View of Mirosław Sitarz, Competences of Collegial Organs in a Particular Church in the Exercise of Executive Power According to the Code of Canon Law of 1983, Lublin: Wydawnictwo KUL 2013, ss. 274

ROCZNIKI NAUK PRAWNYCH Tom XXIV, numer 2 – 2014

M

S

, Competences of Collegial Organs in a Particular Church

in the Exercise of Executive Power According to the Code of Canon Law of 1983,

Lublin: Wydawnictwo KUL 2013, ss. 274.

Wszyscy wierni na mocy chrztu „zostali ukonstytuowani Ludem BoĪym i […] zgodnie z własną kaĪdego pozycją, są powołani do wypełniania misji, jaką Bóg powierzył pełniü KoĞciołowi w Ğwiecie” (kan. 204 § 1), są „równi co do godnoĞci i działania, na skutek czego kaĪdy, zgodnie z własną pozycją i zadaniem współpracuje w budowaniu Ciała Chrystusowego” (kan. 208). Prawodawca kodeksowy pogłĊbił naukĊ Soboru WatykaĔ-skiego II dotyczącą KoĞcioła jako – z jednej strony – wspólnoty Ludu BoĪego, natomiast z drugiej – społecznoĞci hierarchicznie uporządkowanej. NaleĪy jednak pamiĊtaü, Īe wszyscy wierni są współodpowiedzialni za KoĞciół. „WyposaĪona zaĞ w organy hierar-chiczne społecznoĞü i zarazem mistyczne Ciało Chrystusa, widzialne zrzeszenie i wspól-nota duchowa, KoĞciół ziemski i KoĞciół – bogaty w dary niebiaĔskie – nie mogą byü pojmowane jako dwie rzeczy odrĊbne, przeciwnie, tworzą one jedną rzeczywistoĞü złoĪo-ną, która zrasta siĊ z pierwiastka boskiego i ludzkiego” (Lumen gentium, nr 8). Ojcowie soborowi stwierdzili, Īe chociaĪ „niektórzy z woli Chrystusa ustanawiani są nauczycie-lami, szafarzami tajemnic i pasterzami innych, to jednak co siĊ tyczy godnoĞci i wspólnej wszystkim wiernym działalnoĞci około budowania Ciała Chrystusowego, prawdziwa równoĞü panuje wĞród wszystkich. Albowiem rozróĪnienie, które połoĪył Pan miĊdzy szafarzami ĞwiĊtych a resztą Ludu BoĪego, niesie ze sobą łącznoĞü, gdyĪ pasterze i pozostali wierni związani są ze sobą przez konieczne, wzajemne odniesienia, pasterze KoĞcioła, idąc za przykładem Pana, sobie nawzajem i innym wiernym oddają posługi duchowe, wierni zaĞ ochoczo Ğwiadczą wspólnie pomoc pasterzom i nauczycielom” (Lumen gentium, nr 32). Prawda ta stanowi uzasadnienie istnienia w KoĞciele partykular-nym organów kolegialnych, które mają wspieraü biskupa diecezjalnego w sprawowaniu władzy zwyczajnej, własnej i bezpoĞredniej w powierzonej mu diecezji (kan. 381 § 1). PapieĪ Jan Paweł II w Konstytucji apostolskiej promulgującej Kodeks Prawa Kanonicz-nego z 1983 r. Sacrae disciplinae leges wyraził Īyczenie, aby „wspólne przedsiĊwziĊcia, które są podejmowane, do prowadzenia Īycia chrzeĞcijaĔskiego doskonalej przez prawo kanoniczne były podtrzymywane, umacniane i popierane”. NaleĪy sądziü, Īe erygowanie organów kolegialnych – zgodnie ze wskazaniami najwyĪszej władzy – przez prawodaw-ców partykularnych tam, gdzie dotąd nie zostały jeszcze ustanowione, przyczyniłoby siĊ do pełnej realizacji postulatów Soboru WatykaĔskiego II.

Monografia Competences of Collegial Organs in a Particular Church in the Exercise

of Executive Power According to the Code of Canon Law of 1983 [„Kompetencje

organów kolegialnych w KoĞciele partykularnym w sprawowaniu władzy wykonawczej według Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 roku”] stanowi kolejny tom, zainicjowanej w 2009 r. przez Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, anglojĊzycznej serii wydawniczej zatytułowanej

Publications of the Faculty of Law, Canon Law and Administration of the John Paul II Catholic University of Lublin [„Publikacje Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i

Ad-ministracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II”], której wydawcą i głównym dystrybutorem jest Wydawnictwo KUL. W serii publikowane są rozprawy pracowników naukowych WPPKiA KUL, które stanowią nieoceniony wkład w rozwój nauki prawa, prawa kanonicznego lub administracji za granicą. Dlatego teĪ monografia ks. M. Sitarza, która ukazała siĊ w 2008 r., została wyłoniona w drodze konkursu ze wzglĊdu na jej szczególnie wysoki poziom merytoryczny. Autor uwzglĊdnił w monografii aktualny stan prawny, poszerzając swoje rozwaĪania o analizĊ aktów normatywnych wydanych w ostatnim czasie (przede wszystkim o KonstytucjĊ apostolską Benedykta XVI

Anglicanorum coetibus ustanawiającą ordynariaty personalne dla Anglikanów oraz

Normy uzupełniające Kongregacji Nauki Wiary do tej Konstytucji).

Do podjĊcia zagadnienia dotyczącego struktur kolegialnych w KoĞciele partykularnym skłoniły Autora (s. 8) „słowa papieĪa Jana Pawła II oraz aktualnoĞü tej problematyki w kontekĞcie demokratyzacji KoĞcioła” („words of Pope John Paul II and the currency of the above matters in the context of democratisation of the Church”). W pierwszym zdaniu wstĊpu M. Sitarz zaznaczył, Īe postulat demokratyzacji w KoĞciele ma swoje Ĩródło w Soborze WatykaĔskim II (s. 7). Kontynuuje, iĪ „wielką zasługą Soboru WatykaĔskiego II dla wyjaĞnienia procedury i granic, w jakich ma nastąpiü demokratyzacja w KoĞciele, jest proklamacja prawdy teologicznej, Īe KoĞciół jednoczeĞnie jest wspólnotą Ludu BoĪego i społecznoĞcią hierarchicznie zbudowaną” („The Second Vatican Council greatly contri-buted to the explanation of the procedure and scope of democratisation in the Church by proclaiming the theological truth that the Church is both the People of God and a hierar-chical community”). Na wzmocnienie postawionej tezy Autor przytacza słowa Jana Pawła II (s. 8), który w liĞcie apostolskim Novo millennio ineunte apelował: „NaleĪy coraz lepiej wykorzystywaü struktury aktywnej współpracy przewidziane przez prawo kanoniczne, takie jak rady kapłaĔskie i duszpasterskie” („the structures of participation envisaged by canon law such as the presbyteral council and the pastoral council must be ever more highly valued”). Celem monografii jest udzielenie odpowiedzi m.in. na nastĊpujące pyta-nia: W jakim stopniu postulaty Soboru WatykaĔskiego II dotyczące struktur kolegialnych zostały zrealizowane w KPK/83? Jakie kompetencje mają poszczególne organy kolegialne w KoĞciele partykularnym? Jak kształtują siĊ te kompetencje w sytuacji sede plena, sede

impedita i sede vacante na stolicy biskupiej? Jaka jest klasyfikacja aktów

administracyj-nych i jakie akty administracyjne mogą byü przedmiotem działalnoĞci organów kole-gialnych? Jakie wątpliwoĞci mogą powstaü w procedurze realizacji kompetencji organów

kolegialnych w KoĞciele partykularnym?

Publikacja składa siĊ z wykazu skrótów, wstĊpu, dwóch czĊĞci, zakoĔczenia oraz sta-rannie dobranej bibliografii, w której Autor wyróĪnił Ĩródła prawa i literaturĊ – krajową i zagraniczną. Poszczególne rozdziały opatrzone zostały wnioskami de lega lata i de lege

ferenda.

We wstĊpie (s. 7-11) M. Sitarz wskazał – wspomniane powyĪej – załoĪenia i cele monografii, a takĪe zastosowane metody naukowe (dogmatyczno-prawna, teologiczno-prawna i historyczno-teologiczno-prawna). Scharakteryzował poszczególne czĊĞci pracy formułując pytania badawcze do poszczególnych rozdziałów. Odnosząc siĊ do literatury naukowej w analizowanej tematyce stwierdził (s. 9), Īe „przedstawia siĊ stosunkowo skromnie” („is rather modest”), dlatego teĪ praca bĊdzie „samodzielnym opracowaniem, dokonanym na podstawie pogłĊbionej analizy Ĩródeł prawa kanonicznego […] z uwzglĊdnieniem Dyrek-torium o pasterskiej posłudze biskupów Apostolorum successores” („independent study, based on a profound analysis of the sources of canon law with due attention paid to […] the Directory for the Pastoral Ministry of Bishops Apostolorum successores”).

CzĊĞü pierwsza (s. 13-134), zatytułowana The Position of Collegial Organs in the

Exercise of Executive Power in Particular Churches („Pozycja kolegialnych organów

w sprawowaniu władzy wykonawczej w KoĞciołach partykularnych”), dotyczy prawa materialnego. Składa siĊ z trzech rozdziałów.

W rozdziale pierwszym (s. 15-46), pt. Theological and Legal Foundations of the

Establishment of Auxiliary Collegial Organs in a Particular Church („Podstawy

teologiczne i prawne ustanowienia pomocniczych kolegialnych organów władzy w KoĞ-ciele partykularnym”), Autor wyjaĞnił istotne zagadnienia niezbĊdne do przeprowadzenia dalszej analizy. Zwrócił uwagĊ (s. 15), Īe „o podstawach konstytucyjnych w KoĞciele nie moĪna mówiü w sensie formalnym, ale tylko materialnym” („constitutional grounds in the Church must be not considered in a formal sense but only in material terms”). M. Sitarz odniósł siĊ do powszechnego przekonania, Īe Sobór WatykaĔski II całkowicie zmienił dotychczasową naukĊ o KoĞciele. Przytoczył niejednokrotnie pomijaną przez innych Autorów, ale znaczącą odpowiedĨ Kongregacji Nauki Wiary (s. 15), zgodnie z którą „Sobór WatykaĔski II ani nie zamierzał zmieniaü, ani faktycznie nie zmienił tejĪe nauki, a jedynie rozwinął ją, pogłĊbił i szerzej wyłoĪył” („The Second Vatican Council did not intend to alter, and indeed did not change this teaching, but developed, deepened, and extended it”). Autor wyjaĞnił pojĊcie KoĞcioła partykularnego, którego typową formą jest diecezja, a takĪe struktury prawnie zrównane z diecezją: prałatura terytorialna i opactwo terytorialne, wikariat apostolski i prefektura apostolska, administratura apostolska erygo-wana na stałe, ordynariat wojskowy, Personalna Administratura Apostolska ĝwiĊtego Jana Marii Vianneya w Campos oraz ordynariaty personalne dla Anglikanów (s. 17). Wskazał ponadto na specyfikĊ KoĞcioła lokalnego, który nie jest toĪsamy z KoĞciołem partykularnym, poniewaĪ oznacza nie tylko diecezjĊ, ale równieĪ zespół diecezji lub parafiĊ. PodkreĞlił, Īe prawodawca w KPK/83 nie uĪywa terminu „KoĞciół lokalny”. M. Sitarz sformułował zasadnicze pytanie dla tematu monografii (s. 20): „w jaki sposób

biskup powinien sprawowaü przysługującą mu władzĊ rządzenia w powierzonej jego pieczy wspólnocie KoĞcioła partykularnego?” („how can a bishop exercise his due power of governance in the community of the particular Church entrusted to his care?”). Autor – uwzglĊdniając eklezjologiĊ Soboru WatykaĔskiego II – wskazał teologiczne podstawy uczestnictwa wszystkich wiernych w budowaniu KoĞcioła. NastĊpnie poddał analizie zasady mające bezpoĞredni wpływ na relacje miĊdzy biskupem diecezjalnym a kolegial-nymi organami pomocniczymi uczestniczącymi w realizacji misji KoĞcioła: zasada współ-pracy, kompetencji, właĞciwej osoby na właĞciwym miejscu, pomocniczoĞci, dobra wspólnego, sprawiedliwoĞci i legalnoĞci.

The Notion and Kinds of Organs of Power in a Particular Church („PojĊcie i rodzaje

organów władzy w KoĞciele partykularnym”) stanowi tytuł drugiego rozdziału (s. 47-92). Autor w pierwszej kolejnoĞci zdefiniował pojĊcie organu władzy w KoĞciele partykular-nym, zwracając uwagĊ na specyfikĊ kanonizacji terminu „organ” dokonanej przez Sobór WatykaĔski II. WyróĪnił nastĊpujące grupy organów władzy w KoĞciele partykularnym: 1) podstawowe (np. biskup diecezjalny); 2) pomocnicze (np. wikariusz generalny), wĞród których wskazał organy obligatoryjne i fakultatywne; 3) jednoosobowe (np. wikariusz biskupi) i 4) wieloosobowe (np. kolegium konsultorów), które ze wzglĊdu na sposób działania dzielą siĊ na kolektywne i kolegialne. M. Sitarz w sposób oryginalny sklasyfiko-wał organy kolegialne w KoĞciele partykularnym według 12 kryteriów (s. 55-59), tj.: 1) rodzaj KoĞcioła partykularnego; 2) kompetencjĊ; 3) uczestnictwo w zadaniach KoĞ-cioła; 4) sposób utworzenia; 5) członkostwo w organie kolegialnym; 6) sytuacjĊ, w której moĪe znaleĨü siĊ KoĞciół partykularny; 7) moĪliwoĞü rozwiązania; 8) obowiązek utworze-nia organu; 9) podmiot zobowiązany do utworzeutworze-nia organu; 10) osobĊ upowaĪnioną do zwołania organu kolegialnego i przewodniczenia posiedzeniom; 11) sposób działania; 12) przedmiot kompetencji. W dalszej czĊĞci rozdziału Autor wyszczególnił oraz scha-rakteryzował – w porządku wystĊpowania w KPK/83 – 7 organów obligatoryjnych (die-cezjalna rada ds. ekonomicznych, rada kapłaĔska, kolegium konsultorów lub kapituła kanoników, rada misji, rada zarządzania, zespół proboszczów konsultorów) oraz 3 organy fakultatywne w KoĞciele partykularnym (rada biskupia, diecezjalna rada duszpasterska, rada mediatorów).

Trzeci rozdział pracy (s. 93-134) nosi tytuł The Notion and Kinds of Competence of

Collegial Organs of Executive Power in a Particular Church („PojĊcie i rodzaje

kompe-tencji kolegialnych organów władzy wykonawczej w KoĞciele partykularnym”). Analo-gicznie do poprzednich rozdziałów, na początku rozwaĪaĔ Autor wyjaĞnił samo pojĊcie kompetencji, podkreĞlając, Īe jest to pojĊcie wieloznaczne. Po przytoczeniu licznych propozycji definiowania kompetencji zaznaczył (s. 95), Īe „oznacza upowaĪnienie do tworzenia uprawnieĔ lub obowiązków na rzecz innych osób” („denotes an authorisation to create entitlements or obligations on behalf of other persons”). M. Sitarz stwierdził, Īe prawodawca w KPK/83 powierzył kolegialnym organom władzy wykonawczej w Ko Ğcie-le partykularnym aĪ 7 kompetencji: 1) władcze; 2) konsultacyjne; 3) reprezentacyjne; 4) kreacyjne; 5) mediacyjne; 6) koordynacyjne oraz 7) liturgiczne, a nie – jak przyjmuje

siĊ powszechnie – wyłącznie kompetencje doradcze. Autor, opisując w sposób szczegóło-wy i szczegóło-wyczerpujący poszczególne kompetencje, konsekwentnie szczegóło-wyjaĞnił w pierwszej kolejnoĞci pojĊcie kaĪdej z nich. Przeanalizował je w zaleĪnoĞci od sytuacji KoĞcioła partykularnego (sede plena, sede vacante i sede impedita). PodkreĞlił, Īe w diecezji tylko kolegium konsultorów posiada bezpoĞrednie kompetencje władcze (s. 96), które mogą byü realizowane jedynie w sytuacjach nadzwyczajnych. W formie wniosku de lege ferenda zaproponował dookreĞlenie przez prawodawcĊ koĞcielnego, kto miałby przejąü władzĊ w KoĞciołach misyjnych. Analizując kompetencje konsultacyjne – przysługujące wszystkim organom kolegialnym – Autor, po scharakteryzowaniu genezy konsultacji, wymienił i opisał jej rodzaje. NaleĪy zwróciü uwagĊ na oryginalny schemat podziału konsultacji (s. 110), wielokrotnie juĪ cytowany przez innych Autorów. W kompetencje kreacyjne wypo-saĪone zostały: rada kapłaĔska (wybór zespołu proboszczów konsultorów; wybór przedstawicieli na synod prowincjalny), diecezjalna rada ds. ekonomicznych (wybór ekonoma diecezjalnego), diecezjalna rada duszpasterska (wybór przedstawicieli na synod prowincjalny i synod diecezjalny), kolegium konsultorów (wybór tymczasowego zarządcy diecezji; wybór administratora diecezji i administratora parafii) i kapituła katedralna (wybór przedstawicieli na synod prowincjalny). Kompetencje reprezentacyjne w sytuacji sede plena przysługują radzie kapłaĔskiej, diecezjalnej radzie duszpasterskiej oraz syno-dowi diecezjalnemu, natomiast w sytuacjach nadzwyczajnych – kolegium konsultorów, kapitule katedralnej i radzie misji. W kom-petencje mediacyjne sensu stricto wyposaĪona została rada mediacyjna, w szerszym znaczeniu posiada je równieĪ zespół proboszczów konsultorów. Autor zauwaĪył, Īe jedynie rada biskupia została wyposaĪona przez prawodawcĊ kodeksowego w kom-petencje koordynacyjne. Komkom-petencje liturgiczne przysługują kapitułom katedralnym lub kolegiackim, a takĪe synodowi diecezjalnemu.

W czĊĞci drugiej (s. 135-235), pt. The Object and Application of Competences by

Auxiliary Collegial Organs of Executive Power in a Particular Church („Przedmiot i

pro-cedura realizacji kompetencji pomocniczych kolegialnych organów władzy wykonawczej w KoĞciele partykularnym”), Autor przeanalizował – scharakteryzowane w pierwszej czĊĞci monografii – kompetencje organów kolegialnych z punktu widzenia prawa formal-nego. Na tĊ czĊĞü składają siĊ dwa rozdziały.

Tematem pierwszego rozdziału (s. 137-165) są Administrative Acts as the Object of

Competences Used by Collegial Organs in a Particular Church („Akty administracyjne

jako przedmiot realizacji kompetencji kolegialnych organów w KoĞciele partykularnym”). M. Sitarz zdefiniował koĞcielny akt administracyjny wyróĪniając jego elementy formalne (organ koĞcielnej władzy wykonawczej, administracyjnej jako autor aktu; podstawa w prawie ustawowym; zabezpieczenie i realizacja dobra publicznego KoĞcioła jako cel; charakter władczy) i materialne (ogólnoĞü–konkretnoĞü; stopieĔ powtarzalnoĞci). Autor podkreĞlił jednak, Īe tylko konkretny akt administracyjny jest aktem administracyjnym w sensie Ğcisłym składającym siĊ z elementów istotnych (podmiot, wola, przedmiot, treĞü, przyczyna i forma), przypadłoĞciowych (termin, warunek i sposób wykonania) oraz

for-malnych (autor, adresat, podstawa prawna, motywacja, preambuła, dyspozycja, data, podpisy i pieczĊü). Podsumowując tĊ czĊĞü rozwaĪaĔ napisał (s. 153), Īe „prawo, jak poucza Tomasz z Akwinu, oprócz wymogów akcentowanych przez zwolenników pozytywizmu prawnego, powinno spełniaü jeszcze inne natury aksjologicznej” („law, as St Thomas Aquinas teaches, should fulfil requirements of axiological character, apart from those emphasised by proponents of legal positivism”). Dokonując klasyfikacji aktów administracyjnych, Autor zaznaczył, Īe w pierwszej kolejnoĞci naleĪy rozróĪniü – za prawodawcą kodeksowym – ogólne akty administracyjne (dekrety ogólne i instrukcje) oraz konkretne akty administracyjne (konkretne dekrety i nakazy, reskrypty, przywileje, dyspensy). NastĊpnie, analizując literaturĊ dotyczącą kryteriów podziału konkretnych aktów administracyjnych, zdefiniował 10 – jak podkreĞlił, „najczĊĞciej stosowanych” („the most commonly used”) – sposobów ich klasyfikacji ze wzglĊdu na: 1) tworzenie nowej jakoĞci administracyjno-prawnej adresata; 2) stosunek autora aktu do woli adresata; 3) stopieĔ sformalizowania; 4) stosunek organu wydającego do adresata; 5) liczbĊ orga-nów władzy uczestniczących w stanowieniu aktu; 6) tworzenie nowych stosunków prawnych; 7) przedmiot aktu administracyjnego; 8) formĊ; 9) z czyjej inicjatywy są stano-wione, a takĪe 10) fazĊ, jaką akty administracyjne spełniają w tworzeniu nowych stosunków prawnych (akty decyzyjne i przygotowawcze).

Rozdział drugi (s. 167-235) pt. Realisation of Competences by Collegial Organs in

a Particular Church („Procedura realizacji kompetencji kolegialnych organów w KoĞciele

partykularnym”), któremu Autor poĞwiĊcił najwiĊcej miejsca, dotyczy sposobu postĊpo-wania administracyjnego w realizacji poszczególnych kompetencji, prowadzącego do wydania okreĞlonego aktu administracyjnego (s. 167). W pierwszej kolejnoĞci przeana-lizował w sposób bardzo precyzyjny procedurĊ realizacji kompetencji konsultacyjnych, której celem jest uzyskanie przez biskupa diecezjalnego zgody lub opinii (rady) organów kolegialnych. ProcedurĊ uzyskiwania zgody zróĪnicował w zaleĪnoĞci od sytuacji, w jakiej znajduje siĊ KoĞciół partykularny, oraz od przedmiotu zgody (s. 170). PodkreĞlił, Īe w sytuacji sede plena przedmiotem zgody są sprawy materialne, w sede vacante natomiast – personalne (s. 172). Wyszczególnił i szczegółowo opisał piĊü etapów uzyski-wania zgody przez biskupa diecezjalnego w sede plena: 1) przygotowanie konsultacji; 2) zwołanie członków organu kolegialnego; 3) posiedzenie; 4) dyskusja i 5) głosowanie, bez których dany akt administracyjny jest niewaĪny. Zdaniem Autora publikacji, juĪ na etapie przygotowaĔ do wydawania aktu administracyjnego (s. 173) „naleĪy postawiü postulat, aby prawodawca partykularny w postĊpowaniu dotyczącym działaĔ konsulta-cyjnych wyraĨnie okreĞlił, kto i w jakim trybie moĪe Īądaü informacji, jaką postaü winno mieü Īądanie, kto i jak odpowiada za odmowĊ udzielenia informacji, co do której istnieje prawo Īądania” („it should be postulated that the particular legislator determine who and in what manner is allowed to request information, what form this request should have, and who and how is responsible for refusing to provide requested information”). Analogiczne etapy uzyskiwania zgody od kolegium konsultorów scharakteryzował w sytuacji sede

ma on „te same obowiązki i władzĊ co biskup diecezjalny, z wyjątkiem tych spraw, które z natury rzeczy lub na mocy samego prawa są wyjĊte” (kan. 427 § 1). Analizując proce-durĊ zasiĊgania rady organów kolegialnych, M. Sitarz przedstawił trzy sposoby – w zaleĪnoĞci od decyzji podmiotu zobowiązanego do zasiĊgniĊcia opinii – zgodnie z procedurą przewidzianą dla uzyskiwania zgody, prawem partykularnym bądĨ prawem własnym (s. 200). Kompetencje władcze realizuje wyłącznie kolegium konsultorów i jedynie w sytuacjach nadzwyczajnych przy zastosowaniu procedury przewidzianej dla uzyskania zgody. W kwestii realizacji kompetencji koordynacyjnej Autor wyróĪnił kompetencje biskupa diecezjalnego, moderatora kurii i rady biskupiej. Zaznaczył jednak, Īe brak jest uregulowania dotyczącego samej procedury, dlatego naleĪy postulowaü, aby biskupi diecezjalni okreĞlili te kwestie w aktach normatywnych (s. 218). OdnoĞnie do procedury mediacyjnej, prawodawca w KPK/83 zagadnienia te pozostawił do uregulo-wania podmiotowi erygującemu radĊ mediacyjną. Procedura realizacji kompetencji kreacyjnych – zaznaczył M. Sitarz – zaleĪy od sytuacji, w jakiej znajduje siĊ KoĞciół partykularny, od organu uprawnionego do działaĔ kreacyjnych, a takĪe od rodzaju tych działaĔ (s. 220-221). Autor opisał tĊ procedurĊ w sytuacji sede plena dotyczącej wyboru zespołu proboszczów konsultorów, członków na synod partykularny i synod diecezjalny, a nastĊpnie w sytuacjach nadzwyczajnych – wyboru administratora diecezji, tymczaso-wego zarządcy diecezji, kapłana na wakujący urząd, a takĪe ekonoma diecezji. Sposób realizacji kompetencji reprezentacyjnych równieĪ nie został w sposób wyczerpujący zawarty w KPK/83, dlatego M. Sitarz podkreĞlił, Īe wydanie szczegółowych norm w tym przedmiocie naleĪy do prawodawcy partykularnego (s. 228). Podobnie, procedura realizacji kompetencji liturgicznych nie została uregulowana przez prawodawcĊ kodekso-wego. Autor zaznaczył jednak, Īe dokładna analiza norm okreĞlających tĊ procedurĊ wykracza poza zakres wyznaczonych badaĔ (s. 232).

W zakoĔczeniu (s. 237-240) M. Sitarz stwierdził, Īe zadania badawcze okreĞlone we wstĊpie monografii zostały zrealizowane. Zaznaczył (s. 237), Īe naleĪy wyjaĞniü proble-my związane z „realizacją w KPK/83 postulatów Soboru WatykaĔskiego II dotyczących dowartoĞciowania wiernych Ğwieckich w pełnieniu misji KoĞcioła na płaszczyĨnie KoĞcioła partykularnego” („realisation of synodal postulates in the Code of Canon Law of 1983 concerning the appreciation of the lay faithful in the fulfilment of the mission of the Church at the level of particular Churches”). Odpowiedzi na te wątpliwoĞci – w formie postulatów de lege lata i de lege ferenda – wyszczególnił w 7 punktach. W ocenie Autora, soborowe propozycje odnoszące siĊ do demokratyzacji w KoĞciele nie mogły byü zrealizowane w ten sam sposób, co w społecznoĞciach paĔstwowych. GodnoĞü osoby ludzkiej implikuje podkreĞlenie roli wszystkich wiernych, zarówno duchownych, jak i Ğwieckich, w budowaniu communio, natomiast – jak zostało ukazane w pracy – „najlepszą płaszczyzną dialogu i formą współpracy wszystkich wiernych” („the best ground and form of cooperation of all the faithful”) są właĞnie organy kolegialne w KoĞciele party-kularnym (s. 238). M. Sitarz podsumował, Īe postulaty Soboru WatykaĔskiego II odnoszące siĊ do demokratyzacji w KoĞciele znalazły odzwierciedlenie

w KPK/83, w sposób szczególny w prawach i obowiązkach wszystkich wiernych, a takĪe w erygowaniu no-wych organów kolegialnych w KoĞciele partykularnym (s. 239-240). Zwrócił jednak uwagĊ, Īe analizowane zagadnienie jest wciąĪ aktualne i wymaga dalszych badaĔ przy zastosowaniu nie tylko metody dogmatyczno-prawnej, ale równieĪ socjologiczno-prawnej (s. 240).

NaleĪy podkreĞliü, Īe niniejsza monografia jest jedynym takim opracowaniem – na gruncie nie tylko kanonistyki krajowej, ale równieĪ zagranicznej – dotyczącym wnikliwej analizy norm okreĞlających pozycjĊ organów kolegialnych w sprawowaniu władzy wykonawczej w KoĞciele partykularnym, a takĪe przedmiot i procedurĊ realizacji kompe-tencji tych organów. Za takim stwierdzeniem przemawia literatura wykorzystana przez Autora, w której brak jakiejkolwiek pracy uwzglĊdniającej całoĞciowe ujĊcie tak zapre-zentowanego zagadnienia naukowego. PodjĊty temat został przedstawiony w oryginalny sposób. NaleĪy stwierdziü, Īe publikacja ta stanowi wartoĞciowy wkład w rozwój nie tylko nauki prawa kanonicznego, ale takĪe – poprzez przeanalizowane zagadnienia – administracji, prawa czy teologii. Natomiast wydanie w jĊzyku angielskim ułatwia dostĊp dla szerokiego grona Czytelników – przede wszystkim za granicą. Lektura monografii M. Sitarza skłania do refleksji nad koniecznoĞcią erygowania tych wszystkich struktur kolegialnych Ğwiadczących pomoc biskupowi diecezjalnemu, których elementarnym celem – poprzez ich współodpowiedzialnoĞü i aktywnoĞü – jest budowanie wspólnoty wiernych. Wnioski de lege ferenda, które sformułował Autor, powinny stanowiü zachĊtĊ oraz praktyczne wskazania dla zwierzchników KoĞciołów partykularnych, aby korzystali z uprawnieĔ powierzonych przez prawodawcĊ powszechnego i przyczyniali siĊ do skute- cznej realizacji demokratyzacji w KoĞciele – postulowanej przez Sobór WatykaĔski II.

Recenzowana publikacja jest wartoĞciową pozycją słuĪącą osobom zainteresowanym nie tylko problematyką z zakresu ustroju hierarchicznego KoĞcioła, lecz takĪe zgłĊbia-jącym inne dziedziny nauki. Stanowi praktyczną pomoc zarówno dla teoretyków zajmują-cych siĊ prawem kanonicznym, dla pracowników nauki, jak i studentów wydziałów prawa kanonicznego, wydziałów teologii oraz wyĪszych seminariów duchownych. Monografia jest niezbĊdna równieĪ dla tych, którzy stosują prawo kanoniczne na co dzieĔ.

Agnieszka Romanko

Doktorantka w Katedrze KoĞcielnego Prawa Publicznego i Konstytucyjnego

Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL

M

B

CSSJ, Obowi

ązek zamieszkania zakonnika we własnym domu

zakonnym, Kraków: Homo Dei 2013, ss. 250.

ĩycie wspólnotowe od samego początku było związane z klasztorami, monasterami, cenobiami. OĞrodki te były i są miejscem modlitwy, pracy, zamieszkania mnichów