Marcin Szeliga
Konferencja
M ie js c e P r o fe s o r a S te fa n a N o s k a w a r c h e o lo g ii p o ls k ie j 5 0 la t p o
w y d a n iu „ M a te r ia łó w d o b a d a ń n a d h is to r ię s ta r o ż y tn ą i w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n ą
m i ę d z y r z e c z a W is ły i B u g u " ,
Lublin 2 0 0 7
W d niach 13-14 g ru d n ia 2007 ro k u w sali o b rad R ady W ydziału H um an isty czn eg o U niw ersytetu M arii Cu- rie-Skłodow skiej m iała m iejsce o g ó lnopolska k o n ferencja, zorganizow ana przez In sty tu t A rcheologii UMCS w zw iązku z okrągłą, 50. ro czn icą w y dania pracy Stefana N oska M ateriały do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną m iędzyrzecza W i sły i Bugu (A nnales U niversitatis M ariae C urie-Skło- dowska, sec. F 6 (1951): 1957), m o n o g rafii będącej pierw szym katalogiem stanow isk archeologicznych zarejestrow anych do 1952 r. n a teren ach woj. lu b el skiego oraz p o łu d n io w o -w sch o d n ie j części woj. m a zowieckiego, a p rzy ty m p ierw szym w h isto rii sy n te tycznym ujęciem najstarszych dziejów tej części Pol ski.
Z asadniczym celem o rg an izato ró w konferencji była p ró b a oceny znaczenia i pozycji p ra cy we w sp ó ł czesnej archeologii oraz sto p n ia aktualności sfo rm u łow anych w niej hipotez, zaró w n o w w ym iarze lo kalnym , ja k i p o n a d reg io n a ln y m . R ów nie isto tn y m zam ysłem sp o tk an ia było rów nież uczczenie pam ięci sam ego A utora, jako o rg an izato ra i kiero w n ik a p ie rw szej w Lublinie archeologicznej placów ki d y d aktycz nej, stanow iąc p o d ty m w zględem swego rodzaju uzup ełn ien ie Jubileuszu 60-lecia istn ien ia archeologii w U niw ersytecie M arii C urie-Skłodow skiej, św ięto wanego w 2005 roku.
W d w u d n io w y ch o b rad ach w zięło u d ział liczne grono archeologów i historyków , reprezentujących krajow e o śro d k i uniw ersyteckie i placów ki m uzealne, a także Polską A k adem ię U m iejętności w K rakow ie oraz In sty tu t A rcheologii i Etnologii Polskiej A k a dem ii N au k z siedzibam i w W arszaw ie i W rocław iu. Uczestniczyło w nich rów nież liczne au d y to riu m , reprezentow ane zaró w n o przez p raco w n ik ó w UM CS i innych instytucji n aukow o-dydaktycznych, ja k ró w nież - co b a rd zo w ażne - p o k aźn ą g ru p ę lubelskich
stu d en tó w archeologii. Łącznie w ram ach trzech b lo ków tem atycznych w ygłoszone zostały 22 referaty przygotow ane przez 29 autorów .
O b rad y rozpoczęły w ystąpienia p rzy p o m in ające życiorys i k arierę n au k o w ą Stefana N oska. Sylwetkę P rofesora przyw ołało g ro n o jego ów czesnych ucz niów oraz w spółpracow ników , k tó rzy z niezw ykłą sk ru p u latn o ścią zrelacjonow ali lata jego p o b y tu oraz działalności w o śro d k ach n aukow o-dydaktycznych i m uzealnych L ublina (1945-1953) oraz K rakow a (1953-1966). Szczególne obszernie o m ó w io n e zostały początki i zw iązane z nim i p roblem y organizacyjne K atedry P rehistorii, objętej przez prof. Stefana N oska w 1945 r. n a W ydziale M atem aty czn o -P rzy ro d n iczy m UM CS (doc. d r Jan G urba, prof, d r hab. W iesław Ślad- kow ski), a także k ró tk i ep izo d jego p ra c y w K atolickim U niw ersytecie Lubelskim , gdzie w latach 1947-1950 p ro w ad ził w ykłady zlecone w zakresie archeologii (prof, d r hab. Czesław D eptuła). W dalszej kolejności sch arak tery zo w an a została działalność P rofesora Ste fana N oska w archeologicznych in sty tu cjach K rakow a (prof, d r hab. Jan M achnik) i Igołom i (d r H alina G a jew ska), d o k ąd p rzen ió sł się z L ublina w 1953 r. o b e j m ując k ierow nictw o Z ak ład u A rcheologii Polski I n s ty tu tu H isto rii K u ltu ry M aterialnej PAN, a o d 1955 r. rów nież funkcję d y rek to ra M uzeu m A rcheologiczne go w K rakow ie. W o so b n y m w y stąpieniu o m ó w io n o rów nież Jego niezw ykle du żą aktyw ność p iśm ie n n i czą na łam ach pism a Z O tchłani W ieków (prof, d r hab. Tadeusz M alinow ski).
P o p o łu d n io w y blo k w ystąpień sk o n cen tro w an y był ściśle w okół dzieła M ateriały do badań ... i zaw ie rał referaty niem al w yłącznie p raco w n ik ó w In sty tu tu A rcheologii UMCS. Po p rz y p o m n ie n iu pierw szych, bard zo p o zytyw nych recenzji p racy (d r Jerzy G ło sik, doc. d r Jan G urba) o m ó w io n y został aktualny stan b a d ań n ad poszczególnym i okresam i pradziejów
Kronika - The chronicle
Ryc. 1. Otwarcie obrad przez doc. dr. Jana Gurbę. Fot. W. Kozak-Zychman.
i w czesnym średniow ieczem w m iędzyrzeczu W isły i B ugu, a ściślej n a teren ie Lubelszczyzny. W układzie ch ro n o lo g iczn y m zap rezen to w an o najw ażniejsze o d k ry cia i b ad a n ia o śro d k a lubelskiego w ciągu o sta tn ie go półw iecza, kładąc p rz y ty m najw iększy nacisk na olbrzym i p rzy ro st bazy źródłow ej, m ający zasadniczy w pływ n a zm ianę o b raz u najstarszej przeszłości tego regionu, zarysow anego przez Stefana N oska w 1957 r. W pierw szej kolejności o m ó w io n o p o stę p y i p rzy ro st w iedzy w stu d iach n a d epo k ą k am ienia, zwłaszcza neolitem , k tó rem u P rofesor pośw ięcił szczególnie dużą uwagę, inicjując n a teren ie Lubelszczyzny p ie rw sze prace w ykopaliskow e n a stanow iskach z a ch o d niej części Płaskow yżu N ałęczow skiego, m .in. w Le- sie Stockim , K lem entow icach i Stoku (d r d r B arbara Bargiel, Jolanta N ogaj-C hachaj, A n n a Z akościelna, d r hab. prof. UM CS Jerzy Libera). W dalszej
kolejno-Ryc. 2. Referuje prof, dr hab. Tadeusz Malinowski. Przy stole prezydialnym siedzą od lewej: prof, dr hab. Zenon Woźniak i doc. dr Jan Gurba. Fot. W. Ko zak-Zychman.
ści sch arakteryzow ana została epo k a b rąz u i w czesna epo k a żelaza (d r d r Elżbieta K łosińska, H alin a Taras, m g r Sylwester Sadowski), n astęp n ie okres rzym ski (prof, d r hab. A ndrzej Kokowski, d r P io tr Łuczkie- wicz, m g r B arbara N iezabitow ska-W iśniew ska) oraz wczesne średniow iecze (d r M arek Florek, d r hab. prof. UM CS A ndrzej Rozw ałka). Swego rodzaju d o p e łn ie niem tych w ystąpień był referat, p o ró w n u jący ze sta n em zaw artym w p ra cy Stefana N oska aktualny obraz o sad n ictw a w m iędzyrzeczu W isły i Bugu, uzyskany w o p arciu o b ad an ia pow ierzchniow e realizow ane w ram ach p ro g ra m u A rcheologicznego Zdjęcia Polski (d r M arek Florek).
D rugiego d n ia konferencji o b rad y p rzy b rały ch a rak ter bardziej ogólny i ponadregionalny, k o n c e n tru jąc się p rzed e w szystkim n a p ró b ie określenia pozycji P rofesora Stefana N oska w polskiej archeologii, a także
Ryc. 3. Licznie przybyła reprezentacja Instytutu Historii UMCS: od lewej siedzą profesorowie Małgorzata W illaume, Wiesław Śladkowski, Ryszard Orłowski, Anna Sochacka i Ryszard Szczygieł. Fot. W. Kozak-Zychman.
-Ryc. 4. Uczestnicy konferencji w czasie obrad. Na pierwszym planie profeso rowie Tadeusz Malinowski i Jerzy Kmieciński, w tle liczne grono studentów archeologii. Fot. W. Kozak-Zychman.
Kronika - The chronicle
kondycji i trw ałości jego p o glądów oraz h ip o te z sta w ianych m iędzy in n y m i w dziele M ateriały do b a dań... U czestnicy o b ra d w ysłuchali kilku referatów p o d sum ow ujących jego zasługi i osiągnięcia w stu d iach n a d neolitem (prof. d r hab. A n n a K ulczycka-Lecieje- w iczowa) oraz o k resem p rzed rzy m sk im i rzym skim M ałopolski (prof, d r hab. Z e n o n W oźniak), a także kulturą p o m o rsk ą (m g r Jan G rom nicki), w kontekście aktualnego sta n u w iedzy i p o stę p u b ad ań . O m ó w io no p o n a d to pog ląd y Stefana N oska na te m at Prasło- w iańszczyzny (prof, d r hab. Jacek Lech, m g r D an u ta Piotrow ska) w raz z k oncepcją identyfikacji k u ltu r a r cheologicznych epoki b rązu oraz w czesnej epoki żela za n a ziem iach polskich z N euram i H e ro d o ta (d r hab. prof. UM CS A ndrzej Rozw ałka). O sobne w ystąpienie p ośw ięcono p o n a d to w sp ó łp racy P rofesora z p rz e d staw icielam i innych dyscyplin naukow ych, w ty m a n tro p o lo g ii fizycznej, zainicjow anej przez niego w łaś nie w czasie p o b y tu w L ublinie (d r hab. prof. UM CS W anda K ozak-Z ychm an), a także etnografii (prof, d r
hab. Jan A dam ow ski). W p o d su m o w u ją c y m referacie p rzy to czo n o p e łn ą biografię oraz p iśm ien n ictw o P ro fesora N oska, podkreślając p o raz kolejny jego wielkie zasługi w b a d an iac h n a d o kresem w czesnego śre d n io w iecza oraz Słow iańszczyzną (prof, d r hab. M agdalena B lom bergow a).
D w u d n io w e o b ra d y zakończone zostały w p rzy jaznej i życzliwej atm osferze. Przybyli goście, zdaw ać b y się m ogło, z żalem opuszczali m iejsce, gdzie przy okazji ju b ileu szu w y dania jednej z licznych p rac P ro fesora N oska u m ożliw iono im przyw ołanie w sp o m n ie ń o sw ym w ielkim przyjacielu, w sp ó łp raco w n i ku i nauczycielu. Być m oże to w łaśnie z tego p o w o d u p rzew o d n iczącem u ostatniej sesji ta k tru d n o było zakończyć o b rad y i p rzerw ać niegasnącą dyskusję i głosy zabierane przez zg ro m adzonych n a sali obrad. Z najdzie to z całą p ew n o ścią w y raźne o dzw ierciedle nie w przygotow yw anym w ydaw nictw ie p o k o n feren - cyjnym p o d redakcją A n n y Zakościelnej i Jana Gurby, b ęd ący m w k o ń co w y m stad iu m przygotow ań.
M g r M a rc in S z e lig a In s ty tu t A r c h e o lo g i i U M C S w L u b lin ie PI. M. C u r ie - S k lo d o w s k ie j 4 2 0 - 0 3 1 L u b lin marcinszeliga@wp.pl
