Roman Ney urodzi³ siê 18 lutego 1931 r. w Piñsku. W 1950 r. ukoñczy³ Liceum Ogólnokszta³c¹ce w Tarnowie i rozpocz¹³ studia na Wydziale Geologiczno-Poszukiwaw-czym (obecnie Wydzia³ Geologii, Geofizyki i Ochrony Œrodowiska) Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Jeszcze jako student, w 1952 r., rozpocz¹³ pracê na stano-wisku zastêpcy asystenta w Katedrze Geologii Naftowej na tym wydziale, a po ukoñczeniu studiów (1955 r.) zosta³ tam asystentem. Pracê doktorsk¹ obroni³ w 1962 r., habilitacjê w 1968 r. Tytu³ profesora nadzwyczajnego uzyska³ w 1972 r., natomiast profesora zwyczajnego w 1976 r.
W pierwszym okresie swojej pracy naukowej, do po³o-wy lat 60. ub.w., Roman Ney zajmowa³ siê budow¹ geo-logiczn¹ Karpat i zapadliska przedkarpackiego w kontekœcie perspektyw wystêpowania z³ó¿ gazu i ropy. Przedstawi³ m.in. budowê geologiczn¹ elementów wg³êbnych nasuniê-cia karpackiego na granicy ze wschodni¹ czêœci¹ zapadli-ska przedkarpackiego, a tak¿e wydzieli³ i zdefiniowa³ wy-stêpowanie jednostki stebnickiej na zachód od Przemyœla, co przyczyni³o siê do odkrycia z³ó¿ gazu ziemnego w tym regionie, m.in. w pu³apkach tektonicznych w utworach tor-tonu i sarmatu.
W drugiej po³owie lat 60. ub.w. Ney opracowa³ kom-pleksow¹ tektogenezê zapadliska przedkarpackiego – od Przemyœla do Cieszyna, prowadz¹c tak¿e badania porów-nawcze w S³owacji, Rumunii i Zachodniej Ukrainie. Udo-wodni³ wtedy rolê wyniesienia krakowskiego zwanego
ryglem krakowskim w formowaniu siê osadów miocenu
i rozwoju zapadliska przedkarpackiego, a tak¿e w roz-mieszczeniu z³ó¿ wêglowodorów. Prowadzi³ równie¿ ba-dania nad podzia³em stratygraficznym i rozwojem facjalnym utworów miocenu na po³udniowym Roztoczu miêdzy Ho-ryñcem a £ówcz¹, co przyczyni³o siê do zwiêkszenia efek-tywnoœci poszukiwañ z³ó¿ gazu ziemnego w tym rejonie.
W pierwszej po³owie lat 70. Roman Ney wraz ze wspó³-pracownikami opublikowa³ monografiê Zarys
paleogeogra-fii i rozwoju litologiczno-facjalnego utworów miocenu zapa-dliska przedkarpackiego, która stanowi³a podsumowanie
dotychczasowej wiedzy na ten temat. Przedstawi³ wtedy tak¿e pogl¹d na wg³êbn¹ budowê Karpat i rolê w nim pie-niñskiego pasa ska³kowego, wskazuj¹c na teoretyczne mo¿-liwoœci wystêpowania wód geotermalnych na Podhalu, co kilka lat póŸniej da³o podstawê do zaprojektowania wier-ceñ i stwierdzenia wystêpowania zasobów wód geotermal-nych o temperaturze przekraczaj¹cej 80°C.
W drugiej po³owie lat 70. opracowa³ on m.in. zasady geologicznej interpretacji zdjêæ geofizycznych pod k¹tem wyodrêbniania struktur wg³êbnych. W tym czasie stworzy³ w Instytucie Surowców Energetycznych AGH szko³ê naukow¹ z zakresu geologii naftowej, wykorzystuj¹c¹ nowoczesne metody poszukiwañ naftowych z zakresu geo-logii, geofizyki, mechaniki p³ynów i geochemii.
W latach 80. Profesor rozszerzy³ tematykê podejmowa-nych badañ. Poczynaj¹c od 1981 r. by³ inicjatorem opraco-wania podstaw naukowych nowego interdyscyplinarnego kierunku badañ – gospodarka surowcami mineralnymi, obejmuj¹cego etapy od dokumentowania z³ó¿ kopalin do
wykorzystania surowców mineralnych. W 1983 r. na Zgromadzeniu Ogólnym Polskiej Akademii Nauk zapre-zentowa³ referat na temat pozyskiwania i wykorzystania surowców mineralnych. W tym okresie przedstawi³ równi-e¿ program naukowy dotycz¹cy Ÿróde³ surowców mineral-nych i ich efektywnego wykorzystania oraz optymalizacji gospodarki surowcami mineralnymi, z wykorzystaniem dotychczasowego dorobku z zakresu geologii, górnictwa, przeróbki i innych in¿ynierii procesowych, ochrony œrodo-wiska, a tak¿e ekonomii i gospodarki przestrzennej. Pro-gram ten by³ pod jego kierunkiem wdra¿any w drugiej po³owie lat 80. i pierwszej po³owie lat 90., wraz z realiza-cj¹ Centralnego Programu Badawczo-Rozwojowego 1.7
Zwiêkszenie efektywnoœci pozyskiwania i wykorzystania surowców mineralnych. Przyczyni³o siê to tak¿e do
powsta-nia w 1986 r. poœwiêconego tej tematyce nowego oœrodka naukowego w strukturze Polskiej Akademii Nauk, który ostatecznie przybra³ kszta³t Instytutu Gospodarki Surow-cami Mineralnymi i Energi¹ PAN w Krakowie.
W tym samym okresie by³ inicjatorem coraz szerszych badañ nad wystêpowaniem energii geotermalnej w Polsce oraz nad mo¿liwoœciami jej wykorzystania jako odnawial-nej energii cieplodnawial-nej. Pod Jego kierunkiem powsta³a wtedy w Krakowie – w IGSMiE PAN i AGH – naukowa szko³a geotermalna. Na podstawie danych z wczeœniejszych wier-ceñ, wykonanych przez przemys³ naftowy, wstêpnie rozpo-znano i oszacowano zasoby wód geotermalnych w Polsce w kilku g³ównych horyzontach oraz oceniono mo¿liwoœci ich wykorzystania gospodarczego. Poœwiêcony tym zagad-nieniom program badawczy, wraz z wykonaniem szeœciu g³êbokich otworów na Podhalu, zosta³ uwieñczony pow-staniem w roku 1993 pierwszej w Polsce doœwiadczalnej instalacji geotermalnej w Bañskiej na Podhalu (obecnie istniej¹ce i wci¹¿ rozwijane Laboratorium Geotermalne IGSMiE PAN), co sta³o siê podstaw¹ programu rozwoju 876
Przegl¹d Geologiczny, vol. 68, nr 12, 2020
HISTORIA GEOLOGII I WSPOMNIENIA
ciep³ownictwa geotermalnego na Podhalu, realizowanego od po³owy lat 90. przez Geotermiê Podhalañsk¹ S.A.
Poczynaj¹c od lat 90. Profesor Roman Ney systema-tycznie poszerza³ swoje badania nad bilansem paliwowo--energetycznym kraju, transformacj¹ energetyczn¹ kraju oraz polityk¹ energetyczn¹ Polski, przy uwzglêdnieniu rosn¹cej roli odnawialnych Ÿróde³ energii. Tak¿e i w tym przypadku w IGSMiE PAN i w AGH stworzy³ kolejn¹ szko³ê naukow¹. Pod kierunkiem Profesora w IGSMiE PAN by³a rozwijana tematyka optymalizacji gospodarowania surowcami mineralnymi, m.in. poprzez opracowanie i wy-dawanie wielotomowej monografii Surowce mineralne
Polski (kilkanaœcie tomów w latach 1996–2009). Profesor
Ney by³ jej inicjatorem i redaktorem naukowym. By³ tak¿e jednym z redaktorów opracowania Bilans gospodarki
surowcami mineralnymi Polski i œwiata.
Pierwszym i najwa¿niejszym miejscem pracy Profeso-ra Romana Neya by³a jego Alma Mater – Akademia Górni-czo-Hutnicza, w której pracowa³ w latach 1952–2002. W okresie 1969–1972 pe³ni³ funkcjê prorektora AGH, a w 1972–1975 oraz 1979–1981 – rektora AGH. W latach 1979–1992 by³ organizatorem i dyrektorem Instytutu Su-rowców Energetycznych na Wydziale Geologiczno-Poszu-kiwawczym, a w latach 1995–2001 organizatorem i kie-rownikiem Katedry Polityki Energetycznej na nowo utworzonym Wydziale Paliw i Energii.
W roku 1976 zosta³ wybrany na cz³onka korespon-denta, a w 1986 r. – cz³onka rzeczywistego Polskiej Akade-mii Nauk, w której pe³ni³ rozliczne funkcje:
– 1977–1981 – sekretarz naukowy oddzia³u PAN w Krakowie,
– 1985–1992 – cz³onek prezydium PAN,
– 1985–1988 – sekretarz VII Wydzia³u Nauk o Ziemi i Nauk Górniczych PAN,
– 1988–1989 – sekretarz naukowy PAN, – 1990–1992 – wiceprezes PAN,
– 1988–1993 – przewodnicz¹cy Komitetu Prognoz
Polska XXI w.
Od 1989 r. Profesor by³ tak¿e cz³onkiem czynnym Pol-skiej Akademii Umiejêtnoœci.
Profesor Roman Ney by³ inicjatorem powstania Insty-tutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN oraz jego pierwszym, wieloletnim dyrektorem (1986–2004), a nastêpnie przewodnicz¹cym Rady Naukowej (2005–2014). Osi¹gniêcia naukowe Profesora oraz Jego inspiracje pozwoli³y na merytoryczno-organizacyjn¹ konsolidacjê œrodowiska naukowego zajmuj¹cego siê gospodark¹ surowcami mineralnymi. Pocz¹tkowo by³ to Zak³ad Pod-staw Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN (1986), nastêpnie zak³ad przekszta³ci³ siê w Centrum Podstawo-wych Problemów Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN (1989). W koñcu powsta³ Instytut Gospo-darki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN (1980, którego profil do chwili obecnej zachowuje pierwotn¹ kon-cepcjê Profesora Neya.
Profesor Roman Ney by³ tak¿e inicjatorem powstania Komitetu Zrównowa¿onej Gospodarki Surowcami Mine-ralnymi PAN, jego wieloletnim przewodnicz¹cym (1979– 2006), a nastêpnie honorowym przewodnicz¹cym (2008– 2020). By³ równie¿ inicjatorem powstania i wieloletnim redaktorem naczelnym czasopisma Gospodarka Surowcami
Mineralnymi – Mineral Resources Management (od 1985 r.)
oraz Polityka Energetyczna – Energy Policy Journal (od 1998 r.), a tak¿e inicjatorem corocznych konferencji
z cyklu Zagadnienia surowców energetycznych w
gospo-darce krajowej (od 1979 r.).
Profesor Roman Ney po zakoñczeniu pracy w AGH oraz po zaprzestaniu pe³nienia funkcji dyrektora IGSMiE PAN by³ przez dwie kadencje rektorem Œl¹skiej Wy¿szej Szko³y Zarz¹dzania im. Jerzego Ziêtka w Katowicach (2004–2010).
Pola aktywnoœci Profesora poza jednostkami naukowy-mi by³y tak¿e bardzo szerokie. Doœæ wspomnieæ, i¿ w la-tach 1974–1978 Profesor zajmowa³ stanowisko podsekre-tarza stanu w Ministerstwie Nauki, Szkolnictwa Wy¿szego i Techniki, a w latach 1989–1992 by³ pos³em na Sejm X kadencji – przewodnicz¹cym Komisji Edukacji, Nauki i Postêpu Technicznego.
W 1998 r. profesor Roman Ney otrzyma³ tytu³ doktora
honoris causa Akademii Rolniczo-Technicznej w
Olszty-nie, a w 2005 r. tytu³ doktora honoris causa Akademii Gór-niczo-Hutniczej. Za swoje osi¹gniêcia by³ wielokrotnie odznaczany i nagradzany, m.in: Krzy¿em Komandorskim z Gwiazd¹ Orderu Odrodzenia Polski, Krzy¿em Koman-dorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzy¿em Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzy¿em Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Polskiej Akademii Nauk im. Miko³aja Kopernika, nagrod¹ Ministra Edukacji Narodo-wej (piêciokrotnie), medalem Za zas³ugi przy odnowie
zabytków Krakowa.
Profesor Roman Ney pozostawi³ po sobie ponad 200 publikacji naukowych z zakresu geologii z³ó¿ wêglowo-dorów, geologii regionalnej, metod poszukiwañ naftowych, gospodarki surowcami mineralnymi, polityki energetycz-nej oraz energii geotermalenergetycz-nej i innych odnawialnych Ÿróde³ energii. Opracowa³ podstawy naukowe nowego interdy-scyplinarnego kierunku badañ – gospodarka surowcami mineralnymi. By³ wspó³twórc¹ polskiej szko³y wykorzy-stania energii geotermalnej, a tak¿e wybitnym geologiem naftowym. By³ nauczycielem wielu pokoleñ geologów. Wypromowa³ 26 doktorów oraz ponad 220 magistrów.
Jego rozleg³a wiedza, poparta doœwiadczeniem zawo-dowym w pracy naukowej, administracji pañstwowej oraz w korporacji akademickiej, by³a szeroko wykorzystywana w ró¿nych istotnych instytucjach pañstwowych. Profesor by³ m.in. cz³onkiem rady nadzorczej Narodowego Fundu-szu Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej, konsultan-tem i eksperkonsultan-tem przy opracowywaniu strategicznych doku-mentów pañstwowych przygotowywanych w Ministerstwie Œrodowiska czy Ministerstwie Energii. Z uwagi na swoj¹ wysok¹ pozycjê naukow¹ oraz kompetencje by³ wielokrot-nie powo³ywany przez Centraln¹ Komisjê ds. Stopni i Tytu³ów jako recenzent w postêpowaniach doktorskich, habilitacyjnych czy profesorskich. Znany by³ ze swoich rzetelnych, obiektywnych i sprawiedliwych ocen. Ponadto Roman Ney okazywa³ pomoc, radê i ¿yczliwoœæ wielu naukowcom na ró¿nych etapach rozwoju ich kariery. Pisz¹cy te s³owa najlepiej wiedz¹, jak wielk¹ wagê przyk³ada³ do tej dzia³alnoœci i jak wielu osobom pomóg³ w ich rozwoju. Jednoczeœnie charakteryzowa³a go niezwykle silna wola i determinacja w realizacji programowych dzia³añ w nauce. Zarówno Katedra Surowców Energetycznych AGH, jak i Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN rozwija³y siê dynamicznie dziêki jego wizjom i pro-jektom.
Profesor Roman Ney by³ wybitn¹ postaci¹, z bardzo bogatym ¿yciorysem, uznanym naukowcem, ale zarazem wspania³ym organizatorem i cz³owiekiem z wizj¹. Cecho-877 Przegl¹d Geologiczny, vol. 68, nr 12, 2020
wa³a go cenna umiejêtnoœæ kompleksowego, interdyscy-plinarnego podejœcia do rozwi¹zywania zagadnieñ przy wykorzystaniu rozmaitych dyscyplin naukowych, ale zaw-sze z perspektyw¹ docelowego wykorzystania wyników tych badañ w praktyce. Profesor by³ wymagaj¹cym sze-fem, ale zarazem osob¹ zapewniaj¹c¹ swoim wspó³pra-cownikom du¿¹ swobodê w prowadzeniu dzia³alnoœci naukowej, a tak¿e w realizacji prac rozwojowych dla oto-czenia gospodarczego. Przez 60 lat swej aktywnoœci zawo-dowej by³ wychowawc¹ ca³ej rzeszy specjalistów z obszarów Jego licznych specjalizacji, którzy zawsze mogli liczyæ na Jego dobr¹ radê, pomoc i doœwiadczenie. Dla wielu pra-cowników IGSMiE PAN przez lata by³ nie tylko szefem, ale i najwa¿niejszym mentorem. Do ostatnich chwil ¿ycia by³ zainteresowany losem instytutu, choæ d³ugotrwa³a cho-roba uniemo¿liwia³a mu tak czynny udzia³ w ¿yciu nauko-wym, jakby jeszcze tego chcia³.
Roman Ney bez w¹tpienia nale¿a³ do najwiêkszych przedstawicieli polskiego œrodowiska geologów z³o¿owych i gospodarczych obok takich postaci jak Karol Bohdano-wicz, Andrzej Bolewski, Roman Krajewski.
Profesor Roman Ney zmar³ 25 sierpnia 2020 r. w Kra-kowie, zosta³ pochowany 31 sierpnia 2020 r. na Cmentarzu Rakowickim.
Wybrane publikacje Romana Neya
NEY R. 1968 – Rola rygla krakowskiego w geologii zapadliska przedkar-packiego w rozmieszczeniu z³ó¿ ropy i gazu. Pr. Geol. PAN, 45. NEY R. 1969 – Piêtra strukturalne w pó³nocno-wschodnim obramowaniu zapadliska przedkarpackiego. Pr. Geol. PAN, 53.
NEY R. 1969 – Miocen po³udniowego Roztocza miêdzy Horyñcem a £ówcz¹ i przyleg³ego obszaru zapadliska przedkarpackiego. Pr. Geol. PAN, 60.
NEY R. 1971 – Racjonalna gospodarka surowcami mineralnymi i ochro-na ich zasobów. Zesz. Nauk. AGH, 293: 121–156.
NEY R., BURZEWSKI W., BACHLEDA-CURUŒ T., GÓRECKI W., JAKÓBCZAK K., S£UPCZYÑSKIE K. 1974 – Zarys paleogeografii i rozwoju litologiczno-facjalnego utworów miocenu zapadliska przed-karpackiego. Pr. Geol. PAN, 82.
NEY R. 1975 – Tectogenesis of the Carpathians in the light of new tecto-nics of the Earth’s globe. Mat. i Pr. Inst. Geofiz. PAN, 82: 95–100. BURZEWSKI W., NEY R., STRZETELSKI W. 1976 – Aktualne kierun-ki badañ w zakresie geologii naftowej. Prz. Geol., 24 (5): 276–279. GÓRECKI W., NEY R., STRZETELSKI W. 1979 – Rozwój paleostruk-turalny kambru w aspekcie poszukiwañ z³ó¿ wêglowodorów w po³udnio-wej czêœci Ba³tyku. Pr. Geol. PAN, 103.
NEY R. 1981 – Podstawowe badania naukowe w gospodarce surowcami mineralnymi. Nauka Polska, 7–8: 13–26.
JANKOWSKI J., NEY R., PRAUS O. 1982 – Czy pod ca³ym ³ukiem pó³nocno-wschodnich Karpat istniej¹ g³êbokie wody termalne. Prz. Geol., 30: 165–169
NEY R. 1983 – Wykorzystanie zasobów surowców mineralnych. Nauka Polska, 3–4: 13–61.
NEY R. 1985 – Wêz³owe problemy gospodarki surowcami mineralnymi. Gosp. Sur. Min., 1 (1): 5–12.
NEY R., SOKO£OWSKI J. 1987 – Wody geotermalne Polski i mo¿liwo-œci ich wykorzystania. Nauka Polska, 6: 67–92.
NEY R. 1988 – Problemy naukowe w gospodarce surowcami mineralny-mi. Gosp. Sur. Min., 4 (4): 609–621.
NEY R. (red.) 1991 – Zwiêkszenie efektywnoœci pozyskiwania i wyko-rzystania surowców mineralnych. Synteza koñcowa CPBR 1.7. Wyd. CPPGSMiE PAN.
NEY R. 1991 – Energetyczne problemy Polski w perspektywie dwudzie-stu lat. Nauka Polska, 5–6: 39–57.
NEY R. 1992 – Wyniki badañ nad mo¿liwoœciami wykorzystania energii geotermalnej w Polsce. Nauka Polska, 4: 37–49.
NEY R. 1994 – Energia odnawialna. Nauka Polska, 3: 3–66.
NEY R., KOTARBA M. 1995 – Opracowanie modeli oraz bilansu gene-rowania i akumulacji gazów w serii wêglonoœnej Górnoœl¹skiego Zag³êbia Wêglowego. Wyd. CPPGSMiE PAN.
NEY R. 1998 – Bezpieczeñstwo energetyczne Polski a gospodarka zaso-bami wêgla kamiennego. Gosp. Sur. Min., 14 (4): 5–17.
NEY R. 1998 – Uwarunkowania i dylematy polskiej polityki energetycz-nej. Pol. Energ., 1 (1–2): 7–27.
NEY R. 2000 – Perspektywy energetyczne Polski w œwietle tendencji œwiatowych. Pol. Energ., 3 (1): 5–25.
NEY R. 2004 – Efektywnoœæ wykorzystania energii – wa¿nym zadaniem polityki energetycznej. Pol. Energ., 7, Sp., 11–24.
NEY R. 2004 – Uwarunkowania wykorzystania energii odnawialnej jako czynnika zrównowa¿onego rozwoju energetyki. Pol. Energ., 7 (1): 5–36. MIROWSKI T., MOKRZYCKI E., NEY R. 2015 – Energetyka wiatrowa – stan obecny i szanse rozwoju. Wyd. IGSMiE PAN.
Eugeniusz Mokrzycki, Krzysztof Galos – IGSMiE PAN, Krzysztof Szama³ek – PIG-PIB
878
