skalnego, który uleg³ albityzacji. Zasadniczy etap prze-obra¿eñ pomagmowych zachodzi³ w póŸnej fazie sty-gniêcia wogezytów, w warunkach niskich temperatur i ciœnieñ odpowiadaj¹cych facji prehnitowo-pumpellyito-wej metamorfizmu regionalnego (P < 3 kbar, T rzêdu 300oC), przy udziale fluidów o niskiej prê¿noœci CO2.
Literatura
AWDANKIEWICZ M. 2007 — Late Palaeozoic lamprophyres and associated mafic subvolcanic rocks of the Sudetes (SW Poland): petro-logy, geochemistry and petrogenesis. Geol. Sudet., 39: 11–97. WIERZCHO£OWSKI B. 1997 — Ska³y ¿y³owe k³odzko-z³otostockie-go masywu granitoidowek³odzko-z³otostockie-go. Geol. Sudet., 12: 7–25.
Petrologia maficznych dajek
ze skraju platformy wschodnioeuropejskiej na Pomorzu Zachodnim
Julita Biernacka
1, Andrzej Muszyñski
1, Aleksander Protas
2Na SW skraju platformy wschodnioeuropejskiej, w po-bli¿u granicy ze stref¹ szwu transeuropejskiego, znajduj¹ siê maficzne dajki, które ju¿ w latach 70. ubieg³ego wieku stwierdzono w rdzeniach wiertniczych z obszaru Pomorza Zachodniego (Heflik & Muszyñski, 1973; Pendias & Ryka, 1974). W efekcie póŸniejszych wierceñ odkryto kolejne dajki (np. Muszyñski & Protas, 1997). Intruzje te nie by³y datowa-ne. Przecinaj¹ one utwory dewonu i (?) najni¿szego karbo-nu, natomiast nigdzie nie tn¹ pokrywy permsko-mezozoicz-nej.
Ska³y dajek maj¹ strukturê porfirow¹ lub diabazow¹, lokalnie ocelarn¹ (Biernacka, 2007), i cechuj¹ siê nie-zwyk³ym sk³adem mineralogicznym i chemicznym. Stwierdzono w nich trzy rodzaje skaleni (plagioklazy, orto-klaz i tzw. potrójne skalenie — ang. ternary feldspars), diopsyd, biotyt, apatyt i ilmenit. Znaczny udzia³ maj¹ minera³y wtórne, wyraŸnie pomagmowe: chloryty kilku generacji, anataz, leukoksen, kalcyt, dolomit, wêglany Mg-Fe i kwarc. Charakterystycznymi cechami chemiczny-mi tych ska³ s¹: bardzo ma³a zawartoœæ SiO2(39–44%, nie
uwzglêdniaj¹c straty pra¿enia), du¿a zawartoœæ alkaliów (K2O + Na2O» 5%) oraz wyj¹tkowo du¿a zawartoœæ TiO2
(~5%) i P2O5(~3%). Ponadto, charakterystyczne s¹ bardzo
wysokie koncentracje pierwiastków niedopasowanych (poza Sr), niskie koncentracje Ni, Cr i Co i niewysoka licz-ba magnezowa (40–60; Mg# = 100´ Mg/(Mg + Fetot)).
Dajki te maj¹ sk³ad chemiczny zbli¿ony do bazaltów
alka-licznych i cechy œwiadcz¹ce o pokrewieñstwie z alkalicz-nymi lamprofirami (Biernacka i in., 2006).
Chocia¿ ska³y te ró¿ni¹ siê znacznie stopniem przeobra-¿eñ hydrotermalnych, strukturami i proporcjami zacho-wanych minera³ów, to jednak maj¹ niemal identyczne sto-sunki izotopowe strontu i neodymu. W badaniach izotopo-wych stwierdzono lekko podwy¿szone wartoœci87
Sr/86
Sr (0,7051–0,7055) i nieco zani¿one stosunki izotopowe
143
Nd/144Nd (0,5123 we wszystkich próbkach). Wyniki te s¹ zbli¿one do wartoœci tzw. wzbogaconego komponentu p³aszcza EM1 (np. Hofmann, 1997). Epsilon Nd z niewiel-kim odchyleniem waha siê oko³o –2.
Wewn¹trzp³ytowe, maficzne magmy alkaliczne powstaj¹ zazwyczaj w podkontynentalnym, litosferycznym p³aszczu Ziemi jako efekt jego pocz¹tkowego topienia. Na obecnym etapie rozpoznania mo¿na stwierdziæ, ¿e magma, z której powsta³y ska³y dajek, podlega³a frakcyjnej krystalizacji, a tak¿e w niewielkim stopniu asymilowa³a ska³y skorupy.
Literatura
BIERNACKA J. 2007 — Origin of ocellar texture in mafic intrusive rock from the margin of the East European Platform. Miner. Pol. Spec. Pap., 31: 73–76.
BIERNACKA J., MUSZYÑSKI A. & PROTAS A. 2006 — Alkaline mafic dyke from the margin of the East-European Platform (K³anino-3 borehole). Miner. Pol. Spec. Pap., 29: 107–110.
HEFLIK W. & MUSZYÑSKI M. 1973 — Diabazy z wiercenia Kuro-wo-2 ko³o Koszalina. Kwart. Geol., 17: 431–440.
HOFMANN A.W. 1997 — Mantle geochemistry: the message from oceanic volcanism. Nature, 385: 219–229.
MUSZYÑSKI A. & PROTAS A. 1997 — Record of a lamprophyre fin-ding in the Polish Basin. Terra Nostra, 97(11): 90–94.
PENDIAS H. & RYKA W. 1974 — Magmowe ska³y zasadowe œrodko-wej czêœci Pomorza Zachodniego. Kwart. Geol., 18: 1–16.
Ewolucja paleogeotermiczna basenu wêglonoœnego Sabero
(strefa kantabryjska, NW Hiszpania)
Dariusz Botor
1Basen Sabero (NW Hiszpania), wype³niony stefañsk¹ klastyczn¹ formacj¹ wêglonoœn¹ o mi¹¿szoœci ponad 2000 m, powsta³ w ma³ym, silnie zdyslokowanym rowie
œródgór-skim. Le¿y on wzd³u¿ g³êbokich uskoków przesuwczych lineamentu Sabero-Gordon, utworzonych w wyniku trans-tensji po³udniowej czêœci strefy kantabryjskiej, migruj¹cej w czasie ku zachodowi. Formacja wêglonoœna basenu spo-czywa niezgodnie na zró¿nicowanych starszych ogniwach geologicznych. W obrêbie formacji badano refleksyjnoœæ witrynitu (w 80 próbkach). Wartoœci œredniej refleksyjno-œci witrynitu na badanym obszarze wahaj¹ siê w szerokim
298
Przegl¹d Geologiczny, vol. 57, nr 4, 2009
1
Instytut Geologii, Uniwersytet Adama Mickiewicza, ul. Maków Polnych 16, 61-686 Poznañ; julbier@amu.edu.pl
2
PGNiG S.A. w Warszawie, Oddzia³ w Zielonej Górze, pl. Staszica 9, 64-920 Pi³a
