Joanna Kalaga,Mieczysław
Bienia,M. Miśkiewicz
Horodyszcze, st. IV, gm. Wisznice,
woj. bialskopodlaskie
Informator Archeologiczny : badania 27, 123-124
UZUPEŁNIENIA 1991 RO K
B r o d n ic a - M i c h a ł o w o , s t. 1 M uzeum R egionalne w Brodnicy gm . lo c o , w o j. t o r u ń s k i e
A Z P 3 5 -5 1 /1 0 4
Badania prowadzi! m gr Kazim ierz Grążawski. Finansow ane przez M uzeum Regionalne w Brodnicy przy w sparciu Rejonowego Biura Pracy w Brodnicy. Drugi sezon badań. Relikty wczesnośredniowiecz nej p rzy stan i rzecznej.
Stanowisko usytuow ane je s t przy lewym brzegu Drwęcy, we wschodniej części przed mieść Brodnicy, i obejmuje swym zasięgiem obszar skarpy rzeki oraz przestrzeń przybrzeż nej partii d n a na długości ok. 30 m. Przypadkow e odkrycie w 1969 r. konstrukcji drew nia nych w układzie hakow o-przektadkow ym przy wspom nianym brzegu przy niskim stanie wody spowodowało konieczność przeprow adzenia tam badań ratowniczych przez K atedrę Archeologii U niw ersytetu Mikołaja Kopernika w T oruniu w 1970 r. Wykopy badawcze usytuow ano ok. 2 m od skarpy koryta Drwęcy, lecz nie pozwoliły one wówczas uchwycić k o n tek stu stratygraficznego odsłoniętych wcześniej konstrukcji.
Podjęte w 1991 r. badania wykopaliskowe polegały na otw arciu bezpośrednio w skarpie brzegowej dwu wykopów, każdy o wym iarach 4 x 6 m. U kład stratygraficzny naw arstw ień o miąższości m aksym alnej 260 cm oraz spora ilość m ateriałów ceram icznych i pokonsum - pcyjnych szczątków zwierzęcych wskazywały na intensyw ne osadniczo użytkow anie stan o wiska. Ważnym odkryciem było nawiązanie ko n tek stu stratygraficznego w spom nianych konstrukcji drew nianych. N iektóre fragm. bierw ion miały ślady obróbki w postaci wcięć do zamocowania w hakow atych zaczepach (belki wzdłużne) belek poprzecznych z wciosanymi otw oram i n a pale pilotujące, stabilizujące catą konstrukcję przed rozsuwaniem .
Prow adzone jednocześnie badania podwodne w tej strefie pozwoliły na zadokum ento w anie na obszarze 30 x 4 m p iętn astu pali pionowych i ukośnych o średnicy 15-25 cm, jak też pięciu długich na 5-7 m belek z wyciosami trapezow atego kształtu. Najbardziej odda lone zalegały do 2,5 m głębokości w dnie rzeki. O ile nie było tam pom ostu — umocnionego nabrzeża przystani rzecznej — to były to um ocnienia w alu grodu michałowskiego, docho dzącego do brzegu Drwęcy. M ateriał ceram iczny pozwalał datow ać badane stanow isko na X II-X III w. Pobrana próba drew na do badań С и w L aboratorium w Gliwicach (Gd-6593) d atuje je na 1050 BP
H o ro d y s z c z e , s t. IV U n iw ersy tet W arszaw ski In s ty tu t Ar-g m . W is z n ic e , w o j. b i a ls k o p o d - cheologii
la s k i e Państw ow a S łu żb a O chrony Zabytków w Białej Podlaskiej
Badania prowadziła d r Jo a n n a Kalaga przy współudziale mgr. Mie czysław a Bieni (a u to r spraw ozdania). K onsultacja prof, d r hab. M. Miśkiewicz. Finansow ane przez Wojewódzkiego K onserw atora
Za-124 Uzupełnienia 1931 rok
bytków w Białej Podlaskiej. Pierw szy sezon badań. Cm entarzysko wczesnośredniowieczne (IX-XI w.).
Cm entarzysko odkryte zostało w 1964 r. Zlokalizowano wówczas 7 kopców, z których jeden przebadano sondażowo. Badania wykopaliskowe na stanow isku podjęto w ram ach prowadzonej n a teren ie woj. bialskopodlaskiego i woj. siedleckiego akcji weryfikowania wczesnośredniowiecznych cm entarzysk kurhanow ych w dniach 2.08.-29.08.1991 r.
Cm entarzysko w Horodyszczu porośnięte je s t wysokim poszyciem leśnym i drzewami sosnowymi. Kopce słabo wyróżniają się z otoczenia. Penetracja środowiska przeprow adzo na przed rozpoczęciem badań wykazała, że cm entarzysko składa się z 13 kurhanów. Rozplanowanie mogił je st grupowe i bezładne.
Wykopalisko wo przebadano 3 kurhany znajdujące się w południowo-zachodniej części cm entarzyska. U stalono, że kopce miały jednolitą konstrukcję nasypów, jednorodny typ pochówka i identyczny in w en tarz zabytkowy. K urhany zachow ały się do wysokości 0,7-0,95 m (m ierząc od poziomu calca). Współczesna ich średnica wynosi od 4 do 6 m, a pierw otna od 2 do 4 m. K urhany częściowo otaczały rowy, nieraz znacznych rozmiarów. Głębokość ich wynosiła od 0,9 do 1 m, a szerokość od 2,5/3 do 4 m. W nasypach wyróżniono następujące warstwy; 1 — hum us leśny, II — płaszcz zew nętrzny z piasku wymieszanego z węglami drzewnym i i kaw ałkam i zwęglonego drew na, III —-jądro kopicą z drobnoziarni stego piasku, IV — w arstw ę spalenizny zalegającą u podstawy kopca, popiołu wym ieszane go z kaw ałkam i zwęglonego lub nadpalonego drew na, V — calec, jasnożółty, pylący się, nie przepalony piasek.
W ku rhanie n r 1, w ćw iartce północno-zachodniej ujaw niono 2 poziomy w arstw y ciało palenia przedzielone w arstw ą przepalonego piasku, złożonego na wtórnym złożu. W k u r hanie n r 2 stw ierdzono również 2 poziomy w arstwy spalenizny, z tym że na wyższym poziomie w arstw a spalenizny zalegała płatam i, k tóre tworzyły popiół. Platy popiołu od dzielone były od właściwego poziomu spalenizny jasnożółtym , pylącym się piaskiem , tworzącym jądro nasypu.
We wszystkich mogiłach ujawniono pochówki ciałopalne typu pod k urhan owego, w ar stwowego. Być może w k u rhanie n r 3 znajdował się jeszcze pochówek typu nasypowego. N atom iast w k u rh an ie n r 2 poza pochówkiem w arstwowym znajdował się pochówek złożo ny w naczyniu. We wszystkich kurh an ach m ateriał występował na stropie w arstwy spale nizny zalegającej bezpośrednio na calcu; grupował się on na obrzeżu spalenizny, a tym samym na obrzeżu k urhanu.
In w entarz zabytkowy we wszystkich k urhanach stanow ią fragm. przepalonych kości i ułam ki ceram iki. Inw entarz znalezisk wynosi łącznie 802 numery, W żadnym kurhanie nie stw ierdzono wyposażenia grobowego w postaci ozdób, narzędzi pracy czy broni.
U stalono, że krem acja zm arłych odbywała się poza miejscem sypania mogił. Teren w miejscu przyszłej mogiły oczyszczano, ziemię n a kopiec pobierano z nąjbliższego otocze nia. R esztki stosu przenoszono n a te re n przyszłego k u rh a n u i składano n a powierzchni przygotowanego g ru n tu lub w niewielkich zagłębieniach. N a stropie spalenizny rozsypy wano szczątki kostne zmarłego. N astępnie sypano k u rh a n , którego nasyp tworzono z pia sku wymieszanego z drobnymi resztkam i stosu. C eram ika znajdowana razem z kośćmi nie była um ieszczana na stosie.
Wartość źródeł pochodzących z kurhanów w Horodyszczu polega na tym , że ujawniono w nich nieznany dotychczas na obszarze dużego zakola Bugu typ pochówka podkurhano- wego warstwowego oraz jego ew entualne współ wy stępow anie z pochówkiem typu nasypo wego. Cenne okazało się także lyaw nienie niezwykle licznego m ateriału kostnego i cera micznego. Pod tym względem k urhany z Horodyszcza stanow ią zjawisko odosobnione n a teren ie środkowego Pobuża. Ujawnienie z kolei zalegania w arstwy ciałopalenia w dwóch poziomach je st w chwili obecnej charakterystyczne tylko dla kurhanów z Horodyszcza.
