Robert Wiluś
S P R A W O Z D A N IE ? , X K O N G R E S U E U R O P E JS K IE G O S T O W A R Z Y S Z E N IA C Z A S U W O L N E G O I R E K R E A C JI (E L R A ): „L E IS U R E , C U L T U R E A N D T O U R IS M IN E U R O P E . T H E C H A L L E N G E F O R R E C O N S T R U C T IO N A N D M O D E R N IZ A T IO N O F C O M M U N IT IE S ” , D U B R O W N IK (C H O R W A C JA ), 29 W R Z E Ś N IA - 1 P A Ź D Z IE R N IK A 1997 r. C O M P T E -R E N D U DE X e C O N G R È S E U R O P É E N D E L ’A S S O C IA T IO N D U T E M P S L IB R E E T D E LA R É C R É A T IO N (E L R A ): „L E IS U R E , C U L T U R E A N D T O U R IS M IN E U R O P E . T H E C H A L L E N G E FO R R E C O N S T R U C T IO N A N D M O D E R N IS A T IO N O F C O M M U N IT IE S ”, D U B R O V N IK (C R O A T IE ), 29 S E P T E M B R E - I O C T O B R E 1997 R E P O R T F R O M T H E 10th C O N G R ESS O F T H E E U R O PE A N LEISU R E A N D R E C R E A T IO N A S S O C IA T IO N (E L R A ): ‘L E IS U R E , C U L T U R E A N D T O U R IS M IN E U R O P E . T H E C H A L L E N G E F O R R E C O N S T R U C T IO N A N D M O D E R N IS A T IO N O F C O M M U N IT IE S ’, D U B R O V N IK (C R O A T IA ), 2 9th S E P T E M B E R - 1st O C T O B E R 1997W d n iach 29 w rz e śn ia - 1 p aźd ziern ik a 1997 r. w D ubrow niku w C h o rw acji o d b y ł się X K ongres E u ro p ejsk ieg o S to w arzy sze n ia C zasu W olnego i R ekreacji ( E L R A 1) pt. „L eisu re, C u ltu re and T o u rism in E uropę. T he C h allen g e for R ec o n stru ctio n and M o d ern izatio n o f C o m m u n ities” . P rzew odnim m otyw em licznych w y stąp ień o raz d y sk u sji w czasie kongresu były p rzem ian y społeczne, a tak że ek o n o m ic z n e 2 zw iązan e z narastający m w o statn im o k resie procesem „ g lo b a liz a c ji” czasu w o ln eg o , rekreacji i tu ry sty k i. K ongres w D ubrow niku był pierw szy m sp o tk an iem na którym z jaw isk o „g lo b a liz a cji” u znano za now e w y z
' ELRA - European Leisure and Recreation Association - powstała 10.01.1972 r. w Genewie. Jest ona organizacją społeczną, której członkami są zarówno osoby fizyczne (planiści, naukowcy, urzędnicy, specjaliści od edukacji w zakresie czasu wolnego i rekreacji, politycy itd.), jak i róż nego rodzaju instytucje (rządowe, samorządowe - lokalne, regionalne, krajowe, międzynarodowe, naukowe itd.), które zajmują się czasem wolnym i rekreacją. ELRA posiada oficjalny status Rady Europy i funkcjonuje jako regionalny przedstawiciel Światowego Stowarzyszenia Czasu Wolnego i Rekreacji - WLRA (World Leisure and Recreation Association). WLRA posiada specjalny status UNESCO. Celem ELRA jest wielodyscyplinarna wymiana poglądów, idei, pomysłów, kształ tująca politykę w zakresie czasu wolnego i rekreacji w Europie. Cel ten jest realizowany poprzez regularne spotkania, sympozja, i kongresy, na których spotykają się eksperci naukowi czasu wol nego i rekreacji ze wszystkich krajów Europy. W ramach ELRA działają także komisje: planowa nia w zakresie rekreacji, zarządzania czasem wolnym, badania czasu wolnego, informacji i doku mentacji, kształcenia kadr dla potrzeb edukacji w zakresie czasu wolnego i rekreacji.
w an ie d la liczn y ch d ziała ń b ad a w czy ch i p rak ty czn y ch p o d ejm o w an y ch p rzez E L R A . C zas w o ln y i re k re a cja tra k to w a n e s ą o b ecn ie p rz e z w ielu e k sp ertó w z E L R A ja k o w y zn aczn ik i n ow ego ro zw o ju sp o łec zn eg o i ek o n o m iczn eg o na p ła sz cz y źn ie m ięd zy n a ro d o w e j w sp ó łp racy . S ta n o w ią one isto tn y k u ltu raln y i ek o n o m ic z n y czy n n ik w p ły w a ją c y na ja k o ś ć ży cia o raz u m o ż liw ia ją z ro z u m ien ie z ró ż n ic o w a n ia k u ltu ro w eg o je d n o c z ą ce j się E uropy. W yzw aniem dla E L R A je s t lik w id o w an ie ró żn ic istn iejąc y ch m ięd zy W schodem i Z ach o d em , a tak że P ó łn o c ą i P o łu d n iem E u ro p y w zak resie d o stęp n o ści do czasu w oln eg o i ró żn eg o ro d zaju form rek rea cji. C zas w olny, re k re a c ja i tu ry sty k a stały się w o statn im o kresie g łó w n ą siłą innow acyjną w ielu zm ian zachodzących w E uropie.
Z a ło ż e n ie m X K o n g resu E L R A był fakt, że sp o łe c z e ń stw a E uropy p rze c h o d z ą cią g le i d y n am iczn e zm ian y pod w pływ em ro z w o ju u sług tu ry sty czn y ch . S zczeg ó ln ie je s t to w id o cz n e w k rajach objęty ch do n ied aw n a k o n flik tem w o jennym . T ak ie kraje, ja k np. C h o rw acja , m u sz ą w n ajb liższy m czasie o d b u d o w ać zn isz c z o n e m iasta i w sie, ale tak że d o sto so w ać in fra stru k tu rę tu ry sty c z n ą do sta n d a rd ó w , ja k ie b ę d ą o b o w iązy w ać w przyszłej E u ro p ie. L iczn e prak ty czn e p rzy k ład y teg o ty p u p oczynań i różnego ro d zaju te o rety czn e m o d ele ro zw iązań stan o w iły isto tn ą część p rez en to w an y ch re fera tó w i w y stąp ień . N a m iejsce o b rad X K o n g resu E L R A w y b ran o m alo w n iczo p o ło żo n y nad brzegiem A d ria tyku, w e w sc h o d n iej części D u b ro w n ik a, hotel E xcelsior.
D uża liczba zg ło szo n y ch refe ra tó w (ogółem 54 w y stąp ien ia) i du że z ró żn i co w a n ie tem aty k i w y stąp ie ń sp o w o d o w ało w y d ziele n ie w p ro g ram ie sesji p le n arnych, p rzezn aczo n y ch dla w szy stk ich u cz estn ik ó w kon g resu , o ra z w a rsz ta tó w tem a ty czn y ch lub sy m p o zjó w , które u czestn ik m ógł sobie w y b rać w za le ż ności od z a in te re so w a n ia p o ru sz a n ą p roblem atyką.
O b rad y X K o n g resu E L R A o tw o rzy ł prof. W o lfg an g N a h rsted z u n iw e r sytetu w B ilefeld (N ie m cy ), który od 1996 r. pełni fu n k cję P rez y d e n ta E L R A 3. W w y stą p ie n iu pt. „ L e isu re , C u ltu re and T o u rism : T h e ir N e w R ole in E u ro p e” p rz e d sta w ił on g łó w n e z a ło że n ia i cele kongresu oraz za p o z n a ł zeb ran y ch z h is to rią E L R A . N a stę p n ie glos za b ra ła prof. M ilen a P ersie, D ziekan F acu lty o f H otel M an ag em e n t and T o u rism 4 U n iw ersy tetu w R ijece, który był głów nym o rg an iza to rem X K o n g resu E L R A . Prof. M. P ersie w im ieniu w ład z uczelni p o w ita ła w szy stk ich u cz estn ik ó w sp o tk an ia. W części p o w italn ej w zięli udział także p rz e d sta w ic iele w ład z w o jew ó d ztw a d u b ro w n ick ieg o o raz m ia sta D u b ro w n ik a. W d alszej k o lejn o ści glos zab ierali p rzed sta w iciele g łów nych sp o n so rów : U N E S C O - prof. M islav J e ż ić (C h o rw acja), P rezy d en t P an eu ro p ean U n io n , W ic e p re zy d e n t N a ro d o w ej K om isji C h o rw ack iej U N E S C O o ra z W L R A - p rof. G e rald K enyon (K a n ad a), Sekretarz G eneralny tej organizacji. Prof. M.
Je-3 Poprzedni prezydenci ELRA: 1972-198Je-3 - dr Alfred Ledermann (Szwajcaria), 198Je-3-1986 - d r Lech Erdman (Polska), 1 9 8 7 -1 9 9 6 - d r Christian Casparis (Szwajcaria).
ż ić w w y stąp ien iu pt. „T he Role o f Culture, Leisure and T rav el ¡11 E uropean H isto ry ” n a w ią z a ł do h isto rii rozw oju tu ry sty k i, w której g łó w n ą rolę o d e g ra ło m. in. b o g ate i z ró ż n ic o w an e d z ie d zic tw o kultu ro w e E uropy. Z kolei prof. G. K enyon w ita ją c zeb ran y c h gości, m ó w ił o szerokich i licznych p o w iązan iach na p łaszczy zn ach czasu w o ln e g o i rek rea cji W L R A z O N Z.
Po c zęści p o w ita ln ej, p ierw szeg o dnia X K o n g resu E L R A (29 w rześn ia), m iała m iejsce se sja p le n a rn a d o ty c ząc a roli turystyki i rekreacji w p ro cesie re k o n stru k cji i m o d ern izac ji („R e c o n stru c tio n and M o d ern izatio n by L eisu re, C u l tu re and T o u rism ” ). Z o sta ła o n a p o d zielo n a n a d w ie części: część 1 d o ty czy ła tren d ó w , II o d n o siła się do d o św iad cz eń . W części I prof. H orst O p asch o w sk i z U n iw ersy tetu w H am b u rg u (N iem cy ) w referacie pt. „T h e F u tu re o f L eisure, C u ltu re and T o u rism e in E urope: T h e C h alle n g e fo r Politics and S o ciety ” za ry so w ał g łó w n e te n d e n c je w k onsum pcji czasu w o ln eg o na św iecie, sy g n alizu jąc zb liż a n ie się m o m en tu schyłku pracy ja k o n ajw a ż n ie jsz eg o elem en tu aktyw ności życiow ej czło w iek a . W drugim w y stąp ien iu , pt. „R e -B a la n c in g - Incom plete M o d ern izatio n : T ra d itio n a l and N ew F orm s o f T o u rism in Jo b -H o ld in g and L eisu re S o c ie ty ” prof. B ernd M arin, so cjo lo g z E u ro p ean C en tre for Social W elfare, P olicy and R esearch w W iedniu (A u stria), p rzed staw ił zm ian y p ro porcji czasu w o ln eg o i czasu pracy w życiu człow ieka. N a p o d staw ie p rz ep ro w ad zo n y ch p rzez sieb ie bad ań stw ie rd ził on, iż do 2010 r. dłu g o ść czasu w o l nego w z ro śn ie do 2300 g o d z./ro k (w 1950 r. - 1950 go d z./ro k ). N a to m ia st czas pracy u leg n ie sk ró cen iu do 1600 godz./rok (w 1950 r - 2700 godz./rok). J e d no cześn ie prof. B. M arin z ja w isk o „ g lo b a liz a cji” nazw ał m item , stw ierd zając, że m am y do czy n ie n ia z in te rn a c jo n a liz a c ją i n a c jo n a liz a c ją czasu w oln eg o i re k reacji. O statn i referat w pierw szej części, pt. „M o d ern izatio n and Prestige: T o u rism as a M o to r o f Social C h a n g e ”, z a p re zen to w ał prof. W o lf W ag n er z P ol y te c h n ic E ru frt (N iem cy ). W y stą p ien ie d o tyczyło zależn o ści m ięd zy e k o n o m icznym i i k u ltu ro w y m i asp ek tam i czasu w oln eg o różnych g ru p sp o łecznych. D ru g a cz ęść sesji p len arn e j była p o św ię co n a o m ó w ien iu d o św iad czeń w za k resie m o d ern iz acji m ia st d la p o trzeb obsługi ruchu tu ry sty czn eg o . V id o B ogda- nović, M er D u b ro w n ik a , w re fe ra cie pt. „D u b ro w n ik - Fife Y ears w ith o u t T o u rism : T h e N ew M ea n in g o f L eisure, C u ltu re and T ourism for R eco n stru ctio n and M o d e rn iz a tio n ” p rzed sta w ił m odel rekonstrukcji i m o d ern izacji D u b ro w nika, zm ie rz a ją c y do stw o rz e n ia cen tru m tu ry sty czn o -k ra jo zn aw czeg o . W d ru gim w y stą p ie n iu , pt. „ T w o T a les o f O ne C ity: A ltern ativ e A cco u n ts o f th e P lace o f L eisure and T o u rism in U rb an R enew al ¡11 P lym outh”, dr D avid W illey z U n i v ersity C o lleg e o f St. M a rk and St. Jo h n w P lym outh (W ielk a B ry tan ia) p rzed staw ił te o re ty c z n y m odel p la n o w a n ia rozw oju u sług rek reacy jn y ch i tu ry sty cz nych w m ieście n a przy k ła d z ie P lym outh. W n astę p n y m referacie, pt. „T o u rism M a rk etin g and C ity D ev elo p m en t - B ase for M o d ern izatio n o f C o m m u n itie s” , prof. W a lte r F rey er z T U D resd en (N iem cy ) m ó w ił g łó w n ie o n arzęd ziach m ar k etingu, tak ich ja k strate g ie rozw oju tu ry sty k i, badania m ark etin g o w e, an alizy
rynku, k tó re k sz ta łtu ją p ro d u k t tu ry sty czn y m iasta. W ostatn im w y stąp ien iu , za ty tu ło w a n y m „R o le and D e v elo p m en t o f T h e m ep ark s - M odel: E ast E u ro p e” E m m anuel M o n g o n , M an a g in g D irecto r o f Im aginvest (P a ry ż - F ran cja) z a p re zen to w ał h isto rię i zn a c z e n ie p ark ó w tem aty c zn y ch dla ro zw o ju rek reacji na św iecie. O m ó w ił on tak że na p rzykładach różnych p ark ó w tem a ty czn y ch n a j c z ę stsze b łęd y w y stę p u ją c e przy p ro je k to w an iu , a n astęp n ie z arz ąd zan iu p a r kam i te m a ty c z n y m i, u d z ie la ją c tym sam ym w sk a zó w ek dla ew en tu aln y ch p o czynań w tym kierunku p rzed staw icielo m państw E uropy Ś rodkow ej i W sch o d niej. Po sesji p len arn ej teg o sam ego d n ia o d b y ło się je s z c z e sp o tk an ie n a starym m ieście w P ałacu S p o n za p o łączo n e z o tw arciem w y staw y pt. „ M e d iterran ean and C e n tral E u ro p ean C u ltu ral L an d scap e o f C ro a tia ” .
D ru g ieg o d n ia X K o n g re su E L R A o d były się sesje w arsztato w e. W części p rz e d p o łu d n io w ej sp o tk a n ia m iały c h a ra k te r p rezen tacji i dysk u sji k am eraln y ch o d b y w a ją c y c h się w kilku salach je d n o c z e śn ie . P oszczeg ó ln e sesje w arsztato w e d o ty czy ły : re k o n stru k cji i m o d ern izacji p o p rzez k u ltu rę, tu ry sty k ę i rek reację („ R e c o n stru c tio n and M o d ern izatio n by L eisure, C u ltu re and T o u rism e ” ), p rak ty czn eg o m o d elu i w y n ik ó w badań nad usługam i rek reacy jn y m i d la u czniów („ L e isu re S erv ice for School Children: Practical M odels and R esearch R e su lts”), tu ry sty k i zd ro w o tn ej („H ealth T o u rism e ” ), ro zw o ju lo kalnego zw iązan eg o z p la now an iem w y p o czy n k u i tu ry sty k ą w m ieście („C o m m u n ity D ev elo p m en t by L eisu re P lan n in g and C ity T o u rism ” ), badań nad czasem w olnym , k u ltu rą i tu ry sty k ą („ R e se a rch in L eisure, C u ltu re and T o u rism e ”), rek reacji, turystyki i k u ltu ry m ło d zieżo w ej w E uropie („Y o u th L eisure, C u ltu re and T o u rism e in E u ro p e” ), tu ry sty k i i śro d o w isk a („ T o u rism e and E n v iro n m en t”) i k szta łcen ia k adry dla tu ry sty k i i rek rea cji („E d u ca tio n o f L eisu re, C u ltu re, T o u rism e P ro fes sio n a ls” ). Po p o łu d n iu o d b y ła się część te re n o w a kon g resu . O rg an izato rzy p rz e w idzieli m o żliw o ść u c z estn ic zen ia w pieszej w y cieczce stu d ialn ej po starym m ieście D u b ro w n ik a lub w w y jeżd zie au to k aro w y m do o d dalonej ok. 15 km na p o łu d n ie od m iasta w ioski Ć iłipi. W p ierw szym przypadku w y cieczk a do ty czy ła zag ad n ień a rc h ite k tu ry o ra z o d b u d o w y stareg o m iasta ze zn iszczeń w o jen n y ch . U cze stn icy m ieli m o żliw o ść za p o z n a n ia się z efektam i p rzep ro w ad zo n y ch w o s tatn im o k re sie licznych renow acji zn iszczo n y ch zabytków . W y cieczk ę p ro w a dził V jek o slav V ierd a, D y rek to r Instytutu R estauracji D ubrow nika. C elem d ru giej w ycieczk i była n ie w ie lk a w io sk a Ć ilip i, niem al całk o w icie z n iszczo n a w czasie a ta k ó w serb sk ich nacjo n alistó w . Przed konfliktem Ć ilipi p ełn iła fu n kcje tu ry sty c z n e , p o d o b n ie ja k w iele innych tego typu w iosek położonych w stre fie p o d m iejsk iej D ubrow nika. O b ecn ie p ró b u je się o d b u d o w ać ze zn iszczeń c a łą w io sk ę i p rzy w ró cić je j d aw n y ch a ra k te r i funkcję tu ry sty czn ą. W szelkie tego typu p o c z y n a n ia p ro w ad z o n e s ą na k o szt p aństw a. P o n ad to w trak cie w ycieczki z a p re z en to w a n o in te re su ją c y przykład ad ap tacji daw 'nego m ły n a w o d n eg o na w ysokiej k lasy re sta u rację. R esta u racja, ch o ć p o ło ż o n a k ilk an aście k ilo m e tró w od D u b ro w n ik a, c h ę tn ie je s t o d w ied zan a przez tu ry stó w a tak że m ieszk ań có w
m iasta. W y ciec zk ę p ro w a d z ił prof. Mi jo R ese tar z K ated ry T u ry sty k i i H andlu Z a g ra n ic z n e g o U n iw e rsy te tu w S p lic ie 5. O bie w ycieczki p o p rz ed zo n e były w y stą p ie n ie m p len arn y m d ra W e rn e ra O p p itza z L eisu re, C u ltu re and T o u rism P olicy (A u stria ) pt. „F ra m e o f R eco n stru ctio n and M o d ern izatio n o f C o m m u n itie s” , k tó re b y ło teoretycznym w stępem do zagadnień prezentow anych i d y s k u to w an y ch pod czas w ycieczek.
W o statn im d n iu X K o n g resu E L R A o dbyły się je s z c z e d w ie sesje plenarne. W p ie rw sz e j, p rz e d p o łu d n io w e j sesji plenarnej pt. „G o als and M eans o f R eco n stru ctio n and M o d e rn iza tio n by L eisure, C u ltu re and T o u rism ” z a p rezen to w a n o c ztery referaty . W pierw szym w ystąpieniu, pt. „Eco Leisure, C ulture and T o u rism : S u sta in a b le P la n n in g ” , R obin T w ite, D yrektor P ro g ram o w y EC O P eace O ffice w Jero z o lim ie (Izrael), p rz e d sta w ił m ożliw ości rozw oju turystyki w y p o czy n k o w ej w o k ó ł Z atoki A k ab a nad M orzem C zerw onym z u w zg lęd n ien iem w artości śro d o w isk a n a tu raln eg o tego obszaru. K o lejn y referat, pt. „H ealth T o u rism as M o d ern izatio n F a c to r o f Spa C o m m u n ities” G erd a G e h rk e ’a z d iecezji E w an - g elic k o -L u te rań sk ie j H an o w eru , dotyczy! z aan g ażo w an ia k o ścio łó w lu terań - skiego, a tak że i k a to lick ie g o w rozw ój tu ry sty k i u zd ro w isk o w ej w N iem czech o raz istn iejący ch zależ n o śc i p om iędzy rozw ojem tej form y w ypo czy n k u a za ch o d zący m i p rzem ian am i w obu k ościołach. W trzecim w y stąp ien iu , z a ty tu ło w anym „ L eisu re, C u ltu re , T o u rism and the E conom y - P ersp ectiv es fo r S ervice D elivery S o c ie ty ” prof. H ansruedi M ü lle r z U n iw ersy tetu w B ern ie (S z w ajcaria) zw ró cił u w ag ę n a w ysoki stopień w sp ó łzależn o ści p o m ięd zy ro zw o jem prze m ysłu tu ry sty c z n e g o a p ro sp e ru ją c ą g o sp o d a rk ą i istn ien iem o d ręb n o ści k u l tu ro w ej sp o łecz eń stw a. O statn ie w sesji p rzed p o łu d n io w ej w y stąp ien ie, pt. „ E d u catio n in L eisu re, C u ltu re and T o u rism for C itizen and P rofessionals: G o als and R e su lts” prof. H illela R uskina z U n iv ersity Jeru salem (Izrael) d o ty czyło próby o k re śle n ia w łaściw y ch sp o so b ó w sp ę d zan ia czasu w o ln eg o oraz ed u k acji w tym zak resie ja k o w ażnej d e term in an ty rozw oju sp o łeczeń stw a.
W p o p o łu d n io w ej części sesji plenarnej zo stały z a p re zen to w an e je s z c z e dw a referaty. P ierw szy , d r T o n k i P anćić K om bol z U n iw ersy tetu w R ijece (C h o r w ac ja), pt. „C ro a tia - A M odel o f M o d ern izatio n in E u ro p e” , d o ty czy ł z n a c z e n ia tu ry sty k i w rozw oju g o sp o d arczy m i społecznym w sp ó łczesn ej C h o rw ac ji. T u ry sty k a je s t o b e cn ie u w ażan a za je d e n z głów nych czy n n ik ó w m o d ern izacji tego p ań stw a. D rugi referat, ak tu aln eg o P rezydenta E L R A prof. W o lfg a n g a N a h rste d ta z U niw ersytetu Bilefeld (N iem cy), pt. „M od ern izatio n th ro u g h L eisu re, C u ltu re and T o u rism ? E L R A P ersp ectiv e on L eisure, C u ltu re an d T o u rism Policy: P ro p o sa ls” , m iał c h a ra k te r w y stą p ien ia p o d su m o w u jąceg o g łó w n ą tem a tykę X K o n g resu E L R A . Z a w ie ra ł on także szereg pro p o zy cji badaw czych oraz polityki d o ty czącej czasu w oln eg o , rek reacji i tu ry sty k i, którym i p o w in n a się za ją ć w n a jb liż sz ej przy szło ści ELR A . Po w y stąp ien iu prof. W. N a h rste d ta od b y ła
się g e n e ra ln a d y sk u sja , w której w y p o w iad an o się n a tem at p e rsp e k ty w ELR A w p ro c e sie m o d e rn iz acji sp o łecz eń stw a. N a z a k o ń czen ie glos zabrał M an ag er T o u rism u s - F fird e ru n g sg e se llsc h a ft B rem en h av en (N iem cy ), S ig ism u n d von D o b sc h u tz , k tó ry o fic ja ln ie p rze k azał P rezy d en to w i E L R A z a p ro szen ie do zo r g a n iz o w a n ia k o n g resu E L R A w 2001 roku w B rem en h av en w N iem czech .
X K o n g res E L R A był k o le jn ą o k a z ją do w y m ian y p o g ląd ó w p o m ięd zy o so bam i z a jm u jąc y m i się bad an iam i nau k o w y m i i e d u k a c ją w zak resie czasu w o l nego, re k reacji i tu ry sty k i a p ro fe sjo n alistam i, k tórzy w sw ojej działaln o ści sta ra ją się m. in. rea liz o w a ć now e k o n cep cje, m o d ele w ypo czy n k u k szta łto w an e p rz e z n a u k o w có w z E L R A . S zero k a p ro b lem aty k a p o ru sz a n a w licznych w y stą p ieniach o ra z in te re su ją c a d y sk u sja u św ia d o m iła uczestnikom ko n g resu ja k szy b k o i na ja k w ie lk ą skalę ro z w ija się w sp ó łc z e sn a tu ry sty k a o ra z w ja k im k ieru n k u b ę d ą n astęp o w ać zm ian y w w y k o rzy sta n iu czasu w o ln eg o p rzez c z ło w ieka, i ja k n ależy k ształto w a ć te procesy o raz ja k na nie reagow ać.
Dr Robert Wiluś Wpłynęło:
Katedra Geografii Miast i Turyzmu 12 marca 1998 r. Uniwersytet Łódzki
al. Kościuszki 21 90-418 Łódź
