Analiza i ocena efektów rzeczowych inwestowania w ochronie środowiska w Polsce w latach 1992-2001

Pełen tekst

(1)668. 2005. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Małgorzata Gołąbek Katedra Polityki Przemysłowej i Ekologicznej. Analiza i ocena efektów rzeczowych inwestowania w ochronie środowiska w Polsce w latach 1992–2001 1. Wprowadzenie Wzrost zanieczyszczenia środowiska i wyczerpywanie się zasobów naturalnych stwarza różnego rodzaju zagrożenia dla rozwoju gospodarczego, określane często mianem bariery ekologicznej. Przezwyciężenie tej bariery wymaga ponoszenia określonych nakładów gospodarczych na przedsięwzięcia ochronne, których celem jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń, ograniczanie ilości odpadów i ich utylizacja oraz oszczędne gospodarowanie zasobami naturalnymi, zwłaszcza surowcami energetycznymi. Znaczna część nakładów na te cele przeznaczana jest na tzw. inwestycje ochronne, określane także jako inwestycje proekologiczne. Inwestycja proekologiczna jest to zatem inwestycja niosąca pozytywne skutki dla środowiska w postaci zachowania lub przywrócenia (w stopniu maksymalnym) równowagi pomiędzy człowiekiem a przyrodą. Przedsięwzięcia inwestycyjne ochrony środowiska są to inwestycje polegające na budowie nowych, odtworzeniu i modernizacji zużytych środków pracy oraz innych przedmiotów i urządzeń długotrwałego użytkowania, przewidziane do zrealizowania w określonym miejscu i czasie, obejmujące inwestycję podstawową wraz z inwestycjami towarzyszącymi i wspólnymi, których bezpośrednią lub pośrednią funkcją jest ochrona środowiska1. Często inwestycje służące ochronie środowiska są częścią przedsięwzięć inwestycyjnych produkcyjnych i nieprodukcyjnych, które mając na celu uzyskanie efektu gospodarczego w postaci stworzenia nowych i roz1 B. Poskrobko, Społeczne czynniki ochrony środowiska [w:] Ochrona środowiska. Problemy społeczne i prawne, PWE, Warszawa 1991, s. 57..

(2) 92. Małgorzata Gołąbek. szerzenia istniejących zdolności produkcyjnych czy usługowych przedsiębiorstw jednocześnie służą ochronie środowiska dzięki realizacji zadań inwestycyjnych. Zadania te są najczęściej realizowane jako inwestycje towarzyszące lub inwestycje wspólne. Polegają one na budowie elektrociepłowni, ujęć i oczyszczalni ścieków, komunalnych ujęć wodociągowych, zbiorników wodnych itp. Celem niniejszego artykułu jest analiza i ocena efektów rzeczowych uzyskanych w wyniku poniesionych nakładów inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska w Polsce w latach 1992–2001.. 2. Efekty rzeczowe uzyskane w wyniku przekazania do użytku inwestycji ochrony środowiska w latach 1992–2001 2.1. Uwagi ogólne Analizy efektów rzeczowych dokonano na podstawie sprawozdawczości GUS. Dane o nakładach i efektach rzeczowych inwestycji ochrony środowiska, publikowane przez GUS, od 1996 r. prezentowane są pod kątem dostosowania do standardów i klasyfikacji EKG/ONZ, UE-Eurostat oraz OECD. W latach 90. Polska poczyniła ogromne postępy związane z poprawą sytuacji w dziedzinie ochrony środowiska. Analiza efektów rzeczowych inwestycji w ochronie środowiska obejmuje ostatnie dziesięciolecie, a jej przedmiotem są efekty uzyskane w dziedzinie ochrony wód, ochrony powietrza oraz ochrony powierzchni ziemi. Podstawowe dane charakteryzujące efekty rzeczowe uzyskane w wyniku przekazania do użytku inwestycji ochrony środowiska w latach 1992–2001 przedstawiono w tabeli 1. 2.2. Efekty rzeczowe ochrony środowiska w zakresie ochrony wód Jednym z głównych elementów systemu ochrony wód, decydującym o poziomie ich czystości, są oczyszczalnie ścieków. Odpowiednia ilość, rodzaj, a zwłaszcza przepustowość oddawanych co roku do użytku oczyszczalni ścieków umożliwia istotną poprawę jakości wód. Dokonanie szczegółowej oceny postępu w tej dziedzinie wymaga uwzględnienia wszystkich tych trzech wielkości. Dane charakteryzujące wyłącznie liczbę oddawanych do użytku oczyszczalni ścieków mogą być zawodne. Wiadomo, że wydajność (przepustowość) oddanych do użytku oczyszczalni jest w praktyce bardzo zróżnicowana, różne efekty w zakresie oczyszczania ścieków uzyskuje się również w zależności od poszczególnych oczyszczalni, nawet w wypadku obiektów o zbliżonej mocy i zastosowanej technologii oczyszczania2.. 2 Analiza nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska w Polsce w latach 1992–1998, pod kier. K. Górki, maszynopis powielony, AE w Krakowie, Kraków 2000, s. 52..

(3) 897a 675a . 1047a 251 47 749 .. 123,5 250,7 26645c – – 423 . . .. 180,5 77,3 621 – – 305 . . .. 308,7 40,1 462 – – 269 . . .. 129,4 193,6 1167 – – 318 . . .. tys. t/rok tys. t/rok tys. t/rok tys. t/rok tys. t/rok ha ha km km. 1995. 334 246 . 842 323 20 500 .. 1994. 341 254 . 921 357 35 529 .. 1993. 341 227 . 740 210 29 501 .. 1992. x x x dam3/dobę dam3/dobę dam3/dobę dam3/dobę dam3/dobę. Jednostka miary. 2596 303. 675. 754. 130,7 267,5 2190 2 025d 1768. 435b 231 26 717b 289 11 210 207. 1996. 3199 363. 360. 409. 154 430,2 1559 1 080d 704. 392b 218 36 1066b 449 33 458 126. 1997. 3322 306. 195. 296. 78,4 226,4 717 625d 555. 419b 234 42 694b 144 50 318 182. 1998. 4108 395. 278. 148. 81,2 258,4 1107 869 816. 366b 188 53 858b 164 63 311 320. 1999. 4758 343. 126. 77. 170,3 176,3 870 631 746. 324b 135 40 1098b 253 76 405 364. 2000. 4210 437. 114. 72. 66,5 64,3 838 696 437. 262b 129 25 642b 156 1 173 312. 2001. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Ochrona środowiska, GUS, Warszawa 1996, s. 396; 1998, s. 425; 1999, s. 371; 2000, s. 411; 2001, s. 440; 2002, s. 377.. łącznie z oczyszczalniami przyzagrodowymi (przydomowymi); b liczba oddanych ponadto do użytku oczyszczalni przyzagrodowych: w 1996 r. 469 o łącznej przepustowości 777 m3/dobę, w 1997 r. 875 o łącznej przepustowości 1472 m3/dobę, w 1998 r. 1284 o łącznej przepustowości 1606 m3/dobę, w 1999 r. 717 o łącznej przepustowości 758 m3/dobę, w 2000 r. 578 o łącznej przepustowości 502 m3/dobę, w 2001 r. 639 o łącznej przepustowości 729 m3/dobę; c w tym zbiornika osadowego w województwie legnickim o możliwości składowania 20,8 mln t/dobę (dane szacunkowe). a. Oczyszczalnie ścieków Liczba obiektów ogółem, w tym: – biologiczne – z podwyższonym usuwaniem biogenów Przepustowość oczyszczalni: – mechanicznych – chemicznych – biologicznych – z podwyższonym usuwaniem biogenów Zdolność przekazanych do eksploatacji urządzeń w zakresie: – redukcji zanieczyszczeń: pyłowych gazowych – unieszkodliwiania odpadów, w tym składowania – gospodarczego wykorzystania odpadów Rekultywacja terenów składowania odpadów przemysłowych Wysypiska, stawy osadowe i wylewiska dla odpadów przemysłowych i komunalnych Sieć kanalizacyjna odprowadzająca: – ścieki – wody opadowe. Wyszczególnienie. Tabela 1. Efekty rzeczowe uzyskane w wyniku przekazania do użytku inwestycji ochrony środowiska w Polsce w latach 1992–2001. Analiza i ocena efektów rzeczowych inwestowania w ochronie środowiska... 93.

(4) 94. Małgorzata Gołąbek. Jak wynika z danych zawartych w tabeli 1, w latach 1992–2001 oddano w Polsce do użytku łącznie 7657 oczyszczalni ścieków (wraz z przyzagrodowymi) o łącznej przepustowości 6 124 956 m3/dobę, z czego przepustowość oczyszczalni przyzagrodowych (przydomowych) wyniosła w latach 1996–2001 zaledwie 5844 m3/dobę. O ile w latach 1996–2001 średnia przepustowość oczyszczalni ścieków (bez przyzagrodowych) wyniosła 2310,26 m3/dobę, o tyle w wypadku oczyszczalni przyzagrodowych wskaźnik ten wyniósł tylko 1,28 m3/dobę, co wyraźnie unaocznia skalę zróżnicowania obydwu kategorii oczyszczalni. W danych prezentowanych przez GUS, dotyczących liczby i przepustowości oczyszczalni ścieków oddanych do użytku we wcześniejszym okresie (w latach 1992–1994), nie są uwzględniane oczyszczalnie przydomowe. W latach 1992–1994 oddano do użytku 1016 oczyszczalni ścieków o łącznej przepustowości 2503 tys. m3/dobę. W latach 1996–1998 wielkości te wyniosły odpowiednio 1246 i 2477 tys. m3/dobę, czyli wybudowano w tym czasie więcej oczyszczalni, lecz o mniejszej średniej przepustowości. W latach 1999–2001 uruchomiono 952 oczyszczalnie o łącznej przepustowości 2598 tys. m3/dobę, czyli wybudowano w tym czasie najmniej oczyszczalni, ale o największej średniej przepustowości. Co charakterystyczne, w pierwszym z omawianych okresów (w latach 1992–1994) udział oddanych do użytku oczyszczalni biologicznych w łącznej liczbie uruchomionych oczyszczalni wyniósł 71,6%, podczas gdy w latach 1996–1998 wskaźnik ten osiągnął wartość 54,8%, z tym że uwzględniono wcześniej nie występujące wysoce efektywne oczyszczalnie z podwyższonym usuwaniem biogenów, których udział wyniósł 8,3%. W latach 1999–2001 udział oddanych do użytku oczyszczalni biologicznych w łącznej liczbie oddanych do użytku oczyszczalni wyniósł 47,4%, czyli najmniej z dwóch pozostałych okresów. Uwzględniono również oczyszczalnie z podwyższonym usuwaniem biogenów, których udział wyniósł 14,4%, czyli więcej niż w poprzednim okresie, co należy uznać za duży postęp. Ten pozornie niekorzystny trend kształtuje się zdecydowanie lepiej, jeżeli do porównań przyjmiemy miernik przepustowości oddanych do użytku oczyszczalni ścieków. Wówczas, jak się okazuje, udział uruchomionych oczyszczalni biologicznych w łącznej liczbie oddanych do użytku oczyszczalni ścieków w latach 1992– 1994 wyniósł 61,1%, a w latach 1996–1998 39,8%. Uwzględniając również uzyskaną przepustowość nowych oczyszczalni z podwyższonym usuwaniem biogenów (20,8%), uzyskuje się wskaźnik w wysokości 60,6%, a więc porównywalny według tego miernika z poprzednim okresem, chociaż biorąc pod uwagę znaczący w nim udział efektywniejszych oczyszczalni – jakościowo bardziej korzystny3. W latach 1999–2001 udział uruchomionych oczyszczalni biologicznych w łącznej liczbie oddanych do użytku oczyszczalni ścieków – biorąc pod uwagę miernik przepustowości oczyszczalni ścieków – wyniósł 34,2%, z tym że po dodaniu uzyskanej przepustowości z podwyższonym usuwaniem biogenów (38,3%) uzyskujemy również 72,5%, czyli wskaźnik nieco wyższy niż w poprzednich okresach. 3. Ibidem, s. 141..

(5) Analiza i ocena efektów rzeczowych inwestowania w ochronie środowiska.... 95. Warto zwrócić uwagę na fakt, że na przełomie lat 80. i 90. wielu inwestorów realizowało projekty przewidujące zbyt dużą przepustowość oczyszczalni, czyli „na zapas” i z rezerwą na przyszłe potrzeby, nie uwzględniając np. nowych tendencji w oszczędzaniu wody i zmniejszaniu ilości odprowadzanych ścieków. Znaczący udział w liczbie oczyszczalni ścieków oddawanych do użytku w latach 1996–2001 mają komunalne oczyszczalnie ścieków, co potwierdzają dane zawarte w tabeli 2. W latach 1996–1999 nakłady na komunalne oczyszczalnie cieków wykazywały tendencję rosnącą. Największe nakłady poniesiono w 1999 r. Wyniosły one 1 257 302,5 tys. zł, co stanowiło 20% łącznych nakładów na komunalne oczyszczalnie ścieków w latach 1996–2001. W latach 1996–2001 wybudowano 1555 komunalnych oczyszczalni ścieków o łącznej przepustowości 4 105 663 m3/dobę. Ich udział w ogólnej liczbie oddanych w tym okresie do użytku obiektów wyniósł 70,7%, a biorąc pod uwagę miernik przepustowości – 81,8%. Wskaźniki dotyczące zarówno liczby wybudowanych komunalnych oczyszczalni ścieków, jak i ich przepustowości wykazują w poszczególnych latach znaczne wahania. Najwięcej obiektów wybudowano w latach 1996–1999, natomiast od 2000 r. ich liczba maleje. Największą przepustowością charakteryzowały się oczyszczalnie ścieków wybudowane w latach 1997 i 2000, a najmniejszą w 2001 r. W latach 1998–2001 liczba mieszkańców (wskaźnik LRM) korzystających z nowo otwartych komunalnych oczyszczalni ścieków wyniosła 11 576 271, przy czym najwięcej było ich w 2000 r. Oddawane co roku do użytku oczyszczalnie ścieków przyczyniły się w znacznym stopniu do zmniejszenia problemu dotyczącego ścieków przemysłowych i komunalnych w Polsce. Jak wynika z danych GUS, w latach 1992–2001 obserwuje się wyraźne zmniejszenie ilości ścieków wymagających oczyszczania, które są odprowadzane do wód powierzchniowych. Podczas gdy ich ilość w 1992 r. wyniosła 3461,3 hm3, to w 2001 r. 2402,4 hm3, czyli nastąpiło ich zmniejszenie o 1058,9 hm3, tj. o 30%. Nowe oczyszczalnie przyczyniły się również do zwiększenia ilości ścieków oczyszczanych w stosunku do ilości ścieków wymagających oczyszczenia. O ile wskaźnik ten dla 1992 r. wyniósł 71,3%, to w 2001 r. osiągnął poziom 83,2%, a tym samym nastąpiło zmniejszenie ilości ścieków nieoczyszczonych z 28,7% w 1992 r. do 16,8% w 2001 r.4 2.3. Efekty rzeczowe uzyskane w zakresie redukcji zanieczyszczeń pyłowych oraz neutralizacji zanieczyszczeń gazowych Poniesione w latach 1992–2001 nakłady inwestycyjne przyniosły również znaczące efekty rzeczowe w zakresie redukcji zanieczyszczeń pyłowych oraz neutralizacji zanieczyszczeń gazowych. Jak wynika z danych tabeli 1, w ciągu 10 lat objętych analizą łączna zdolność przekazanych do eksploatacji urządzeń w zakresie redukcji zanieczyszczeń pyłowych osiągnęła 1422,8 tys. t/rok, przy czym urządze4. Ochrona środowiska, GUS, Warszawa 2002, s. 137..

(6) 11 576 271 1 555 4 105 663 2 688,4. 2 233 003 195 446 293 2 288,7. 3 690 939 222 953 737 4 296,1. 2 924 983 285 691 255 2 425,5. 1 823,7. 3 271,6. 2 024,7. 6 093,4 7 410,2. 2 727 346 289 527 045. 1 181,8 1 205,5. 1 075,8 1 161,8. 1 257,3 1 471,0. 1 060,6 1 325,7. 912,5 1 277,5. Łącznie w latach 1996–2001. . 277 906 247. 2001. 2000. 1999. 1998. 1997. . 287 581 086. 605,4 968,6. 1996. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Analiza nakładów inwestycyjnych..., s. 124 oraz Ochrona środowiska, GUS, Warszawa 2000, s. 430; 2001, s. 464; 2002, s. 407.. uwzględnione w ogólnych nakładach i efektach rzeczowych inwestycji ochrony środowiska; b liczba równoważnych mieszkańców według dokumentacji technicznej lub wyliczona (w razie braku), w wyniku dzielenia wielkości przyjętego w tej dokumentacji dobowego ładunku BZT5 w ściekach dopływających do oczyszczalni przez wielkość ładunku BZT5 pochodzącego od 1 mieszkańca, tj. 60g O2/dobę. a. Komunalne oczyszczalnie ścieków: LRMb Liczba oczyszczalni Przepustowość w m3/dobę Średnia przepustowość 1 oczyszczalni ścieków w m3/dobę. Nakłady ogółem w mln zł (ceny bieżące) (ceny stałe 2002 r.). Wyszczególnienie. Tabela 2. Nakłady inwestycyjne na komunalne oczyszczalnie ścieków i uzyskane w ich wyniku efekty rzeczowea w latach 1996–2001. 96. Małgorzata Gołąbek.

(7) Analiza i ocena efektów rzeczowych inwestowania w ochronie środowiska.... 97. nia o największej zdolności redukcyjnej (308,7 tys. t/rok) zainstalowano w 1993 r. Uruchomione urządzenia wykazują duże zróżnicowanie co do zdolności redukcyjnych w poszczególnych latach omawianego okresu. Średnioroczna zdolność do redukcji zanieczyszczeń pyłowych urządzeń oddanych do użytku wyniosła 142,2 tys. t/rok. W 2001 r. uzyskano najmniejsze efekty inwestycyjne w zakresie ochrony powietrza w całym badanym okresie. Oddano do użytku urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych o zdolności zaledwie 66,5 tys. t/rok (w 2000 r. 170,3 tys. t/rok). W wypadku urządzeń oddanych do użytku w latach 1992–2001, służących do neutralizacji zanieczyszczeń gazowych, ich łączna zdolność redukcyjna wyniosła 1984,88 tys. t/rok, przy czym najlepsze rezultaty uzyskano w 1997 r., przekazując do eksploatacji urządzenia o zdolnościach neutralizacyjnych wynoszących 430,2 tys. t/rok. Podobnie jak w wypadku urządzeń redukujących zanieczyszczenie pyłowe, tak i tu poziom uruchamianych co roku nowych urządzeń w badanym okresie wykazuje duże zróżnicowanie co do zdolności redukcji zanieczyszczeń gazowych (od 40,1 tys. t/rok w 1993 r. do 430,2 tys. t/rok w 1997 r.). W ostatnich latach zmniejszyły się efekty inwestycyjne w zakresie redukcji i neutralizacji zanieczyszczeń gazowych. Oddane do użytku w 2001 r. urządzenia wykazywały zdolność redukcyjną na poziomie 64,3 tys. t/rok (w 2000 r. 176,3 tys. t/rok). Średnioroczna zdolność do redukcji zanieczyszczeń gazowych oddanych do użytku w badanym okresie urządzeń była na poziomie 198,4 tys. t/rok. Inwestowanie w nowe urządzenia służące do redukcji zanieczyszczeń pyłowych oraz neutralizacji zanieczyszczeń gazowych spowodowało w latach 1992–2001 znaczne zmniejszenie emisji głównych zanieczyszczeń powietrza. Jak wynika z danych GUS, w analizowanym okresie nastąpiło zmniejszenie emisji pyłów z 1,58 mln t w 1992 r. do 0,46 mln t w 2001 r., przy czym w całym tym okresie mamy do czynienia z tendencją spadkową emisji. W wypadku dwutlenku siarki jego emisja zmniejszyła się w tym czasie z 2,82 mln t w 1992 r. do 1,51 mln t w 2001 r.5 Według sprawozdań GUS, emisja pozostałych, głównych zanieczyszczeń powietrza nie ulegała w badanym okresie tak dużemu zmniejszeniu (lecz była to również tendencja spadkowa). 2.4. Efekty rzeczowe nakładów inwestycyjnych na przedsięwzięcia ochronne w zakresie gospodarowania i unieszkodliwienia odpadów przemysłowych i komunalnych Pomimo relatywnie niskich nakładów inwestycyjnych, znaczące efekty rzeczowe uzyskano w latach 1992–2001 również w wyniku przekazania do użytku inwestycji w zakresie zagospodarowania i unieszkodliwienia odpadów przemysłowych i komunalnych. Jak wynika z danych zawartych w tabeli 1, urządzenia i instalacje o najwyższej wydajności służące do unieszkodliwiania odpadów oddano do użytku 5. Ochrona środowiska, GUS, Warszawa 2002, s. 189..

(8) 98. Małgorzata Gołąbek. w 1995 r. Ich zdolność do unieszkodliwiania odpadów wyniosła 26 645 tys. t/rok (z tym że uwzględniono również oddany do użytku w tym czasie zbiornik osadowy w województwie legnickim o możliwościach składowania 20,8 mln t). Analizując sprawność oddanych do użytku instalacji i urządzeń do redukcji odpadów, uwagę zwraca duże ich zróżnicowanie w poszczególnych latach, z widoczną tendencją spadkową w latach 1998–2001. W 2001 r. do użytku oddano urządzenia o łącznej wydajności 844 tys. t/rok (w stosunku do 870 tys. t/rok w 2000 r. i 1107 tys. t/rok w 1999 r.). Z kolei wydajność urządzeń służących do gospodarczego wykorzystania odpadów wyniosła w 2001 r. 437 tys. t/rok i była mniejsza o 41,4% w porównaniu z rokiem poprzednim. Biorąc pod uwagę duże zaniedbania występujące w zagospodarowaniu odpadów oraz konieczność szybkiego wyrównywania różnic występujących w tej dziedzinie w związku z koniecznością dostosowywania naszego prawa do uregulowań obowiązujących w Unii Europejskiej, tendencja ta musi budzić niepokój. Z gospodarką odpadami ściśle wiążą się problemy związane z budową wysypisk, stawów osadowych i wylewisk dla odpadów przemysłowych i komunalnych oraz rekultywacją terenów składowania odpadów przemysłowych. W latach 1996– 2001 oddano łącznie do użytku 1748 ha wysypisk, stawów osadowych i wylewisk dla odpadów przemysłowych i komunalnych, z tym że ich wielkości w poszczególnych latach analizowanego okresu wykazywały wyraźną tendencję spadkową (tabela 1). Ich powierzchnia oddana do użytku w 2001 r. wyniosła tylko 114 ha i była najmniejsza w badanym okresie. W latach 1996–2001 wybudowano sieć kanalizacyjną odprowadzającą ścieki o łącznej długości 22 193 km, przy czym najdłuższą sieć o długości 4758 km wybudowano w 2000 r., a w 2001 r. 4210 km, czyli niewiele mniej niż w roku poprzednim. Z kolei sieć kanalizacyjna odprowadzająca wody opadowe w badanym okresie osiągnęła długość 2147 km. Najdłuższy odcinek o długości 437 km został wybudowany w 2001 r.. 3. Podsumowanie Przedstawione efekty rzeczowe inwestycji w ochronie środowiska można rozumieć jako stopień spełnienia celów ekologicznych w odniesieniu do stanu środowiska i poziomu emisji zanieczyszczeń. W ujęciu polskiej statystyki ochrony środowiska przez efekty rzeczowe inwestycji rozumie się zdolności produkcyjne powstających obiektów, np. pojemność, przepustowość, powierzchnię, długość sieci, a nawet liczbę powstających użytkowanych obiektów. W takim też rozumieniu traktowane były efekty rzeczowe w niniejszym artykule..

(9) Analiza i ocena efektów rzeczowych inwestowania w ochronie środowiska.... 99. Literatura Analiza nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska w Polsce w latach 1992–1998, pod kier. K. Górki, maszynopis powielony, AE w Krakowie, Kraków 2000. Ochrona środowiska, GUS, Warszawa 1996, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002. Poskrobko B., Społeczne czynniki ochrony środowiska [w:] Ochrona środowiska. Problemy społeczne i prawne, PWE, Warszawa 1991.. An Analysis and Evaluation of Measurable Effects of Investment in Ecological Protection from 1992–2001 This article analyses the measurable effects gained as a result of investing in pro-ecological investments in Poland in the years 1992–2001. Investments made provide measurable benefits for the natural environment. From 1992–2001, gas emissions decreased roughly 55% and dust emissions decreased by nearly 70%. Moreover, the amount of sewage that was treated increased and the amount of raw sewage dumped into rivers substantially decreased. The number of cities with sewage treatment facilities increased by practically 60%. As well, the number of water sources in Poland classified as being of first and second-degree purity increased and the number of unclassified water sources fell. Despite these improvements, there is still a lot to do in the area of waste management, especially where the re-use of waste is concerned..

(10)