampanii medialnych – treVci i zakresu „norm” poprawnoVci politycznej. Dlatego polityczna poprawnoVW jest „normb nomadycznb”, mobilnb, czyli… modb.
KIERUNKI DALSZYCH BADA
Popliberalizm jest obecnie dominujbcb subkulturb zunifikowanych globa-lizacjb spoXeczeYstw Zachodu. Jest istotnb treVcib ich spoXecznej „wiPzi” (unio33). Przy tym unio popliberalna jest poligenetyczna (atomizujbca i
ani-32 „Liberalism is understood as the immanent salvation of man and the society” (E. V o e g e -l i n. The New Science of Po-litics. W: The Co-l-lected Works. Vo-l. 5. Co-lumbia–London: University of Missouri Press 2000 s. 230).
33 Zarys teorii unio i poli jako podstawowych i analogicznych aspektów caXoVci spoXecznych (zbiorowych jednostek spoXecznych) zob. W P g r z y n. Polska w Unii Europejskiej s. 145-150.
hilizujbca caXoVci spoXeczne). Unio bowiem to jest to, co wspólne uczest-nikom spoXecznych caXoVci. W popliberalizmie jednak to, co wspólne – np. skrajny indywidualizm wynikajbcy z postulatu absolutnej wolnoVci – jest tym, co dzieli, atomizuje i niszczy caXoVci spoXeczne (grupy, rodziny, spo-XeczeYstwa). Dlatego pierwszym kierunkiem dalszych badaY powinno byW rozwaHenie socjologicznych skutków kultury i kultu popliberalnej wolnoVci dla struktury i dynamiki spoXeczeYstw. Popliberalizm wydaje siP bowiem doktrynb i praktykb spoXecznie gXPboko dysfunkcyjnb i w konsekwencji antyspoXecznb. AntyspoXeczne skutki popliberalizmu wyravnie dziV widaW we wskavnikach demograficznych krajów Europy.
BadaY wymagajb takHe mechanizmy transformacji normy kulturowej i spo-soby aplikacji spoXeczeYstwom „norm” politycznej poprawnoVci oraz rytuaXy popliberalnej religii, w tym celebracje „Vwibt” popliberalnych, np. love pa-rade. Interdyscyplinarnego opracowania wymagajb takHe ideologie poszcze-gólnych denominacji religii popliberalizmu, np. w postaci fallicznych i wa-ginalnych kultów charakterystycznych dla ruchów mniejszoVci seksualnych oraz spoXeczne, ekonomiczne i polityczne oraz cywilizacyjno-kulturowe skutki ich propagowania.
Popliberalizm jest dziV gXównym vródXem wewnPtrznej anarchii spoXecz-nej i chaosu miPdzynarodowego. WolnoVW popliberalna jako naczelna zasada (arche) kultury prowadzi do atrofii wewnPtrznego Xadu spoXeczeYstw. Pozory wewnPtrznego Xadu w spoXeczeYstwach popliberalnych utrzymuje jedynie maXe zawansowanie procesu „reformacji popliberalnej”, która polega na – zwibzanej z rozwojem nowych technologii komunikacji elektronicznej – indywidualizacji „politycznej poprawnoVci”: masowej jednostkowej indywi-dualizacji (subiektywnego dookreVlenia) indywidualizmu kulturowego. JeVli jednostki, nie media bPdb w skali masowej decydowaXy o treVci mobilnej normy „politycznej poprawnoVci”, to spoXeczeYstwa popliberalne stracb zdolnoVW samosterowania i autokontroli.
Popliberalizm wydaje siP nowb globalnb religib „mesjanistycznb” (prome-tejskb) z ambicjami uniwersalistycznymi i silnym pierwiastkiem misyjnym (niewahajbcym siP przed nawracaniem niewiernych mieczem34). Dlatego dal-szych35 badaY wymaga takHe rola popliberalizmu na wieloreligijnej i
wielo-34 M. W P g r z y n. Afganistan, czyli czy NATO jest jeszcze sojuszem wojskowym. Portal Geopolityka.org, czwartek, 20 pavdziernika 2011. http://www.geopolityka.org/analizy/1119-afganistan-czyli-czy-nato-jest-jeszcze-sojuszem-wojskowym.
35 WpXyw „freedomizmu” – amerykaYskiej odmiany popliberalizmu – na stosunki miPdzy-narodowe zarysowany zostaX w: W P g r z y n. Religia – to@samo5? – polityka s. 119-122.
kulturowej arenie miPdzynarodowej, gdzie popliberalizm prezentuje siP jako jedynego i jedynie sXusznego arbitra w sporach politycznych i miPdzy-kulturowych, a jest on nie bezstronnym sPdzib, lecz stronb sporu. Pop-liberalizm sprawuje dziV na Zachodzie ideowy „rzbd dusz”. Jest nawet bliski uzyskania statusu ideowego „rzbdu Vwiatowego”. Dlatego sam powinien staW siP przedmiotem wielu interdyscyplinarnych badaY.
BIBLIOGRAFIA
Arche, gr. !"#$. W: Perseus 4.0, (Perseus Hopper). http://www.perseus.tufts.edu/hopper/morph?l =a%29rxh\&la=greek&prior=f#Perseus:text:1999.04.0057:entry=a%29rxh/-contents
A r y s t o t e l e s: Etyka Nikomachejska. TX. D. Gromska. Warszawa: PWN 1982.
B e r l i n Isaiah: Two Concepts of Liberty. W: Four Essays on Liberty. Oxford: Oxford Univer-sity Press 1969 s. 118-72.
B r a u d e l Fernand: On History. Chicago: The University of Chicago Press 1980. E a g l e t o n Terry: Ideology: An Introduction. London–New York: Verso 1991.
Fronda.pl, Portal poVwiPcony, Do wiPzienia za krytykP homoseksualizmu, http://www.fronda.pl/ news/czytaj/tytul/do_wiezienia_za_krytyke_homoseksualizmu__19241 (21 lutego 2012). G a u s Gerald F.: Contemporary Theories of Liberalism. SAGE 2003.
G a u s Gerald and S h a n e D. Courtland: Liberalism. W: E.N. Z a l t a (ed.). The Stanford Ency-clopedia of Philosophy (Spring 2007 Edition). http://plato.stanford.edu/ archives/fall2007/ entries/liberalism/.
H a w k e s David: Ideology. London and New York: Routledge 2003. J a n P a w e X II: PamiPW i toHsamoVW. Kraków: Wydawnictwo Znak 2005.
J a r o s z y Y s k i Piotr: Ideologia. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. http://www.ptta.pl/ pef/pdf/i/Ideologia.pdf
K o p a l i Y s k i WXadysXaw: SXownik wyrazów obcych i zwrotów obcojPzycznych. Pierwsze wy-danie w Internecie. De Agostini Polska, Sp. z o.o., Warszawa. http://www.slownik-online.pl/ kopalinski/753DD9910BD6A51A412565B7003CA3C2.php
K r b p i e c MieczysXaw A.: Ja – czXowiek. Lublin: RW KUL 1991. — Metafizyka. Lublin: TN KUL 1978.
— Realizm ludzkiego poznania. Lublin: RW KUL 1995. — U podstaw rozumienia kultury. Lublin: RW KUL 1991.
L o c k e John: The Second Treatise of Government in Two Treatises of Government. Ed. Peter Laslett. Cambridge: Cambridge University Press 1960.
M u n c h Richard, S m e l s e r Neil J. (eds.): Theory of Culture. Berkeley: University of Cali-fornia Press 1992.
Partia DobroczynnoVW, WolnoVW i RóHnorodnoVW – Naastenliefde, Vrijheid en Diversiteit (NVD), angielska nazwa: “Charity, Freedom and Diversity Party”. Strona internetowa partii z programem w jPzyku angielskim: http://www.pnvd.nl/EN_Prog_May_2006.html
P i e t r y g a Tomasz: Prokuratorzy czy poHyteczni idioci? „Rzeczpospolita” z 12 czerwca 2012. http://www.rp.pl/artykul/757643,890840-Prokuratorzy-powinni-walczyc-z-wszelkimi-przejawami-nacjonalizmu-homofobii-dyskryminacji.html
P i w o w a r s k i WXadysXaw: ReligijnoVW jako przedmiot badaY socjologicznych. „Roczniki Filo-zoficzne” 23:1975 z. 2 s. 135-146.
S e l i g e r Martin: Ideology and Politics. London: Allen & Unwin 1976. S z a c k i Jerzy: Historia myVli socjologicznej. Warszawa: PWN 2002.
V o e g e l i n Eric: The New Science of Politics. W: The Collected Works. Vol. 5. Columbia and London: University of Missouri Press 2000.
W P g r z y n Mariusz: Afganistan, czyli czy NATO jest jeszcze sojuszem wojskowym?, Portal Geopolityka.org, czwartek, 20 pavdziernika 2011. http://www.geopolityka.org/analizy/1119-afganistan-czyli-czy-nato-jest-jeszcze-sojuszem-wojskowym
— Polska w Unii Europejskiej, Unia Europejska w Vwiecie. Analiza fundamentalna. W: Civitas. Studia z filozofii polityki. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN 2006 s. 140-161. — Religia – toHsamoVW – polityka: ekscepcjonalizm jako unio operacyjne Stanów
Zjednoczo-nych Ameryki – casus polityki zagranicznej USA wobec Vwiata islamu. W: A.M. S o l a r z, H. S c h r e i b e r (red.). Religia w stosunkach miPdzynarodowych. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2012 s. 106 – 134.
— Unia Europejska jako globalny gracz. Szanse i zagroHenia dla Polski. W: J.M. F i s z e r (red.). Polska w Unii Europejskiej. Aspekty polityczne, miPdzynarodowe, spoXeczno-gospo-darcze i wojskowe. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk 2009 s. 217-265.
POPLIBERALISM: OUTLINE OF AN ANALYSIS OF A CULTURE S u m m a r y
The subject of the text is a new type of culture in which freedom is the highest, the most important and ultimate goal of life for individuals and societies (popliberalism). The text examines popliberalism, understood as a sociological phenomenon, as the mainstream of con-temporary mass culture (opposed to liberalism as a philosophical doctrine). Analyses have the following structure: first, the author has defines three important aspects of popliberalism: (1) the ideas, which promotes (popliberal ideology), (2) activities which propagates (popliberal morality and ethics), and (3) discusses the attitudes and behavior patterns that popliberalism recommends (popliberal axiology and pedagogy). The author also shows how the social effects of the principle of permanent transgression characteristic for popliberalism are functionally offset by the absurdly essence of popliberal ideology: consistent, programmed inconsistencies and paradoxical essence of popliberal doctrine and practice. At the end, author presents an analysis of the popliberal concept of freedom.
Translated by Mariusz W>grzyn
S"owa kluczowe: popliberalizm, wolnoVW, transgresja, inkluzja, kultur. Key words:popliberalism, freedom, transgression, inclusion, culture.
