Dożynki centralne Olsztyn '’78 przebieg uroczystoœści

Mariusz Tomasz Korejwo

Dożynki centralne Olsztyn’78

przebieg uroczystości

Echa Przeszłości 8, 193-208

M ariusz Tomasz Korejwo

Archiwum Państwowe w Olsztynie

DOŻYNKI CENTRALNE OLSZTYN ’78

- PRZEBIEG UROCZYSTOŚCI

D ożyn ki m a ją głęboki sens dlatego, że są one elem entem m obilizu jącym społeczeństw o

do p ra c społecznych.

E. Gierek1 D ożynki, tra d y c y jn e św ięto w si, zaw łaszczone zostało w Polsce Ludow ej p rzez p a r tię k o m u n isty c z n ą i p rz e k sz ta łc o n e p rzez n ią w św iecki cerem o n iał p ań stw o w y 2. P odobnie ja k sc e n tra liz o w a n e s tr u k tu r y a p a r a tu p arty jn e g o i państw ow ego, dożynki p o siad ały sw oją h ie ra rc h ię : celebro w ała je k a ż d a w ieś, ale w ażniejsze były dożynki „gm in ne”, a jeszcze w ażn iejsze - „pow iato­ w e”. N a szczycie h ie ra rc h ii znajdow ały się „dożynki c e n tra ln e ”, im p re z a ab so ­ lu tn ie m iejsk a, k tó rej w łaściw ym i oficjalnym „gospodarzem ” był p a ra d o k s a l­ nie s e k re ta rz p a r tii robotniczej, podczas gdy teo re ty czn ie przew odzący ru c h o ­ wi ludo w em u to w arzy sze sojuszniczego stro n n ic tw a ludow ego3, zadowolić się m u sie li ro la m i sta ty s tó w w obrzędzie.

W Polsce za czasów rządów (19 5 6 -1 9 7 0 ) W ład y sła w a G om ułki dożynki ogólnopolskie odbyw ały się n a w a rsz a w sk im sta d io n ie X-lecia. E d w a rd G ie­ re k p rz en ió sł uroczystość poza stolicę: z a n im z a w ita ły do O lszty n a, gościły m .in. w P łocku, P o zn an iu , K o szalinie i L esznie. Za k aż d y m ra z e m w yznacze­ nie m iejsca obchodów stan ow iło nobilitację d la m ia s ta , rodzaj n ag ro d y d la lokaln y ch w ładz oraz o lb rzy m ią sza n sę rozw ojow ą d la reg ion u. N ie inaczej było w p rz y p a d k u O lszty n a: ro k 1978 za p isa ł się w h isto rii m ia s ta ja k o rok

1 „Gazeta Olsztyńska” (cyt. dalej: GO) nr 8256, 11 IX 1978 r., Bohaterom trudu rolniczego,

s. 4.

2 Wykorzystywanie dożynek do celów państwotwórczych miało miejsce również w II RP, patrz np.: Dziesięciolecie Polski Odrodzonej 1918-1928, Warszawa 1933, s. 35.

194

bezprecedensow ego ożyw ienia budow lanego. D z ia ła n ia in w esty cyjne o dm ie­ niły m ia sto i w dużej m ierz e p rz e są d z iły o jego w yglądzie i c h a ra k te rz e 4.

P rze z d w a w rześniow e d n i m ia sto i w ojew ództw o gościły n ajw a żn iejsze osoby w p a ń stw ie ; były obecne w ogólnokrajow ych m ed iach , sta ją c się ty m sam y m o b iek tem z a in te re s o w a n ia całej Polski.

O lszty n s k u p ia ł u w ag ę w ładz c e n tra ln y c h ju ż w m iesiąca ch przyg oto w ań do dożynek, sta ją c się celem nadzw yczaj licznych odw iedzin jej p rz e d s ta w i­ cieli. P re m ie r P io tr Jaro sz ew icz w spólnie z m in is tre m L eonem K łonicą w izy­ to w ały w ojew ództw o o lszty ń sk ie w k w ietn iu . I s e k re ta rz KW P Z PR w O lszty ­ n ie E d m u n d W ojnow ski i w ojew oda o lszty ń sk i S erg iu sz R ubczew ski złożyli im wówczas ra p o rt z p rac przygotow aw czych do dożynek5. W lipcu do O lsztyn a przyjechał w iceprem ier K azim ierz Secom ski, zw iedzając inw estycje dożynko­ we: h alę w idow iskow o-sportow ą, stadion, paw ilony h and low e oraz m odernizo­ w an e ulice6. Nieco później do stolicy W arm ii i M az u r przybyli se k re ta rz e KC: R yszard F relek , Je rz y Ł ukaszew icz i J ó z e f P iń k o w sk i7, k tó rzy w ysłuchali re la ­ cji o p ostępach robót przedożynkow ych. Pod koniec sie rp n ia w O lsztynie po­ now nie pojaw ił się Jaroszew icz, by w tow arzy stw ie W ojnowskiego, Rubczew- skiego oraz p re z y d e n ta m ia s ta M a rk a Różyckiego i s e k re ta rz a KM PZPR w O lsztynie A le k sa n d ra O niszczuka, obejrzeć nowy m o st n a Ł ynie8.

Im p re zę głów ną dożynek, zlo k alizo w an ą n a sp ecjaln ie w ty m celu w y b u ­ dow anym stad io n ie, o rganizow ano z p e łn ą św iadom ością, że będ zie to n a j­ w ięk sza uroczystość dożynkow a w dziejach PRL. P ięć ty sięcy wykonawców, k ilk a n a śc ie o rk ie s tr i k ap e l, d w ad zieścia pięć tysięcy widzów n a stad io n ie zo stało pom nożonych p rzez odbiorców tra n s m ito w a n e j n a żywo p rz ez ra d io i te le w iz ję u ro c z y sto śc i. Im p re z ę szy bk o z a k w a lifik o w a n o ja k o su k c e s, m im o tego, że o rg a n iz a to rz y z m u sz e n i zo sta li do sk ró c e n ia jej p ro g ra m u . N a w sp ó ln y m p o sie d z e n iu M iejsk iej R a d y N aro do w ej w O lszty n ie o ra z K o­ m ite tu M iejskiego P Z P R w O lszty n ie, W ojnow ski z d u m ą m ów ił: I s e k r e ta r z K C P Z P R to w . E d w a r d G ie r e k w y r a z i ł w y s o k ą o c e n ę z a s to p i e ń p r z y g o t o w a ń d o D o ż y n e k C e n tr a ln y c h [...] p o z y t y w n e b y ł y r ó w n ie ż o c e n y s e k r e ta r z y k o m it e ­ tó w w o je w ó d z k ic h [...] g r a t u l o w a l i n a w e t ci, k tó r z y n a p o c z ą tk u n ie w i e r z y l i 9 .

4 M. T. Korejwo, Dożynki Centralne Olsztyn’78, przygotowania do uroczystości centralnych,

„Komunikaty Warmińsko-Mazurskie”, 2007, nr 1.

5 GO nr 8130, 11 IV 1978 r., Wizyta prezesa Rady Ministrów Piotra Jaroszewicza w Olsztyńskiem, s. 1.

6 GO nr 8204, 12 VII 1978 r., Wicepremier K. Secomski przebywał w Olsztynie, s. 1. 7 GO nr 8210, 18 VII 1978 r., Narada wojewódzkiego aktywu politycznego. Szansa, która wykorzystujemy, s. 1- 2; GO nr 8220, 29/30 VII 1978 r., Wspólnym trudem pięknieje Olsztyn, s. 1.

8 GO nr 8241, 24 VIII 1978 r., Premier Piotr Jaroszewicz w Olsztyńskiem. Uznanie zobo­ wiązuje do wzmożenia wysiłku, s. 1-2.

9 APO 1278/16, Protokół nr 5/78 z przebiegu obrad Komitetu Miejskiego PZPR w Olszty­ nie i Miejskiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 4 XI 1978 r.; Informację o tym, że „władze centralne i wojewódzkie wysoko oceniły stopień przygotowań [do Dożynek Centralnych]” przyję­ ła na swym pierwszym po dożynkach posiedzeniu Egzekutywa Komitetu Miejskiego PZPR w Olsztynie, patrz: APO 1167/41, Protokół z posiedzenia Egzekutyw KM PZPR w Olsztynie z dnia 19 września 1978 r., s. 6.

N a su k ce s te n w ło d arze w ojew ództw a i m ia s ta p ra c o w a li p rz ez k ilk a m ie ­ sięcy.

P o tę ż n a m a c h in a o rg a n iz acy jn a dożynek ru s z y ła w sty czn iu 1978 ro k u , a sfo rm alizow anie d z ia ła ń n a stą p iło z końcem lu teg o, czyli w m om encie u k o n s ty tu o w a n ia się K o m ite tu Dożynkowego. N a jego czele s ta n ą ł E d m u n d W ojnow ski10. O bszerny, kilkudziesięcioosobow y s k ła d owego c iała w skazyw ał n a ro zm ach i w agę z a d a n ia . P o lity cz n ą odpow iedzialność n a m iejscu ponosił p rz ed e w szy stk im K o m itet W ojew ódzki P Z PR , k tó ry w io sn ą 1978 ro k u zo stał w zm ocniony kadrow o. W sk ła d S e k r e ta r ia tu KW i jego P le n u m pow o łan a z o sta ła C zesław a B am brow icz, p ia s tu ją c a u p rz ed n io funkcję k ie ro w n ik a Wy­ d ziału E konom icznego KW P Z PR w L e sz n ie 11.

O lszty ń sk i K o m itet W ojew ódzki P Z PR w yznaczył osoby odpow iedzialne za poszczególne p u n k ty p ro g ra m u przy g o to w ań dożynkow ych, nad zo ro w ał p race, recenzow ał p o stęp y i często w form ie b ard zo lak on iczn ych , ale i w ła d ­ czych „po stanow ień” w y m u sza ł o k reślo n e d z ia ła n ia . S k a la w ład zy organów p a rty jn y c h b y ła rów nie sze ro k a j a k n ieo k re ślo n a . N a szczeblu S e k re ta ria tu KW p o w staw a ły zale cen ia n a jb a rd z ie j ogólnikow e (k o ń c z y ć te z a d a n i a w m ie ­ śc ie i w o je w ó d z tw ie , k tó r e n ie z o s t a ł y d o k o ń c a d o p r a c o w a n e ) , j a k i n a jb a r­ dziej drobiazgow e (w y p r o d u k o w a ć m a łe s e r k i z e t y k ie tą d o ż y n k o w ą).

10 Poza Wojnowskim w skład Komitetu wchodzili: Jadwiga Tkacz (zastępca kierownika Wydziału Pracy Ideowo-Wychowawczej KC PZPR); Witold Stasiński (zastępca kierownika Wy­ działu Rolnego i Gospodarki Żywnościowej KC PZPR); Mieczysław Solecki (I zastępca ministra rolnictwa); Stanisław Milcarek (zastępca kierownika Wydziału Kultury KC PZPR); Mieczysław Grabek (kierownik Wydziału Propagandy NK ZSL); Waldemar Michna (kierownik Wydziału Ekonomiczno-Rolnego NK ZSL); Aleksander Syczewski (wiceminister kultury i sztuki); Franci­ szek Tekliński (wiceminister rolnictwa, prezes CZRSP); Józef Paluch (I wiceprezes zarządu CZKR); Kazimierz Jarosz (I zastępca ministra przemysłu spożywczego i skupu); Józef Janczak (wiceprezes Centralnego Związku Spółdzielni Rolniczej SCh); Leszek Bednarski (I zastępca przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki); Władysław Bielski (Wy­ dział Prasy, Radia i Telewizji); Jerzy Górski (wiceprzewodniczący ZG ZSMP); Edward Górski (zastępca przewodniczącego Rady Głównej Zrzeszenia LZS); Roman Łoziński (st. Inspektor Wydziału Rolnego i Gospodarki Żywnościowej KC PZPR); Ryszard Rzetelski (st. Inspektor Wydziału Pracy Ideowo-Wychowawczej KC PZPR); Tadeusz Kolasiński (Wydział Pracy Ideowo- Wychowawczej KC PZPR); Tadeusz Rybicki (przewodniczący ZG ZZPR); Józef Łochowski (dyrektor Zespołu Samorządowo-Prezydialnego CZKR); Tadeusz Wiatr (CZKR); Stanisław Fryń (Pomorski Okręg Wojskowy Bydgoszcz); Józef Kijowski (prezes WK ZSL); Szczepan Styranow- ski (WK SD); Sergiusz Rubczewski (wojewoda olsztyński); sekretarze KW PZPR: Józef Mucha, Wincenty Chełchowski, Zbigniew Łotys, Włodzimierz Mokrzyszczak; Tadeusz Ulatowski (prezes WZKR); Aleksander Oniszczuk (I sekretarz KM PZPR Olsztyn); Mieczysław Bełcik (komendant wojewódzki MO); Mieczysław Łomanowski (członek Egzekutywy KW PZPR); wicewojewodo­ wie olsztyńscy: Tadeusz Klus i Czesław Szadziewicz; Marek Różycki (prezydent Olsztyna), patrz: GO nr 8097, 1 III 1978 r., Pierwsze posiedzenie komitetu Centralnych Dożynek Olsztyn - 1978, s. 1.

11 APO 1141/140, Protokół nr 2/78 z posiedzenia Plenum KW PZPR w Olsztynie z dnia 22 III 1978 r. Bambrowicz odpowiedzialna była za organizację Dożynek Centralnych w 1977 r. Jej przeniesienie do Olsztyna stanowiło wyraz uznania dla niej, dla imprezy mającej miejsce w Lesznie, jak również stanowiło swojego rodzaju wskazówkę adresowaną do Olsztyna nt. jak mają planowane dożynki wyglądać.

196

K o n k re tn ą , m ozolną p ra cę a d m in istra c y jn o - k o n tro ln ą w ykonyw ał Wo­ jew ód zki Zespół ds. P rzy g o to w ań D ożynek w O lszty nie, k tó ry m k iero w ał w ojew oda S erg iu sz R u b czew sk i12. M ocą decyzji R ubczew skiego w każdej gm inie p o w stały G m in n e B iu ra ds. P rzy g o to w a n ia C e n tra ln y c h D ożyn ek13. B iu ra odpow iedzialne były m iędzy in n y m i za o pracow anie p ro g ra m u p ra c porządkow ych i estety z acy jn y ch n a podległym im te re n ie . P ro g ra m y były u c h w a la n e n a sesjac h r a d n arodow ych, a ich w y k o n a n ie re g u la rn ie k o n ­ tro lo w an o . K a ż d a g m in a n a jp ie rw co d w a ty g o d n ie, n a s tę p n ie zaś co t y ­ d zień - w k a ż d y p ią te k do godziny 10.00 - zo b ligo w an a b y ła do p rz e k a z y ­ w a n ia te le x e m drobiazgow y ch m e ld u n k ó w dotyczących w y k o n a n y ch p r a c 14. Id e n ty c z n y o bow iązek n ac zeln icy g m in n a ło ż y li z kolei n a po dleg ły ch sobie sołtysów . S am e m e ld u n k i sta n o w iły je d e n z ele m e n tó w n a d z o ru n a d re a li­ zacją p ro g ra m u e ste ty z a c ji. O d d z ie ln ą sp ra w o zd aw czo śc ią objęto czyny sp o ­ łeczne.

P o n ad to , p rz y n ajm n ie j d w u k ro tn ie ,15 w ojew oda o lszty ń sk i za rz ą d z ił po­ w szechny p rz eg ląd gm in, w celu u s ta le n ia s to p n ia r e a liz a c ji p r o g r a m ó w p o ­ r z ą d k o w a n i a i e s te t y z a c ji [...] u ja w n ie n ie n e g a ty w n y c h e le m e n tó w , k tó r e w c z e ­ ś n ie j n ie z o s t a ł y u ja w n io n e [...] a w y m a g a ją u s u n ię c ia 16. N iez ależn ie od ty ch w szy stk ich d ziała ń , funkcjonow ał d o ra źn y try b nakazow y, stoso w an y w ra zie p o trze b y 17.

U ruchom ienie olbrzymiej m achiny biuro kraty znej m iało n a celu obsłużenie gigantycznego p rogram u porządkow ania i inwestycji. Mimo zapew nień władz regionu, że chodzi o efekty trw ałe, prace sku piały się głównie w rejonach, które ja k przew idyw ano, b ęd ą prezentow ane licznym gościom dożynkowym.

Im p re zę głów ną dożynek w yznaczono n a niedzielę, 10 w rz eśn ia. D zień w cześniej I s e k re ta rz K o m itetu C en tra ln e g o P olskiej Zjednoczonej P a r tii Ro­ botniczej E d w a rd G ierek, przekroczył g ra n ic ę w ojew ództw a, n a k tó rej m iało m iejsce pierw sze s e r d e c z n e sp o tk a n ie E d w a rd a G ie rk a o raz P io tra J a ro sz e w i­ 12 Decyzja Wojewody Olsztyńskiego z dnia 15 marca 1978 r. w sprawie powołania Biura Zespołu Wojewódzkiego ds. Przygotowania Centralnych Dożynek - Olsztyn ’78 i ustalenia jego zakresu działania.

13 Patrz np.: Decyzja Naczelnika Gminy w Dąbrównie z dnia 31 III 1978 r. w sprawie powołania Biura Gminnego ds. Przygotowania Centralnych Dożynek - Olsztyn 78 oraz zespo­ łów roboczych i ustalenia zakresu działania.

14 Wojewoda Olsztyński do obywateli Naczelników Miast, Miast i Gmin oraz Gmin, Olsz­ tyn, 2 V 1978 r.

15 20-24 czerwca i 7-12 sierpnia 1978 r.

16 Pismo Wojewódzkiego Zespołu ds. Przygotowania Dożynek Centralnych Olsztyn ’78 do obywateli Naczelników Miast, Miast i Gmin oraz Gmin, Olsztyn, 15 VI 1978 r.

17 Przykładem takiego działania niech będzie pismo inspektora budowlanego Urzędu Gmi­ ny w Dąbrównie z 23 V 1978 r., w którym zobowiązywał on „Dyrektora Państwowej Komunika­ cji Samochodowej w [Ostródzie i Działdowie - M.T.K.] do ustawienia koszy na śmieci przy przystankach autobusowych oraz utrzymania czystości i porządku na tych przystankach. Ter­ min ustawienia śmietników [...] wyznaczam na dzień 8 czerwca br. z jednoczesnym uporządko­ waniem tegoż terenu”.

cza z m ie sz k a ń c a m i W arm ii i M a z u r18. K w a d ra n s p rz e d g o d zin ą d w u n a stą do stojni goście z a w ita li do P G R Bezledy. P o w ita ł ich z a i m p r o w i z o w a n y w y­ stęp zespołu p ie śn i i ta ń c a B artoszyckiego K o m b in atu Rolnego oraz b u rz a oklasków i kw iaty. C hlebem i solą w ita li dostojników sta ro sto w ie dożynek: L e o n a rd G ad zinow ski oraz A n a sta z ja K alen ik . S ta ro sto m to w arzy szy li a sy ­ sten ci m łodzieżow i, a se k re ta rz o w i i p rem iero w i - żony. F u n k cje r e p re z e n ta ­ cyjne p ełn ił głów nie G adzinow ski:

T o w a r z y s z u I s e k r e ta r z u K C i t o w a r z y s z u p r e m ie r z e ! Z g łę b i s e r c a w i t a m y w n a s z y m k o m b in a c ie . S ta r o p o ls k i m z w y c z a je m w i t a m y w a s b o c h n e m c h le b a u z y s k a n y m z te g o r o c z n y c h tr u d n y c h , a le o b f ity c h z b io r ó w . P r z y jm ij c ie te n b o ­ c h e n c h le b a w r a z z z a p e w n ie n ie m , ż e n ie b ę d z ie m y s z c z ę d z i l i tr u d u , a b y p r z y ­ s z łe z b io r y b y ł y je s z c z e o b f its z e i je s z c z e b o g a ts z e 19.

Podczas tej wizyty, I s e k re ta rz obejrzał pola bu rak ów , zw iedził w y staw ę o siągnięć m iejscow ych gospodarstw , an g ażo w ał się osobiście, d op ytu jąc po g o sp o d arsk u o w yniki p ra c polow ych i hodow lanych. P o n ad to , n a s tą p iła po w ielokroć p o w ta rz a n a w y m ia n a uprzejm ości: ro lnicy dziękow ali se k re ta rz o w i za liczne zdobycze socjalne, te n zaś z u z n a n ie m rzu cił o b y w s z y s c y ta k g o s p o ­ d a r o w a li!

Jesz cze tego sam ego d n ia G ierek przybył do O lszty n a. Zw iedził w y b ra n e dzielnice m ia s ta , obejrzał w ła śn ie o d d a n ą do u ż y tk u h a lę w idow iskow o-spor­ to w ą p rz y alei Z w ycięstw a oraz o tw a rte dzień w cześniej w y staw y płodów ro lnych i gosp o d ark i leśnej p rzy aleja ch Z w ycięstw a i K a lin in g ra d z k ie j20. W ieczorem spacerow ał po o lszty ń sk iej staró w ce: pod zam k o w ą b ra m ą gościa p rz y w ita ł d y re k to r M u zeu m W arm ii i M a z u r W ład y sław O grodziński. D y re k ­ to r i s e k re ta rz w spólnie obejrzeli m .in. g ru n to w n ie zm odern izo w an y a m fite ­ a t r w zam kow ej fosie. D y re k to r O gro d ziń sk i opro w ad zał po zam k u . G ierek o bejrzał m .in. ekspozycje s z tu k i ludow ej oraz pośw ieconą w alce o polskość W arm ii i M azur. W S ali K o p e rn ik ań sk iej złożył k w ia ty pod s t a t u ą a s tro n o ­ m a, a p r z y tk a n in ie z w y h a f to w a n y m i p r a w d a m i Z w ią z k u P o la k ó w w N i e m ­ czec h , E d w a r d G ie r e k [głośno - M.T.K.] c z y ta „ J e s te ś m y P o la k a m i... C o d z ie ń P o la k n a r o d o w i s łu ż y ... te p r a w d y s ą w c ią ż a k tu a ln e , J a k j e p r z y p o m in a ć ?

p y ta ł w przypływ ie refleksji. W izyta w m u z e u m kończyła się w sa li pośw ięco­ nej d o konaniom o k re su P olski L udow ej, w k tó rej O g ro dzińsk i w ręczył dostoj­ n e m u gościowi p a m ią tk o w e m e d a le 21.

18 Nie ma pewności, co do całokształtu itinerarium I sekretarza w trakcie trwania Doży­ nek Centralnych. Informacje o konkretnym miejscu pobytu Gierka niewątpliwie traktowano jako informację poufną (tajną ?), brakuje jej nawet w wewnętrznej dokumentacji partyjnej.

Media podawały jedynie wiadomości o oficjalnych punktach wizyty. 19 GO nr 8256, 11 IX 1978 r., Z wizytą u starostów, s. 5.

20 GO nr 8256, 11 IX 1978 r., W przeddzień Święta Plonów serdeczne spotkanie Edwarda Gierka i Piotra Jaroszewicza z mieszkańcami Warmii i Mazur, s. 1; ulica Kaliningradzka to dzisiejsza ulica Dworcowa.

198

W n ied zielę 10 w rz eśn ia, oficjalny dzień I s e k r e ta rz a K o m itetu C e n tra l­ nego rozpoczął się od u roczystości w ręczen ia odznaczeń p aństw ow ych . C e re ­ m o n ia m ia ła m iejsce w sali konferen cyjn ej K o m itetu W ojew ódzkiego p rzy ulicy G łow ackiego 17. P rzygotow ano j ą niezw y kle s ta ra n n ie : precyzyjny, go­ dzinow y s c e n a r iu s z22, za w iera ł m iędzy in n y m i szkic sa li z o znako w any m i m iejscam i, ro zlokow an ia k w i a tó w c ię ty c h , m ikrofonów o raz stolików n a od­ zn aczenia. P o n iew aż lis ta osób b y ła d łu g a (102 n az w isk a), a czas uroczystości k ró tk i (40 m in u t), dekorow anych podzielono n a trz y grupy, po je d n e j dla P io tra Jaro sz ew icz a, H e n ry k a Ja b ło ń sk ieg o oraz E d w a rd a G ierk a. J a k dono­ siła „G azeta O lsz ty ń sk a ”, u h o n o ro w a n i p ań stw o w y m i o d zn aczen iam i lu dzie to bez w y ją tk u z a s ł u ż e n i r o ln ic y , p r a c o w n i c y p r z e d s i ę b i o r s t w i in s t y t u c j i w s p ó łp r a c u ją c y c h z r o ln ic tw e m23.

Nic n ie zostało pozostaw ione p rzy p ad k o w i:24 w szyscy goście „orderow i” za k w a te ro w a n i zo stali d zień w cześniej w dopiero co o d d an y m do u ż y tk u h o te lu W ojew ódzkiego O śro d k a S p o rtu i W ypoczynku n a rog u ulic Ż o łn ier­ skiej i Głowackiego. Z apew niono im m a k sy m a ln y kom fort. Zabezpieczonych zostało k ilk a sam ochodów tra n s p o rtu ją c y c h gości z dw orca P K P do h o telu , zarezerw o w an o dw udniow e p ełn e w yżyw ienie, w ręczono ze sta w dożynko­ w ych upom inków , a n a w e t zorganizow an o sp ecjaln y p u n k t fry zjerski. K ażdy z gości o trzy m a ł drobiazgow y h a rm o n o g ra m , z k tó rego w ynikało, że p o b u d k a w d n iu 10 w rz e śn ia p rz e w id z ia n a zo sta ła n a godzinę 6.00. Ś n ia d a n ie m iało być spożyte do 7.15, a pieszy p rz e m a rs z do g m ach u KW trw a ć po w in ien najw yżej do godziny 8.00. Aż godzinę cz asu p rzew id zian o n a p r z y g o to w a n ie d o w r ę c z e n ia o d z n a c z e ń, czyli u sta w ie n ie u cz estn ik ó w w trz y rz ęd y n a sali konferencyjnej KW. B ezpośred nio po uroczystości w ręczen ia odznaczeń , u d e ­ k o ro w an i goście, szlak ie m lim u z y n y I S e k re ta rz a , p rz ew iez ie n i zo stali a u to ­ k a ra m i a le ją Z w ycięstw a n a sta d io n O ZO S-u25, gdzie zajęli m iejsca n a tr y b u ­ n ie honorow ej ( s tr o n a p r a w a p a t r z ą c n a p ł y t ę b o is k a , r z ę d y o d 1 6 d o 2 1 ).

C erem o n ię w rę c z e n ia o d zn aczeń otw orzył E d m u n d W ojnow ski, k tó ry sk ła d a ją c m e ld u n e k o realizac ji czynu dożynkow ego, p o d k re ślił w agę, ja k ą w ładze re g io n a ln e przyłożyły do decyzji o p rz y z n a n iu O lsztynow i p ra w a do o rg a n iz o w an ia D ożynek C e n tra ln y c h - d e c y z ję p r z y z n a j ą c ą O l s z t y n o w i p r a w o z o r g a n iz o w a n ia D o ż y n e k C e n tr a ln y c h p r z y j ę l i ś m y j a k o z a s z c z y tn e w y r ó ż n ie n ie i j a k o z o b o w ią z a n i e d o p r z y g o t o w a n i a w i a n a lic z ą c e g o s ię w o g ó ln o n a r o d o ­ w y m b o c h n ie c h le b a [...]26. Po w ręczen iu o d znaczeń głos z a b ra ł E d w a rd G ie­ 22 Scenariusz dotyczący odznaczeń państwowych w dniu 10.09.1978 r. na Dożynkach Cen­ tralnych Olsztyn 1978.

23 Decyzję o przyznaniu odznaczeń podjęła Rada Państwa, wśród przyznanych odznaczeń, były: Order Sztandaru Pracy I i II klasy, Krzyż Komandorski, Oficerski oraz Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty, Srebrny oraz Brązowy Krzyż Zasługi.

24 Dożynki Centralne - Olsztyn - 1978. Informacja dla osób zaproszonych na uroczystość wręczenia odznaczeń państwowych z okazji Dożynek Centralnych; Scenariusz dotyczący odzna­ czeń państwowych w dniu 10.09.1978 r. na Dożynkach Centralnych Olsztyn 1978.

re k , k tó ry d ziękując ro ln ik o m za tru d , pow iedział m .in.: d o ż y n k i n ie o z n a c z a ­ j ą z a k o ń c z e n ia k a m p a n i i ż n iw n e j, a w r ę c z o d w r o tn ie , p o w i n n y b y ć j e s z c z e j e d n ą z a c h ę tą d o tego, b y w s z y s tk o , co j e s t j e s z c z e n a p o lu , z o s t a ło w m ia r ę m o ż liw o ś c i s z y b k o z e b r a n e . D odał p o n ad to z d a n ie b ard zo w ty m k o n tek ście isto tn e : D o ż y n k i m a ją g łę b o k i s e n s d la te g o , ż e s ą on e e le m e n te m m o b il iz u ją ­ c y m s p o łe c z e ń s tw o d o p r a c s p o łe c z n y c h 2 '.

N a zakończenie uroczystości w im ie n iu odznaczonych głos z a b ra li w y ty ­ p ow an i w cześniej Alojzy K aczorow ski (ro ln ik z gm in y L u b aw a) o raz M a ria n K lim ek (z a stę p c a D y re k to ra P rz e d się b io rstw a Hodow li Zarodow ej W opław- ki), k tó rz y odczytując przy g o to w an e p rzez E d w a rd a R u p a 28 przem ó w ien ia, dziękow ali za odzn aczen ia, za p ew n iając, że s ą one z a c h ę tą do lepszej re a liz a ­ cji u ch w ał XV P le n u m KC. N a uroczystości, obok w y m ienionych wyżej G ier­ k a, Ja ro sz e w ic z a o raz Jab ło ń sk ieg o , obecni byli m .in. S ta n is ła w G ucw a, T a­ deusz M łyńczak oraz R ubczew ski i W ojnowski.

G łów na im p re z a D ożynek C e n tra ln y c h rozpoczęła się p u n k tu a ln ie o go­ d zinie 10-tej. T ry b u n y s ta d io n u w ypełnione były szczelnie n a d długo p rz ed ty m te rm in e m 29. S o lista ludow ego zespołu p ieśn i i ta ń c a „W arm ia” p rz ed b ra m ą sta d io n u k ró tk ą p rz em o w ą i k w ia ta m i po w itał G ierk a ja k o n a jw a ż ­ niejszego gościa, a jed n o cześn ie „gospod arza” uroczystości.

W kroczenie I s e k r e ta rz a n a te re n s ta d io n u po przedzone zostało stoso w ­ n y m e n tre e : n a p ł y t ę s ta d i o n u w p ł y w a b a r w n a r z e k a - m ło d z ie ż z z e s p o łó w a r ty s ty c z n y c h i s p o r to w y c h . F o r m u łu je k o lo r o w e p r o s t o k ą ty , k tó r e s ta n o w i ć b ę d ą tło p o w i t a n i a 30. T ry b u n y z a b rz m ia ły o k lask am i. W raz z G ierk iem n a sta d io n w kroczył o rszak , złożony z n ajw y b itn iejszy ch po staci życia p olitycz­ nego P o lsk i ’78. O becni byli m iędzy innym i: P rzew o dn iczący R ad y P a ń s tw a H e n ry k J a b ło ń sk i, p re m ie r P io tr Jaro szew icz, członkow ie B iu ra P olitycznego i S e k re ta ria tu K o m itetu C e n tra ln e g o PZPR : M ieczysław J a g ie ls k i, W ojciech J a ru z e ls k i, S ta n isła w K ow alczyk, W ład y sław K ruczek, S te fa n O lszow ski, J ó ­ ze f Tejchm a, K azim ierz B arcikow sk i, J e rz y Ł ukaszew icz, Alojzy K a rk o szk a, J ó z e f P ińk o w sk i, A ndrzej W erblan, Z dzisław Z an d a ro w sk i, Zbigniew Z ieliń ­ ski, a ponad to: P re z e s Zjednoczonego S tro n n ic tw a Ludow ego S ta n is ła w G u ­ cw a, P rze w o d n iczą cy S tro n n ic tw a D e m o k ra ty c z n e g o T a d e u sz M ły ńczak. P rzy b y li ta k ż e członkow ie R ad y P a ń s tw a i rz ą d u PRL. O bok n ich , n a try b u ­ n ie hon o ro w ej z a s ie d li p rz e d s ta w ic ie le w ład z re g io n a ln y c h i lo k a ln y c h - I s e k re ta rz KW P Z PR w O lszty n ie E d m u n d W ojnow ski, w ojew oda o lszty ń ­ sk i S erg iu sz R ubczew ski, p re z y d e n t O lsz ty n a M a re k R óżycki i w ielu innych.

26 GO nr 8256, 11 IX 1978 r., Bohaterom trudu rolniczego, s. 4. 27 Ibidem.

28 Zastępca kierownika Wydziału Rolnego i Gospodarki Żywnościowej KW PZPR w Olsztynie. 29 Co akurat nie dziwi, zważywszy na fakt, że wszyscy zaproszeni co najmniej dwa tygo­ dnie wcześniej otrzymali precyzyjne wskazówki, zawierające m.in. informację o tym, że wejścia na stadion należy dokonać najpóźniej o godzinie 9.00.

30 GO nr 8256, 11 IX 1978 r., Ogólnokrajowe Święto Plonów. Podziękowanie za chleb dla wszystkich Polaków, s. 1.

200

O becni byli p o n ad to z a s ł u ż e n i ro ln ic y , p r z e d s t a w i c i e l e k ie r o w n ic tw o r g a n iz a ­ c ji s p o łe c z n y c h i g o s p o d a r c z y c h d z i a ł a j ą c y c h n a w s i, a ta k ż e członkow ie w ładz Z w iązku S ocjalistycznej M łodzieży P olskiej, Ludow ego W ojska P o lsk ie­ go, p ie rw si s e k re ta rz e ko m itetó w w ojew ódzkich i w ojew odowie w ojew ództw sąsied n ich . Byli w reszcie goście z a g ra n ic z n i - p rz ed staw iciele K o m itetu C e n ­ tra ln e g o K o m unistycznej P a r tii Z w iązku R adzieckiego i k alin in g rad z k ie g o K o m itetu Obwodowego tejże p a rtii. W szyscy oni za sie d li n a try b u n ie ho n o ro ­ wej olszty ńskiego stad io n u .

U roczystość rozpoczęto od o d tw o rz en ia h y m n u narodow ego o raz g re m ia l­ nego o d śp iew a n ia p ie śn i ru c h u ludow ego G d y n a r ó d d o b o ju ... C erem o nii o tw a rc ia oraz p o w ita n ia u cz estn ik ó w dok on ał J ó z e f K ro tiu k , P re z e s C e n tra l­ nego Z w iązku K ółek R olniczych. W ystępując ja k o p rz ed staw iciel rolników , podziękow ał za tro s k ę , z j a k ą p a r t i a i p a ń s t w o o ta c z a ją r o ln ic tw o i c a ł ą w i e ś p o l s k ą oraz w y raził nad zieję, że uroczystość dożynkow a s ta n ie s ię s y m b o le m d o b r z e s p e łn io n e g o o b o w ią z k u w o b e c c a łe g o n a r o d u . G dy tylk o p ad ły słow a

p r o s z ę o r o z p o c z ę c ie u r o c z y s to ś c i d o ż y n k o w y c h, w cześniej u tw o rzo n e n a płycie sta d io n u żywe p ro s to k ą ty ro z p ad ły się i ułożyły w słowo POLSKA. B ył to zn ak , że rozpoczyna się a rty s ty c z n a część u ro czy stości31.

U ta r ty m w Polsce Ludow ej zw yczajem , doroczne dożynki stan o w iły do­ b rze w y reży sero w an y s p e k ta k l, w k tó ry m n aró d , poprzez sw oich p rz e d s ta w i­ cieli, w y ra ż a ł w dzięczność władzy, a w ład z a w sze reg u długich i m onotonnych p rzem ów ień o b razo w ała ogrom w łasn y c h do ko nań . D o pełnienie celebry s t a ­ now iły po m p aty czn e w id ow iska - w p rz y p a d k u O lsz ty n a odtw orzone przez p o n ad 5000 wykonawców.

O d tw a rz a n y n a m u ra w ie sta d io n u s p e k ta k l był swojego ro d z aju m a r ia ­ żem choreografii, m u zy k i o raz żywego słow a. O dpow iednio p rzyg o to w an i t a n ­ cerze tw orzyli n a płycie sta d io n u ru ch o m e obrazy, k tó re u k ła d a ły się w alego­ ry c z n ą h isto rię P olski. D zieje n a ro d u i p a ń s tw a p re zen to w a n o od jego z a r a ­ n ia: w r a c a m y d o c z a s ó w p ie r w s z y c h S ło w ia n . G ło s s k o w r o n k a [...] p o j a w i a j ą s ię o r a c z e z s o c h a m i „ tu w o r a liś m y s ię p ł u g i e m p r z e d w i e k a m i ” m ó w i p o e ta .

W czesn o sło w iań sk ą sie la n k ę zakłócił c h rz ę s t żelaza. To n a j a z d y K r z y ż a k ó w . O r a c z e i d z ie w c z ę t a r o z p ie r z c h a ją się . Podczas gdy to w arzy szący żyw ym o b ra ­ zom n a r r a to r cytow ał G r a ż y n ę M ickiew icza, w ykonaw cy n a b o isk u od eg rali g ru n w a ld z k i bój p rzy w tórze B o g u r o d z ic y. H is to ria za szy fro w an a w ru c h a c h ta n c e rz y toczyła się w a rtk o , docierając do czasów p ra w ie w spółczesnych:

k o lo r c z e r w o n y p o j a w i a s ię c o r a z c z ę śc ie j. To n a r o d z in y i r o z w ó j r u c h u r e w o lu ­ cy jn eg o . [...] k r e s r o z b io r o m i je d n o c z e ś n ie p r a w o d o n ie p o d le g ło ś c i d a je d e k r e t R a d y K o m i s a r z y L u d o w y c h . P o w racający głos sk o w ro n k a stan o w ił ozn ak ę od ro d zen ia P a ń s tw a Polskiego. N a p ły c ie s ta d i o n u sk ró c o n y , a r t y s t y c z n y o b ­ r a z p r a c y n a ro li. [...] w k r a c z a ją s ie w c y . Z a m a s z y s t y m i r u c h a m i r o z r z u c a ją z ia r n o . P o d o jś c iu d o k r a ń c ó w p ł y t y s ta d i o n u z a w r a c a j ą j u ż j a k o że ń c y . S ł y ­ c h a ć ś w i s t k o s y z a n u r z a ją c e j s ię w ła n ie z b o ż a . G r u p k i w p l a s t y c z n y m b e z r u ­

c h u u p o d o b n ia ją s ię d o p o l a z a s t a w io n e g o s to g a m i. A le i te n f r a g m e n t z o s ta je z a k łó c o n y [...] w y z y s k lu d u o d c i n a ł s ię b u n te m . N a stą p iło p rz y p o m n ie n ie przedw ojennych strajków , robotniczych p ro testó w - rzuco ne zo stały słow a 0 b ru k u , po k tó ry m p rz e m ie rz a ł bojowiec. W reszcie zob razow any zo stał w y­ b u ch dru g iej W ojny Św iatow ej. T r a g ic z n e g e s t y i z a s t y g łe w b e z r u c h u s y l w e t ­ k i. [...] C h ó r y ś p ie w a ją m a r s z G w a r d i i L u d o w e j [...] R o z le g a s ię ‘O k a ’ [...]

m a s z e r u ją z a w a r t e k o lu m n y ż o łn ie r z y [...] p a d a j ą s ło w a p r z y s ię g i. P o te m j e s z ­ c z e k i l k a f r o n to w y c h p ie ś n i . D o w o js k a w y b ie g a ją d z i e w c z ę t a z k w i a t a m i . Oto ro k ‘w yzw olenia’: s tr o je lu d o w e m ie s z a ją s ię z r o b o tn ic z y m i k o m b in e z o n a m i 1 ż o łn ie r s k im i m u n d u r a m i. T an cerze u tw o rzy li sym bole so ju szu robotniczo -chłopskiego. G r u p y r o z b ie g a ją s ię i z a c h w ilę tw o r z ą lit e r y P Z P R [...] o d lit e r r o z c h o d z ą s ię p r o m i e n ie z a m i e n ia ją c e s ię w ł a n y z b o ż a . [...] z b i ó r j e s t p i ę k n y i b o g a ty . H isto ry c z n a część w idow iska dobiegła końca, n a s ta ł czas od n iesień w spółczesnych - g ru p y ta n c e rz y w re g io n a ln y ch s tro ja c h ludow ych plotły olbrzym i w ieniec dożynkowy. O toczyli go lu d zie r ó ż n y c h z a w o d ó w , ś r o d o w is k i p o k o le ń . N a scenę w kroczyli s ta ro s tw ie D ożynek C en traln y c h : A n a sta z ja K a le n ik oraz L e o n a rd G adzinow ski. Podczas gdy z g ło śn ik a d o b ieg ała re c y ta ­ cja o to d z ie ń w e s e la , c z a s r a d o s n e g o w y tc h n ie n ia , ca ła g ru p a z m ie rz a ła do try b u n y honorow ej. N a jej sp o tk a n ie kroczyli: E d w a rd G ierek , H e n ry k J a ­ błoń sk i, P io tr Jaro szew icz, S ta n is ła w G ucw a, T adeusz M łyńczak, Leon K łoni­ ca, J ó z e f K ro tiu k o raz E d m u n d W ojnowski. J u ż n a m u ra w ie b o isk a d y g n ita ­ rz y p o w itały m u z y k ą połączone siły w szy stk ich obecnych n a uroczystości k a p e l i o rk iestr. Rozległ się śpiew : P lo n , n ie s ie m y p lo n . S ta ro sto w ie w raz z m łodzieżow ym i a s y s te n ta m i podeszli do g o s p o d a r z a d o ż y n e k , czyli I S e k re ­ t a r z a KC P Z PR E d w a rd a G ierk a. N a s tą p iła kluczow a sce n a w idow iska: s t a ­ ro s ta w ręczył G ierkow i bochen chleba, po czym przem ów ił: D r o g i g o s p o d a ­ r z u , p r z y n o s i m y w a m w ie n ie c d o ż y n k o w y z te g o r o c z n y c h z b io r ó w , c h o ć n ie ła t w e to b y ł y ż n i w a [...] P r z y jm ij c ie t o w a r z y s z u I s e k r e ta r z u s e r d e c z n e p o d z i ę ­ k o w a n ia z g łę b i s e r c a o d w s z y s t k ic h r o ln ik ó w z a w a s z ą tr o s k ę o r o z w ó j w s i p o l s k i e j [...] Z a p e w n ia m y w a s , d r o g i g o s p o d a r z u , w im ie n iu r o ln ik ó w i r o b o t­

n ik ó w ro ln y c h , ż e n ie p o s z c z ę d z i m y tr u d u , a b y w s z y s t k ie p l o n y j e s ie n n e z e b r a ć d o k ła d n ie , p o g o s p o d a r s k u . D o ło ż y m y s ta r a ń , a b y p r z y s z ło r o c z n y b o c h e n c h le ­ b a b y ł j e s z c z e b a r d z i e j d o r o d n y [...] a b y n a s z a u k o c h a n a o jc z y z n a r o s ł a w s iłę

[...] a b y w s z y s t k i m lu d z io m ż y ło s ię c o r a z d o s ta tn ie j. G ierek o d b ierając bo­ chen, dziękow ał sta ro sto m i w szy stk im rolniko m , k ied y zam ilkł, zew sząd podchodziły do niego n a ludow o u b ra n e gospodynie sk ład ają c w hołdzie kosze z owocam i. U roczystość dobiegała końca. P a d a ł deszcz, było zim no i ponuro. Z pow odu fa ta ln e j a u r y p ro g ra m zo stał skrócony: n a m u ra w ę b o isk a nie w ypuszczono s e te k dzieci z k la s początkow ych i p rzed szko li, k tó re przez m iesiące przygotow yw ały stosow ny p ro g ram .

S c e n a riu sz p rz e d s ta w ie n ia koresp o n d o w ał z p re z e n to w a n ą p rzez Zyg­ m u n ta G logera w izją dożynek ja k o p ra d aw n eg o , pogańsk ieg o o b rz ą d k u 32,

202

w izją k tó rą b ad acze o dw a p okolenia m łodsi n a z w a li „ fa n ta z ja m i”33. P ogodna s ie la n k a rado sn eg o św ięta żn iw iarzy w now szych b a d a n ia c h o k a z a ła się ob­ rz ęd em z g ru n tu fe u d aln y m , któ reg o isto tę stano w iło s k ła d a n ie ho łd u d zie­ dzicowi. Z p u n k tu w id ze n ia organizatorów , isto tn ie jsz e n iż precy zja n a u k o ­ w a, znaczen ie m ia ł a s p e k t p ro p ag an d o w y - ce rem o n iał odw ołujący się do p rz eszło ści im p lik o w a ł p o n adczasow ość więzów, k tó re łą c z ą u cz estn ik ó w i w idzów s p e k ta k lu 34. W ta k im z e sta w ie n iu sym boli, pozycja w ładzy (p a rtii), p o sia d a głębokie u z a sa d n ie n ie : za k o rze n ie n ie w h isto rii, „daw ność”, stan o w i t u e le m e n t leg ity m acji rządów . P a ra d o k sa ln ie , p ra w d a h isto ry c z n a lepiej (choć p rz ew ro tn ie) o d d aw ała isto tę ce rem o n iału u p ań stw o w io n y ch dożynek. Rolę dziedzica przejm ow ał I S e k re ta rz KC, fa k ty czn y sza farz dóbr. W arto zaznaczyć, że w tra d y c ji opisanej p rzez etnografów , o b d aro w an y dziedzic odw dzięczał się sw oim chłopom za pom ocą b ie sia d y o k raszo n ej m u zy k ą. W O lszty n ie hołdom s k ła d a n y m „p rzedstaw icielom p a r tii i rz ą d u ” to w arzy ­ szyła b o g a ta o fe rta g astro n o m icz n a i rozryw kow a.

Za „im prezę c e n tr a ln ą ” (bo ta k w d o k u m e n ta c h p a rty jn y c h o k re śla n o uroczystość n a stad io n ie) z ra m ie n ia K o m ite tu W ojewódzkiego od po w iadali se k re ta rz e Zbigniew Ł otys i W łodzim ierz M okrzyszczak oraz w icew ojew oda C zesław Szadziew icz. J e d n a k p o sta c ią p ierw szo p lan o w ą b y ła B o żena N iżyń- ska. O d 1970 ro k u N iż y ń sk a p e łn iła funkcję re ż y s e ra o raz głów nego ch o re­ o g ra fa owych, j a k je n a z w a ła „G azeta O lsz ty ń sk a ”, j e d y n y c h w s w o im i d e ­ o w y m i a r t y s t y c z n y m c h a r a k te r z e w ie lk ic h p le n e r o w y c h w i d o w i s k d o ż y n k o - w y c h35. N iew ątp liw ie N iż y ń sk a n a le ż a ła więc do osób sp raw d zo n y ch i god­ nych z a u fa n ia ; w rozm ow ie z d z ie n n ik a rz e m „G azety O lszty ń sk iej” stw ie rd z i­ ła m .in. że, ju ż n a p ó ł r o k u p r z e d D o ż y n k a m i C e n t r a ln y m i w O ls z ty n ie d o p r a ­ c o w a liś m y k a ż d y s z c z e g ó ł 8 9 p u n k tó w w i d o w i s k a 36. N a długo p rz e d s a m ą uro czy sto ścią z n a n a b y ła rów nież jej koncepcja - trzy częścio w ą inscen izację rozpoczynać m ia ła „O rk a”, c h a ra k te ry z o w a n a ja k o n ie ty lk o p r z y g o to w a n ie z i e m i p o d z a s ie w , le c z r ó w n ie ż p r a d z i e j e n a s z e j p a ń s t w o w o ś c i 37. Część d ru g a , pod ty tu łe m „Siew” obrazow ać m ia ła w a lk ę o wolność, p o w sta n ia n arodow e aż po o d zy sk an ie niepodległości w 1945 r., a ta k ż e za ro d ek id ei socjalistycz­ nej, jej p rz e d o sta w a n ie się do św iadom ości społecznej. W reszcie część trze cia, „Plon”, p re z e n to w a ła to c z y m z a o w o c o w a ły p o l a [ale rów nież - M.T.K.] s y m b o l o s ią g n ię ć k r a ju p o w ie k a c h , w i d o w is k o p o w i n n o n a s p r z e k o n a ć , j a k w a l k a i p r a c a c a ły c h p o k o le ń w d z ie ja c h n a r o d u o w o c u je n a m d z i ś p o k o je m , w k tó ­ r y m m o ż e m y s p o k o jn ie d ą ż y ć b y k r a j r ó s ł w s iłę , a n a m ż y ło s ię g o d n ie i d o s t a t n i o 38. Te o s ta tn ie słow a nie p ad ły przypadkow o. S ły n n y c y ta t z m owy

33Słownik folkloru polskiego, pod red. J. Krzyżanowskiego, Warszawa 1965 r., ss. 86-87.

34 T. Ederson, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, Kraków 2004, ss. 99-106.

35 GO nr 8239, 22 VIII 1978 r., Twórcy dożynkowego widowiska, s. 3.

36 GO nr 8243, 26/27 VIII 1978 r., Dożynki - obrzęd dziś wyjątkowy, s. 5.

37 Ibidem.

I S e k re ta rz a sta n o w ił bow iem credo o lsz ty ń sk ic h dożynek. W ielo k ro tn ie p rz y ta c z a n e i p a ra fra z o w a n e p rz y różn ych o k azjach słow a, w ieńczyły w for­ m ie olbrzym ich biały ch lite r n a czerw onym tle k o ro nę s ta d io n u . E d w a rd G ierek, za sia d a ją c y n a try b u n ie honorow ej, m iał je p rz ed oczym a p rzez ca łą u ro czystość39.

P ra k ty c z n e p rz y g o to w an ia do w ido w isk a n a sta d io n ie rozpoczęły się 18 s ie rp n ia 1978 ro k u , k ied y to w K ortow ie o tw a rto zg ru p o w an ie k a d ry arty sty cz n ej. N iży ń sk a , otoczona g ru p ą 21 choreografów 40, p ra c u ją c po dzie­ sięć godzin dzien n ie, ro z p isy w ała p a r ty tu r y d la poszczególnych g ru p i w yko­ nawców. Ci o s ta tn i ( n a jle p s z e z e s p o ły a m a to r s k ie z c a łe j P o l s k i)41 zaczęli przy -byw ać do O lsz ty n a ju ż ty d z ie ń później. J e sz c z e p rz e d o ficjalnym o tw a r­ ciem s ta d io n u odbyw ały się n a n im p ró b y p rz e d s ta w ie n ia : je d n a z n ich m ia ła m iejsce 6 w rz e śn ia . P ró b a g e n e ra ln a o db yła się 9 w rz e ś n ia o godzi­ n ie 16-tej42. M ia ła o n a c h a r a k te r uro czy sty : zgodnie z k o n cep cją KW z a p ro ­ szono n a n ią szczególnie z a słu ż o n y ch pod czas o rg a n iz a c ji do ży n ek a k ty ­ wistów.

W ypełnienie try b u n n a czas głów nej uroczystości stan ow iło pow ażne w y­ zw anie logistyczne. D u ż ą część w idow ni zajęli u fo rm o w an i w delegacje w oje­ w ódzkie przybysze z całego k ra ju . K a ż d ą z g ru p w itan o uroczyście ju ż n a g ra n ic a c h w ojew ództw a i za o p atry w a n o w p ilo ta - w y s ła n n ik a W ojew ódzkie­ go Z esp ołu ds. P rz y g o to w a n ia C e n tra ln y c h D ożynek, k tó reg o z a d a n ie m b y ła og óln a o p ie k a n a d p o w ierzo n ą g r u p ą 43. W ita n ie m zajm o w ały się w ład ze p o szc zeg ó ln y ch g m in , w s k a z a n e w c ześn iej p rz e z w ła d z e w o jew ó d ztw a, np. L u b a w ia n o m p rzy szło w ita ć aż p ię tn a ś c ie d eleg a cji44. J u ż w m a rc u w ojew oda o lsz ty ń s k i w y ty p o w ał dziew ięć dróg, k tó ry m i p o ru sz a ć się m ieli

39 Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej” - hasło umieszczone na koronie stadionu OZOS-u jest parafrazą fragmentu przemówienia, które Edward Gierek wygłosił na XI Plenum KC PZPR w dniu 4 listopada 1971 r. Faktyczne słowa, które wypowiedział I sekre­ tarz KC brzmiały następująco: Aby Polska rosła w siłę, a życie jej obywateli było bardziej dostatnie, cyt. za: H. Markiewicz, A. Romanowski, Skrzydlate słowa, Warszawa 1990 r., s. 224.

40 Wśród nich znaleźli się olsztyniacy: Wojciech Muchlado, Cecylia Rożnowska, Krystyna Rekosz, Janina Dworecka, Maria Klarowska, Ewa Zembrzuska oraz Leokadia Pianko. Kierow­ nictwo muzyczne imprezy objął dyrygent Józef Klimanek, muzykę do tańców warmińskich opracował olsztyński radiowiec - Włodzimierz Jarmołowicz, cyt. za: GO nr 8239, 22 VIII 1978 r.,

Twórcy dożynkowego widowiska, s. 3.

41 GO nr 8243, 26/27 VIII 1978 r., Dożynki — obrzęd dziś wyjątkowy, s. 5. 42 GO nr 8254 9/10 IX 1978 r., Program Dożynek Centralnych Olsztyn ’78.

43 Pismo Wojewódzkiego Zespołu ds. Przygotowania Centralnych Dożynek do towarzysza I Sekretarza Komitetu Gminnego PZPR, Prezesa Komitetu Gminnego ZSL, Naczelnika Gminy w Dąbrównie, Olsztyn, 15 sierpnia 1978 r.

44 Były to delegacje województw: bydgoskiego, gorzowskiego, jeleniogórskiego, konińskie­ go, poznańskiego, toruńskiego, wałbrzyskiego, wrocławskiego, włocławskiego i zielonogórskiego, cyt. za: pismo Wojewódzkiego Zespołu ds. Przygotowania Centralnych Dożynek do towarzyszy I Sekretarzy Komitetów Miast i Gmin PZPR, Prezesów Komitetów Miejsko-Gminnych ZSL oraz Naczelników Miast i Gmin w Lubawie, Dąbrownie, Iławie i Ostródzie, Olsztyn 15 sierpnia 1978 r.; GO nr 8250, 5 IX 1978 r., Gminy gotowe do przyjęcia gości, s. 1.

204

goście45. Z pow odu b ra k u w y starczającej ilości m iejsc noclegow ych w sam y m O lsztynie, w yznaczono poszczególnym delegacjom ró żn e m iejsca p o b y tu. N a p rz y k ła d g m in a D yw ity opieko w ała się gośćm i z w ojew ództw szczecińskiego i ta rn o b rz e sk ie g o ; n a nid zick im z a m k u za m ie sz k a li delegaci z bielskiego, a w R u d zisk ach P a sy m sk ic h - z lubelskiego.

R ów nież poszczególne gm in y w ojew ództw a olszty ńsk iego o trz y m a ły p r a ­ wo w y sła n ia n a uroczystości dożynkow e w łasn y c h p rz ed staw icieli. N a p rz y ­ k ład zie g m in y D ąbrów no prześled zić m o żn a te c h n ik ę w y ła n ia n ia g ru p p rz e d ­ staw icielsk ich . W ojew ódzki Zespół P rzy g o to w a n ia C e n tra ln y c h D ożynek p i­ sm em z 26 sie rp n ia 1978 ro k u poinform ow ał n a c z e ln ik a gm iny, że d la D ą ­ b ró w n a u sta lo n y zo stał lim it 100 osób w delegacji, k tó ra w eźm ie u d ział w „c en traln e j im p rez ie dożynkow ej”. C zyniąc n a c z e ln ik a gm iny, I s e k r e ta rz a K o m itetu G m innego P Z PR oraz p re z e s a m iejscow ej o rg a n iz acji ZSL odpow ie­ d zialn y m i z a w ł a ś c iw y d o b ó r im ie n n y o r a z z d y s c y p lin o w a n ie d e l e g a c ji, pism o dość jed n o zn a czn ie określało , kto w sk ła d delegow anej g ru p y pow inien w cho­ dzić: p r z e d s t a w i c i e l e w s z y s t k ic h g r u p s p o łe c z n o - z a w o d o w y c h ; w z o r o w i r o ln ic y in d y w i d u a l n i , p r a c o w n i c y P G R , S K R , G S , R S P 46, o r g a n iz a c ji r o ln ic z y c h i in s ty tu c ji w s p ó łp r a c u ją c y c h z r o ln ic tw e m . W dalszej części p ism a z n a c i­ sk iem p o d k reślan o , że członkow ie delegacji p ow in ni być o d św iętn ie u b ra n i i p rz y n ajm n ie j część z n ich p o w in n a przybyć w m ia r ę m o ż liw o ś c i - w s tr o ja c h lu d o w y c h. P o n a d to d o k u m e n t precyzyjnie u s ta la ł godzinę p rzy by cia o raz po­ w ro tu delegacji, m iejsca jej członków n a try b u n a c h (s e k to r X I II, r z ę d y 15, 16, 17, 1 8 ), a n a w e t sposób p o k o n an ia drogi z dw orca n a s ta d io n (w g r u p ie z w a r t e j p i e s z o)47. O sta te c z n ie lis ta deleg atów gm in y obejm ow ała m .in. 25 p ra co w n ik ó w P G R , 22 ro ln ik ó w in d y w id u a ln y c h , 12 p ra co w n ik ó w SKR, 7 pracow ników U rz ę d u Gminy, 2 leśn ików i jedy neg o w g m inie w e te ry n a rz a . T erenow e delegacje n iew ą tp liw ie stan o w iły tylko je d e n z kom pozytów w idow ­ ni: re lacjo n u jący uroczystości n a sta d io n ie re p o rte r z em fa z ą p is a ł o48 p i o n o ­ w y c h r z ę d a c h n ie b ie s k ic h m u n d u r ó w ju n a k ó w O H P za p ełn iający c h stad io n , o b ia ły c h k o s z u la c h i c z e r w o n y c h k r a w a ta c h m ło d y c h p r z o d o w n ik ó w p r a c y49.

45 Były to trasy: Nidzica - Olsztynek - Olsztyn; Iława - Ostróda - Olsztynek; Lubawa - Ostróda; Małdyty - Morąg - Łukta - Olsztyn; Szczytno - Pasym - Olsztyn; Mrągowo - Sorkwity - Biskupiec - Barczewo - Olsztyn; Lubomino - Dobre Miasto - Olsztyn; Bartoszyce - Lidzbark [Warmiński] - Dobre Miasto; Kętrzyn - Mrągowo; cyt. za: pismo wojewody olsztyń­ skiego z dnia 7 marca 1978 r. (znak GT. 8355/5/78) do obywateli Naczelników Miast, Miast i Gmin oraz Gmin w sprawie wytycznych dotyczących porządkowania miast i wsi w związku z dożynkami.

46 PGR - Państwowe Gospodarstwa Rolne, GS - Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłop­ ska”, SKR - Spółdzielnia Kółek Rolniczych, RSP - Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna.

47 Pismo Wojewódzkiego Zespołu Przygotowania Centralnych Dożynek „Olsztyn 78” z dnia 26 sierpnia 1978 roku do Towarzysza Naczelnika Gminy Dąbrówno. Delegaci otrzymali również orientacyjny szkic terenu dożynek.

48 GO nr 8256, 11 IX 1978 r., Ogólnokrajowe Święto Plonów. Podziękowanie za chleb dla wszystkich Polaków, s. 1.

H u c z n a im p re z a n a sta d io n ie p rz ezn a czo n a b y ła d la w y b ra n y ch gości, ale o rg a n iz a to rz y dożynek nie zap o m n ieli b y n ajm n iej o zw ykłych zjad aczach chleba. N ieopodal sta d io n u , n a o b szernych b ło n iach P a rk u C zynu P arty jn eg o pow stało d w u h e k ta ro w e m iasteczk o dożynkow e, m ające docelowo obsłużyć do 30 tysięcy osób50. S k ład ało się ono z p o n a d s tu p u n k tó w h an dlow ych i u s łu ­ gowych u tw orzonych pod p a tro n a te m W SS „Społem ”51. W sam ych tylko r e ­ s ta u ra c ja c h i p iw ia rn ia c h (karczm y) p rz ew id zian o 800 m iejsc.52 O b słu ga m ia ste c z k a liczyła około 900 osób u b ra n y c h w jed n o lite , żółte stro je 53.

N a trz y dn i p rz ed uro czy sto ściam i c e n tra ln y m i w p aw ilo n ac h u zbiegu alei Z w ycięstw a i ulicy K a lin in g ra d zk iej s e k re ta rz KW J ó z e f M u ch a otw orzył w y staw ę rolno-spożyw czą. Z ap reze n to w an o n a niej m .in. m a k ie tę za k ła d u rolnego w Z albkach, a ta k ż e dożynkow e specjały. P ię k n e c z e k o la d o w e j e ż e z c i a s tk a r n i w M iło m ły n ie i P a s y m iu n io s ą lu k r o w a n e b lo k i z n a p is e m „ D o ­ ż y n k i C e n tr a ln e O ls z ty n - 7 8 ”, o b o k n ic h c h le b z D y w it. N a o lb r z y m im b o c h n ie w y s y p a n e m a k ie m k o n tu r y P o ls k i i n a p is „ P R L ”54. O becność łakoci b y ła po­ n ie k ą d sp ełn ien iem życzenia p re m ie ra rz ą d u . Podczas jed n ej ze sw oich olsz­ ty ń sk ic h w izyt, Jaro sz ew icz poddał pom ysł, że w a rto byłoby D ożynki C e n ­ tr a ln e uczcić za pom ocą jak ieg o ś m iejscow ego specjału, np. specjalnego ro ­ d za ju sera. R ealizu jąc pom ysł p re m ie ra , S e k r e ta r ia t KW n a p o sied zen iu w d n iu 24 sie rp n ia p o stan o w ił w y p r o d u k o w a ć z p r z e z n a c z e n ie m n a d o ż y n k i o r g in a ln e [sic!] o ls z ty ń s k ie s p e c ja ln o ś c i, n p .: m a łe s e r k i z e t y k ie tą d o ż y n k o w ą w k ilk u k s z t a łta c h , k ie łb a s ę d o ż y n k o w ą z d z i k a (p ro p o rc je d o b r e j k ie łb a s y z b u łk ą ), s a l a m i d o ż y n k o w e (m a łe ), s z c z y c ie ń s k ie p i w o s p e c ja ln e d o ż y n k o w e ( m a łe b u te le c z k i), ch le b , b u łe c z k i d o ż y n k o w e i in n e 55.

Po d ru g iej stro n ie alei Z w ycięstw a, pod ro z staw io n y m i w s ie rp n iu w ia ta ­ m i, m iejsce m ia ła w y sta w a płodów rolnych. B ra n ż a ro ln icza z a p re z e n to w a n a z o sta ła szeroko - poza w ym ienionym i im p rez am i, w spom nieć n ależ y o e k sp o ­ zycji m a sz y n rolniczych n a sta d io n ie „W arm ii”, w y staw ie zw ie rzą t h od ow la­ n ych w Z alb k ach oraz w y staw a ch w g a le ria c h N O T („Rolnik i jego p ra c a w sztuce ludow ej”) i k lu b ie „Akces” („ S ztu k a lu do w a W arm ii i M a z u r”)56.

W P a rk u C zynu P arty jn eg o , n a w ysokości p rz ejścia podziem nego pod u lic ą K a lin in g ra d z k ą , w d n iu 7 w rz e śn ia w ła s n ą w y staw ę otw orzyli leśnicy i p rz e d sta w ic ie le p rz e m y słu d rzew n ego . O bok po kazów ob ró b k i d re w n a i technologii zw iązanych z p rz em y słe m drzew ny m , za p rez en to w an o p ro d u k ty

50 Głównymi projektantami miasteczka byli architekci Zbigniew Kurowski i Stanisław Sosak.

51 GO nr 8174, 3/4 VI 1978 r., Pozostało tylko 80 dni od koncepcji do realizacji, ss. 1 i 4. 52 GO nr 8207, 14 VII 1978 r., W dożynkowym miasteczku, s. 4.

53 Ludzie ci dodatkowo wyposażeni zostali w znaczki firmowe oraz czapeczki z logo Doży­ nek Centralnych, patrz: op. cit.

54 GO nr 8253, 8 IX 1978 r., Ekspozycje przemysłu rolno — spożywczego i leśnictwa - otwarte, s. 5.

55 APO 1141/743, Protokół nr 25/78 posiedzenia Sekretariatu KW PZPR w dniu 24.08.1978 r., s. 243.

206

tejże b ranży, ale ta k ż e zbudow ano tzw. ra j d la dzieci: w ielkiego, d rew n ian eg o sm o k a otoczonego w ig w am am i oraz sto łk am i, ła w a m i i k rz e s ła m i w y k o n a n y ­ m i ze 1 5 0 le tn ic h d ę b ó w 51.

Różnego ro d z aju w y staw y - od filatelisty czn e j, po p re z e n ta c je s z tu k i am a to rsk ie j - odbyw ały się w łaściw ie w k aż d y m n a d a ją c y m się do tego m iej­ scu: w K lu b ac h M iędzynarodow ej K siąż k i i P ra s y p rz y a lei Z w ycięstw a i ulicy 1-ego M aja, B iu rze W ystaw A rtystyczny ch, P la n e ta r iu m Lotów K o­ sm icznych, g a le rii Z w iązku P olskich A rty stó w P lastyków , D om u K u ltu ry „Ko­ le ja rz ”, g a le rii S to w arz y szen ia S p o łeczno -K ultu raln ego „P ojezierze”, a ta k ż e w m iejscow ościach poza O lsztynem . Od n ied zie li m o żn a było n a o lszty ń sk im z a m k u obejrzeć k o le jn ą w y staw ę pośw ięconą wsi: „Z ebrałem sn o p u plon (W arm ia i M az u ry w XIX w.)”.

N a p lacu apelow ym p rz ed K o m itetem W ojew ódzkim odbyły się k ie rm a ­ sze s z tu k i lud o w ej p o łącz o n e z w y s tę p a m i zespołów fo lk lo ry sty cz n y ch . W sam y m D om u P a r tii W ydział K ultu ry , K u ltu ry F izycznej i T u ry sty k i U rz ę ­ du M ia sta zorganizow ał w y staw ę fotograficzną, p re z e n tu ją c ą dorobek reg io­ n u w Polsce L udow ej58.

W d n iu dożynek m ieszk a ń cy m ia s ta podziw iać m ogli p rz e m a rs z o rk ie s tr n a tra s ie a le ja Z w ycięstw a - S ta ró w k a . Po O lszty n ie k rą ż y ł zap rzężo ny w czw órkę koni d y liżan s pocztow y z o b słu g ą s k ła d a ją c a się m .in. z h e jn a lis ty i p o cz m istrz a59. N ie z a b rak ło rów nież im p rez sportow ych: zaw odnicy L u d o ­ w ych Zespołów S portow ych ryw alizow ali w k ilk u p u n k ta c h m ia s ta ze sp o r­ tow cam i ze Z w iązku R adzieckiego oraz NRD.

N a scenie odnow ionego a m fite a tr u w zam kow ej fosie w stru g a c h deszczu z a p rez en to w ały się zespoły a m a to rsk ie , liczne zak ład ow e o rk ie s try d ęte, g ru ­ p a „W awele”, a ta k ż e a rty śc i bu łg arscy : N in a U rb a n o i Lew L ew tero w 60. W p rz e rw a c h pom iędzy w y stęp a m i m uzyków, m od elki z Dom ów Tow arow ych „C e n tru m ” za p rez en to w ały n ajm o d n iejsze kreacje. Ta s a m a g ru p a arty stó w w y stą p iła jeszcze tego sam ego d n ia w W ojew ódzkim D om u K ultury.

P rze z dw a dożynkow e dn i (a n a w e t nieco dłużej) o rg a n iz acja życia O lsz­ ty n a u le g ła pow ażnym zm ian om . O d godziny 14-tej w sobotę do 23-ciej w n ied zielę z ru c h u kołowego w yłączona z o sta ła a leja Z w ycięstw a od ulicy Głow ackiego do ulicy XX-lecia, a t a o s ta tn ia od sta d io n u do ulicy P a n a T ad e­ u sza . P o n ad to u n ieru ch o m io n o ulicę K a lin in g ra d z k ą n a odcink u od ulicy P stro w sk ieg o aż do ro n d a p rzy O lszty ń sk ich Z a k ła d a c h G raficznych. Część za m k n ię ty c h tr a s zam ieniono w d e p ta k i, część zarezerw o w an o n a p a rk in g i

57 GO nr 8240, 23 VIII 1978 r., Pod urokiem kniei, s. 4.

58 APO 1247/6, Sprawozdanie z działalności Wydziału Kultury, Kultury Fizycznej i Tury­ styki za rok 1978, s. 61-65.

59 GO nr 8253, 8 IX 1978 r., Dyliżans dożynkowy, s. 6.

60 GO nr 8256, 11 IX 1978 r., Radosny taniec pod chmurnym niebem, s. 7. 61 GO nr 8253, 8 IX 1978 r., Ruch kołowy w Olsztynie w czasie dożynek, s. 4.

d la p rzyb yszy spoza m ia s ta 61. W iązał się z ty m obow iązujący od p ią tk u do p o n ied zia łk u za k az p a rk o w a n ia w w yznaczonych stre fa c h sam ochodów p ry ­ w a tn y c h i służbow ych. P rze z cały w e ek en d o lszty ń sk ie sk lep y o tw a rte były w yjątkow o długo - od godziny 6 ra n o do północy, a n ie k tó re n a w e t dłużej. Z m ieniono tr a s y au to b u só w m iejsk ich (linie 1, 3, 5, 7, 9 i 10) lub je zaw ieszo­ no (linie 2, 13 i 15). Jed n o c ześn ie uruch o m io n o aż cz te ry lin ie sp ecjalne (A, B, C i D). Z aprow adzono d y żu ry n a sta c ja c h C P N i w w a rs z ta ta c h sa m o ­ chodow ych. Z m y ślą o p rz y b y szach za in sta lo w a n o k ilk a p u n k tó w info rm acy j­ nych - w ty m n ajw a żn iejszy - n a dw orcu PKP, gdzie przyb yw ający ch w ita ł przy g o to w an y p rzez o lsz ty ń sk ą R ozgłośnię k o m u n ik a t m egafonow y62. O l­ b rz y m ie p la n sz e , u sta w io n e p rz y drog ach w jazdow ych do m ia s ta , w itały przy jezdnych p o ru szający ch się sam ocho dam i. C ałe m iasto zdobiły g ig an ty cz­ ne m alow idła, tr a n s p a r e n ty i o b stalo w an e n a ste la ż a c h p lan sze . P la sty czn y m otyw w iodący dożynek - koń z kłosem ży ta w idoczny był w k aż d y m z a k ą t­ k u m ia sta .

E le m e n ty d ekoracyjne p o siad ające z zało żen ia efem ery czny c h a ra k te r, p rz e trw a ły znaczn ie sw oją epokę, sta ją c się z czasem kło p o tliw ą p a m ią tk ą , p a m ią tk ą szpecącą m iasto . Tym b ard ziej p rz e trw a ły budow le trw a lsz e , k o ja­ rzone - n a ogół słu szn ie - z do ży n k am i 1978 ro ku . C zęść z nich, ja k s ta d io n sportow y, p o p ad ła w ru in ę , in n e, ja k betonow e sy lw ety sportowców, obcho­ dzona je s t przez m ieszkańców m ia s ta z a b s o lu tn ą obojętnością. S ą i ta k ie , k tó re b u d z ą żywe spory (h a la w idow iskow o-sportow a), będące n a m ia s tk ą d y sk u sji o kłopotliw ej sp u ściźn ie po dożynkach.

N iez ależn ie je d n a k od p odejm ow anych p rób w a rto ścio w an ia tej o s ta tn ie j, fa k te m pozostaje, że dw ud n io w a w izy ta I s e k r e ta rz a K o m ite tu ce n tra ln e g o PZ PR E d w a rd a G ie rk a u ru c h o m iła m ech an izm , w w y n ik u któ reg o m iasto uległo p rz e m ia n ie głębokiej i dług o trw ałej.

SUMMARY

On People’s Republic of Poland Day, harvest festivals as a traditional country celebration were taken over by the communist party and transformed into an official secular ceremony. Centralised as the state and the party structures were, harvest festivals were also organised hierarchically: celebrations were held in all villages, yet those held in community and district capitals were respectively seen as more impor­ tant. At the top of the hierarchy there was the central harvest festival, which was in fact an urban event, officially hosted by the Secretary of the Workers’ Party.

62 Treść komunikatu: tu służba informacyjna Dożynek Centralnych Olsztyn 78. Serdecz­ nie witamy gości dożynkowych. Osoby przybywające na uroczystość wręczenia odznaczeń pań­ stwowych prosimy o zgłoszenie się do punktu informacyjnego. Punkt informacyjny znajduje się w holu Dworca PKP obok wyjścia z tunelu, cyt. za: Organizacja informacji dla gości dożynko­ wych na dworcach PKP i PKS w Olsztynie.

208

The H arvest Festival in Olsztyn was held on 10 September 1978. The celebra­ tions were graced with the presence of the communist officials of the day - Edward Gierek, Henryk Jabłoński and Piotr Jaroszewicz. It was a well-known custom th a t harvest festivals in communist Poland were a carefully directed spectacle, in which the people’s representatives expressed their gratitude to the authorities, and those in power made lengthy monotonous speeches in which they presented the enormous extent of their own achievements.