Karol Myśliwiec,Franciszek
Pawlicki,Tomasz Herbich,Krzysztof
Kamiński,Grzegorz Wyrzykowski
Sakkara. Nekropola starożytnego
Memfis
Informator Archeologiczny : badania 22, 157-158
Ιη/οΓτηαίΩΓ A rcheologiczny J&Q8
1 57
D EIR EL-BAHARI
Ś w ią ty n ia T o t m e * * III S ta c ja A rcheologu Ś ró d z ie m n o m o rs kiej UW w K airze PP P ra c o w n ie K on se rw a c ji Z ab y tk ó w _________________
B a d a n ia m i k iero w ała d o c .d r h a b J a d w ig a L ip iń sk a a w s k ła d m isji w chodzili: m gr m gr J o a n n a A ksam it, M onika D o liń sk a, J o a n n a W ier c iń s k a (w szystkie z M u zeu m N arodow ego w W arszaw ie), M irosław B a r w ik (Z akład A rcheologii Ś ró d ziem n o m o rsk iej PAN) d r h a b lnż. a rc h . S ta n is ła w M edeksza (P o litech n ik a W rocław ska) o ra z k o n serw ato rzy : d r lnż. J ó z e f A dam ow skl, p .p. L eon B a rtn ik . S te fa n M iszczak 1 E d w a rd T ark o w sk i ( w szyscy PKZ). P race p ro w ad zo n o w o k re s ie od 29 lis to p a d a
1Q86 do 16 k w ie tn ia 1087.
P ra c e eglptologlczne k o n c e n tro w a ły się n a re k o n s tru k c ji reliefow ej d e k o ra c ji ś c ia n św ią ty n i o ra z re k o n s tru k c ji a rc h ltra w ó w I k o lu m n . G łów nym re z u lta te m ty c h b a d a ń b y ła n ie m a l p e łn a re k o n s tru k c ja s c e n z zach o d n iej ś c ia n y s a n k tu a r iu m . W jej s k ła d w eszły n a s tę p u ją c e , w cz e ś niej ze sta w io n e p rz e d s ta w ie n ia : T o tm e s o bejm ow any przez A m ona (dwie ta k ie scen y ). C e re m o n ie b s -n s w z u d z ia łe m bogów A tu m a 1 M o n tu o raz s c e n a k o ro n acji p rzed obliczem W ielkiej D ziew iątk i Bogów. U stalo n o ta k ie , że w zach o d n iej śc ia n ie znajdow ały się dw ie nic d e k o ro w an e nisze, w k tó ry c h m ieściły się n te g d u ś o zyrlackle p o sąg i T o tm e sa III.
W c ią g u s e z o n u u s u n ię to h a łd y z p o p rz e d n ic h sezonów w y k o p alisk o ra z k o n ty n u o w a n o o c zy szczan ie te r e n u św iąty n i z g ru zu .W tra k c ie ty ch p ra c o d n alez io n o w iele frag m en tó w d e k o ra c ji reliefowej. N iektóre z n ic h sta n o w ią u z u p e łn ie n ie do w cześniej zesta w io n y c h scen .
P ra c e k o n s e rw a to rsk ie k o n c e n tro w a ły się n a z a b e z p ieczan iu I o d s a la n iu o d n alez io n y ch frag m en tó w reliefów . Z esp ó ł k o n se rw a to ró w przeprow adził te ż re k o n s tru k c ję trz e c h bloków z głów nego s a n k t u a r lm św iąty n i. Na te re n ie św ią ty n i z re k o n s tru o w a n o dw ie b azy k o lu m n o raz zab ezp ieczo n o b ę b e n k o lu m n y 1 zac h o w a n e frag m en ty po sad zk i.
P ra c « b ę d ^ k o n ty n u o w a n e .
DE IR EL-BAHARI S ta c ja A rcheologu Ś ró d z ie m n o m o rs kiej UW w K airze PP P raco w n ie K on se rw a c ji Z ab y tk ó w
P race d o k u m e n ta c y jn e , k o n s e rw a to rsk ie 1 re k o n s tru k c y je były p ro w a d z o n e przez ekipę PP PKZ p od k ie ru n k ie m d r lnż, a rc h , Z y g m u n ta W ysockiego w sk ład zie: Mgr lnż. W ald e m ar P o lo c z a n ln .m g r lnż. A dam S tefan o w icz (architekci), W in ce n ty S u rz y n (te c h n ik k am ien iarz), Kazi m ierz B ielenia (elektryk). N adzór m e ry to ry c zn y zap e w n ia ł zesp ó ł eglpto- logów w sk ład zie: d r d r J a n u s z K ark o w sk i (kierow nik), Z bigniew S z a f r a ń s k i, M aciej W itkow ski, гш г K ry sty n a P olaczek o ra z Zolla Lolholz (rysow nlczka). P race trw a ły oa 2 2 .1 0 .1 9 8 6 do 3 1 .0 3 1987.
Na g ó rn y m dziedzińcu św iątyni prow adzono p ra c e rek o n stru k cy jn e. U staw iono 7 b az k olum n 1 rozpoczęto dopasow ywanie trzonów kolum n. D okonano rekonstrukcji śc ia n y w schodniej dzie d z iń c a - u staw io n o 6 7 oryginalnych bloków i fragm entów . D alszych 10 bloków u staw iono w śc ia n ie północnej. Przpro w adzono też w ykopy sondażow e przy południow ej ścian ie dziedzińca, by sp raw d zić s p o s ó b fu n d a m e n to w a n ia śc ia n . O kazało się, ze fu n d a m e n t tw orzą dw ie niezależne ś c ia n y sięg ające przez n a sy p ta r a s u do sk a ły rodzim ej o 4 m niżej.
T rw ały p ra c e p rzy g ó rn y m p o rty k u . Prow adzono d o p aso w y w an ie trzonów k o lu m n o raz o sad zo n o n a p ierw o tn y c h p o zy cja ch Θ frag m en tó w łllarów . O d re s ta u ro w a n o też g ó rn ą śc ia n ę o d s ła n ia ją c ą g ó rn y p o rty k od północy. W iązało się lo z u s u n ię c ie m w ielu to n o sy p lsk a I zw iet rzałej sk a ły 1 w y p ełn ien iem p rz e s trz e n i m iędzy ś c ia n ą s k a ln ą a m u re m ła m a n y m k a m ie n ie m n a zap raw ie. W yk o n an o p ra c e zab ezp ieczające w półnoenej k o lu m n a d z ie śro d k o w eg o ta r a s u 1 w p ó łn o cn ej k a p lic y A m ona.
Prace d o k u m e n ta c y jn e obejm ow ały dekorację reliefową zagrożonej zaw aleniem śc ia n y w pół no cn ej k o lu m n ad zie środkow ego ta r a s u oraz półn o n en ej kaplicy A m ona. T rw ały p ra c e n a d re k o n s tru k c ją d ek o racji południow ej śclan y g ó rn eg o d zied z iń ca l w la p id a riu m .
B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e .
SAXKARA
N e k ro p o la a ta r o ż y tn e g o M e m fie
P olska S ta c ja A rcheologii Ś ró d zlem - n o m o rsk ie j UW w K airze___________
B a d a n ia m i k ierow ał prof, d r K arol M yśliw iec (ZAS PAN) - kiero w n ik w y k o p alisk , d r F ra n c isz e k Paw licki (P olska S ta c ja A rcheologu Ś r ó d ziem n o m o rsk iej UW, Kair), m gr T o m asz H erb lch (ШКМ PAN), lnż
Krzy-1 58
BADANIA ZAGRANICZNEs z to Г K am iń sk i - a rc h ite k t. G rzegorz W yrzykow ski - fotograf. P ierw szy s e z o n p ra c (1 6 .0 4 . - 17.05.1987)
Na ob szarze położonym n a zach ó d od p iram idy D żosera 1 n a p o łu d n ie od grobow ca P tah h o te- p a przeprow dzono b a d a n ia geofizyczne, a n a s tę p n ie w ykonano trzy so n d aże w ielkości S m x Sm. W pierw szym z n ich . położonym n a o si piram idy, odsłonięto m u г o pro stej k o n stru k c ji, złożony z w ap ien n y ch ciosów nierów nej w ielkości, połączonych zaprawią m ułow ą, biegnący n a osi N - S rów nolegle do b o k u piram idy. J e s t to k o n stru k c ja w czesnego o k re s u dynastycznego, praw d o p o d o b n ie koniec II lu b początek III d z n a stll. Na głębokości ok. 2 m po obydw u s tro n a c h m u ru n a tra fio n o n a calec w p o staci zniw elow anej skały. Po stro n ic w schodniej m u ru calec przykryw a g r u b a w a rstw a p la sk u , a po stro n ie zachodniej - u sy p isk o n ie d ek o ro w an y ch ciosów w a p ien n y ch .w ś r ó d k tó ry ch znaleziono fragm enty fajansow ych płytek koloru niebieskiego ■ Id entycznych Ja k te, kto ó re tw orzą dekorację ś c ia n w podziem nych p om ieszczeniach k o m p lek su grobow ego D żose ra. W ca lc u n a w sch ó d od m u r u odsłonięto pochów ek Ö k resu Późnego z dob rze zach o w an y m k a rto n a ż e m osoby płci żeńskiej niskiego w zrostu. G rób m a k sz ta łt an tro p o ld aln eg o w yżłobienia w sk ale, zn aczn ie w iększego niż złożony w n im k ar tonaż , przykrytego plecio n k ą l obłożonego k am ien iam i. Tw arz k a rto n ażu Je s t pozłacana, a cały k o rp u s pokryty w ielobarw nym m alow idłem . W g ó rn y ch w a rstw a c h so n d a ż u - p ro ste pochów ki zm um ifikow anych ciał z o k resu póżnodyna- stycznego o ra z z n a c z n a Ilość ceram iki S tareg o P ań stw a.
S o n d a ż n r H, położony w p ó łn o cn o - w sch o d n iej części b a d a n e g o te r e n u , pozw olił o d sło n ić tu ż p od p o w ie rz c h n ią ziem i w ejścia do d ziesięciu szybów grobow ych ró żn ej w ielk o ści I k s z ta łtu . W n a jw ię k sz y m z n tc h z o sta ł zn ale zio n y d re w n ia n y m odel lodzi,a n a Jego ś c ia n ie fra g m e n t fo rm u ły o fia rn e j z o k re s u S ta re g o P a ń stw a . In n y m a szereg rów noległych w yżłobień w d w u p rzeciw ległych ś c ia n a c h , co w sk a z u je n a Istn ien ie ta m niegdyś k o n s tru k c ji d re w n ia n e j o c h a ra k te rz e d ra b in y , p ro w ad zącej głęb o k o w dół. W b o cznych ś c ia n a c h rozległego sz y b u położo n eg o w p o łu d n io w o - z a c h o d n im n a ro ż n ik u s o n d a ż u o d k ry liśm y w e jśc ia d o d w u p o d ziem n y ch g a le rii w y k u ty c h w s k a le I w y p ełnionych p la sk ie m do z n a c z n e j w y so k o ści. Na p o w ierzch n i p la s k u sty w lerd zo n o d u ż ą Ilość w tó rn y c h pochów ków p o ro zry w an y ch I częściow o p o p alo n y ch m u m ii, a ta k ż e fra g m e n ty ta k ic h s a m y c h k a rto n a ż y j a k k a rto n a ż z a c h o w a n y w cało ści w s o n d a ż u n r I. T eren le n zaw iera w ięc podziem ne g ro b y z różn y ch o kresów , p rz e d e w sz y stk im S ta re g o P a ń s tw a I O k re s u Późnego.
W s o n d a ż u III. położonym w południow o * z a c h o d n ie j części b a d a n e g o te r e n u , o d k ry to w ejście do d u żeg o sz y b u grobow ego o k re s u S tareg o P a ń s tw a o p o d o b n ej k o n s tru k c jlja k szy b y przy g ro b le P ta h h o te p a . J e s t o n częściow o w yk u ty w sk a le , częściow o z a ś o b u d o w a n y blokam i k a m ie n n y m i.
B a d a n ia te pozw oliły s tw ie rd z ić , że w b rew d o ty c h c z a so w y m p rz y p u s z c z e n io m te r e n [w łożony n a zach ó d od p iram id y D żo sera Jest częścią n ek ro p o lii z a w ie ra ją c ą w iele grobów z ró ż n y c h o k re só w e p o k i farao ń sk lcj.
CHABUR TELL D JA SSA AL-GHARB1 TELL ABU HAFUR
B a d a n ia prow adzili: d r M arla K ro g u lsk a (kierow nik m isji), d r P iotr B ieliński, m gr F ra n c isz e k M arek S tę p n io w sk i, b rali w n ic h u d ział tak że s tu d c n c i: D ag m ara W ielgosz 1 L eszek T lałko (w szyscy z UW). Pierw szy sezo n rato w n iczy ch b a d a ń w yk o p alisk o w y ch n a Tell D Jassa a l-G h a rb l od 5 .0 4 do 9 .0 6 .1 9 8 8 n a Tell A bu lla f u r od 8 .0S do 9 .0 6 .1 9 8 8 ro k u .
1. TELL DJASSA AL-GIłARBI
Z ało żo n o Jed en w ykop o w y m ia ra c h 3 5 x 5 m, sc h o d z ą c y sto p n ia m i po s lo k u tellu . W w ykopie stw ierd zo n o o b e c n o ść c z te re c h w arstw k u ltu ro w y c h z o k re s u w czesn o d y n a s ty c z n e go (III. ty s. p.n .e.).
W a rstw a I, n a k tó rą s k ła d a ły się dw a poziom y b u d o w lan e, z a w ie ra ła p o z o sta ło śc i budow li z cegły m ułow ej z zach o w an y m i, leżącym i Je d n a n a drugiej p o sa d z k a m i z glin y , u b itej ziem i l b itu m u I licznym i b a se n a m i, w ypraw ionym i g ip so w ą z a p ra w ą . W poziom ie w yższym zach o w ał się m u r g ru b o ś c i ok. 1 m . (dw a rzędy cegieł) o ra z dw a c ie ń sz e m u r y działow e, tw o rzące n iew ielk ie pom ieszczenie. O p is a n a b u d o w la p o w tarza p la n k o n s tru k c ji o d sło n ię ty c h w n iż sz y m poziom ie. Z w a rstw y lej p o ch o d zą liczne z n ale zisk a c e ra m ic z n e (d zb an y I p u c h a ry ) 1 o d la n a z ołow iu fig u rk a nagiej kobiety.
W arstw a U zaw ierała tylko groby (ok. 1.4 m.) m u r z cegły su sz o n e j, bez Innych pozostałości a rc h i tek fonicznych.
W a rstw a III, o m iąższo śc i ok. 7 m .. zaw ierała p o zo stało ści budow li oficjalnej (re p re z e n ta c y j nej), sto ją c e j n a d w ó ch w y so k ich ta r a s a c h . D olna m lai 1.6 m . w y so k o ści 1 ok. 3 .9 m . s z e ro k o śc i, z a ś g ó rn y był w ysoki n a 3 m. S z ero k o ść górn eg o ta r a s u od Jego k raw ęd zi do ze w n ę trz n e j ś c ia n y sto jąceg o n a n tm b u d y n k u w ynosiła 6 .3 m. O d sło n ię te fra g m e n ty m u ró w tej budow li m a ją ok. 2 m. sz ero k o ści, a le poza dw om a w ą sk im i (ok. 1.3 m .) p o m ieszczen iam i n ie u d a ło się
P o lsk a S ta c ja A rcheologii Ś ró d zlem - no m o rsk iej UW w K airze___________
